Hinn 28. febrúar 2025 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1254/2025 í máli ÚNU 23090012.
 

Kæra, málsatvik og málsmeðferð

Með erindi, dags. 25. september 2023, kærði […] ákvörðun Háskólans á Bifröst að synja beiðni hans um aðgang að gögnum.
 
Kærandi óskaði upphaflega eftir því með erindi, dags. 25. apríl 2022, að Háskólinn á Bifröst upp­lýsti um nöfn höfunda og ábyrgðarfólks verkefnisins […] sem unnið hefði verið við skólann í nám­skeið­inu […]. Kærandi hefði fengið verkefnið sent frá stjórn­ar­manni Samtaka áhugafólks um áfengis- og vímuefnavand­ann, SÁÁ, en í því eintaki sem hann fékk afhent væru ekki nöfn höfunda. Að mati kæranda væri í verkefninu að finna mikla meingjörð gagnvart honum. Þar sem Háskólinn á Bifröst hefði ekki af­greitt beiðni hans vísaði hann málinu til úrskurðarnefndar um upplýsingamál. Í kæru til nefnd­ar­innar, dags. 31. maí 2022, kvaðst hann vilja fá aðgang að verkefninu þannig að nöfn höfunda væru sýnileg. Í kjölfar áskor­unar nefnd­arinnar til skólans var beiðni kæranda af­greidd, dags. 1. júní 2022, með vísan til þess að skólanum væri óheimilt að afhenda kæranda verkefnið. Þar sem af­greiðsla skólans byggðist ekki á ákvæð­um upplýs­inga­laga vísaði nefndin beiðni kæranda til Háskólans á Bifröst til nýrr­ar með­ferð­ar og afgreiðslu með úr­skurði nr. 1144/2023 frá 22. maí 2023.
 
Háskólinn á Bifröst afgreiddi beiðni kæranda að nýju 14. september 2023. Í erindi skólans til kær­anda kom fram að sterkir einkahagsmunir mæltu gegn því að námsúrlausnir nemenda væru öllum að­gengilegar, nema samþykki viðkomandi lægi fyrir. Það hefði ófyrirsjáanlegar afleiðingar ef úr­lausn­ir nema í einstökum námskeiðum í háskólanámi væru aðgengilegar öllum. Það gæti haft haml­andi áhrif á kennslu í háskólum landsins og haft þau áhrif að nemendur veigruðu sér við að skila verkefnum, halda fram skoðunum sem væru í andstöðu við ríkjandi viðhorf eða hefja há­skóla­nám yfir höfuð. Ef slíkur réttur væri viðurkenndur færi það gegn hlutverki háskóla að þjálfa nem­endur í viðurkenndum vinnubrögðum og setja fram hugmyndir sínar og röksemdir um tiltekin mál­efni, umdeild sem óumdeild, í öruggu umhverfi þar sem leyfilegt væri að mistakast án alvar­legra afleiðinga fyrir nemanda.
 
Verkefnið sem deilt væri um aðgang að væri ekki BA/BS-ritgerð, MA/MS-ritgerð eða ritrýnd fræði­grein sem Háskólinn á Bifröst teldi rétt að væri í opnum aðgangi ef mögulegt væri, heldur verk­efni sem væri hluti af námsmati einstaks námskeiðs í námi viðkomandi nema og engin hefð væri fyrir innan íslenskra háskóla að væru aðgengileg utanaðkomandi aðilum. Með vísan til 9. gr. upp­lýsingalaga, nr. 140/2012, og persónuverndarsjónarmiða væri beiðni kæranda því hafnað.
 
Kæran var kynnt Háskólanum á Bifröst með erindi, dags. 29. september 2023, og skólanum gefinn kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Í kjölfar ítrekana úrskurðarnefndarinnar bárust nefndinni þær upplýsingar frá skólanum 16. nóvember 2023 að Háskólinn á Bifröst hefði engu að bæta við þann rökstuðning sem fram kæmi í hinni kærðu ákvörðun.
 
Umsögn Háskólans á Bifröst var kynnt kæranda með erindi, dags. 17. nóvember 2023, og honum gefinn kostur á að koma á fram­færi frekari at­huga­semd­um. Kærandi upplýsti nefndina 20. nó­vember 2023 að hann hefði engar athugasemdir.
 

Niðurstaða

1.

Mál þetta snýr að beiðni kæranda um aðgang að nöfnum höfunda og ábyrgðarfólks verkefnis sem unnið var við Háskólann á Bifröst. Í upphaflegri kæru til úrskurðarnefndar um upplýsingamál tiltók kærandi að hann ósk­aði aðgangs að verkefninu í heild sinni, þannig að nöfn höfunda og ábyrgðar­fólks væru sýnileg. Há­skólinn á Bifröst afmarkaði beiðni kæranda með þeim hætti við afgreiðslu beiðn­innar og mun úrskurðarnefnd­in því skera úr um rétt kæranda til aðgangs að verk­efninu í heild sinni.
 
Í úrskurði nr. 1144/2023 frá 22. maí 2023 var það niðurstaða nefndarinnar að sá hluti af starfsemi Háskólans á Bifröst sem hann sinnir á grundvelli laga um háskóla, nr. 63/2006, félli undir gildis­svið upplýsingalaga, nr. 140/2012, með vísan til 3. gr. laganna og að verkefnið sem kærandi ósk­aði eftir tengdist þjónustuhlutverki skólans með þeim hætti að það væri undirorpið rétti til aðgangs á grundvelli upplýs­ingalaga. Þar var sérstaklega vísað til fjármögnunar skólans og þjónustusamnings sem skólinn hefur gert við ríkið á grundvelli laga um háskóla.
 
Úrskurðarnefndin telur að um rétt kæranda til aðgangs að verkefninu fari samkvæmt 5. gr. upplýs­inga­laga um upplýsingarétt almennings. Þótt vísað sé til kæranda á nokkrum stöðum í verk­efn­inu varð­ar verk­efnið ekki hagsmuni hans sérstaklega með þeim hætti að rétt­ur hans til aðgangs byggist á 14. gr. laganna, sem varðar aðgang aðila að upplýsingum um hann sjálfan. Þá ligg­ur fyrir að kær­andi hefur þegar undir höndum þann hluta verkefnisins sem hefur að geyma upplýs­ing­ar um hann sjálfan.
 

2.

Ákvörðun Háskólans á Bifröst að hafna beiðni kæranda um aðgang að verkefninu er meðal annars byggð á 9. gr. upplýsingalaga. Fyrri málsliður 9. gr. hljóðar svo:
 

Óheimilt er að veita almenningi aðgang að gögnum um einka- eða fjárhagsmálefni ein­stak­linga sem sanngjarnt er og eðlilegt að leynt fari, nema sá samþykki sem í hlut á.

 
Í athugasemdum við ákvæðið segir að í því felist nokkurs konar vísiregla um það hvenær rétt sé að halda leyndum upplýsingum um einkahagsmuni. Aðila sem tekur ákvörðun á grundvelli upplýs­inga­laga sé með öðrum orðum ætlað að vega og meta umbeðin gögn með tilliti til þess hvort upp­lýs­ingar sem þau hafa að geyma séu þess eðlis að rétt sé að undanþiggja þær aðgangi almennings. Við það mat verði að taka mið af því hvort upplýsingarnar séu samkvæmt almennum sjónarmiðum svo viðkvæmar að þær eigi ekkert erindi við allan þorra manna.
 
Við meðferð kærumálsins sem lauk með úrskurði nefndarinnar nr. 1144/2023 frá 22. maí 2023 aflaði úrskurðarnefndin afstöðu þeirra fjögurra nemenda sem unnu verkefnið til afhendingar þess. Nefndinni barst sameiginlegt svar frá þremur nem­endanna. Í svarinu, dags. 5. apríl 2023, kom fram að þeir legðust gegn afhendingunni. Verk­efn­inu hefði verið miðlað til formanns SÁÁ og honum gefið leyfi til að miðla verkefninu með öðrum stjórnarmönnum samtakanna. Nemendurnir hefðu ekki samþykkt dreifingu verkefnisins til ann­arra. Samkvæmt þessu er ljóst að ekki liggur fyrir sam­þykki þeirra nemenda sem unnu verkefnið fyrir því að almenningi sé veittur aðgangur að því, sbr. fyrri málslið 9. gr. upplýsingalaga. Þá telur nefndin heldur ekki unnt að leggja til grundvallar að verkefnið sé opinberlega aðgengilegt almenningi og hagsmunir sem 9. gr. upplýsingalaga er ætl­að að vernda séu ekki lengur fyrir hendi, þótt því hafi m.a. verið dreift innan sam­takanna og til kær­anda. Fullyrðing kæranda að verkefnið hafi verið sent stórum hópi fólks, m.a. þingmönnum, fólki í opinberri stjórnsýslu, fjölmiðlafólki og lögreglu, hefur heldur ekki áhrif á þá niðurstöðu.
 

3.

Í lögum er ekki að finna sérstök lagaákvæði um aðgang að metnum verkefnum og prófúrlausnum nemenda við háskóla eða tak­markanir á aðgangi að þeim.
 
Í 1. málsl. 3. mgr. 27. gr. laga um grunnskóla, nr. 91/2008, segir að nemendur og foreldrar þeirra eigi rétt á upplýsingum um niðurstöður mats, mats­aðferð­ir og matstæki, þ.m.t. að skoða metin verkefni og prófúrlausnir. Með hliðsjón af 1. málsl. 2. mgr. sömu greinar, þar sem mælt er fyrir um þagnarskyldu, er eðlilegt að gagnálykta frá ákvæð­inu á þann veg að aðrir en nemandi sjálfur eða forráðamaður hans eigi ekki rétt til aðgangs að metn­um verkefnum og prófúrlausnum hans.
 
Úrskurðarnefndin hefur farið yfir verkefnið sem deilt er um aðgang að. Verkefnið hefur yfirskrift­ina „Lokaverkefni“ og var unnið í námskeiðinu […] í Háskólanum á Bif­röst. Í formála verkefnisins segir að framkvæmdastjórn SÁÁ hafi óskað eftir aðstoð til að taka á áskorunum sem samtökin stæðu frammi fyrir. Í verkefninu er meðal annars lagt mat á vanda sam­tak­anna, hag­aðilar greindir og drög lögð að upplýsingastefnu fyrir samtökin. Samkvæmt upplýsingum frá skólanum var verkefnið hið síðasta af þremur og hluti af námsmati í námskeiðinu.
 
Við mat á því hvort verkefnið sem deilt er um aðgang að í málinu teljist varða einkamálefni við­komandi nemenda sem sanngjarnt sé og eðlilegt að fari leynt, sbr. 1. málsl. 9. gr. upplýsingalaga, telur úrskurðarnefndin rétt að líta til þeirrar meginreglu sem mörkuð hefur verið í lögum um grunn­skóla og gerð er grein fyrir hér að framan. Þótt verkefnið hafi ekki að geyma upplýsingar um persónu­leg málefni nemendanna er ljóst að verkefnið sem slíkt eru upplýsingar sem endurspegla persónu­legt fram­lag í námi þeirra. Verk­efnið var ekki formleg afurð rannsóknarvinnu sem eftir atvikum er háð ytri rýni og ætluð til birt­ing­ar, líkt og kann að eiga við um lokaverkefni eða -ritgerðir sem eru undanfari prófgráðu, heldur liður í námsmati í einstöku námskeiði til að prófa þekkingu nem­enda á námsefni þess. Úrskurðarnefndin telur þannig að nemendurnir hafi mátt ganga út frá því að verk­efnið sem deilt er um að­gang að kæmi ekki fyrir sjónir almennings, og að því teljist það sann­gjarnt og eðlilegt að það fari leynt. Takmarkaðir hagsmunir kæranda og almennings af því að fá gagnið afhent styðja enn frekar við þá niðurstöðu.
 
Eins og kæruefnið var afmarkað í þessu máli telur úrskurðarnefndin að ekki þurfi að taka afstöðu til réttar kæranda til aðgangs að verkefninu að hluta, sbr. 3. mgr. 5. gr. upplýsingalaga, svo sem með því að afmá upplýsingar um nöfn höfunda, enda eru það beinlínis þær upplýsingar sem hann hefur óskað eftir að fá afhentar. Með vísan til framangreindrar umfjöllunar verður ákvörðun Há­skól­ans á Bifröst að synja kæranda um aðgang að verkefninu staðfest.
 
 

Úrskurðarorð

Ákvörðun Háskólans á Bifröst, dags. 14. september 2023, að synja […] um aðgang að náms­verkefni, er staðfest.
 
 
 
 
Trausti Fannar Valsson, formaður
Hafsteinn Þór Hauksson
Sigríður Árnadóttir