Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 313/2020

Miðvikudaginn 18. nóvember 2020

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Anna Rut Kristjánsdóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 20. apríl 2020, B, f.h. A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 22. janúar 2020 þar sem kæranda var synjað um endurupptöku á örorkumati.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Með örorkumati, dags. 8. júní 2012, var kæranda metinn örorkustyrkur frá 1. febrúar 2012 til 31. mars 2017. Með örorkumati, dags. 6. mars 2019, var kærandi metinn til 75% örorku, varanlega, frá 1. apríl 2017. Kærandi óskaði eftir endurupptöku örorkumatsins frá 8. júní 2012 með erindi til Tryggingastofnunar þann 23. desember 2019. Með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 22. janúar 2020 var kæranda synjað um endurupptöku örorkumatsins.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 20. apríl 2020. Með bréfi, dags. 22. júní 2020, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 22. júlí 2020, barst greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 23. júlí 2020. Athugasemdir bárust frá kæranda með bréfi, dags. 28. ágúst 2020, og voru þær sendar Tryggingastofnun ríkisins með bréfi, dagsettu sama dag. Frekari athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru segir að kærð sé ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 22. janúar 2020, um að synja beiðni um endurupptöku örorkumats fyrir kæranda þannig að það gildi að lágmarki frá 1. febrúar 2012.

Þess sé krafist að ákvörðun Tryggingastofnunar verði ógild og beiðni kæranda um endurupptöku tekin til greina. Innan aðalkröfunnar rúmist einnig varakrafa um að hið umbeðna örorkumat skuli gilda frá og með öðru tímamarki, þ.e. styttra aftur í tímann.

Í kæru segir að með umsókn, dags. 29. mars 2012, hafi kærandi fyrst sótt um örorkumat hjá Tryggingastofnun. Niðurstaða örorkumatsins, dags. 8. júní 2012, hafi verið örorkustyrkur. Kærandi hafi ekki farið í skoðun hjá skoðunarlækni Tryggingastofnunar. Í örorkumati hafi komið fram að ekki lægju nægar upplýsingar fyrir til að meta færni kæranda samkvæmt örorkustaðli en af gögnum þætti hins vegar ljóst að færni hans væri skert og teldist hann óvinnufær að hluta til almennra starfa.

Eins og fram komi í læknisvottorði frá C, sem hafi legið til grundvallar örorkumatinu, dags. 16. febrúar 2011, hafi kærandi verið metinn 100% óvinnufær vegna hjartabilunar og slitgigtar í axlarliðum í báðum öxlum sem valdi miklum verkjum við axlahreyfingar. Kærandi sé greindur með þekktan hjartasjúkdóm frá árinu X og hafi hann oftsinnis gengist undir rafvendingu á hjarta. Hann hafi verið greindur með hjartavöðvakvilla á árinu X. Hann sé með gáttaflökt sem valdi því að andardráttur verði þungur við litla áreynslu.

Kærandi hafi verið með 100% örorkumat hjá X lífeyrissjóði frá 31. janúar 2012. Í örorkumati sjóðsins, dags. 30. september 2012, komi fram að ekki sé brýn ástæða til að boða kæranda í viðtal og skoðun þar sem málið liggi ljóst fyrir og læknisfræðilegar upplýsingar séu fullnægjandi. Örorkumat trúnaðarlæknis hjá X lífeyrissjóði hafi byggt á læknisvottorði sama læknis, þ.e. C, og því læknisvottorði sem hafi legið til grundvallar við örorkumat hjá Tryggingastofnun, dags. 8. júní 2012, en í þeim sé að finna sömu upplýsingar. Í öllum læknisvottorðum sem Tryggingastofnun hafi fengið frá lækni A, B, sérfræðingi í lyflækningum, komi fram að ástand kæranda hafi verið óbreytt frá árinu 2011. Í öllum vottorðum komi fram að hann hafi verið og sé 100% óvinnufær og hefði því átt að fá 75% örorkumat þegar fyrsta umsókn hans, dags. 29. mars 2012, hafi verið afgreidd.

Kærandi hafi fyrst fengið 75% örorkumat með gildistíma frá 1. apríl 2017. Umsóknin hafi verið dagsett 5. mars 2019 og hafi hann fengið greitt tvö ár aftur í tímann.

Í kæru segir að endurupptökubeiðnin byggi á því að upphafleg ákvörðun Tryggingastofnunar hafi verið röng, þ.e. mat á örorku kæranda hafi verið rangt miðað við þau gögn sem hafi legið fyrir þegar ákvörðunin hafi verið tekin. Því sé ekki þörf á nýjum gögnum þar sem fullnægjandi upplýsingar hafi verið til staðar frá upphafi. Kærandi sé nú metinn til 75% örorku á grundvelli sömu einkenna sem hafi verið til staðar allt frá því að fyrsta umsókn hafi verið lögð fram. Til hliðsjónar vísar kærandi til sjónarmiða í áliti umboðsmanns Alþingis í máli nr. 7851/2014.

Tryggingastofnun hafi borið að rannsaka málið til hlítar og taka rétta ákvörðun. Ef niðurstaðan hafi byggt á röngum eða ófullnægjandi upplýsingum sé það á ábyrgð Tryggingastofnunar og til marks um að rannsókn stofnunarinnar hafi ekki verið fullnægjandi. Rétt mat á upplýsingunum um veikindi kæranda leiði til 75% örorkumats. Það sé stofnunin sem beri ábyrgð á því ef réttar upplýsingar hafi ekki legið fyrir fyrr en núna og hafi ákvörðun stofnunarinnar verið byggð á röngum upplýsingum öll þessi ár geti slíkt ekki valdið því að kærandi missi rétt sinn. Að sama skapi beri Tryggingastofnun ábyrgð á því að ákvörðun í máli kæranda hafi ekki verið rétt í samræmi við gögn málsins. Með réttri rannsókn og málsmeðferð hefði Tryggingastofnun átt að komast að réttri niðurstöðu strax í fyrsta örorkumati árið 2012.

Þau tímamörk sem fram komi í ákvæði 24. gr. stjórnsýslulaganna séu sett til þess að koma í veg fyrir að verið sé að endurupptaka mjög gömul mál sem erfitt geti verið að upplýsa (eins og skýrt komi fram í lögskýringargögnum með frumvarpi sem varð að stjórnsýslulögum). Regluna beri að túlka með hliðsjón af því og af því leiði að þegar allar upplýsingar liggi fyrir og enginn vandi sé að endurupptaka mál séu engin rök fyrir stjórnvald að sleppa því. Tímamörk ákvæðisins séu fyrst og fremst til þess að gæta að hagsmunum annarra borgara þannig að ekki sé verið að endurupptaka og jafnvel breyta gömlum málum sem varði réttindi og skyldur annarra borgara. Þessi sjónarmið eigi ekki við um Tryggingastofnun, enda hafi stjórnvaldið enga aðra hagsmuni en þá að taka réttar ákvarðanir í samræmi við lög og atvik máls. Auk alls framangreinds sé hægt að víkja frá tímamörkum þegar veigamiklar ástæður séu til staðar. Það séu veigamiklar ástæður fyrir endurupptöku þegar stjórnvald taki ranga ákvörðun sem leiði til þess að borgarinn fái ekki þann rétt sem hann eigi. Mistök Tryggingastofnunar við mat á umsóknum geti ekki leitt til skerðinga á réttindum kæranda, jafnvel þótt mistökin séu komin til ára sinna. Stofnunin geti ekki beitt fyrir sig tímatakmörkunum til þess að reyna að koma í veg fyrir að niðurstaða málsins verði rétt. Ef í ljós komi að ákvörðun sé röng beri Tryggingastofnun hallann af því en ekki einstaklingurinn. Réttindi einstaklingsins eigi að miða við það sem sé rétt niðurstaða miðað við atvik máls, jafnvel þótt það komi síðar fram. Ef í ljós komi að ákvörðun hafi verið röng beri Tryggingastofnun að leiðrétta ákvörðunina.

Samkvæmt 53. gr. laga um almannatryggingar stofnist réttur til bóta frá og með þeim degi er umsækjandi teljist uppfylla skilyrði til bótanna. Þetta sé grundvallarregla laganna og Tryggingastofnun beri að stuðla að því að þessi niðurstaða fáist í málum. Tryggingastofnun beri að komast að réttri niðurstöðu um upphaf örorku og engu máli skipti þótt ákvörðun sé tekin síðar, eins og krafa sé gerð um í þessu máli. Stofnuninni sé heimilt og skylt að ákvarða örorku frá og með þeim tíma sem skilyrði hennar hafi verið uppfyllt í raun og veru. Einu skorður laganna við því að taka ákvörðun aftur í tímann felist í reglu 4. mgr. 53. gr. um að bætur skuli aldrei ákvarðaðar lengra aftur í tímann en tvö ár frá því að Tryggingastofnun hafi borist umsókn og önnur gögn sem nauðsynleg séu til að unnt sé að taka ákvörðun um bótarétt og fjárhæð bóta. Að öðru leyti séu ekki takmörk á því að Tryggingastofnun komist að ákvörðun aftur í tímann. Hvorki ákvæði 24. gr. stjórnsýslulaga, almannatryggingalaga né önnur ákvæði komi í veg fyrir að niðurstaða í máli kæranda verði rétt miðað við staðreyndir málsins.

Auk þess geti stjórnvald alltaf afturkallað ákvörðun samkvæmt almennum reglum og 25. gr. stjórnsýslulaga. Verði litið svo á að skilyrði endurupptöku séu ekki til staðar sé rétt að úrskurðarnefndin beini því til Tryggingastofnunar, enda megi ljóst vera af gögnum málsins að skilyrði 75% örorkumats hafi verið til staðar þegar árið 2012.

Aðalatriði málsins sé að ná fram afturvirkri leiðréttingu til þess að leiðrétta það sem aflaga hafi farið í upphafi þannig að borgarinn fái réttindi sín að fullu. Það eina sem eigi að skipta Tryggingastofnun máli sé að borgarinn fái rétta niðurstöðu. Rétt sé að minna á að réttindi samkvæmt lögum um almannatryggingar eigi sér stoð í 76. gr. stjórnarskrárinnar og slík réttindi falli ekki niður.

Þá segir í kæru að Tryggingastofnun þurfi að sýna fram á hvaða breytingar hafi orðið á ástandi kæranda og þar með á milli ákvarðana um örorkumat á árunum 2012 og 2019. Eins og áður segi hafi seinni ákvörðun Tryggingastofnunar verið sú að örorka kæranda hafi verið metin 75%, þrátt fyrir að sömu aðstæður og öll einkenni hafi verið til staðar hjá kæranda og hafi verið frá árinu 2012.

Tryggingastofnun beri ábyrgð á rannsókn málsins en auk þess beri stofnunin ábyrgð á því að setja mál í réttan farveg, sbr. 7. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og 37. gr. laga um almannatryggingar. Þannig hafi það meðal annars verið skylda Tryggingastofnunar að kynna sér aðstæður kæranda aftur í tímann og kanna aðstæður hans með hliðsjón af því. Tryggingastofnun hafi átt að efla eða óska eftir frekari gögnum hafi eitthvað verið óljóst, meðal annars um ástand kæranda aftur í tímann. Þetta hafi átt sérstaklega við þar sem kærandi hafi áður sótt um og augljóslega litið svo á að skilyrði 75% örorku væru til staðar frá árinu 2012.

Í ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 20. apríl 2012, segi að ekki liggi fyrir nægilegar upplýsingar til þess að meta færni kæranda samkvæmt staðli. Engu að síður hafi þá þegar legið fyrir að hann hafði verið metinn óvinnufær frá árinu 2011. Tryggingastofnun hafi borið að rannsaka málið með ítarlegri hætti og hafi ekki getað leyft sér að láta kæranda bera hallann af því ef eitthvað hafi verið talið óljóst.

Í ákvörðun Tryggingastofnunar sé því haldið fram að kröfur kæranda á grundvelli örorkumats frá 2012 séu fyrndar. Hið rétta sé þó að kærandi sé í máli þessu að freista þess að ná fram leiðréttingu á örorkumatinu einu og sér. Þær fjárkröfur sem mögulega leiði af örorkumati séu ekki til úrlausnar í þessu máli, enda séu þær sérstakt úrlausnarefni.

Kærandi vilji einfaldlega fá staðfestingu á því að hann hafi átt að vera með 75% örorkumat frá 2012, enda sé það rétt niðurstaða um ástand kæranda á þeim tíma. Hvaða kröfur verði svo gerðar í framhaldinu sé annað mál og ekki til úrlausnar í þessu máli. Kærandi hafi sjálfstæða hagsmuni af því einu og sér að verða metinn til 75% örorku.

Í athugasemdum kæranda frá 27. ágúst 2020 segir að kærandi telji rétt og eðlilegt að röng ákvörðun verði leiðrétt. Tryggingastofnun ríkisins ætti einnig að stefna að sama markmiði. Hlutverk stofnunarinnar sé einungis að leysa úr málum með réttum hætti í samræmi við gildandi reglur. Komi í ljós mistök ætti stofnunin að greiða fyrir því að þau mistök verði leiðrétt.

Kærandi telji afstöðu Tryggingastofnunar ríkisins í þessu máli virðast vera þá að koma með öllum ráðum í veg fyrir að ákvörðun, sem hafi mögulega og líklega verið röng, verði tekin til endurskoðunar. Sú afstaða sé í andstöðu við markmið og tilgang stofnunarinnar. Stofnun eigi ekki að „verja“ ákvarðanir sínar, án nokkurrar sjáanlegrar ástæðu, einkum ef líklegt sé að ákvörðun sé röng.

Tryggingastofnun hafi í raun ekki hagsmuni af því að leggjast gegn endurupptökunni. Verði niðurstaðan önnur en í fyrri ákvörðun hafi Tryggingastofnun stuðlað að því markmiði að rétt sé leyst úr málum. Verði niðurstaðan sú sama og áður sé allt óbreytt og Tryggingastofnun hafi styrkt trúverðugleika ákvarðana sinna gagnvart borgurunum.

Tryggingastofnun byggi synjun um endurupptöku örorkumats kæranda á því að „ekki verði annað séð en að kærandi hafi fengið rétta afgreiðslu á sínum tíma og því ekki hægt að sjá að veigamiklar ástæður séu til að endurupptaka málið.“

Þessi fullyrðing Tryggingastofnunar sé ekki studd neinum gögnum og sé raunar í andstöðu við gögnin sem bendi til þess að afgreiðslan hafi verið röng á sínum tíma. Þetta hafi verið rakið í kæru.

Af gögnum málsins verði ekki annað ráðið en að ástand kæranda hafi þegar árið 2012 verið með sama hætti og Tryggingastofnun ríkisins taldi árið 2019 að ætti að leiða til 75% örorku. Hafi upplýsingarnar ekki legið fyrir eða verið ófullnægjandi hafi Tryggingastofnun borið að afla þeirra.

Því séu veigamiklar ástæður fyrir endurupptöku málsins og að meta kæranda með fulla örorku hjá Tryggingastofnun frá 1. febrúar 2012.

Kærumálið snúist um mat á örorku og hvort rétt sé að endurupptaka þá ákvörðun. Beri því einungis að kanna hvort skilyrði séu fyrir því að Tryggingastofnun endurupptaki eða afturkalli ákvörðun sína. Öll önnur atriði séu óviðkomandi en komi mögulega til úrlausnar síðar. Hvað varði endurupptökuna eina og sér skipti til dæmis ekki máli hvort kærandi hafi á tilteknu tímabili sent inn gögn um erlendar tekjur sínar. Ekki skipti heldur máli hvort Tryggingastofnun hafi leiðbeint með fullnægjandi hætti um gagnaöflun, rökstuðning og kæruheimildir á sínum tíma. Þá skipti ekki heldur máli hvort kærandi hafi kært eða óskað eftir frekari rökstuðningi á sínum tíma eða hvort möguleg fjárkrafa sé fallin niður fyrir fyrningu eða önnur kröfuréttarleg atriði.

Öll framangreind atriði séu endurupptökunni óviðkomandi, enda sé ekkert þeirra skilyrði fyrir endurupptöku eða afturköllun, hvorki samkvæmt almennum reglum stjórnsýsluréttar né þeirra sérstöku reglna sem gildi samkvæmt lögum um almannatryggingar.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins kemur fram að örorkulífeyrir greiðist samkvæmt 18. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar þeim sem séu metnir til að minnsta kosti 75% örorku til langframa vegna afleiðinga læknisfræðilega viðurkenndra sjúkdóma eða fötlunar. Örorkustyrkur greiðist samkvæmt 19. gr. laga um almannatryggingar þeim sem skorti að minnsta kosti helming starfsorku sinnar.

Um framkvæmd örorkumats sé fjallað í reglugerð um örorkumat nr. 379/1999. Réttur til 75% örorkumats sé metinn á grundvelli örorkumatsstaðals sem sé fylgiskjal með reglugerðinni.

Í 37. gr. laganna sé meðal annars kveðið á um að Tryggingastofnun ríkisins skuli kynna sér aðstæður umsækjenda og greiðsluþega og gera þeim grein fyrir rétti þeirra samkvæmt lögunum og öðrum lögum er stofnunin starfi eftir, reglugerðum settum á grundvelli laganna og starfsreglum stofnunarinnar. Við meðferð máls skuli staða og réttindi umsækjanda eða greiðsluþega skoðuð heildstætt. Stofnunin skuli leiðbeina umsækjanda um réttarstöðu hans, þau gögn sem þurfi að fylgja umsókn og um framhald málsins.

Um endurupptöku máls segi í 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993:

„Eftir að stjórnvald hefur tekið ákvörðun og hún verið tilkynnt á aðili máls rétt á því að mál sé tekið til meðferðar á ný ef:

1. ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik, eða

2. íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa verulega frá því að ákvörðun var tekin.

Eftir að þrír mánuðir eru liðnir frá því að aðila var tilkynnt um ákvörðun skv. 1. tölul. 1. mgr., eða aðila var eða mátti vera kunnugt um breytingu á atvikum þeim sem ákvörðun skv. 2. tölul. 1. mgr. var byggð á, verður beiðni um endurupptöku máls þó ekki tekin til greina, nema að fengnu samþykki frá öðrum aðilum málsins. Mál verður þó ekki tekið upp að nýju ef ár er liðið frá fyrrgreindum tímamörkum nema veigamiklar ástæður mæli með því.“

Málavextir séu þeir að í erindi, dags. 23. desember 2019, hafi verið óskað eftir endurupptöku örorkumats kæranda frá 8. júní 2012. Farið hafi verið fram á að gildistími 75% örorkumats yrði endurskoðaður og kærandi metinn með 75% örorkumat afturvirkt að minnsta kosti frá 1. febrúar 2012.

Með bréfi, dags. 22. janúar 2020, hafi verið synjað endurupptöku á örorkumati kæranda á grundvelli þess að ekki yrði annað séð en að kærandi hefði fengið rétta afgreiðslu á sínum tíma og því ekki hægt að sjá að veigamiklar ástæður væru til þess að endurupptaka málið.

Með örorkumati, dags. 8. júní 2012, hafi kærandi verið metinn til 50% örorku frá 1. febrúar 2012 til 31. mars 2017 eftir að borist hafði umsókn um örorkumat (E 204) fyrir hann frá X í mars 2012. Þar sem hann hafi þá verið búsettur í X hafi hann verið metinn á grundvelli læknisvottorðs en hafi ekki farið í skoðun hjá skoðunarlækni á vegum Tryggingastofnunar.

Við afgreiðslu umsóknarinnar hafi kæranda verið leiðbeint annars vegar um heimild til að óska eftir rökstuðningi fyrir ákvörðuninni og hins vegar um heimild til að kæra niðurstöðuna til úrskurðarnefndar almannatrygginga. Hann hafi ekki nýtt sér þessar heimildir.

Í tilkynningu um afgreiðslu á örorkustyrk, dags. 19. september 2012, hafi kæranda einnig verið bent á að árlega þyrfti hann að senda staðfest afrit af skattframtali sínu fyrir undanfarandi ár til að unnt yrði að endurskoða réttmæti bótagreiðslna.

Kæranda hafi verið sent bréf, dags. 30. mars 2013, þar sem óskað hafi verið eftir staðfestu skattframtali vegna tekna ársins 2012 ásamt greiðsluseðli/launamiða sem sýni lífeyrisgreiðslur ársins, sundurliðaðar eftir tegund þeirra.

Greiðslur örorkustyrks til kæranda hafi síðan verið stöðvaðar frá 1. október 2013 vegna þess að ekki hafi borist frá honum staðfestar upplýsingar um erlendar tekjur, þ.e. skattframtal, en það hafi orðið til þess að endurreikningur og uppgjör á greiðslum hans fyrir árið 2012 hafi ekki getað farið fram. Forsendur hafi þá verið brostnar fyrir þeim greiðslum sem honum hafi verið ákvarðaðar. Hann hafi síðan sótt að nýju um örorkumat í mars 2019 og með örorkumati, dags. 6. mars 2019, hafi verið samþykkt 75% örorkumat frá 1. apríl 2017, þ.e. tvö ár aftur í tímann.

Í samræmi við 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 séu mál ekki tekin upp á nýjan leik ef meira en ár sé liðið frá þeirri ákvörðun sem óskað sé endurupptöku á, nema veigamiklar ástæður mæli með því. Tryggingastofnun telji að kærandi hafi fengið rétta afgreiðslu á sínum tíma og sé því ekki hægt að sjá að veigamiklar ástæður séu til að endurupptaka málið.

Auk þess megi benda á að hugsanleg krafa sé fyrnd en réttur á einstökum mánaðarlegum greiðslum lífeyris almannatrygginga fyrnist á fjórum árum samkvæmt 3. gr. laga nr. 150/2007 um fyrningu kröfuréttinda, sbr. 6. gr. sömu laga.

Tryggingastofnun telji að afgreiðsla umsóknar kæranda, þ.e. að synja endurupptöku á örorkumati kæranda, dags. 8. júní 2012, hafi verið rétt í þessu máli.

IV.  Niðurstaða

Kærð er synjun Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 22. janúar 2020, á beiðni um endurupptöku örorkumats frá 8. júní 2012.

Í 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 er kveðið á um rétt aðila máls til þess að fá mál sitt tekið til meðferðar á ný. Ákvæði 24. gr. stjórnsýslulaga er svohljóðandi:

„Eftir að stjórnvald hefur tekið ákvörðun og hún verið tilkynnt á aðili máls rétt á því að mál sé tekið til meðferðar á ný ef:

1.ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik, eða
2.íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa verulega frá því að ákvörðun var tekin.

Eftir að þrír mánuðir eru liðnir frá því að aðila var tilkynnt um ákvörðun skv. 1. tölul. 1. mgr., eða aðila var eða mátti vera kunnugt um breytingu á atvikum þeim sem ákvörðun skv. 2. tölul. 1. mgr. var byggð á, verður beiðni um endurupptöku máls þó ekki tekin til greina, nema að fengnu samþykki frá öðrum aðilum málsins. Mál verður þó ekki tekið upp að nýju ef ár er liðið frá fyrrgreindum tímamörkum nema veigamiklar ástæður mæli með því.“

Endurupptökubeiðni kæranda lýtur að örorkumati Tryggingastofnunar ríkisins frá 8. júní 2012. Beiðni um endurupptöku barst Tryggingastofnun rúmlega sjö árum síðar, eða 23. desember 2019, og því þurfa veigamiklar ástæður að vera fyrir hendi svo að unnt sé að endurupptaka málið, sbr. 2. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga. Á grundvelli örorkumatsins var kæranda metinn örorkustyrkur frá 1. febrúar 2012 til 31. mars 2017 en kærandi óskar eftir að honum verði metinn örorkulífeyrir, 75% örorka, vegna framangreinds tímabils. Af gögnum málsins verður ráðið að kærandi gerði enga athugasemd við örorkumatið fyrr en 23. desember 2019 þegar hann óskaði eftir endurupptöku.

Samkvæmt 1. mgr. 2. gr. laga nr. 150/2007 um fyrningu kröfuréttinda reiknast fyrningarfrestur kröfu frá þeim degi sem kröfuhafi gat fyrst átt rétt til efnda. Samkvæmt 3. gr. laganna er almennur fyrningarfrestur kröfuréttinda fjögur ár. Sá frestur gildir um einstakar gjaldfallnar örorkulífeyrisgreiðslur, sbr. 3. málsl. 6. gr. laganna. Með vísan til þess er hugsanleg krafa kæranda um greiðslu örorkulífeyris aftur í tímann að mestu leyti fyrnd.

Úrskurðarnefnd velferðarmála telur að ekkert bendi til þess að úrlausn málsins geti haft þýðingarmikið fordæmisgildi. Þá eru hagsmunir kæranda af úrlausn málsins, að mati úrskurðarnefndar, ekki það mikilsverðir að rétt sé að endurupptaka málið einungis á þeim grundvelli. Úrskurðarnefndin horfir til þess að hugsanleg krafa kæranda um greiðslu örorkulífeyris er að mestu leyti fyrnd og sá hluti hugsanlegrar kröfu sem ekki er fyrndur varðar örorkulífeyrisgreiðslur vegna tímabils sem er löngu liðið.

Í ljósi framangreinds er það mat úrskurðarnefndar velferðarmála að ekki séu veigamiklar ástæður sem mæla með því að endurupptaka örorkumat Tryggingastofnunar ríkisins frá 8. júní 2012.

Kærandi óskar eftir að úrskurðarnefnd velferðarmála beini þeim tilmælum til Tryggingastofnunar að afturkalla ákvörðun sína frá 8. júní 2012. Úrskurðarnefndin telur rétt að benda á að hlutverk nefndarinnar sé að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana eftir því sem mælt er fyrir um í lögum sem kveða á um málskot til nefndarinnar, sbr. 1. gr. laga nr. 85/2015 um úrskurðarnefnd velferðarmála. Ágreiningur í kærumáli þessu lýtur að ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 22. janúar 2020, um að synja beiðni kæranda um endurupptöku örorkumats. Úrskurðarnefndin tekur því einungis til skoðunar ágreiningsefni sem lúta að þeirri ákvörðun. Þegar af þeirri ástæðu er ekki fallist á þá beiðni kæranda að beina tilmælum til Tryggingastofnunar um að afturkalla ákvörðun sína frá 8. júní 2012.

Með hliðsjón af öllu framangreindu er ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um að synja kæranda um endurupptöku örorkumats staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Synjun Tryggingastofnunar ríkisins frá 22. janúar 2020 um endurupptöku á örorkumati A, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir