Mál nr. 283/2017

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 283/2017

Miðvikudaginn 13. desember 2017

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Ásmundur Helgason lögfræðingur.

Með kæru, dags. 1. ágúst 2017, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvarðanir Tryggingastofnunar ríkisins frá 21. júní 2017 um annars vegar endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta ársins 2016 og hins vegar innheimtu ofgreiddra bóta.

I. Málsatvik og málsmeðferð

Niðurstaða endurreiknings og uppgjörs tekjutengdra bóta ársins 2016 var sú að kæranda hefðu verið ofgreiddar bætur það ár að fjárhæð X kr. að teknu tilliti til staðgreiðslu skatta. Kæranda var tilkynnt um framangreinda ofgreiðslu og innheimtu hennar með bréfi, dags. 21. júní 2017.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 1. ágúst 2017. Með bréfi, dags. 2. ágúst 2017, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 4. september 2017, barst greinargerð stofnunarinnar og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 7. september 2017. Athugasemdir bárust ekki.

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi gerir ekki formlegar kröfur í málinu en með hliðsjón af gögnum málsins má ætla að hún fari fram á að ákvarðanir Tryggingastofnunar ríkisins frá 21. júní 2017 verði endurskoðaðar.

Í kæru segir að stofnunin hafi notað heildarleigutekjur til skerðingar á lífeyri en ekki tekið tillit til kostnaðarfrádráttar sem samkvæmt Ríkisskattstjóra sé 50%. Kærandi og eiginmaður hennar hafi rætt við starfsmann á þjónustuborði Tryggingastofnunar. Starfsmaðurinn hafi bent á skattinn, tölurnar kæmu þaðan, en þar hafi engin svör fengist nema skatturinn hafi ekkert með það að gera hvernig Tryggingastofnun noti tölur frá þeim. Þegar búið sé að draga frá kostnað og skatt séu X kr.“ til ráðstöfunar fyrir kæranda og eiginmann hennar.

III. Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins segir að í 16. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, sé kveðið á um tilhögun útreiknings tekjutengdra bóta. Í 2. mgr. ákvæðisins sé vísað til laga um tekjuskatt nr. 90/2003, varðandi hvað skuli teljast til tekna. Samkvæmt III. kafla laga um almannatryggingar teljist tekjur samkvæmt II. kafla laga um tekjuskatt til tekna, að teknu tilliti til ákvæða 28. gr. sömu laga um hvað ekki teljist til tekna og frádráttarliða samkvæmt 1., 3., 4. og 5. tölul. A-liðar 1. mgr. 30. gr. og 31. gr. sömu laga eða undantekninga og takmarkana samkvæmt öðrum sérlögum.

Stofnunin greiði lífeyri á grundvelli áætlunar um tekjur viðkomandi árs, sbr. 5. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar. Bótaþegi beri ábyrgð á því að slík tekjuáætlun endurspegli árstekjur og beri að breyta áætluninni sé svo ekki, sbr. 1. mgr. 39. gr. sömu laga og 3. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags. Í síðastnefnda ákvæðinu komi fram að bótaþega sé skylt að veita stofnuninni allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og endurskoðun þeirra. Að sama skapi sé bótaþega skylt að tilkynna stofnuninni um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geti haft áhrif á greiðslur.

Í 7. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar komi fram að þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum skuli stofnunin endurreikna bótafjárhæðir á grundvelli tekna. Einnig sé fjallað um endurreikning í reglugerð nr. 598/2009. Tryggingastofnun hafi ekki heimild til að líta fram hjá upplýsingum um tekjur úr skattframtölum.

Komi í ljós við endurreikning bóta að þær hafi verið ofgreiddar fari um það samkvæmt 55. gr. laga um almannatryggingar. Þar komi fram sú skylda stofnunarinnar að innheimta ofgreiddar bætur. Sú meginregla sé ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009.

Um skattskyldar tekjur sé fjallað í II. kafla laga um tekjuskatt. Í[2.] tölul. C-liðar 7. gr. þeirra laga sé kveðið á um að arður, landskuld og leiga fyrir hvers konar fasteignir og fasteignaréttindi, þar með talin námaréttindi, vatnsréttindi, jarðvarmaréttindi, veiðiréttur og hvers konar fasteignatengd hlunnindi teljist til skattskyldra tekna.

Í VI. kafla laga um tekjuskatt sem fjalli um útreikning á tekjuskatti, afslætti og barnabætur segi í 3. mgr. 66. gr. að tekjuskattur af fjármagnstekjum einstaklinga utan rekstrar skuli vera 20% af þeim tekjum. Til fjármagnstekna teljist í þessu sambandi tekjur samkvæmt 1.[-8.] tölul. C-liðar 7. gr., þ.e. vextir, arður, leigutekjur, söluhagnaður og aðrar eignartekjur. Þó skuli ekki reikna tekjuskatt samkvæmt 1. málsl. af heildarvaxtatekjum að fjárhæð 125.000 kr. á ári hjá manni og 50% af tekjum manns af útleigu íbúðarhúsnæðis til búsetu leigjanda.

Kærandi hafi fengið greiddan ellilífeyri og tengdar greiðslur allt árið 2016. Uppgjör tekjutengdra bóta þess árs hafi leitt til X kr. ofgreiðslu að teknu tilliti til greiddrar staðgreiðslu. Ástæða þess að endurkrafa hafi myndast sé sú að við samkeyrslu við tekjuupplýsingar af skattframtali 2017 vegna tekjuársins 2016 hafi komið í ljós að tekjur kæranda hafi verið hærri en tekjuáætlun hafði gert ráð fyrir. Endurreikningur sé byggður á upplýsingum úr skattframtölum bótaþega.

Kærandi hafi fengið senda tillögu að tekjuáætlun 26. janúar 2016. Samkvæmt tillögunni hafi verið gert ráð fyrir að á árinu 2016 yrði kærandi með X kr. í lífeyrissjóðstekjur, X kr. í greiðslur séreignarlífeyrissjóðs og sameiginlegar tekjur þeirra hjóna yrðu X kr. í vexti og verðbætur og X kr. í leigutekjur. Engar athugasemdir hafi borist frá kæranda vegna þessarar tekjuáætlunar og hún fengið greiddar bætur með hliðsjón af henni allt árið 2016.

Við bótauppgjör ársins 2016 hafi komið í ljós að kærandi hafi verið með X kr. í lífeyrissjóðstekjur, X kr. í greiðslur séreignarlífeyris og sameiginlegar tekjur þeirra hjóna verið X kr. í vexti og verðbætur og X kr. í leigutekjur. Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2016 hafi verið sú að kærandi hafi fengið ofgreiddar bætur í bótaflokkunum tekjutrygging og orlofs- og desemberuppbót.

Tryggingastofnun sé skylt lögum samkvæmt að framkvæma endurreikning ár hvert þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Tryggingastofnun sé óheimilt að horfa fram hjá tekjum sem birtist á framtali bótaþega eins og ítrekað hafi verið staðfest af úrskurðarnefnd og einnig dómstólum.

Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2016 hafi verið sú að kærandi hafi það ár fengið greiddar bætur að fjárhæð X kr. en hefði átt að fá bætur að fjárhæð X kr. Þessi mismunur hafi leitt til ofgreiðslu að fjárhæð X kr. að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu.

Ágreiningur í máli þessu snúi eingöngu að meðhöndlun Tryggingastofnunar á leigutekjum kæranda.

Samkvæmt 7. gr. laga um tekjuskatt sé meginregla II. kafla laganna að skattskyldar tekjur teljist vera hvers konar gæði, arður laun og hagnaður sem skattaðila hlotnast og metin verði til peningaverðs og skipti ekki máli hvaðan þær stafi eða í hvaða formi þær séu. Síðan sé talið upp í A, B og C-liðum margvíslegar tekjur sem séu skattskyldar. Í 2. tölul. C-liðar 7. gr. sé kveðið á um að leigutekjur teljist til tekna.

Í 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar séu tilgreind sérstaklega þau ákvæði laga um tekjuskatt sem skuli tekið tillit til um hvað teljist ekki til tekna og koma skuli til frádráttar tekjum. Líta verði svo á að þar sé um tæmandi talningu að ræða, enda ekki vísað til ákvæða laga um tekjuskatt til frádráttar frá tekjum í heild sinni.

Í kæru sé vísað til sérstakrar undantekningarreglu um að fjármagnstekjuskattur sé reiknaður af 50% tekna manna af útleigu íbúðarhúsnæðis. Þá reglu sé að finna í VI. kafla laganna, nánar tiltekið 3. mgr. 66. gr. Stofnuninni sé því miður ekki heimilt að taka tillit til þeirrar reglu þar sem hana sé ekki að finna í þeim ákvæðum tekjuskattslaga sem talin séu upp í 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar.

Ljóst sé af orðalagi 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar, sem og öðrum ákvæðum laganna, að ekki sé gert ráð fyrir því að stofnunin hafi heimild til að beita undantekningarreglu 3. mgr. 66. gr. laga um tekjuskatt til þess að lækka þann tekjustofn sem Tryggingastofnun miði við í útreikningum sínum. Það ákvæði sé að finna í VI. kafla laga um tekjuskatt en lög um almannatryggingar vísi eingöngu til II. kafla laga um tekjuskatt.

Ekki hafi áður reynt á þetta ákvæði fyrir úrskurðarnefnd, en sambærileg ágreiningsefni hafi farið fyrir nefndina. Stofnunin vilji vekja sérstaklega athygli á úrskurðum sem hafi fallið í málum þar sem skattyfirvöld hafi lækkað tekjuskattsstofn kæranda á grundvelli heimildar sinnar samkvæmt 65. gr. tekjuskattslaga. Í þeim málum hafi úrskurðarnefnd staðfest niðurstöðu stofnunarinnar, en stofnunin bendi á úrskurði í málum nr. 47/2008 og 237/2008 sem dæmi. Í þeim málum hafi niðurstaða Tryggingastofnunar verið staðfest á þeim forsendum meðal annars að lög um almannatryggingar heimili stofnuninni ekki að beita undantekningarreglu 65. gr. Í úrskurði nr. 47/2008 segi orðrétt:

„Þar sem í 2. mgr. 10. gr. almannatryggingalaga nr. 117/1993 [Innsk. sama ákvæði og nú er 2. mgr. 16. gr.] eru tilgreind sérstaklega þau ákvæði tekjuskattslaga sem taka skuli tillit til varðandi hvað ekki teljist til tekna og koma skuli til frádráttar tekjum, varðandi ákvörðun um hvað teljist til tekna þegar um bætur lífeyristrygginga almannatrygginga er að ræða, telur úrskurðarnefnd almannatrygginga að líta verði svo á að um tæmandi talningu sé að ræða, enda ekki vísað til ákvæða laga um tekjuskatt um frádrátt frá tekjum í heild sinni.“

Með vísan til framangreinds telji Tryggingastofnun ekki forsendur til að breyta hinni kærðu ákvörðun.

IV. Niðurstaða

Mál þetta varðar endurreikning og uppgjör á tekjutengdum bótum kæranda vegna ársins 2016 og innheimtu ofgreiddra bóta.

Kærandi fékk greiddar tekjutengdar bætur frá Tryggingastofnun á árinu 2016. Samkvæmt 39. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, er umsækjanda eða greiðsluþega skylt að veita stofnuninni allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og annarra greiðslna samkvæmt lögunum og endurskoðun þeirra. Enn fremur er skylt að tilkynna stofnuninni um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geta haft áhrif á bætur eða greiðslur. Af framangreindu verður ráðið að sú skylda hvíli á greiðsluþegum að upplýsa Tryggingastofnun um tekjur á bótagreiðsluári sem kunna að hafa áhrif á bótarétt.

Í 16. gr. laga um almannatryggingar er kveðið á um tekjutengingu lífeyristrygginga og hvernig Tryggingastofnun ríkisins skuli standa að útreikningi bóta. Á grundvelli 7. mgr. þeirrar lagagreinar ber Tryggingastofnun ríkisins að endurreikna bótafjárhæðir eftir að endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluárs liggja fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum.

Leiði endurreikningur í ljós að bætur hafi verið ofgreiddar ber Tryggingastofnun að innheimta þær samkvæmt 55. gr. laga um almannatryggingar. Sú meginregla er ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags.

Við úrlausn þessa máls hefur úrskurðarnefnd velferðarmála hliðsjón af þeim lagaákvæðum sem tilgreind hafa verið hér að framan.

Í tillögu Tryggingastofnunar að tekjuáætlun, dags. 11. janúar 2016, var gert ráð fyrir greiðslum frá lífeyrissjóði að fjárhæð X kr., greiðslum frá séreignarsparnaði að fjárhæð X kr. og fjármagnstekjum að fjárhæð X kr. Kærandi gerði ekki athugasemdir við þá áætlun. Bótaréttindi ársins voru því reiknuð og greidd út miðað við þær forsendur. Samkvæmt upplýsingum skattyfirvalda vegna tekjuársins 2016 reyndust lífeyrissjóðstekjur kæranda hins vegar vera aðeins lægri en samkvæmt áætlun en fjármagnstekjur reyndust mun hærri eða X kr.

Í a-lið 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar er fjallað um tengingu fjármagnstekna við bætur almannatrygginga:

„Tekjur umfram 90.000 kr. á ári skv. C-lið 7. gr. laga nr. 90/2003, um tekjuskatt, skulu teljast til tekna við útreikning á elli- og örorkulífeyri, örorkustyrk, aldurstengdri örorkuuppbót og tekjutryggingu skv. 17.–19. gr. og 21.–22. gr. þessara laga. Ef um hjón er að ræða skiptast tekjur skv. 1. málsl. til helminga milli hjóna við útreikning bótanna. Skiptir ekki máli hvort hjónanna er eigandi þeirra eigna sem mynda tekjurnar eða hvort um séreign eða hjúskapareign er að ræða.“

Með hliðsjón af framangreindu ákvæði er ljóst að helmingur samanlagðra fjármagnstekna kæranda og maka hennar að teknu tilliti til frítekjumarks skerðir bótaréttindi kæranda. Frítekjumark fjármagnstekna var 98.640 kr. árið 2016 og fékk kærandi ofgreitt úr bótaflokkunum grunnlífeyrir og tekjutrygging það ár.

Í máli þessu snýst ágreiningur nánar tiltekið um tekjuviðmið Tryggingastofnunar ríkisins við endurreikning á tekjutengdum bótum kæranda. Kærandi gerir athugasemdir við að stofnunin hafi notað heildarleigutekjur til skerðingar á lífeyri en ekki tekið tillit til kostnaðarfrádráttar sem sé 50% samkvæmt Ríkisskattstjóra. Ætla má að kærandi sé að vísa til þeirrar reglu sem kemur fram í 3. mgr. 66. gr. laga nr. 90/2003 um tekjuskatt. Í nefndu ákvæði segir að tekjuskattur af fjármagnstekjum einstaklinga utan rekstrar skuli vera 20% af þeim tekjum. Til fjármagnstekna teljist í þessu sambandi tekjur skv. 1.-8. tölul. C-liðar 7. gr., þ.e. vextir, arður, leigutekjur, söluhagnaður og aðrar eignatekjur. Þó skuli ekki reikna tekjuskatt skv. 1. málsl. af heildarvaxtatekjum að fjárhæð 125.000 kr. á ári hjá manni og 50% af tekjum manns af útleigu íbúðarhúsnæðis til búsetu leigjanda.

Í 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar segir að til tekna samkvæmt III. kafla laganna teljist tekjur samkvæmt II. kafla laga nr. 90/2003 um tekjuskatt að teknu tilliti til ákvæða 28. gr. sömu laga um hvað ekki telst til tekna og tiltekinna frádráttarliða í 30. gr. og 31. gr. sömu laga eða undantekninga eða takmarkana samkvæmt öðrum sérlögum. Í þessu ákvæði er því tilgreint við hvaða tekjur Tryggingastofnun ríkisins skuli miða útreikning og endurreikning bóta og jafnframt eru tilgreindar þær undantekningar sem stofnuninni ber að hafa hliðsjón af við þá framkvæmd. Þar er sú regla, sem kemur fram í áðurnefndum 3. málsl. 3. mgr. 66. gr. laga um tekjuskatt, ekki tilgreind. Úrskurðarnefnd telur því að þrátt fyrir að umrædd regla gildi við meðhöndlun skattyfirvalda á tilteknum fjármagnstekjum kæranda gildi hún ekki þegar kemur að endurreikningi Tryggingastofnunar ríkisins á tekjutengdum bótum hennar.

Að öllu framangreindu virtu er það niðurstaða úrskurðarnefndar velferðarmála að staðfesta ákvörðun endurreikning og uppgjör Tryggingastofnunar ríkisins á tekjutengdum bótum ársins 2016 og þá ákvörðun að krefja kæranda um endurgreiðslu þeirrar ofgreiðslu.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvarðanir Tryggingastofnunar ríkisins um endurreikning og uppgjör vegna tekjutengdra bótagreiðslna A, á árinu 2016 og innheimtu ofgreiddra bóta eru staðfestar.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir