Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 184/2018

Miðvikudaginn 4. júlí 2018

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eggert Óskarsson lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 23. maí 2018, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 7. maí 2018 um að samþykkja umsókn barnsmóður hans um milligöngu um meðlagsgreiðslur frá 1. febrúar 2017.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Með rafrænni umsókn, móttekinni 2. janúar 2018, sótti barnsmóðir kæranda um milligöngu Tryggingastofnunar ríkisins um meðlagsgreiðslur með barni þeirra frá X 2018. Með bréfi Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 8. janúar 2018, var kæranda tilkynnt að framangreind umsókn hafi verið samþykkt frá 2. janúar 2018. Með rafrænni umsókn, móttekinni 19. febrúar 2018, fór barnsmóðir kæranda fram á að upphafstími milligöngu Tryggingastofnunar um meðlagsgreiðslur með barni þeirra væri frá 1. febrúar 2017. Með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 26. febrúar 2018, var kærandi upplýstur um framangreinda umsókn og honum gefinn kostur á að leggja fram gögn sem sýndu fram á að greiðsla meðlags hafi átt sér stað á umbeðnu tímabili. Með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 7. maí 2018, var kæranda tilkynnt um milligöngu stofnunarinnar á meðlagsgreiðslum til barnsmóður hans frá 1. febrúar 2017.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 23. maí 2018. Með bréfi, dags. 24. maí 2018, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 7. júní 2018, barst greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 8. júní 2018. Athugasemdir bárust ekki.   

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi gerir ekki formlegar kröfur í málinu en ráða má af kæru að hann krefjist þess að ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um milligöngu meðlagsgreiðslna verði endurskoðuð.

Í kæru segir að eftir skilnað kæranda og barnsmóður hans hafi þau verið með jafna umgengni og að þau hafi átt að borga jafnt í öllu. Kærandi hafi alltaf borgað helming í leikskólagjöldum og þá hafi nánast allur fatnaður komið frá honum. Kærandi hafi farið oftast með barnið til læknis svo að í heildina hafi hann borgað meira en barnsmóðir hans. Kærandi hafi fengið upplýsingar frá Tryggingastofnun um að barnsmóðir hans hafi sótt um meðlag frá 1. janúar 2018. Þá hafi umgengni enn verið í viku og viku og hann hafi verið búinn að greiða leikskólagjöldin fyrir janúar. Eftir að kærandi hafi talað við barnsmóður sína og reynt að fá skýringar þá hafi þau breytt umgengni hans frá fimmtudegi til mánudags og ákveðið að hún þyrfti að borga sjálf fyrir allan leikskólafatnað. Hún hafi ekki getað gefið neina skýringu á því af hverju hún vildi meðlag.

Kærandi sé með samning sem hann og barnsmóðir hans hafi undirritað um að það eigi ekki að vera greitt meðlag á meðan umgengni sé jöfn.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins segir að kærð sé ákvörðun stofnunarinnar um að verða við beiðni barnsmóður kæranda um að hafa milligöngu um meðlag til hennar með dóttur þeirra frá 1. febrúar 2017.

Tryggingastofnun hafi tilkynnt kæranda með bréfi, dags. 8. janúar 2018, að stofnunin hefði samþykkt að hafa milligöngu um greiðslu meðlags til barnsmóður hans frá 2. janúar 2018 með dóttur þeirra. Tryggingastofnun hafði borist umsókn barnsmóður kæranda þann 2. janúar 2018 um meðlag frá 2. janúar 2018 ásamt staðfestingu á samkomulagi um forsjá, lögheimili og meðlag frá Sýslumanninum á B, dags. x 2015, þar sem komi fram að kærandi skuli greiða einfalt meðlag með dóttur sinni frá X 2015 til 18 ára aldurs. Kærufrestur vegna þessarar ákvörðunar sé liðinn, sbr. 13. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar.

Þann 19. febrúar 2018 hafi borist umsókn barnsmóður kæranda um meðlag með dóttur þeirra aftur í tímann, eða frá 1. febrúar 2017. Áður en Tryggingastofnun hafi tekið ákvörðun um milligöngu meðlags aftur í tímann hafi stofnunin með bréfi, dags. 26. febrúar 2018, gefið kæranda kost á að sýna fram á með ótvíræðum hætti að hann hefði innt af hendi mánaðarlegar greiðslur meðlags til barnsmóður sinnar fyrir sama tímabil og barnsmóðir kæranda hafi sótt um. Frestur hafi verið gefinn til 19. mars 2018 en þar sem engin gögn hafi borist hafi Tryggingastofnun samþykkt milligöngu meðlagsins til barnsmóður kæranda frá 1. febrúar 2017 með bréfi, dags. 7. maí 2018. Sú ákvörðun hafi verið kærð og sé til umfjöllunar hér.

Kveðið sé á um það í 63. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar að hver sá sem fái úrskurð stjórnvalds um meðlag með barni sem hann hafi á framfæri sínu, eða um aðrar greiðslur samkvæmt IX. kafla barnalaga nr. 76/2003, geti snúið sér til Tryggingastofnunar ríkisins og fengið fyrirframgreiðslu meðlags eða annarra framfærsluframlaga samkvæmt úrskurðinum. Sama skuli gilda þegar lagt sé fram staðfest samkomulag um meðlagsgreiðslur og aðrar greiðslur samkvæmt IX. kafla barnalaga. Í 4. mgr. 63. gr. laga um almannatryggingar komi fram að Tryggingastofnun sé heimilt að greiða meðlag aftur í tímann allt að tólf mánuði, talið frá byrjun þess mánaðar sem stjórnvaldsúrskurður, staðfestur samningur eða vottorð sýslumanns um að hann hafi veitt viðtöku ósk móður um öflun faðernisviðurkenningar hafi borist stofnuninni, enda eigi þá 4. mgr. 20. gr. ekki við.

Í 3. mgr. 7. gr. reglugerðar nr. 945/2009, um framkvæmd meðlagsgreiðslna og annarra framfærsluframlaga, segi að þegar sótt sé um greiðslu meðlags aftur í tímann á grundvelli meðlagsákvörðunar sem sé eldri en tveggja mánaða skuli gefa meðlagsskyldum aðila kost á að sýna fram á að meðlag hafi þegar verið greitt fyrir sama tímabil og sótt sé um.

Samkvæmt 67. gr. barnalaga nr. 76/2003 sé Tryggingastofnun skylt að greiða rétthafa greiðslna samkvæmt IV. og IX. kafla, sem búsettur sé hér á landi, samkvæmt dómi, dómsátt, úrskurði sýslumanns eða samningi staðfestum af honum, þó innan þeirra marka sem lög um almannatryggingar setji.

Hlutverk Tryggingastofnunar sé að hafa milligöngu um greiðslu meðlags þegar ákvörðun hafi verið tekin með lögmætum hætti. Ef foreldri leggi fram löggilda meðlagsákvörðun beri Tryggingastofnun samkvæmt 1. mgr. 63. gr. laga um almannatryggingar og 67. gr. barnalaga að hafa milligöngu um greiðslu meðlags. Lög veiti Tryggingastofnun ekki heimild til að taka til greina önnur gögn en talin séu upp í framangreindum ákvæðum við milligöngu um greiðslu meðlags.

Um heimildarákvæði sé að ræða í 4. mgr. 63. gr. laga um almannatryggingar og sé því ekki um að ræða rétt umsækjanda til meðlagsgreiðslna frá Tryggingastofnun aftur í tímann, heldur heimild stofnunarinnar til að hafa milligöngu um meðlagsgreiðslur aftur í tímann, þó aldrei lengur en eitt ár. Í þeim tilvikum þegar sótt sé um meðlag aftur í tímann samkvæmt meðlagsákvörðun sem sé eldri en tveggja mánaða þá beri stofnuninni samkvæmt 3. mgr. 7. gr. reglugerðar nr. 945/2009 að gefa meðlagsgreiðanda kost á að sýna fram á að meðlag hafi verið greitt fyrir sama tímabil og sótt sé um.

Kæranda hafi verið sent bréf, dags. 26. febrúar 2018, og honum gefinn kostur á að sýna fram á greiðslu meðlags til barnsmóður sinnar frá 1. febrúar 2017 en ekkert svar hafi borist. Því samþykkti Tryggingastofnun að hafa milligöngu á meðlaginu til barnsmóður kæranda frá þeim tíma sem óskað hafi verið eftir eða frá 1. febrúar 2017, enda sé um að ræða greiðslu meðlags ekki lengra en tólf mánuði aftur í tímann frá því að umsókn og löggild meðlagsákvörðun hafi borist stofnuninni.

Kærandi hafi lagt fram með kæru samning um umgengni sem undirritaður hafi verið þann X 2013 af bæði kæranda og barnsmóður hans. Ekki sé þó að sjá að hann hafi verið samþykktur af sýslumanni eins og barnalög geri ráð fyrir að sé gert til þess að hann öðlist gildi. Þá sé hin löggilda meðlagsákvörðun, sem staðfest hafi verið af sýslumanni og sem Tryggingastofnun greiði meðlagið samkvæmt, gerð þann X 2015 eða eftir að samningurinn um umgengni hafi verið undirritaður.

Þá hafi kærandi einnig lagt fram með kæru yfirlit yfir handahófskenndar millifærslur til barnsmóður sinnar frá X 2017 til X 2017. Hvergi komi fram að um greiðslu meðlags sé að ræða. Tryggingastofnun geti ekki litið á þessar millifærslur sem reglubundnar meðlagsgreiðslur með dóttur kæranda eins og meðlagsákvörðun kveði á um, enda um lægri fjárhæð að ræða en einfalt meðlag.

Innsend gögn gefi því ekki tilefni til að breyta ákvörðun Tryggingastofnunar um upphafstíma milligöngu meðlagsgreiðslna til barnsmóður kæranda.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta varðar ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 7. maí 2018 um að hafa milligöngu um meðlagsgreiðslur til barnsmóður kæranda frá 1. febrúar 2017.

Kveðið er á um greiðsluskyldu Tryggingastofnunar ríkisins í 67. gr. barnalaga nr. 76/2003. Þar segir að Tryggingastofnun ríkisins sé skylt að greiða rétthafa greiðslna samkvæmt IV. og IX. kafla, sem búsettur er hér á landi, samkvæmt dómi, dómsátt, úrskurði sýslumanns eða samningi staðfestum af honum, þó innan þeirra marka sem lög um almannatryggingar setji.

Samkvæmt 1. mgr. 63. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar getur hver sá sem fær úrskurð um meðlag með barni sem hann hefur á framfæri sínu snúið sér til Tryggingastofnunar ríkisins og fengið fyrirframgreiðslu meðlags og annarra framfærsluframlaga samkvæmt úrskurðinum. Sama gildir þegar lagt er fram staðfest samkomulag um meðlagsgreiðslur og aðrar greiðslur samkvæmt IX. kafla barnalaga nr. 76/2003. Samkvæmt 4. mgr. sömu greinar er stofnuninni heimilt að greiða meðlag aftur í tímann allt að tólf mánuði, talið frá byrjun þess mánaðar sem stjórnvaldsúrskurður, staðfestur samningur eða vottorð sýslumanns um að hann hafi veitt viðtöku ósk móður um öflun faðernisviðurkenningar berst stofnuninni, enda eigi þá 4. mgr. 20. gr. laganna ekki við.

Þá segir í 6. mgr. 63. gr. laganna að heimilt sé að setja reglugerð um framkvæmd þessarar greinar þar sem meðal annars sé kveðið á um fyrirframgreiðslu meðlags þegar foreldri eða börn séu búsett erlendis og um hámarksgreiðslur sem Tryggingastofnun ríkisins inni af hendi. Reglugerð nr. 945/2009 um framkvæmd meðlagsgreiðslna og annarra framfærsluframlaga hefur verið sett með stoð í framangreindu lagaákvæði. Samkvæmt 3. mgr. 7. gr. reglugerðarinnar skal, þegar sótt eru um greiðslu aftur í tímann á grundvelli meðlagsákvörðunar sem er eldri en tveggja mánaða, gefa meðlagsskyldum aðila kost á að sýna fram á að meðlag hafi þegar verið greitt fyrir það tímabil sem sótt er um.

Samkvæmt framangreindu ber Tryggingastofnun ríkisins að hafa milligöngu um meðlagsgreiðslur allt að tólf mánuði aftur í tímann berist beiðni þar um frá meðlagsmóttakanda á grundvelli lögformlegrar meðlagsákvörðunar. Fyrir liggur að barnsmóðir kæranda, sem er meðlagsmóttakandi, sótti um milligöngu Tryggingastofnunar ríkisins um meðlagsgreiðslur með dóttur þeirra fyrst frá 2. janúar 2018 og svo skömmu síðar frá 1. febrúar 2017 til 18 ára aldurs hennar. Stofnunin samþykkti umsóknirnar á grundvelli samkomulags kæranda og barnsmóður hans sem staðfest var af Sýslumanninum á B um forsjá, lögheimili og meðlag, dags. X 2015. Samkvæmt samningnum ber kærandi meðlagsskyldu frá X 2015 til 18 ára aldurs barnsins. Þá liggur fyrir að greiðslurnar voru ekki samþykktar lengra aftur í tímann en heimild 4. mgr. 63. gr. laga um almannatryggingar kveður á um.

Hlutverk Tryggingastofnunar í tengslum við meðlagsgreiðslur markast af ákvæðum viðeigandi laga og reglugerða. Samkvæmt 1. mgr. 63. gr. laga um almannatryggingar ber stofnuninni lögbundin skylda til að hafa milligöngu um meðlagsgreiðslur sé þess farið á leit við stofnunina í þeim tilvikum þar sem lögformleg meðlagsákvörðun liggur fyrir. Í ákvæðinu, sem er grundvöllur ákvörðunar stofnunarinnar, segir nánar tiltekið að hver sá sem fær úrskurð stjórnvalds um meðlag með barni geti snúið sér til stofnunarinnar og fengið fyrirframgreiðslu meðlags samkvæmt úrskurðinum og sama gildir um staðfest samkomulag um meðlagsgreiðslur.

Kærandi vísar til þess að umgengni við barnið hafi verið jöfn og að gerður hafi verið samningur á milli foreldra um umgengni þar sem tekið hafi verið fram að ekki væri um meðlagsgreiðslur að ræða. Umræddur samningur hefur ekki verið staðfestur af sýslumanni og því er Tryggingastofnun ekki heimilt að líta til hans við ákvörðun um milligöngu meðlagsgreiðslna, sbr. 2. málsl. 1. mgr. 63. gr. laga um almannatryggingar og 1. mgr. 55. gr. barnalaga. Hin kærða ákvörðun verður ekki felld úr gildi með vísan til framangreinds samnings.

Þá hefur kærandi lagt fram kvittanir fyrir millifærslum til barnsmóður sinnar og getur um kostnað vegna fatnaðar og læknisheimsókna sem hann hefur greitt fyrir. Úrskurðarnefnd velferðarmála telur að af 1. mgr. 63. gr. laga um almannatryggingar verði ráðið að meginreglan sé sú að Tryggingastofnun beri að greiða meðlag í samræmi við meðlagsákvörðun. Þá telur úrskurðarnefndin að ákvæði 4. mgr. 63. gr. laganna feli í sér takmörkun á greiðslu meðlags aftur í tímann, þ.e. að ekki sé heimilt að greiða meðlag lengra en  tólf mánuði aftur í tímann, talið frá byrjun þess mánaðar sem viðeigandi gögn bárust Tryggingastofnun. Í ljósi þess og með hliðsjón af þróun lagaákvæðisins og lögskýringargögnum telur úrskurðarnefnd velferðarmála að túlka verði heimild Tryggingastofnunar til greiðslu aftur í tímann samkvæmt 4. mgr. 63. gr. laga um almannatryggingar á þá leið að stofnuninni beri almennt að greiða aftur í tímann í samræmi við lagaákvæðið ef meðlagsákvörðun kveður á um það, sbr. úrskurð úrskurðarnefndar velferðarmála nr. 312/2017. Að mati nefndarinnar felur heimildin því ekki í sér nánari ótilgreind skilyrði sem þarf að uppfylla til þess að greiðsla aftur í tímann geti átt sér stað. Þá telur úrskurðarnefndin að reglugerðarheimildin í 70. gr., sbr. 6. mgr. 63. gr. laga um almannatryggingar, feli ekki í sér heimild til að setja viðbótarskilyrði í reglugerð sem takmarkar lögbundinn rétt meðlagsmóttakanda til milligöngu meðlagsgreiðslna frá Tryggingastofnun.

Með vísan til framangreinds er það mat úrskurðarnefndar ekki sé heimilt að synja meðlagsmóttakanda um milligöngu meðlagsgreiðslna allt að tólf mánuði aftur í tímann, þrátt fyrir að meðlagsmóttakandi hafi fengið greiðslur frá meðlagsgreiðanda á því tímabili sem sótt sé um, sbr. 3. mgr. 7. gr. reglugerðarinnar. Að því virtu verður hin kærða ákvörðun ekki felld úr gildi með vísan til greiðslna frá kæranda til barnsmóður hans.

Að öllu framangreindu virtu er það niðurstaða úrskurðarnefndar velferðarmála að staðfesta ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 7. maí 2018 um að hafa milligöngu um meðlagsgreiðslur til barnsmóður kæranda frá 1. febrúar 2017.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 7. maí 2018 um að hafa milligöngu um meðlagsgreiðslur til barnsmóður A, frá 1. febrúar 2017, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir