Hagvöxtur gæti reynst 0,5 prósentum hærri en ella ef loðna finnst í febrúar

Loðna hefur lengi verið einn af mikilvægustu fiskistofnum landsins. Árin 2016-18 nam útflutningsverðmæti loðnu að meðaltali um 18 ma.kr. Aðeins útflutningsverðmæti þorsks var hærra, eða 95 ma.kr. Árið 2019 var engin loðna veidd en útflutningsverðmæti birgða nam ríflega 8 ma.kr.

Enn hefur loðna ekki fundist í nægilegu magni til að veiðar verði leyfðar á nýju ári. Frekari loðnuleit verður í febrúar. Vonir standa til að loðna finnist en árið 2017 var kvótinn margfaldaður í kjölfar leitarleiðangurs í febrúar.

Sambærileg loðnuvertíð og árin 2016-18 myndi skila um 0,5 prósentum hærri hagvexti í ár en ella. Þær hagspár sem liggja til grundvallar fjárlögum 2020 gera ráð fyrir lítilli loðnuveiði. Verði aflabrestur má búast við að hagvaxtarhorfur gætu versnað um allt að 0,2-0,3% að öðru óbreyttu.

Talsverð staðbundin áhrif  

Aukin fjölbreytni útflutningsvega og vöxtur hagkerfisins undanfarin ár og áratugi gera það að verkum að aflabrestur í loðnu hefur ekki sömu þýðingu í þjóðhagslegu samhengi og áður. Tekjur af loðnu dreifast hins vegar á fá fyrirtæki og sveitarfélög. Af því leiðir að aflabrestur getur haft talsverð staðbundin áhrif. Á það t.d. við í Fjarðabyggð og Vestmannaeyjum en skip með skráða heimahöfn í þessum sveitarfélögum eiga meira en helming aflaheimilda í loðnu.

Ef gengið er út frá þeirri grófu nálgun að útflutningstekjur dreifist á byggðarlög í réttu hlutfalli við aflahlutdeild þá sést að tæplega 6 ma.kr. útflutningstekjur af loðnu má rekja til Vestmannaeyja og tæplega 5 ma.kr. til Fjarðabyggðar. Í þessu samhengi skiptir stærð sveitarfélags einnig máli því stærri sveitarfélög reiða sig gjarnan á fleiri atvinnugreinar en þau smærri og eru þar af leiðandi viðkvæmari fyrir sveiflum í afkomu greinanna. Á myndinni að neðan til hægri hefur útflutningsverðmæti loðnu verið deilt í tekjur sveitarfélaganna og sést þá mikilvægi veiðanna fyrir Vopnafjörð og Grenivík.

Umrædd sveitarfélög reiða sig þó á fleira en loðnuveiðar. Mörg þeirra eru t.a.m. umsvifamikil í makrílveiðum, en Alþjóðahafrannsóknaráðið hefur lagt til að hámarksafli í makríl árið 2020 verði 922 þúsund tonn, sem er 20% aukning frá fyrra ári. Mikil sókn sjókvíaeldis vinnur einnig að einhverju leyti upp á móti aflabresti í loðnu á Austfjörðum. Áætlað er að útflutningsverðmæti eldisfisks hafi u.þ.b. tvöfaldast árið 2019 og numið um 25 mö.kr. Það er þar með orðið hærra en útflutningsverðmæti loðnu á undanförnum árum.