Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 408/2021

Miðvikudaginn 17. nóvember 2021

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Unnþór Jónsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 9. ágúst 2021, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvarðanir Tryggingastofnunar ríkisins frá 20. maí 2021 um endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta vegna ársins 2020.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Niðurstaða endurreiknings og uppgjörs tekjutengdra bóta ársins 2020 var sú að kæranda hefðu verið ofgreiddar bætur það ár að fjárhæð 75.511 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu. Kæranda var tilkynnt um framangreinda ofgreiðslu og innheimtu með bréfum Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 20. og 22. maí 2021. Kærandi andmælti niðurstöðu endurreikningsins með bréfi, dags. 3. júní 2021, og var þeim andmælum svarað með bréfi Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 29. júní 2021.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 11. ágúst 2021. Með bréfi, dagsettu sama dag, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 10. september 2021, barst greinargerð stofnunarinnar og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 14. september 2021. Athugasemdir kæranda bárust 4. október 2021 sem voru sendar Tryggingastofnun ríkisins til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dagsettu sama dag. Efnislegar athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru greinir kærandi frá því að í lok árs 2019 hafi lífeyrissjóður hennar beðið hana um að taka út úr sjóðnum og hafi hún fengið greiðslu þaðan í janúar 2020. Tryggingastofnun hafi tilkynnt kæranda með bréfi, dags. 14. febrúar 2020, að hún hafi fengið of mikið greitt frá stofnuninni. Kærandi hafi farið í aðgerð 2. febrúar 2020 og þurft að taka því rólega en þann 12. maí 2020 hafi hún farið til Tryggingastofnunar til að fá yfirlit yfir greiðslur ársins. Þá hafi komið í ljós að hún hafi ekki fengið greiðslur vegna mars og apríl. Síðar hafi kærandi fengið bréf, dags. 20. maí 2020, þar sem fram komi að heildartekjur hennar á árinu hafi verið 2.463.118 kr.

Kærandi skilji ekki reikning sem hún hafi fengið frá Tryggingastofnun þann 20. maí 2021 þar sem komi fram að hún eigi að greiða til baka 75.511 kr. Samkvæmt bréfinu hafi heildargreiðslur ársins 2020 verið 2.463.118 kr. Samkvæmt yfirliti Tryggingastofnunar hafi heildargreiðslur verið 2.310.664 kr. Á skattskýrslunni komi fram 2.312.832 kr., mismunurinn sé 2.168 kr. Kærandi hafi farið til Skattsins sem hafi ekki heldur skilið fjárhæðina 2.463.118 kr. og hafi henni verið bent á að fá skýringar hjá Tryggingastofnun.

Í athugasemdum kæranda frá 27. september 2021 er greint frá því að hún hafi rætt við Tryggingastofnun vegna endurreiknings, dags. 20. maí 2021, þar sem komi fram að heildargreiðslur til hennar á árinu 2020 hafi verið 2.463.118 kr. Samkvæmt bankayfirliti hennar hafi hún fengið 2.248.217 kr. frá Tryggingastofnun. Samkvæmt yfirliti Tryggingastofnunar sé eins og heildartekjur ársins séu 2.310.664 kr. sem hafi átt að fara í skattskýrslu kæranda. Á skattskýrslu komi fram 2.312.832 kr. Kærandi skilji ekki mismuninn að fjárhæð 2.168 kr. Hún hafi farið til Skattsins og svo til Tryggingastofnunar sem hafi ekki getað svarað fyrir þessa tölu varðandi heildargreiðslur á árinu að fjárhæð 2.463.118 kr. Kærandi hafi andmælt niðurstöðunni en hún hafi ekki skilið svar Tryggingastofnunar við andmælunum og þess vegna hafi hún aftur haft samband við stofnunina en ekki fengið nein svör.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins kemur fram að kærður sé endurreikningur tekjutengdra bóta ársins 2020.

Í 16. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, sé kveðið á um tilhögun útreiknings tekjutengdra bóta. Í 2. mgr. ákvæðisins sé vísað til laga nr. 90/2003 um tekjuskatt varðandi hvað skuli teljast til tekna. Til tekna samkvæmt III. kafla laga um almannatryggingar teljast tekjur samkvæmt II. kafla um tekjuskatt, að teknu tilliti til ákvæða 28. gr. sömu laga um hvað ekki teljist til tekna og frádráttarliða samkvæmt 1., 3., 4. og 5. tölul. A-liðar 1. mgr. 30. gr. og 31. gr. sömu laga eða undantekninga og takmarkana samkvæmt öðrum sérlögum.

Tryggingastofnun greiði lífeyri á grundvelli áætlunar um tekjur viðkomandi árs, sbr. 5. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar. Bótaþegi beri ábyrgð á því að slík tekjuáætlun endurspegli árstekjur og beri að breyta áætluninni ef svo sé ekki, sbr. 1. mgr. 39. gr. sömu laga og 3. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags, en þar komi fram að bótaþega sé skylt að veita Tryggingastofnun allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og endurskoðun þeirra. Að sama skapi sé bótaþega skylt að tilkynna Tryggingastofnun um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geti haft áhrif á greiðslur.

Í 7. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar komi fram að þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum, skuli Tryggingastofnun endurreikna bótafjárhæðir á grundvelli tekna. Einnig sé fjallað um endurreikning í reglugerð nr. 598/2009. Tryggingastofnun hafi ekki heimild til að líta fram hjá tekjuupplýsingum sem fram komi í skattframtölum.

Komi í ljós við endurreikning bóta að bætur hafi verið ofgreiddar fari um það samkvæmt 55. gr. laganna. Þar komi fram sú skylda Tryggingastofnunar til að innheimta ofgreiddar bætur. Sú meginregla sé ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009.

Á árinu 2020 hafi kærandi verið með ellilífeyri og tengdar greiðslur. Uppgjör tekjutengdra bóta ársins hafi leitt til 75.511 kr. ofgreiðslu, að teknu tilliti til greiddrar staðgreiðslu. Ástæða þess að endurkrafa hafi myndast sé sú að við samkeyrslu tekjuupplýsinga af skattframtali 2021 vegna tekjuársins 2020 hafi komið í ljós að tekjur kæranda hafi reynst hærri en tekjuáætlun hafi gert ráð fyrir. Endurreikningur byggist á upplýsingum úr skattframtölum.

Í janúar 2020 hafi verið gerð tillaga að tekjuáætlun fyrir kæranda en samkvæmt henni hafi verið gert ráð fyrir að árið 2020 væri kærandi með 9.362 kr. í vexti og verðbætur sameiginlegar með maka. Kærandi hafi ekki gert athugasemdir við þessa áætlun og hafi henni verið greitt í samræmi við þessa tekjuáætlun frá 1. janúar til 29. febrúar 2020.

Við reglubundið eftirlit Tryggingastofnunar í febrúar 2020 hafi komið í ljós misræmi á milli tekjuáætlunar kæranda og upplýsinga úr staðgreiðsluskrá Skattsins. Tekjuáætlun kæranda hafi því verið leiðrétt af stofnuninni. Í nýrri tekjuætlun hafi verið gert ráð fyrir að kærandi hefði 21.245.328 kr. í lífeyrissjóðstekjur og 9.362 kr. í vexti og verðbætur sameiginlegar með maka. Kærandi hafi fengið greitt á grundvelli þessarar áætlunar frá 1. mars til 31. maí 2020.

Þann 12. maí 2020 hafi kærandi skilað inn nýrri tekjuáætlun. Tekjuáætlun kæranda hafi því verið leiðrétt af stofnuninni. Í nýju tekjuáætluninni hafi gert ráð fyrir að kærandi hefði 2.141.346 kr. í lífeyrissjóðstekjur og 9.362 kr. í vexti og verðbætur sameiginlega með maka. Kærandi hafi fengið greitt á grundvelli þessarar áætlunar frá 1. júní til 31.desember 2020.

Við bótauppgjör ársins 2020 hafi komið í ljós að á árinu 2020 hafi kærandi fengið 2.138.661 kr. í lífeyrissjóðstekjur og 5.503 kr. í vexti og verðbætur sameiginlegar með maka. Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2020 hafi verið sú að kærandi hafi verið ofgreidd í bótaflokknum ellilífeyrir.

Tryggingastofnun sé skylt lögum samkvæmt að framkvæma endurreikning ár hvert þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Tryggingastofnun sé ekki heimilt að horfa fram hjá tekjum sem birtist á framtali bótaþega, eins og ítrekað hafi verið staðfest af úrskurðarnefnd og hafi einnig verið staðfest af dómstólum.

Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2020 hafi verið sú að kærandi hafi fengið greitt á árinu 2.463.118 kr. en hafi átt að fá greitt 2.312.832 kr. Þessi mismunur hafi leitt til ofgreiðslu að fjárhæð 75.511 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu.

Kærð ákvörðun sé í samræmi við lög og reglur sem gildi um uppgjör og endurreikning tekjutengdra bóta. Með vísun til framanritaðs telji Tryggingastofnun ekki forsendur til að breyta fyrri ákvörðun sinni.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta varðar endurreikning og uppgjör á tekjutengdum bótum kæranda vegna ársins 2020 og innheimtu ofgreiddra bóta.

Kærandi fékk greiddan ellilífeyri frá Tryggingastofnun ríkisins á árinu 2020. Samkvæmt 39. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, er umsækjanda eða greiðsluþega skylt að veita stofnuninni allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og annarra greiðslna samkvæmt lögunum og endurskoðun þeirra. Enn fremur er skylt að tilkynna stofnuninni um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geta haft áhrif á bætur eða greiðslur. Af framangreindu verður ráðið að sú skylda hvíli á greiðsluþegum að upplýsa Tryggingastofnun um tekjur á bótagreiðsluári sem kunna að hafa áhrif á bótarétt.

Í 16. gr. laga um almannatryggingar er kveðið á um tekjutengingu lífeyristrygginga og hvernig Tryggingastofnun ríkisins skuli standa að útreikningi bóta. Í 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar segir að til tekna samkvæmt III. kafla skuli telja tekjur samkvæmt II. kafla laga nr. 90/2003 um tekjuskatt með tilteknum undantekningum. Á grundvelli 7. mgr. 16. gr. þeirra laga ber Tryggingastofnun ríkisins að endurreikna bótafjárhæðir eftir að endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluárs liggja fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Í 23. gr. laga um almannatryggingar er kveðið á um útreikning ellilífeyris en þar segir að ellilífeyrir skuli lækka um 45% af tekjum lífeyrisþegans, sbr. 16. gr. laganna, uns lífeyririnn fellur niður. Leiði endurreikningur í ljós að bætur hafi verið ofgreiddar ber Tryggingastofnun að innheimta þær samkvæmt 55. gr. laga um almannatryggingar. Sú meginregla er ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags. Lífeyrissjóðstekjur eru tekjustofn sem hefur áhrif við útreikning Tryggingastofnunar á bótafjárhæð, sbr. 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar og 1. tölul. A-liðar 7. gr. laga um tekjuskatt.

Í 7. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar kemur fram að Tryggingastofnun skuli hafa eftirlit með því að áætlaðar tekjur séu í samræmi við upplýsingar sem stofnunin aflar úr staðgreiðsluskrá skattyfirvalda eða frá öðrum þeim aðilum sem getið erum í 40. gr. Í 1. málsl. 1. mgr. 45. gr. laga um almannatryggingar kemur fram að Tryggingastofnun skuli reglubundið sannreyna réttmæti bóta, greiðslna og upplýsinga sem ákvörðun um réttindi byggist á. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er Tryggingastofnun heimilt að endurskoða grundvöll bótaréttar hvenær sem er og samræma bætur þeim breytingum sem hafi orðið á aðstæðum greiðsluþega. Við úrlausn þessa máls hefur úrskurðarnefnd velferðarmála hliðsjón af þeim lagaákvæðum sem tilgreind hafa verið hér að framan.

Samkvæmt gögnum málsins sendi Tryggingastofnun kæranda tekjuáætlun, dags. 17. janúar 2020, vegna ársins 2020, þar sem gert var ráð fyrir 9.362 kr. í sameiginlegar fjármagnstekjur kæranda og maka hennar. Kærandi gerði ekki athugasemdir við þá áætlun og voru bótaréttindi því reiknuð og bætur greiddar út í samræmi við þær tekjuforsendur í janúar og febrúar 2020. Í kjölfar samtímaeftirlits Tryggingastofnunar við staðgreiðsluskrá í febrúar 2020 kom í ljós að kærandi var með lífeyrissjóðstekjur á árinu. Var í kjölfarið útbúin ný tekjuáætlun, dags. 14. febrúar 2020, þar sem gert var ráð fyrir 21.245.328 kr. í lífeyrissjóðstekjur og óbreyttum fjármagnstekjum. Kærandi var upplýst um áætlaða kröfu að fjárhæð 437.997 kr. að teknu tilliti til staðgreiðslu fyrir framangreint tímabil. Kærandi lagði fram breytta tekjuáætlun 12. maí 2020 þar sem lífeyrissjóðstekjur voru lækkaðar í 2.141.346 kr. en gert ráð fyrir óbreyttum fjármagnstekjum á árinu. Með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 12. maí 2020, var beiðni kæranda um breytingu á tekjuáætlun samþykkt og hún upplýst um innneign að fjárhæð 541.685 kr. sem lögð hafi verið inn á bankareikning hennar. Kærandi gerði ekki athugasemdir við þá áætlun. Bótaréttindi voru því reiknuð og bætur greiddar út miðað við þær forsendur allt árið 2020. Samkvæmt upplýsingum skattyfirvalda vegna tekjuársins 2020 reyndust tekjur kæranda á árinu vera 2.138.661 kr. í lífeyrissjóðstekjur og 5.503 kr. í fjármagnstekjur. Endurreikningur Tryggingastofnunar á tekjutengdum bótagreiðslum vegna ársins leiddi í ljós ofgreiðslu að fjárhæð 75.511 kr.

Ástæða þess að endurkrafa myndaðist á hendur kæranda er sú að lífeyrissjóðstekjur hennar voru vanáætlaður í tekjuáætlun sem greitt var samkvæmt í janúar og febrúar 2020. Tryggingastofnun greiðir tekjutengdar bætur á grundvelli upplýsinga úr tekjuáætlun viðkomandi greiðsluþega. Þá ber stofnuninni lögum samkvæmt að endurreikna bætur með hliðsjón af upplýsingum skattyfirvalda og innheimta ofgreiddar bætur.

Samkvæmt framangreindu reyndust tekjur kæranda vera hærri á árinu 2020 en gert hafði verið ráð fyrir í upphaflegri tekjuáætlun fyrir árið 2020. Um var að ræða lífeyrissjóðstekjur. Eins og áður hefur verið greint frá eru lífeyrissjóðstekjur tekjustofn sem hafa áhrif við útreikning Tryggingastofnunar á bótafjárhæð, sbr. 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar og 1. tölul. A-liðar 7. gr. laga um tekjuskatt.

Kærandi gerir athugasemdir við að fjárhæðir sem koma fram í gögnum Tryggingastofnunar stangist á við þær upplýsingar sem komi fram á skattframtali hennar á árinu 2020. Máli sínu til stuðnings bendir kærandi á að samkvæmt yfirliti Tryggingastofnunar komi fram að heildargreiðslur til hennar hafi verið 2.310.664 kr. en samkvæmt skattframtali komi fram að kærandi hafi fengið 2.312.832 kr. Við skoðun gagna málsins vill úrskurðarnefnd velferðarmála benda kæranda á að í samanburði á greiðslum og réttindum hennar á árinu 2020 þann 20. maí 2021 komi fram að kærandi hafi á árinu fengið 2.310.664 kr. en hafi með réttu átt að fá 2.312.832 kr. og því hafi sú fjárhæð komið á skattframtal kæranda. Niðurstaða endurreikningsins hafi því verið 1.362 kr. inneign, að teknu tilliti til afdreginnar staðgreiðslu sem hafi verið ráðstafað inn á eftistöðvar kröfu frá 14. febrúar 2021.

Að öllu framangreindu virtu er það niðurstaða úrskurðarnefndar velferðarmála að staðfesta ákvörðun um endurreikning og uppgjör Tryggingastofnunar ríkisins á tekjutengdum bótum ársins 2020.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um endurreikning og uppgjör á tekjutengdum bótum A, á árinu 2020, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir