Mál nr. 262/2015

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 262/2015

Miðvikudaginn 4. maí 2016

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eggert Óskarsson lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 14. september 2015, kærði B f.h. A, til úrskurðarnefndar almannatrygginga synjun Tryggingastofnunar ríkisins frá 1. september 2015 á umsókn kæranda um styrk til bifreiðakaupa.

Þann 1. janúar 2016 tóku gildi lög nr. 85/2015 um úrskurðarnefnd velferðarmála og tók nefndin yfir frá þeim tíma þau mál sem áður voru til meðferðar hjá úrskurðarnefnd almannatrygginga, þ.m.t. mál kæranda, sbr. 1. gr. laga nr. 85/2015, 14. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð og 13. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Málavextir eru þeir að með umsókn, dags. 2. júlí 2015, sótti kærandi um 50-60% styrk sem veittur er til bifreiðakaupa á sérútbúnum og dýrum bifreiðum vegna mikillar fötlunar. Með bréfi, dags. 1. september 2015, synjaði Tryggingastofnun ríkisins umsókn kæranda um styrk vegna bifreiðakaupa á þeirri forsendu að hann væri inniliggjandi á stofnun. Einnig var umsókn kæranda synjað á þeirri forsendu að tilgreindur ökumaður væri ekki með sama lögheimili og kærandi.

Kæra barst úrskurðarnefnd almannatrygginga þann 16. september 2015. Með bréfi, dags. 17. september 2015, óskaði úrskurðarnefnd almannatrygginga eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Greinargerð Tryggingastofnunar barst með bréfi, dags. 1. október 2015. Með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 2. október 2015, var greinargerð Tryggingastofnunar send kæranda til kynningar. Frekari athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi gerir ekki kröfur í málinu en ráða má af kæru að hann óski eftir því að synjun Tryggingastofnunar verði felld úr gildi og umsókn hans um styrk til bifreiðakaupa verði samþykkt.

Fram kemur í kæru til úrskurðarnefndarinnar að kærandi sé bundinn við hjólastól og búi á sambýli með X öðrum vistmönnum. Tilgangurinn með kaupum á bifreið sé að auka möguleika kæranda og annarra vistmanna til að komast leiðar sinnar á þeim tímum sem önnur akstursþjónusta sé ekki í boði. Síðastliðinn áratug hafi annar vistmaður á heimilinu verið skráður með bifreið sem nýtt hafi verið af öðrum vistmönnum og starfsfólki. Hafi sú bifreið aukið mjög lífsgæði og frelsi heimilismanna.

Synjun Tryggingastofnunar sé byggð á 2. tölul. 2. mgr. 4. gr. reglugerðar nr. 170/2009 en þar segir um skilyrði styrkveitingar að „nauðsyn á bifreið vegna hreyfihömlunar sé ótvíræð.“ Reglugerð þessi sé sett með stoð í lögum nr. 99/2007 um félagslega aðstoð. Í 3. mgr. 10. gr. laganna segir að heimilt sé að greiða styrki til að afla bifreiðar sem nauðsynleg sé vegna þess að líkamsstarfssemi sé hömluð eða vanti líkamshluta. Túlkun Tryggingastofnunar um að kærandi sé inniliggjandi á stofnun girði fyrir að unnt sé að veita styrk, en kærandi telji þá ákvörðun vanta lagastoð.

Í synjun Tryggingastofnunar sé annar aðili tilgreindur sem ökumaður bifreiðarinnar en fram komi í umsókn kæranda.  Ekki sé ástæða til þess að óska eftir leiðréttingu á þessu atriði áður en synjunin sé kærð til úrskurðarnefndarinnar, þar sem synjunin sé meðal annars byggð á því að tilgreindur ökumaður eigi ekki sama lögheimili og kærandi samkvæmt þjóðskrá, en í 1. tölul. 2. mgr. 4. gr. reglugerðar nr. 170/2009 sé það meðal annars skilyrði fyrir styrkveitingu til kaupa á bifreið að hinn hreyfihamlaði hafi sjálfur ökuréttindi eða annar heimilismaður.

Kærandi telji það ekki hafa næga lagastoð að þrengja ákvæði í lögum með reglugerð þessari, þar sem krafist sé að ökumaður bifreiðarinnar sé með sama lögheimili.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar kemur fram að stofnunin hafi synjað kæranda um styrk til bifreiðakaupa samkvæmt 5. gr. reglugerðar nr. 170/2009 um styrki og uppbætur hreyfihamlaðra einstaklinga vegna bifreiða. Kærandi sé inniliggjandi á stofnun og skráður ökumaður sé ekki heimilismaður.

Samkvæmt 1. mgr. 10. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð sé heimilt að greiða til elli- og örorkulífeyrisþega, örorkustyrkþega og umönnunargreiðsluþega uppbót vegna kaupa á bifreið sem bótaþega sé nauðsyn að hafa vegna hreyfihömlunar ef sýnt sé að bótaþegi geti ekki komist af án uppbótarinnar. Sama gildi um rekstur bifreiðar, sbr. 2. mgr. sömu lagagreinar. Samkvæmt 3. mgr. 10. gr. laganna sé Tryggingastofnun heimilt að greiða styrk til að afla bifreiðar sem nauðsynleg sé vegna þess að líkamsstarfssemi sé hömluð eða vanti líkamshluta.

Í reglugerð nr. 170/2009 sé 10. gr. laga um félagslega aðstoð útfærð nánar. Í 1. mgr. 1. gr. komi fram að markmið reglugerðarinnar sé að auðvelda bótaþegum að sækja um lögbundna styrki og uppbætur ef sýnt þyki að bótaþegi geti ekki komist af án uppbótarinnar. Í 1. mgr. komi jafnframt fram að það sé markmið með styrkjum og uppbótum vegna bifreiða að gera hreyfihömluðum einstaklingum kleift að stunda atvinnu, skóla og sækja reglubundna endurhæfingu eða læknismeðferð. Í 3. mgr. 1. gr. reglugerðarinnar komi fram að með bifreið í reglugerð þessari sé átt við fólksbifreið eða sendibifreið sem ætluð sé til daglegra nota. Í 2. mgr. 4. gr. reglugerðarinnar komi fram að styrk vegna kaupa á bifreið megi einungis veita ef hinn hreyfihamlaði eða heimilismaður hans hafi ökuréttindi. Samkvæmt 1. mgr. 5. gr. reglugerðarinnar gildi skilyrði 4. gr. reglugerðarinnar einnig um styrki sem veittir séu samkvæmt 5. gr.

Samkvæmt 1. gr. reglugerðarinnar komi fram að Tryggingastofnun sé heimilt að greiða styrki og uppbætur samkvæmt reglugerðinni að uppfylltum tilteknum skilyrðum. Ljóst sé að kærandi uppfylli ekki ákveðin skilyrði reglugerðarinnar.

Í fyrsta lagi sé ökumaður ekki heimilismaður kæranda. Hinn hreyfihamlaði eða heimilismaður hans þurfi að hafa ökuskírteini. Skráður ökumaður sé skráður til annars heimilis en kærandi. Með núgildandi reglugerð nr. 170/2009 hafi aðgengi að uppbótum og styrkjum verið rýmkað verulega frá því sem áður var með eldri reglugerð. Miðað við skýrt og afdráttarlaust orðalag ofangreindra ákvæða sé ljóst að kærandi eigi ekki rétt á uppbót/styrk til bifreiðakaupa. Sú niðurstaða Tryggingastofnunar sé í samræmi við fordæmi úrskurðarnefndar almannatrygginga.

Í öðru lagi hafi kærandi ekki sýnt fram á nauðsyn fyrir bifreið. Í 1. gr. reglugerðarinnar komi fram að umsækjandi þurfi að sýna fram á nauðsyn á bifreið, þ.e. að hann geti ekki komist af án uppbótarinnar eða styrksins. Þar komi fram að markmiðið með reglugerðinni sé að gera hreyfihömluðum einstaklingum kleift að stunda atvinnu, skóla og sækja reglubundna endurhæfingu eða læknismeðferð. Í ákvæðinu komi svo að lokum fram að ætlast sé til þess að bifreiðin sé hugsuð hinum hreyfihamlaða til daglegra nota. Kærandi sé inniliggjandi á stofnun. Einstaklingar í langlegu séu almennt ekki taldir hafa þörf fyrir bifreið í þeim skilningi sem sú þörf sé  skilgreind út frá markmiðum reglugerðarinnar. Hvert mál sé þó skoðað sjálfstætt og óskað eftir gögnum og upplýsingum, meðal annars um ferðaþörf einstaklinga og til hvers nota eigi bifreiðina.

Í tilfelli kæranda sé ljóst að ökumaður sé ekki heimilismaður kæranda og því eigi kærandi ekki rétt á styrk samkvæmt 5. gr. reglugerðarinnar. Það hafi því ekki þótt ástæða til þess að tefja afgreiðslu málsins með því að óska eftir upplýsingum frá kæranda varðandi þetta atriði, þar sem stofnuninni hafi borið að synja honum á öðrum grundvelli.

Í synjunarbréfi stofnunarinnar, dags. 1. september 2015, hafi villandi staðlaður texti verið notaður. Kæranda hafi ekki átt að vera synjað á þeim forsendum að hann sé inniliggjandi á stofnun, heldur hafi átt að vekja athygli hans á þessu skilyrði reglugerðarinnar.

IV.  Niðurstaða

Kærð er synjun Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 1. september 2015, á umsókn kæranda um 50-60% styrk til bifreiðakaupa samkvæmt 5. gr. reglugerðar nr. 170/2009.

Lagaheimild fyrir veitingu uppbótar/styrkja til bifreiðakaupa er að finna í 10. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð. Í nefndri 10. gr. segir m.a. svo:

„Heimilt er að greiða til elli- og örorkulífeyrisþega, örorkustyrkþega og umönnunargreiðsluþega uppbót vegna kaupa á bifreið sem bótaþega er nauðsyn að hafa vegna hreyfihömlunar ef sýnt er að bótaþegi geti ekki komist af án uppbótarinnar. Heimilt er að veita uppbót á fimm ára fresti vegna sama einstaklings. [...]

Heimilt er að greiða styrk til að afla bifreiðar sem nauðsynleg er vegna þess að líkamsstarfsemi er hömluð eða vantar líkamshluta. Heimilt er að veita styrk á fimm ára fresti vegna sama einstaklings. Ráðherra setur reglugerð um greiðslur samkvæmt ákvæði þessu, m.a. um sex mánaða búsetuskilyrði.“

Með stoð í 3. málsl. 3. mgr. nefndrar 10. gr. hefur ráðherra sett reglugerð nr. 170/2009, um styrki og uppbætur til hreyfihamlaðra einstaklinga vegna bifreiða, og tók hún gildi 16. febrúar 2009. 

Í 1. mgr. 5. gr. reglugerðarinnar segir svo um styrki til kaupa á sérútbúnum og dýrum bifreiðum:

„Heimilt er að veita styrk til að afla bifreiðar sem nemur allt að 50-60% af kaupverði bifreiðar, þ.e. grunnverði án aukabúnaðar, ef um er að ræða einstakling sem ekki kemst af án sérútbúinnar og dýrrar bifreiðar vegna mikillar fötlunar. Heimildin á þó einungis við þegar umsækjandi uppfyllir skilyrði 4. gr. og ekur sjálfur eða annar heimilismaður.“

Þá er fjallað nánar um skilyrði styrks í 2. mgr. 4. gr. reglugerðarinnar.

Synjun Tryggingastofnunar ríkisins um 50-60% styrk til bifreiðakaupa byggir annars vegar á því að tilgreindur ökumaður kæranda sé ekki heimilismaður hans og hins vegar á því að kærandi hafi ekki sýnt fram á nauðsyn á bifreið þar sem hann sé inniliggjandi á stofnun. Kærandi telur hins vegar að lagastoð skorti fyrir því að binda veitingu styrks framangreindum skilyrðum.

Með 10. gr. laga um félagslega aðstoð hefur löggjafinn falið ráðherra nokkurt svigrúm til að útfæra nánar þau sjónarmið sem stjórnvöldum ber að leggja til grundvallar við mat á umsókn um styrk til bifreiðakaupa samkvæmt lögunum. Með 2. málsl. 1. mgr. 5. gr. reglugerðar nr. 170/2009 hefur ráðherra gert það að skilyrði fyrir greiðslu 50-60% styrks til bifreiðakaupa að umsækjandi eða annar heimilismaður aki bifreiðinni. Úrskurðarnefnd velferðarmála telur framangreint skilyrði fyrir styrkveitingu málefnalegt enda sé nauðsynlegt að tryggja að bifreiðin sé einungis keypt í þágu styrkþegans. Með hliðsjón af því og í ljósi þess svigrúms sem löggjafinn hefur fengið ráðherra til að kveða nánar á um greiðslur samkvæmt lögunum gerir úrskurðarnefndin ekki athugasemd við að Tryggingastofnun bindi veitingu 50-60% styrks til bifreiðakaupa framangreindu skilyrði.  

Fram kemur í málsgögnum að kærandi hafi verið búsettur á sambýli fyrir fatlaða um áratugaskeið og hann sé bundinn við hjólastól og muni ekki eiga möguleika á því að keyra bifreið. Í umsókn kæranda var forstöðukona sambýlisins sem hann dvelur á tilgreind sem ökumaður bifreiðarinnar. Fyrir liggur að forstöðukonan er ekki búsett á sambýlinu líkt og kærandi. Það er því mat úrskurðarnefndar velferðarmála að forstöðukonan sé ekki heimilismaður kæranda í skilningi 2. málsl. 1. mgr. 5. gr. reglugerðar nr. 170/2009. Þegar af þeirri ástæðu er synjun Tryggingastofnunar ríkisins á umsókn kæranda um 50-60% styrk til bifreiðakaupa staðfest. 

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Synjun Tryggingastofnunar ríkisins á A, um styrk til bifreiðakaupa er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir