Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 54/2018

Miðvikudaginn 9. maí 2018

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eggert Óskarsson lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 12. febrúar 2018, kærði B […], f.h. A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 30. janúar 2018 um að stöðva milligöngu meðlagsgreiðslna til barnsmóður kæranda frá […] 2015.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Með tölvubréfi 5. júní 2016 fór kærandi fram á að milliganga Tryggingastofnunar ríkisins á meðlagi til barnsmóður hans yrði stöðvuð, auk niðurfellingar meðlagsgreiðslna með afturvirkum hætti frá X 2009. Með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 13. júní 2016, var kröfum kæranda synjað með þeim rökum að barnsmóðir kæranda og […] væru með lögheimili á Íslandi. Sú ákvörðun Tryggingastofnunar var kærð til úrskurðarnefndar velferðarmála og var kveðinn upp úrskurður í málinu 29. mars 2017, úrskurður nr. 225/2016, þar sem ákvörðun Tryggingastofnunar var felld úr gildi og málinu heimvísað til nýrrar meðferðar. Með ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 10. ágúst 2017, stöðvaði stofnunin milligöngu meðlagsgreiðslna til barnsmóður kæranda frá X 2015. Sú ákvörðun var kærð til úrskurðarnefndar velferðarmála og var kveðinn upp úrskurður í málinu 17. janúar 2018, úrskurður nr. 316/2017, þar sem ákvörðun Tryggingastofnunar var felld úr gildi og málinu heimvísað til nýrrar meðferðar. Tryggingastofnun ríkisins tók nýja ákvörðun í málinu, dags. 30. janúar 2018, og stöðvaði milligöngu meðlagsgreiðslna til barnsmóður kæranda frá X 2015.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 12. febrúar 2018. Með bréfi, dags. 20. febrúar 2018, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 13. mars 2018, barst greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins og var hún kynnt umboðsmanni kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 13. mars 2018. Athugasemdir bárust með bréfi, dags. 22. mars 2018, og voru þær kynntar Tryggingastofnun ríkisins með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 23. mars 2018. Frekari athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi krefst þess að úrskurðarnefnd velferðarmála felli úr gildi ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 30. janúar 2018, í ljósi nýrra gagna í málinu. Gerð er krafa um ógildingu ákvörðunarinnar eða að úrskurðarnefnd breyti henni efnislega þannig að meðlagsgreiðslur til barnsmóður kæranda verði felldar niður afturvirkt til X 2009.

Í kæru segir frá málsatvikum á þá leið að ljóst megi vera af gögnum málsins að kæranda sé tálmuð umgengni við […]. Barnsmóðir hans hafi flust til C þar sem hún hafi fasta búsetu og njóti réttinda samkvæmt C lögum. Kærandi mótmæli því að Tryggingastofnun greiði barnsmóður hans meðlög, á meðan hún hafi fasta búsetu í C. Með beiðni, dags. 5. júní 2016, hafi verið farið fram á að Tryggingastofnun felldi niður meðlagsgreiðslur til barnsmóður kæranda. Tryggingastofnun hafi synjað framkominni beiðni, dags. 13. júní 2016, og hafi ákvörðunin verið kærð til úrskurðarnefndar velferðarmála. Með úrskurði nefndarinnar, dags. 29. mars 2017, hafi ákvörðunin verið felld úr gildi og málinu vísað aftur til Tryggingastofnunar til nýrrar meðferðar þar sem stofnunin hefði ekki gætt að rannsóknarskyldu sinni í málinu.

Samkvæmt úrskurði úrskurðarnefndar velferðarmála, dags. 17. janúar 2018, í máli nr. 316/2018 hafi nefndin komist að þeirri niðurstöðu að “framlögð gögn sýni með fullnægjandi hætti að barnsmóðir kæranda hafi verið í námi til X 2014“. Hins vegar telji kærunefndin að Tryggingastofnun hefði átt að fella niður meðlagsgreiðslur sex mánuðum eftir námslok, en ekki sjö mánuðum eins og ákvörðun Tryggingastofnunar hafi hljóðað upp á. Ákvörðunin hafi verið felld úr gildi og hafi málinu verið vísað til nýrrar meðferðar. Stofnun hafi tekið nýja ákvörðun í málinu, dags. 30. janúar 2018, og hafi fellt niður milligöngu meðlagsgreiðslna frá og með X 2015, í samræmi við úrskurð úrskurðarnefndar velferðarmála.

Gögn málsins beri með sér að Tryggingarstofnun hafi ekki tekið tillit til sálfræðilegrar álitsgerðar, dags. X 2014, en þar segi orðrétt:

„D hefur nýlokið X ára [...] námi í [...]. D er í fullu starfi hjá E sem [...] þar sem hún vinnur með [...]. Hún hefur unnið þar frá X 2009. Um er að ræða [...]. Starf hennar felst m.a. í að [...]. D er mjög ánægð í [s]tarfi sínu, verkefnin eru krefjandi og samstarfsfélagar hennar [eru góðir].

Laun D eru X á ári og hún fær X útborguð mánaðarlega. D borgar X í húsaleigu og segist komast ágætlega af. D á von á […]. Telur D að [[...]] skorti ekkert og leggur hún áherslu á að veita [barni sínu] tækifæri til að stunda tómstundir“

Það komi fram með skýrum hætti í sálfræðimatinu, sem kærandi hafi ávallt haldið fram, að barnsmóðir hans hafi lokið námi árið 2009 og unnið fulla vinnu síðan. Þar að auki hafi hún á þessum tíma átt von á stöðuhækkun, svo auðveldlega megi álykta að hún hafi haft nóg að gera í starfi sínu bæði fyrir og eftir sálfræðimatið.

Sálfræðimatið sýni, svo ekki verði um villst, að niðurstaða Tryggingastofnunar og síðasti úrskurður úrskurðarnefndar velferðarmála hafi verið efnislega röng. Ef skortur hafi verið á gögnum til að upplýsa mál, þá megi með fullum fetum segja að úrskurðarnefnd hafi nú nægar sannanir til að komast að þeirri niðurstöðu að barnsmóðir kæranda hafi hætt í námi í X 2009.

Sálfræðimatið sé dómsgagn í máli nr. X. Um sé að ræða trúnaðargagn og sé því aðeins 1. og 13. blaðsíða matsins meðfylgjandi. Kærandi vilji láta þess getið að hafi úrskurðarnefnd hug á að sjá allt sálfræðimatið sé hægt að senda henni það sérstaklega.

Samkvæmt dómsúrskurði og fylgigögnum um umgengni (Málsnúmer X), komi skýrlega fram að lögheimili og föst búseta barnsmóður kæranda sé í C. Hún hafi starfað þar frá X 2009 sem [...] hjá E frá X 2009 til X 2016, en frá þeim tíma hjá F.

Í 6. mgr. 63. gr. laga um almannatryggingar sé að finna reglugerðarheimild er varði framkvæmd útgreiðslu meðlaga vegna barna sem búsett séu erlendis. Í 5. tölul. 8. gr. reglugerðar nr. 945/2009 segi að greiðslur falli niður „Ef meðlagsmóttakandi og/eða barn eru búsett erlendis”. Hafa beri í huga að engir milliríkjasamningar um meðlagsgreiðslur séu í gildi milli C og Íslands. Það sé ljóst að barnsmóðir kæranda hafi ekki verið búsett á Íslandi í skilningi 67. gr. barnalaga.

Samkvæmt lögheimilislögum sé bannað að hafa lögheimili annars staðar en þar sem viðkomandi hafi fasta búsetu. Hljóti því íslensk stjórnvöld, rétt eins og héraðsdómur hafi gert, að gera ráð fyrir að lögheimili D sé í C en ekki á Íslandi og í öllu falli að föst búseta í skilningi laga sé í C, enda njóti D þar réttinda, þ.á.m. gagnvart C velferðarkerfi og beri jafnframt skyldur. Allt frá X 2008 hafi barnsmóðir kæranda búið erlendis og notið réttinda bæði hjá C og íslenskum stjórnvöldum. Í því skyni hafi hún fært lögheimilið á milli landa til að blekkja þarlend og hérlend stjórnvöld í því skyni að ná sem mestu út úr velferðarkerfum beggja landa. Að auki megi ljóst vera á gögnum máls að D hafi unnið að starfsferli sínum ytra allt frá X2009.

Þá segi að auki í 56. gr. barnalaga að „sá sem stendur straum af útgjöldum vegna framfærslu barns getur krafist þess að meðlag sé ákveðið og innheimt, enda hafi viðkomandi forsjá barns eða búi hjá honum samkvæmt lögmætri skiptan“. Að eiga fasta búsetu annars staðar en á lögheimili, teljist samkvæmt íslenskum rétti ekki lögmæt skipan.

Til skýringarauka segi svo í úrskurðarorðum kærunefndar [almannatrygginga] í máli nr. 54/2011:

„Samkvæmt 14. gr. reglugerðarinnar er Tryggingastofnun aðeins skylt að greiða meðlagsmóttakanda meðlag sé hann búsettur hér á landi, sbr. 67. gr. barnalaga nr. 76/2003. Í 2. mgr. nefndrar 14. gr. segir að þrátt fyrir ákvæði 1. mgr. skuli stofnunin hafa milligöngu um meðlag til meðlagsmóttakanda sem búsettur sé utan Íslands ef ákvæði milliríkjasamninga mæli fyrir um það. Undantekning 2. mgr. 14. gr. reglugerðarinnar á ekki við í máli þessu þar sem ekki er að finna slík ákvæði í milliríkjasamningi um meðlagsgreiðslur.“

Í athugasemdum við 9. gr. frumvarps er hafi orðið að lögheimilislögum nr. 21/1990 segi um 1. mgr.:

„Í öðru lagi er lagt til að heimild námsmanna og þeirra sem dveljast erlendis vegna veikinda til að halda lögheimili sínu hér á landi sé takmörkuð að því leyti að skilyrði sé að viðkomandi sé ekki skráður með fasta búsetu í öðru landi. Þetta er í samræmi við samning Norðurlanda um almannaskráningu. Í þessu sambandi má minna á að þar sem tryggingalöggjöf Norðurlandaþjóðanna er alls staðar svipuð ætti þetta ekki að hafa áhrif á réttindi manna í þessum efnum. Þó ætti þetta að stuðla að hvoru tveggja, að koma í veg fyrir að menn séu skráðir í tveimur löndum og geti því misnotað réttindi sín og að koma í veg fyrir að menn séu réttindalausir í þessum efnum af því þeir eru hvergi skráðir. Loks má benda á að menn eiga kosningarrétt við kosningar til Alþingis og við forsetakjör ef þeir hafa átt lögheimili hér á landi á síðustu átta árum, talið frá 1. desember næstum fyrir kjördag og raunar lengur ef þeir sækja um það sérstaklega.“

Í gögnum málsins, svo sem í nefndum dómsorðum, fari ekki á milli mála að barnsmóðir kæranda hafi haft skráða og fasta búsetu í C, en fært lögheimili til og frá milli landa til að villa um fyrir stjórnvöldum á meðan föst búseta sé í C og umgengnistálmanir standi yfir. Að auki hafi hún starfað sem [...]í C eins og ferilskráin og fylgigögn dómsmáls sýni skýrlega.

Til skýringarauka sé vísað til fylgigagna kæru nr. 316/2017.

Í athugasemdum kæranda við greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins segir að í sálfræðimati komi fram að barnsmóðir kæranda hafi verið að vinna frá 2009. Tryggingastofnun vilji vefengja þessa staðreynd með því að segja að í sálfræðimati standi ekkert um hvort hún hafi verið í fullri vinnu. Á þessum forsendum túlki Tryggingastofnun sem svo að hún hafi ekki verið í fullri vinnu. Hvergi sé hins vegar minnst á í sálfræðimati að hún sé í hálfu starfi.

Í gögnum málsins komi hvergi fram að barnsmóðir kæranda hafi verið í starfsnámi frá 2009. Tryggingastofnun virðist túlka gögn máls svo að barnsmóðir hans hafi verið í starfsþjálfun frá 2009 til 2014 þó hvergi komi fram forsendur þeirrar niðurstöðu. Verði það að teljast ótrúverðugt og ákaflega ólíklegt. Í öllu falli séu ekki forsendur fyrir því að úrskurðarnefndin geti gengið út frá því án sönnunar

Ef skoðuð sé vefsíða skólans þar sem barnsmóðir kæranda hafi stundað nám megi sjá að skólinn geri ráð fyrir 207 klukkustundum á ári í starfsþjálfun, sem séu um 34 vinnudagar. Hins vegar komi fram í sálfræðimati að hún hafi starfað hjá E sem [...] frá 2009 til 2014 með X í árslaun og hafi þá átt von á stöðuhækkun. Verði að teljast ólíklegt eða útilokað að nemi í starfsþjálfun fái stöðuhækkun og fái greitt X fyrir 34 vinnudaga eða 270 klukkustundir. Sé skoðaður starfs- og námsferillinn frá 2008-2009 komi fyrir í námsyfirlýsingu að barnsmóðir kæranda hafi verið árin 2008-2009 í „[...]“ sem geri ekki ráð fyrir starfsþjálfun. Í námsyfirlýsingu hafi barnsmóðir kæranda verið árið 2009 í „[...]“ sem geri ráð fyrir aðeins 60 klukkustunda starfsþjálfun sem séu um átta vinnudagar. Að lokum sé alls staðar í greinargerð og sálfræðimati talað um fjögurra ára nám. Hins vegar hafi liðið sex ár frá því að hún flutti til C í nám og til ársins 2014. Í því sé ósamræmi um 1-2 ár sem Tryggingastofnun vilji ekki taka tillit til. Í skipulagi námsins standi í námsvísi skólans að námið sé tvö ár og á þriðja ári sé unnin ritgerð. Samt sem áður telji Tryggingastofnun að barnsmóðir kæranda hafi verið í fullu námi síðustu 4 árin án þess að vilja skilgreina hvað fullt nám sé.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins kemur fram að kærð sé stöðvun á milligöngu meðlags til barnsmóður kæranda frá X 2015. Kærandi óski eftir stöðvun lengra aftur í tímann.

Samkvæmt 63. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, geti hver sem fái úrskurð stjórnvalds um meðlag með barni sem hann hafi á framfæri sínu, eða um aðrar greiðslur samkvæmt IX. kafla barnalaga nr. 76/2003, snúið sér til Tryggingastofnunar ríkisins og fengið fyrirframgreiðslu meðlags eða annarra framfærsluframlaga samkvæmt úrskurðinum.

Samkvæmt 67. gr. barnalaga sé Tryggingastofnun skylt að greiða rétthafa greiðslna samkvæmt IV. og IX. kafla, sem búsettur sé hér á landi, samkvæmt dómi, dómsátt, úrskurði sýslumanns eða samningi staðfestum af honum, þó innan þeirra marka sem lög um almannatryggingar setji.

Samkvæmt 5. tölul. 8. gr. reglugerðar nr. 945/2009 um framkvæmd meðlagsgreiðslna og annarra framfærsluframlaga falli greiðslur niður ef meðlagsmóttakandi og/eða barn séu búsett erlendis.

Forsaga þessa máls sé sú að kæranda hafi verið synjað um stöðvun á milligöngu meðlagsgreiðslna til barnsmóður hans með bréfi, dags. 13. júní 2016, þar sem hún hafi verið með lögheimili hér á landi. Sú ákvörðun hafi verið kærð til úrskurðarnefndar velferðarmála og hafi málinu verið heimvísað til nýrrar meðferðar þar sem nefndin taldi stofnunina ekki hafa kannað til hlítar lögheimilisskráningu barnsmóður kæranda, sbr. úrskurð úrskurðarnefndar velferðarmála nr. 225/2016.

Í millitíðinni hafi lögheimili barnsmóður kæranda verið flutt úr landi frá og með X 2016 og Tryggingastofnun hafi stöðvað milligöngu meðlagsgreiðslna til hennar frá þeim tíma.

Eftir að úrskurður nr. 225/2016 féll hafi Tryggingastofnun óskað eftir upplýsingum frá barnsmóður kæranda um nám hennar í C, hvenær það hafi hafist og hvenær því hafi lokið. Tryggingastofnun hafi borist þær upplýsingar að nám barnsmóður kæranda hafi lokið í X 2014 og því hafi niðurstaða Tryggingastofnunar verið sú að stöðva milligöngu meðlagsgreiðslna til barnsmóður kæranda frá X 2015 eða sex mánuðum eftir að námi hafi lokið með vísan til 1. mgr. 9. gr. lögheimilislaga nr. 21/1990 og reglugerðar um framkvæmd almannatrygginga og skráningu í tryggingaskrá nr. 463/1999.

Sú ákvörðun hafi einnig verið kærð til úrskurðarnefndar velferðarmála, sbr. kærumál nr. 316/2017. Nefndin hafi tekið fram að fullgild gögn hefðu verið lögð fram um nám barnsmóður kæranda og hafi verið sammála því að stöðva skuli greiðslur sex mánuðum eftir að námi hafi lokið en heimvísaði málinu þar sem stöðvun Tryggingastofnunar hafi verið rúmlega sex mánuðum eftir að náminu hafi lokið.

Tryggingastofnun hafi nú stöðvað milligöngu á meðlagsgreiðslum til barnsmóður kæranda frá og með X 2015, eða sex mánuðum eftir að námi hafi lokið, sbr. bréf stofnunarinnar til kæranda, dags. 30. janúar 2018. Sú ákvörðun hafi nú verið kærð og vísi kærandi til sálfræðimats, dags. X 2014, sem hafi ekki komið fram í málinu áður, og segir það sýna að barnsmóðir hans hafi verið í fullri vinnu frá árinu 2009.

Tryggingastofnun hafi eingöngu milligöngu á meðlagsgreiðslum til þeirra sem búsettir séu hér á landi, sbr. 67. gr. barnalaga nr. 76/2003. Í úrskurði sínum nr. 225/2016 segi nefndin að líta beri til laga nr. 21/1990 um lögheimili varðandi mat á búsetu. Í 1. gr. laganna segi að lögheimili manns teljist sá staður vera þar sem maður hafi fasta búsetu. Maður teljist hafa fasta búsetu á þeim stað þar sem hann hafi bækistöð sína, dveljist að jafnaði í tómstundum sínum, hafi heimilismuni sína og svefnstaður hans sé þegar hann sé ekki fjarverandi um stundarsakir vegna orlofs, vinnuferða, veikinda eða annarra hliðstæðra atvika.

Í lögheimilislögum sé einnig að finna undanþágu fyrir því að halda lögheimili hér á landi þrátt fyrir búsetu erlendis. Í 9. gr. laganna segi að sá sem dveljist erlendis við nám eða vegna veikinda geti áfram átt lögheimili hér á landi hjá skyldfólki sínu eða venslafólki eða í því sveitarfélagi þar sem hann hafi átt lögheimili er hann hafi farið af landi brott, enda sé hann ekki skráður með fasta búsetu erlendis.

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum hafi barnsmóðir kæranda verið í námi í C frá árinu 2008 fram í X 2014. Með vísan til 9. gr. lögheimilislaga hafi barnsmóðir kæranda fengið að halda lögheimili sínu hér á landi þann tíma sem hún hafi verið í þessu námi.

Í 15. gr. reglugerðar nr. 463/1999 um framkvæmd almannatrygginga og skráningu í tryggingaskrá sé fjallað um námsmenn. Þar segi:

„Sá sem er búsettur og tryggður hér á landi og dvelst erlendis við nám er áfram tryggður meðan á námi stendur enda sé hann ekki tryggður í almannatryggingum námslandsins. Sama gildir um aðstandendur hans sem með honum dveljast.

Með námsmanni í þessari reglugerð er átt við einstakling, annan en launþega eða sjálfstætt starfandi einstakling, sem er við nám eða starfsþjálfun er lýkur með útgáfu vottorðs um menntun sem viðurkennt er af yfirvöldum.

Heimilt er að veita námsmönnum og fjölskyldum þeirra sömu aðstoð og sjúkratryggðir einstaklingar á Íslandi njóta meðan á tímabundinni dvöl hér á landi stendur á námstímanum.

Heimilt er að hafa skráningu óbreytta í allt að sex mánuði eftir að námi lýkur. Snúi námsmaður ekki aftur til Íslands innan þess tíma fellur réttur til að vera skráður niður.“

Samkvæmt framansögðu sé heimilt að skrá búsetu á Íslandi ef viðkomandi sé í námi í öðru landi. Eftir að námi ljúki hafi viðkomandi sex mánuði til að ákveða áframhaldandi búsetu. Ef viðkomandi ákveði að búa áfram erlendis þá falli viðkomandi ekki lengur undir undanþágu á búsetu vegna náms og þar af leiðandi eigi viðkomandi ekki rétt á tengdum réttindum.

Þar sem að barnsmóðir kæranda hafi stundað nám erlendis hafi henni verið heimilt að halda lögheimili á Íslandi í allt að sex mánuði eftir að námi erlendis lauk. Það sé því mat Tryggingastofnunar að heimild stofnunarinnar til að hafa milligöngu um meðlagsgreiðslur til barnsmóðar kæranda hafi fallið niður frá þeim tímapunkti. Í úrskurði sínum, dags. 17. janúar 2018, kærumál nr. 316/2017, segi nefndin að fullnægjandi gögn hafi verið lögð fram sem sýni að barnsmóðir kæranda hafi verið í fullu námi fram í X 2014.

Í sálfræðimati því sem kærandi hafi lagt fram með kæru, dags. X 2014, segi að barnsmóðir kæranda hafi nýlokið X ára [námi]. Í því komi einnig fram að hún sé í fullu starfi hjá E sem [...] þar sem hún vinni [...] og að hún hafi unnið þar frá X 2009. Ekki segi þó að hún hafi verið þar í fullu starfi frá 2009, enda staðfest að hún hafi verið í námi síðustu X ár.

Í framangreindri reglugerð um framkvæmd almannatrygginga og skráningu í tryggingaskrá segi að með námsmanni sé átt við einstakling sem sé við nám eða starfsþjálfun. Tryggingastofnun telji að barnsmóðir kæranda falli þar undir og því breyti sálfræðimatið ekki ákvörðun Tryggingastofnunar um stöðvun á milligöngu meðlagsgreiðslna til barnsmóður kæranda frá X 2015, eða sex mánuðum eftir að námi kæranda hafi lokið.

Að gefnu tilefni beri að taka það fram að þrátt fyrir ákvörðun Tryggingastofnunar um stöðvun milligöngu á meðlagsgreiðslum til barnsmóður kæranda, þá hafi það engin áhrif á skyldur kæranda samkvæmt meðlagsákvörðun til að greiða barnsmóður hans meðlag vegna þess tíma sem Tryggingastofnun hafi ekki milligöngu um, þrátt fyrir búsetu hennar og [...] hans í Bretlandi.

Að öðru leyti sé vísað til gagna sem fylgdu kærumáli nr. 316/2017.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta varðar ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 30. janúar 2018, um að stöðva milligöngu meðlagsgreiðslna til barnsmóður kæranda frá X 2015. Kærandi óskar eftir að meðlagsgreiðslur verði felldar niður frá X2009.

Í 67. gr. barnalaga nr. 76/2003 er kveðið á um greiðsluskyldu Tryggingastofnunar ríkisins en þar segir:

„Tryggingastofnun ríkisins er skylt að greiða rétthafa greiðslna skv. IV. og IX. kafla, sem búsettur er hér á landi, samkvæmt dómi, dómsátt, úrskurði sýslumanns eða samningi staðfestum af honum, þó innan þeirra marka sem lög um almannatryggingar setja.“

Ákvæði 63. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar kveður á um rétt til fyrirframgreiðslu meðlags frá Tryggingastofnun ríkisins. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

„Hver sá sem fær úrskurð stjórnvalds um meðlag með barni sem hann hefur á framfæri sínu, eða um aðrar greiðslur skv. IX. kafla barnalaga, nr. 76/2003, getur snúið sér til Tryggingastofnunar ríkisins og fengið fyrirframgreiðslu meðlags eða annarra framfærsluframlaga samkvæmt úrskurðinum. Sama skal gilda þegar lagt er fram staðfest samkomulag um meðlagsgreiðslur og aðrar greiðslur skv. IX. kafla barnalaga. Fyrirframgreiðsla meðlags frá Tryggingastofnun skal ávallt vera innan þeirra marka sem 20. gr. laga þessara setur um fjárhæð greiðslna og aldur barna.“

Samkvæmt framangreindum ákvæðum ber Tryggingastofnun ríkisins að hafa milligöngu um meðlagsgreiðslur þegar umsækjandi hefur lögformlega meðlagsákvörðun og er búsettur hér á landi. Óumdeilt er í þessu máli að lögformleg meðlagsákvörðun liggur fyrir í málinu. Ágreiningur málsins lýtur að því hvort barnsmóðir kæranda hafi uppfyllt skilyrðið um búsetu hér á landi til […] 2015.

Í 1. mgr. 1. gr. laga nr. 21/1990 um lögheimili er lögheimili skilgreint sem sá staður þar sem maður hefur fasta búsetu. Maður telst hafa fasta búsetu á þeim stað þar sem hann hefur bækistöð sína, dvelst að jafnaði í tómstundum sínum, hefur heimilismuni sína og svefnstaður hans er þegar hann er ekki fjarverandi um stundarsakir vegna orlofs, vinnuferða, veikinda eða annarra hliðstæðra atvika, sbr. 2. mgr. 1. gr. laganna. Í 1. mgr. 9. gr. laga nr. 21/1990 er að finna undantekningu frá framangreindri reglu 1. gr. sömu laga. Þar segir að sá sem dveljist erlendis við nám geti áfram átt lögheimili hér á landi, enda sé hann ekki skráður með fasta búsetu erlendis.

Í 15. gr. reglugerðar nr. 463/1999 um framkvæmd almannatrygginga og skráningu í tryggingaskrá segir:

„Sá sem er búsettur og tryggður hér á landi og dvelst erlendis við nám er áfram tryggður meðan á námi stendur enda sé hann ekki tryggður í almannatryggingum námslandsins. Sama gildir um aðstandendur hans sem með honum dveljast.

Með námsmanni í þessari reglugerð er átt við einstakling, annan en launþega eða sjálfstætt starfandi einstakling, sem er við nám eða starfsþjálfun er lýkur með útgáfu vottorðs um menntun sem viðurkennt er af yfirvöldum.

[…]

Heimilt er að hafa skráningu óbreytta í allt að sex mánuði eftir að námi lýkur. Snúi námsmaður ekki aftur til Íslands innan þess tíma fellur réttur til að vera skráður niður.“

Í kjölfar úrskurðar úrskurðarnefndar velferðarmála í máli nr. 316/2017 breytti Tryggingastofnun ríkisins upphafstíma stöðvunar milligöngu meðlagsgreiðslna í X 2015, þ.e. sex mánuðum eftir að barnsmóðir kæranda lauk námi samkvæmt fyrirliggjandi prófskírteini með vísan til 1. mgr. 9. gr. laga um lögheimili og 15. gr. reglugerðar nr. 463/1999.

Kærandi byggir á því að sálfræðileg matsgerð, dags. […] 2014, staðfesti að barnsmóðir hans hafi stundað fulla vinnu frá X 2009 sem [...] hjá E frá X 2009 til X 2016, en frá þeim tíma hjá F. Í matsgerðinni segir meðal annars svo:

„D hefur nýlokið X ára [námi]. D er í fullu starfi hjá E sem [...] þar sem hún vinnur [...]. Hún hefur unnið þar frá X 2009. Um er að ræða [...]. Starf hennar felst m.a. í að [...]. D er mjög ánægð í starfi sínu, verkefnin eru krefjandi og samstarfsfélagar hennar eru góðir.“

Eins og fram kom í úrskurði úrskurðarnefndar velferðarmála nr. 316/2017 var það mat úrskurðarnefndarinnar að þau gögn sem lágu fyrir í málinu, meðal annars prófskírteini barnsmóður kæranda, væru fullnægjandi til að sýna fram á að barnsmóðir kæranda hefði verið í námi til X 2014. Þær upplýsingar sem koma fram í fyrrgreindri sálfræðilegri matsgerð breyta ekki því mati nefndarinnar, enda er þar staðfest að kærandi hafi nýlokið [námi]. Útprentanir af heimasíðu skólans breyta heldur ekki því mati enda getur tilhögun náms verið ólík frá einum tíma til annars. Samkvæmt 1. mgr. 9. gr. laga um lögheimili getur námsmaður sem er erlendis við nám áfram átt lögheimili hér á landi og heimilt er að hafa skráningu í tryggingaskrá óbreytta í allt að sex mánuði eftir að námi lýkur samkvæmt 4. mgr. 15. gr. reglugerðar nr. 463/1999. Með hliðsjón af framangreindu gerir úrskurðarnefndin ekki athugasemdir við þá niðurstöðu Tryggingastofnunar ríkisins að barnsmóðir kæranda teljist hafa verið búsett á Íslandi í skilningi 67. gr. barnalaga þangað til sex mánuðum eftir að námi lauk, sbr. einnig 5. tölul. 2. gr. laga um almannatryggingar.

Að öllu framangreindu virtu er það niðurstaða úrskurðarnefndar velferðarmála að staðfesta ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um að stöðva milligöngu meðlagsgreiðslna til barnsmóður kæranda frá […] 2015.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um að fella niður milligöngu meðlagsgreiðslna til barnsmóður A, frá […] 2015, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir