Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 405/2021

Miðvikudaginn 15. desember 2021

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Unnþór Jónsson lögfræðingur.

Með rafrænni kæru, móttekinni 9. ágúst 2021, kærði A til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 20. maí 2021 um endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta vegna ársins 2021.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Niðurstaða endurreiknings og uppgjörs tekjutengdra bóta ársins 2020 var sú að kæranda hefðu verið ofgreiddar bætur það ár að fjárhæð 246.989 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu. Kæranda var tilkynnt um framangreinda ofgreiðslu með bréfi Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 20. maí 2021.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 9. ágúst 2021. Með bréfi, dags. 10. ágúst 2021, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 24. september 2021, barst greinargerð stofnunarinnar og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 28. september 2021. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru greinir kærandi frá því að í kjölfar krabbameinsgreiningar í X 2019 hafi hún sótt um endurhæfingarlífeyri og hafi greiðslur byrjað í janúar 2020. Þar sem talin sé mikil hætta á að lyfjameðferð vegna [krabbameins] leiði til ófrjósemi, hafi kærandi farið í meðferð og eggheimtuferli í desember 2019 fram til loka janúar 2020. Kostnaður vegna meðferðarinnar hafi verið um 200.000 kr. og til að mæta kostnaðinum hafi kærandi og sambýlismaður hennar sótt um styrk hjá stéttarfélagi. Þetta séu „einsskiptis styrkir“ að hámarki 200.000 kr. og hafi þau hvort um sig fengið styrki upp á rúmlega 109.000 kr. sem hafi verið greiddir út 21. febrúar 2020.

Önnur afleiðing krabbameinsmeðferðarinnar hafi verið sjónskerðing og varanlegur augnþurrkur og hafi kærandi einnig sótt um 11.800 kr. gleraugnastyrk hjá stéttarfélagi.

Enginn hafi bent kæranda á að greina frá þessum styrkjum á tekjuáætlunum eða upplýst hana um að þeir myndu ekki nýtast henni á nokkurn hátt þar sem Tryggingastofnun myndi krefja hana um endurgreiðslu þeirra að fullu. Það hafi komið í ljós í sumar þegar krafa hafi komið frá Tryggingastofnun um að hún þyrfti að greiða þessar upphæðir að öllu leyti til baka og hafi ábendingum hennar og óskum um endurskoðun verið hafnað, bæði af stéttarfélaginu og Tryggingastofnun. Jafnframt hafi verið tekið fram að hún gæti ekki talið fram kostnað á móti þessum styrkjum. Kærandi hafi því þurft að millifæra þessa styrki frá stéttarfélaginu inn á reikning Tryggingastofnunar, án þess að njóta þeirra á nokkurn hátt sem hún telji að hljóti að stríða gegn markmiðum styrkjanna.

Þess sé óskað að nefndin skoði þetta mál út frá sjónarhóli kæranda og að nefndin sýni sanngirni og réttlæti við afgreiðslu málsins.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins kemur fram að kærður sé endurreikningur tekjutengdra bóta ársins 2020. Í kæru séu gerðar athugasemdir við meðferð stofnunarinnar á tilteknum tekjum kæranda. Tryggingastofnun leggi fram efnislega greinargerð, þrátt fyrir að við meðferð málsins hafi komið í ljós annmarkar við uppgjörið sem tengist ekki kæruefninu og verið sé að endurskoða eins og fjallað verði um síðar í greinargerðinni.

Í 16. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, sé kveðið á um tilhögun útreiknings tekjutengdra bóta. Í 2. mgr. ákvæðisins sé vísað til laga nr. 90/2003 um tekjuskatt varðandi hvað skuli teljast til tekna. Til tekna samkvæmt III. kafla laga um almannatryggingar teljist tekjur samkvæmt II. kafla laga um tekjuskatt, að teknu tilliti til ákvæða 28. gr. sömu laga um hvað ekki teljist til tekna og frádráttarliða samkvæmt 1., 3., 4. og 5. tölul. A-liðar 1. mgr. 30. gr. og 31. gr. sömu laga eða undantekninga og takmarkana samkvæmt öðrum sérlögum.

Í a-lið 2. mgr. 16. gr. sé fjallað um fjármagnstekjur og þá segir: „Tekjur umfram 90.000 kr. á ári skv. C-lið 7. gr. laga nr. 90/2003, um tekjuskatt, skulu teljast til tekna við útreikning á … örorkulífeyri, örorkustyrk, aldurstengdri örorkuuppbót og tekjutryggingu skv. 18.–19. gr. og 21.–22. gr. þessara laga. Ef um hjón er að ræða skiptast tekjur skv. 1. málsl. til helminga milli hjóna við útreikning bótanna. Skiptir ekki máli hvort hjónanna er eigandi þeirra eigna sem mynda tekjurnar eða hvort um séreign eða hjúskapareign er að ræða.“

Í 5. mgr. 18. laga um almannatryggingar sé kveðið á um áhrif tekna á örorkulífeyri samkvæmt 16. gr. laga um almannatryggingar. Í 7. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð komi fram að um endurhæfingarlífeyri gildi ákvæði a-liðar 1. mgr., 4. mgr. og 5. mgr. 18. gr. laga um almannatryggingar.

Tryggingastofnun greiði lífeyri á grundvelli áætlunar um tekjur viðkomandi árs, sbr. 5. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar. Bótaþegi beri ábyrgð á því að slík tekjuáætlun endurspegli árstekjur og beri að breyta áætluninni ef svo sé ekki, sbr. 1. mgr. 39. gr. sömu laga og 3. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags, en þar komi fram að bótaþega sé skylt að veita Tryggingastofnun allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og endurskoðun þeirra. Að sama skapi sé bótaþega skylt að tilkynna Tryggingastofnun um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geti haft áhrif á greiðslur.

Í 7. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar komi fram að þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum, skuli Tryggingastofnun endurreikna bótafjárhæðir á grundvelli tekna. Einnig sé fjallað um endurreikning í reglugerð nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags. Tryggingastofnun hafi ekki heimild til að líta fram hjá tekjuupplýsingum sem fram komi í skattframtölum.

Komi í ljós við endurreikning bóta að bætur hafi verið ofgreiddar fari um það samkvæmt 55. gr. laganna. Þar komi fram sú skylda Tryggingastofnunar að innheimta ofgreiddar bætur. Sú meginregla sé ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009.

Á árinu 2020 hafi kærandi verið með endurhæfingarlífeyri og tengdar greiðslur allt árið. Uppgjör tekjutengdra bóta ársins hafi leitt til 246.989 kr. ofgreiðslu, að teknu tilliti til greiddrar staðgreiðslu. Ástæða þess að endurkrafa hafi myndast sé sú að við samkeyrslu við tekjuupplýsingar af skattframtali 2021 vegna tekjuársins 2020, hafi komið í ljós að tekjur kæranda hafi reynst hærri en tekjuáætlun hafi gert ráð fyrir. Endurreikningur byggist á upplýsingum úr skattframtölum.

Kærandi hafi sent inn tekjuáætlun þann 15. janúar 2020 þar sem ekki hafi verið gert ráð fyrir neinum tekjum á árinu. Kæranda hafi verið greitt í samræmi við þá tekjuáætlun frá 1. janúar til 30. júní 2020.

Kærandi hafi skilað inn nýrri tekjuáætlun, dags. 24. júní 2020, þar sem gert hafi verið ráð fyrir 280.000 kr. í fjármagnstekjur, sameiginlegar með maka. Kærandi hafi fengið greitt í samræmi við þessa tekjuáætlun frá 1. júlí 2020 til 31. desember 2020.

Við bótauppgjör ársins 2020 hafi komið í ljós að á árinu 2020 hefði kærandi haft 186.273 kr. í aðrar tekjur og 434.798 kr. í fjármagnstekjur, sameiginlegar með maka. Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2020 hafi verið sú að kærandi hafi fengið ofgreitt í bótaflokkunum tekjutryggingu og sérstakri uppbót til framfærslu.

Tryggingastofnun sé skylt lögum samkvæmt að framkvæma endurreikning ár hvert þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Tryggingastofnun sé ekki heimilt að horfa fram hjá tekjum sem birtist á framtali bótaþega, eins og ítrekað hafi verið staðfest af úrskurðarnefnd og hafi einnig verið staðfest af dómstólum.

Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2020 hafi verið sú að kærandi hafði á árinu fengið greiddar 3.405.999 kr. en hefði átt að fá greiddar 3.081.832 kr. Þessi mismunur hafi leitt til ofgreiðslu að fjárhæð 246.989 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu.

Við vinnslu kærumálsins hafi komið í ljós að annmarkar hafi verið á uppgjöri er hafi ekki snert kæruefnið sjálft. Kærandi hafi verið endurkrafin að fullu um uppbætur á lífeyri samkvæmt 1. mgr. 9. gr. laga um félagslega aðstoð þar sem eignir kæranda hafi í lok árs 2020 verið orðnar hærri en þær hafi mátt vera samkvæmt 11. gr. reglugerðar nr. 1200/2018 um heimilisuppbót og uppbætur á lífeyri. Það hafi ekki átt að gera og því sé verið að endurskoða þann hluta uppgjörsins. Fara þurfi yfir áhrif tekna á þessar uppbætur og verði kæranda sent nýtt uppgjör um leið og það liggi fyrir.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta varðar ákvörðun Tryggingastofnunar um meðhöndlun á greiðslu styrks frá stéttarfélagi til kæranda við endurreikning og uppgjör á tekjutengdum bótum hennar vegna ársins 2020.

Kærandi fékk greiddan endurhæfingarlífeyri og tengdar greiðslur frá Tryggingastofnun ríkisins á árinu 2020. Samkvæmt 39. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, er umsækjanda eða greiðsluþega skylt að veita stofnuninni allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og annarra greiðslna samkvæmt lögunum og endurskoðun þeirra. Enn fremur er skylt að tilkynna stofnuninni um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geta haft áhrif á bætur eða greiðslur. Af framangreindu verður ráðið að sú skylda hvíli á greiðsluþegum að upplýsa Tryggingastofnun um tekjur á bótagreiðsluári sem kunna að hafa áhrif á bótarétt.

Í 16. gr. laga um almannatryggingar er kveðið á um tekjutengingu lífeyristrygginga og hvernig Tryggingastofnun ríkisins skuli standa að útreikningi bóta. Í 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar segir að til tekna samkvæmt III. kafla skuli telja tekjur samkvæmt II. kafla laga nr. 90/2003 um tekjuskatt með tilteknum undantekningum. Á grundvelli 7. mgr. 16. gr. þeirra laga ber Tryggingastofnun ríkisins að endurreikna bótafjárhæðir eftir að endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluárs liggja fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Leiði endurreikningur í ljós að bætur hafi verið ofgreiddar ber Tryggingastofnun að innheimta þær samkvæmt 55. gr. laga um almannatryggingar. Sú meginregla er ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags.

Við úrlausn þessa máls hefur úrskurðarnefnd velferðarmála hliðsjón af þeim lagaákvæðum sem tilgreind hafa verið hér að framan.

Samkvæmt gögnum málsins sendi kærandi Tryggingastofnun tekjuáætlun, dags. 15. janúar 2020, þar sem ekki var gert ráð fyrir neinum tekjum á því ári. Með bréfi, dags. 24. janúar 2020, samþykkti Tryggingastofnun innsenda tekjuáætlun og voru bótaréttindi því reiknuð og bætur greiddar út í samræmi við þær tekjuforsendur frá janúar og til og með júní 2020. Kærandi útbjó nýja tekjuáætlun þann 24. júní 2020 þar sem hún gerði ráð fyrir 280.000 kr. í vexti og verðbætur á árinu, sameiginlegar með maka. Með bréfi, dags. 26. júní 2020, samþykkti Tryggingastofnun framangreinda tekjuáætlun og tilkynnti kæranda um áætlaða kröfu að fjárhæð 29.560 kr. Bótaréttindi voru reiknuð og bætur greiddar út miðað við þær forsendur út árið 2020. Samkvæmt upplýsingum skattyfirvalda vegna tekjuársins 2020 reyndust tekjur kæranda á árinu hafa verið 186.273 kr. í aðrar tekjur og 434.798 kr. í fjármagnstekjur, sameiginlegar með maka. Endurreikningur Tryggingastofnunar á tekjutengdum bótagreiðslum vegna ársins leiddi í ljós ofgreiðslu að fjárhæð 246.989 kr.

Ágreiningur málsins varðar meðhöndlun Tryggingastofnunar á greiðslu styrks, sem kærandi fékk frá stéttarfélagi á árinu 2020 að fjárhæð 183.273 kr., við útreikning tekjutengdra bóta ársins. Ástæða kröfu í uppgjöri var, auk framangreinds styrks, hærri fjármagnstekjur kæranda á árinu en gert hafði verið ráð fyrir á tekjuáætlun. Í 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar segir að til tekna samkvæmt III. kafla skuli telja tekjur samkvæmt II. kafla laga nr. 90/2003 um tekjuskatt með tilteknum undantekningum. Samkvæmt 2. tölul. A-liðar 7. gr. laga um tekjuskatt teljast styrkir meðal annars til skattskyldra tekna. Er því ljóst að umræddur styrkur sem kærandi fékk greiddan er skattskyldur sem tekjur samkvæmt 2. tölul. A-liðar 7. gr. laga um tekjuskatt og telst henni því til tekna á árinu 2020 við endurreikning.

Að öllu framangreindu virtu er það niðurstaða úrskurðarnefndar velferðarmála að staðfesta ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um meðhöndlun á greiðslu styrks við endurreikning og uppgjör á tekjutengdum bótum kæranda vegna ársins 2020.

Úrskurðarnefndin telur rétt að benda kæranda á að Tryggingastofnun mun framkvæma nýjan endurreikning í málinu, líkt og fram kemur í greinargerð stofnunarinnar, og verður sú ákvörðun kæranleg til úrskurðarnefndarinnar.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um meðhöndlun á greiðslu styrks til A, vegna tekjutengdra bóta á árinu 2020, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir