Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 471/2024

Miðvikudaginn 27. nóvember 2024

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Unnþór Jónsson lögfræðingur.

Með rafrænni kæru, móttekinni 25. september 2024, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 23. september 2024 um að fallast ekki að fullu á umsókn um niðurfellingu ofgreiðslukröfu.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi fékk greiddar tekjutengdar bætur frá Tryggingastofnun ríkisins á árinu 2023. Með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 28. maí 2024, var kæranda tilkynnt um að endurreikningur og uppgjör tekjutengdra bóta ársins 2023 hafi leitt í ljós ofgreiðslu bóta að fjárhæð 889.780 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu. Kærandi óskaði eftir niðurfellingu ofgreiðslukröfu með umsókn 2. ágúst 2024. Með ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 23. september 2024, samþykkti stofnunin að fellan niður 25% af eftirstöðvum krafna vegna erfiðra fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna og var eftirstöðvum kröfunnar dreift á 60 mánuði.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 25. september 2024. Með bréfi, dags. 26. september 2024, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 21. október 2024, barst greinargerð stofnunarinnar og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 23. október 2024. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru greinir kærandi frá því að hann hafi undafarin þrjú ár verið að glíma við erfið líkamleg og andleg veikindi og hafi verið á endurhæfingarlífeyri hjá Tryggingastofnun ríkisins. Árið 2023 hafi kærandi fengið eingreiðslu frá lífeyrissjóði. Hann hafi borgað skatt af þeirri upphæð og hafi misst rétt til húsaleigubóta út árið vegna þess að þetta hafi verið reiknað sem laun en hafi farið að mestu upp í uppsafnaðar skuldir eftir langvarandi veikindi. Auk þess hafi hann fengið 889.780 kr. reikning frá Tryggingastofnun sem hann hafi óskað eftir niðurfellingu á í ljósi alvarlegra andlegra, félagslegra og fjárhagslegra erfiðleika.

Tryggingastofnun hafi samþykkt að hluta beiðni kæranda um niðurfellingu, þ.e. hafi fellt niður 222.445 kr. en eftir standi 667.335 kr. sem kærandi eigi að borga á 60 mánuðum. Það geri um 11.000 kr. á mánuði sem kærandi hafi alls ekki efni á. Kærandi sé eignalaus, ekki í vinnu, í meðferð hjá geðheilsuteymi suður til að reyna að vinna bug á veikindunum en hann sé með geðhvörf sem og aðra sjúkdóma. Fjárhagsleg staða kæranda sé slæm. Hann sé með tvær milljónir króna á yfirdrætti og um 600.000 kr. á kreditkorti og sjái hvorki fram á að geta borgað það né heldur reikning Tryggingastofnunar. Kærandi sé við það að missa íbúðina og það sé erfitt hjá þeim hjónunum. Kærandi sé með eitt barn á framfærslu og endurhæfingarlífeyrir Tryggingastofnunar dugi skammt. Kærandi hafi staðið í þeirri meiningu að hann ætti þessa peninga sem hann hafi fengið frá Gildi í fyrra og hafi notað þá í skuldir. Hann sé sannarlega ekki sáttur með þennan reikning frá Tryggingastofnun og vilji að farið verði yfir málið í ljósi bágrar stöðu hans, en hann hafi verið inn og út af geðdeild Landspítalans.

Með vísan til framangreinds séu eftirstöðvar greiðslnanna kæranda um megn. 

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins kemur fram að kærð sé afgreiðsla samráðsnefndar stofnunarinnar á umsókn kæranda um niðurfellingu ofgreiðslukröfu, dags. 23. september 2024. Ofgreiðslukrafan hafi myndaðist vegna endurreiknings og uppgjörs tekjutengdra greiðslna ársins 2023.

Fyrir gildistöku breytingarlaga nr. 18/2023 hafi sagt í 7. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð að um endurhæfingarlífeyri giltu ákvæði a-liðar 1. mgr., 4. mgr. og 5. mgr. 18. gr. þágildandi laga nr. 100/2007 um almannatryggingar. Einnig hafi sagt að um aðrar tengdar bætur færi eftir sömu reglum og gildi um örorkulífeyri, sbr. þó 1. mgr. 10. gr. þágildandi laga.

Eftir gildistöku breytingarlaga 12. apríl 2023 segi í 7. gr. laga um félagslega aðstoð að fjárhæð endurhæfingarlífeyris skuli lækka um 9% af eigin tekjum lífeyrisþega, sbr. 30. gr. laga um almannatryggingar, uns greiðslur falli niður. Um ákvörðun réttindahlutfalls fari samkvæmt 24. gr. laga um almannatryggingar og að um aðrar tengdar bætur fari eftir sömu reglum og gildi um örorkulífeyri, sbr. þó 1. mgr. 10. gr. þessara laga.

Um útreikning örorkulífeyris hafi verið fjallað í III. kafla þágildandi laga um almannatryggingar en í IV. kafla núgildandi laga. Í 16. gr. þágildandi laga um almannatryggingar hafi verið kveðið á um tekjutengingu lífeyristrygginga og hvernig Tryggingastofnun skyldi standa að útreikningi bóta. Sambærileg ákvæði sé að finna í 30. og 33. gr. núgildandi laga.

Samkvæmt 16. gr. þágildandi laga um almannatryggingar hafi Tryggingastofnun borið að líta til tekna við útreikning bóta, meðal annars endurhæfingarlífeyris. Í 2. mgr. sömu greinar hafi sagt að til tekna samkvæmt III. kafla laganna teldust tekjur samkvæmt II. kafla laga nr. 90/2003 um tekjuskatt, að teknu tilliti til ákvæða 28. gr. sömu laga um hvað ekki teldist til tekna og frádráttarliða samkvæmt 1., 3., 4. og 5. tölul. A-liðar 1. mgr. 30. gr. og 31. gr. sömu laga eða undantekninga og takmarkana samkvæmt öðrum sérlögum, sbr. 30. gr. núgildandi laga um almannatryggingar.

Samkvæmt 5. mgr. 18. gr. þágildandi laga um almannatryggingar hafi örorkulífeyrir lækkað um tiltekið hlutfall af tekjum lífeyrisþegans, sbr. 16. gr., uns lífeyririnn félli niður. Sama hafi gilt um aldurstengda örorkuuppbót og tekjutryggingu, sbr. 1. mgr. 21. gr. og 3. mgr. 22. gr. þágildandi laga.

Í 5. mgr. 16. gr. þágildandi laga um almannatryggingar hafi sagt að til grundvallar bótaútreikningi hvers mánaðar skyldi leggja 1/12 af áætluðum tekjum greiðsluþegans á bótagreiðsluárinu. Þá hafi sagt að áætlun um tekjuupplýsingar skyldi byggjast meðal annars á nýjustu upplýsingum frá greiðsluþega, sbr. 39. gr. laganna, þar sem hafi sagt að greiðsluþega væri skylt að tilkynna um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem gætu haft áhrif á bætur eða greiðslur. Sambærilegt ákvæði sé að finna í 33. gr. núgildandi laga.

Í 6. mgr. 16. gr. þágildandi laga um almannatryggingar hafi komið fram að þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum, skuli Tryggingastofnun endurreikna bótafjárhæðir á grundvelli tekna, sbr. 33. gr. núgildandi laga. Einnig sé fjallað um endurreikning í reglugerð nr. 598/2009.

Tryggingastofnun hafi ekki heimild til að líta fram hjá tekjuupplýsingum sem komi fram í skattframtölum.

Ef í ljós komi við endurreikning að bætur hafi verið ofgreiddar hafi farið um það samkvæmt 55. gr. þágildandi laga um almannatryggingar, sbr. 34. gr. núgildandi laga. Í ákvæðunum hafi Tryggingastofnun verið skylduð til að innheimta ofgreiddar bætur. Sú meginregla að sé ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009.

Undantekningu frá þessari meginreglu sé að finna í 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009 varðandi þær kröfur sem myndist við uppgjör tekjutengdra bóta lífeyristrygginga. Þar segi:

„Þrátt fyrir að endurreikningur samkvæmt III. kafla leiði í ljós að bætur hafi verið ofgreiddar er heimilt að falla frá endurkröfu að fullu eða að hluta ef alveg sérstakar aðstæður eru fyrir hendi. Skal þá einkum litið til fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna bótaþega og þess hvort hann var í góðri trú um greiðslurétt sinn. Sama gildir um dánarbú eftir því sem við á.“

Kærandi hafi þegið endurhæfingarlífeyri og tengdar greiðslur frá Tryggingastofnun samfleytt frá 1. nóvember 2021.

Kærandi hafi fengið framlengingu á endurhæfingartímabili samþykkta með bréfi, dags. 20. desember 2022. Af því tilefni hafi Tryggingastofnun áætlað tekjur kæranda á árinu 2023 á grundvelli upplýsinga frá Skattinum, fyrirliggjandi tekjuáætlun og almennra verðlagsbreytinga. Áætlað hafi verið að kærandi hefði engar tekjur á árinu 2023. Kærandi hafi þá þegið endurhæfingarlífeyri í rúmlega ár og hafi margoft verið upplýstur um að það væri á hans ábyrgð að upplýsingar á tekjuáætlun væru réttar og að mikilvægt væri að upplýsa stofnunina um allar breytingar á tekjum yfir árið. Kærandi hafi uppfært tekjuáætlunina með bréfi, dags. 26. apríl 2023, en þar hafi hann áætlað 12.700.000 kr. í lífeyrissjóðsgreiðslur. Engar aðrar breytingar hafi verið gerðar á tekjuáætlun kæranda á árinu.

Þegar endanlegar upplýsingar um tekjur kæranda á árinu 2023 hafi legið fyrir hafi komið í ljós að kærandi hafi verið með 13.004.126 kr. í lífeyrissjóðstekjur og 403 kr. í vexti af innistæðum. Samkvæmt því hafi tekjur kæranda verið vanáætlaðar á áðurnefndum tekjuáætlunum og hafi kærandi því fengið samkvæmt endurreikningi 889.780 kr. í ofgreiddar tekjutengdar greiðslur á árinu 2023 að teknu tilliti til staðgreiðslu skatta. Kæranda hafi verið tilkynnt um niðurstöðu endurreikningsins með bréfi, dags. 28. maí 2024.

Kærandi hafi sótt um niðurfellingu ofgreiðslukröfu með umsókn, dags. 2. ágúst 2024. Með bréfi, dags. 23. september 2024, hafi umsókn kæranda verið samþykkt að hluta. Samráðsnefnd Tryggingastofnunar hafi fallist á að fella niður fjórðung eftirstandandi krafna eða 222.445 kr. vegna erfiðra fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna. Eftirstöðvar krafna í innheimtu séu nú 667.335 kr. og verði endurgreiðslunni dreift þannig að rafrænir greiðsluseðlar að fjárhæð 11.122 kr. verði sendir mánaðarlega í heimabanka kæranda í 60 mánuði. Ákvörðun stofnunarinnar hafi verið kærð.

Í 55. gr. þágildandi laga um almannatryggingar og 34. gr. núgildandi laga sé fjallað um innheimtu ofgreiddra bóta. Ákvæðin séu ekki heimildarákvæði um innheimtu heldur sé lögð sú skylda á Tryggingastofnun að innheimta ofgreiddar bætur. Tryggingastofnun sé ekki heimilt að horfa fram hjá tekjum sem birtist á framtali bótaþega, eins og ítrekað hafi verið staðfest af úrskurðarnefnd og hafi einnig verið staðfest fyrir dómstólum. Ákvæði 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009 sé undanþáguheimild og sem slíkt skuli skýra ákvæðið þröngt. Í þessu ákvæði felist að við ákvörðun um hvort fella eigi niður kröfu skuli fara fram mat, annars vegar á fjárhagslegum og félagslegum aðstæðum umsækjanda, með tilliti til getu hans til að endurgreiða skuldina, og hins vegar á því hvort hann hafi verið í góðri trú um greiðslurétt sinn þegar hann hafi tekið við hinum ofgreiddu bótum. Aðstæður þurfi að vera sérstakar svo að undanþáguheimild 11. gr. reglugerðarinnar eigi við.

Umdeild krafa hafi orðið til við endurreikning og uppgjör tekjutengdra greiðslna ársins 2023. Krafan sé réttmæt. Tryggingastofnun greiði lífeyri á grundvelli áætlunar um tekjur viðkomandi árs. Eins og gögn málsins beri með sér sé ljóst að ástæða ofgreiðslunnar hafi verið röng tekjuáætlun. Lífeyrisþegi beri ábyrgð á því að slík tekjuáætlun endurspegli árstekjur og beri að breyta áætluninni ef svo sé ekki, sbr. 1. mgr. 39. gr. þágildandi laga og 47. gr. núgildandi laga. Kæranda hefði mátt vera ljóst að vanáætlaðar tekjur hans hefðu áhrif á rétt hans til lífeyrisgreiðslna samkvæmt lögum um almannatryggingar og lögum um félagslega aðstoð. Skilyrði reglugerðarinnar um góða trú verði að skoða í ljósi ábyrgðar lífeyrisþega á því að gefa réttar tekjuupplýsingar hverju sinni. Gera verði ráð fyrir að kærandi hefði verið meðvitaður um að hann hefði áunnið sér rétt hjá skyldubundnum atvinnutengdum lífeyrissjóðum. Þá séu greiðslur frá lífeyrissjóði fyrirsjáanlegar ef lögð sé fram umsókn um áunnin réttindi hjá viðkomandi lífeyrissjóðum þótt erfitt geti verið að áætla nákvæma fjárhæð. Þrátt fyrir það telji Tryggingastofnun ekki útilokað að kærandi hafi verið í góðri trú í skilningi 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009, enda hafi kærandi ekki getað vitað með fullri vissu hvort umsókn hans yrði samþykkt. Það leiði eitt og sér aftur á móti ekki sjálfkrafa til þess að krafan sé felld niður heldur þurfi að meta aðstæður kæranda heildstætt með hliðsjón af öllum þeim atriðum sem tilgreind séu í 11. gr. reglugerðarinnar.

Samráðsnefnd Tryggingastofnunar hafi einnig litið til fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna kæranda í samræmi við 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009. Samráðsnefnd hafi metið fjárhagslegar og félagslegar aðstæður kæranda á grundvelli upplýsinga sem stofnunin hafi aðgang að. Hafi meðal annars verið horft til eignastöðu kæranda og tekna. Hvað varði fjárhagslegar aðstæður hafi meðaltekjur kæranda árið 2021 samkvæmt skattframtali verið 760.930 kr. á mánuði. Árið 2022 hafi meðaltekjur kæranda á mánuði verið 355.339 kr. samkvæmt skattframtali. Árið 2023 hafi meðaltekjur kæranda samkvæmt skattframtali verið 1.199.008 kr. á mánuði. Hluti þessara tekna hafi komið til vegna 8.232.092 kr. eingreiðslu sem kærandi hafi fengið frá lífeyrissjóðum í mars 2023. Þá verði ráðið af gögnum málsins að eignastaða kæranda hafi ekki verið umfram skuldir í lok árs 2023. Það sem af sé árinu 2024 hafi kærandi haft að meðaltali 628.055 kr. í tekjur á mánuði samkvæmt staðgreiðsluskrá Skattsins. Samkvæmt þessum upplýsingum hafi Tryggingastofnun talið fjárhagslegar aðstæður kæranda vera slíkar að geta hans til endurgreiðslu væri til staðar að hluta. Einnig hafi verið horft til þess hvernig krafan hafi verið tilkomin. Þá hafi sérstakar félagslegar aðstæður kæranda verið taldar takmarka getu kæranda til endurgreiðslu að hluta.

Tryggingastofnun hafi talið, með vísan til framangreinds, rétt að koma til móts við kæranda með því að fella niður 25% eftirstandandi krafna sem hafi numið 222.445 kr. Þá hafi stofnunin einnig talið rétt að dreifa eftirstöðvum kröfunnar á 60 mánuði frá 1. október 2024 til 1. september 2029, svo mánaðarleg greiðslubyrði af kröfunni væri sem minnst, en að jafnaði sé gert ráð fyrir að kröfur séu greiddar upp á 12 mánuðum, sbr. 3. mgr. 34. gr. laga um almannatryggingar. Endurgreiðslan verði þar að auki vaxtalaus ef kærandi standi við samning um greiðsludreifingu, sbr. 3. mgr. 34. gr. laga um almannatryggingar. Þegar þetta sé skrifað standi krafan í 667.335 kr. og greiði kærandi 11.122 kr. á mánuði af kröfunni. Kærandi endurgreiði ekki aðrar ofgreiðslukröfur. Með hliðsjón af framangreindu hafi Tryggingastofnun talið að geta kæranda til endurgreiðslu eftirstöðva krafna hafi verið fyrir hendi að hluta til. Skilyrði 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um sérstakar aðstæður hafi því að hluta til verið talin hafa verið fyrir hendi.

Kærð ákvörðun sé í samræmi við lög og reglur sem gilda um uppgjör og endurreikning tekjutengdra bóta sem og innheimtu ofgreiddra bóta. Tryggingastofnun fari því fram á að afgreiðsla stofnunarinnar frá 23. september 2024 á umsókn kæranda um niðurfellingu ofgreiðslukröfu verði staðfest.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta varðar ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 23. september 2024, um að fallast ekki að öllu á leyti á beiðni kæranda um niðurfellingu endurgreiðslukröfu vegna ofgreiddra bóta ársins 2023.

Samkvæmt 1. mgr. 47. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, er greiðsluþega skylt að veita Tryggingastofnun þær upplýsingar sem nauðsynlegar eru svo að unnt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og endurskoðun þeirra. Þá er honum einnig skylt að tilkynna um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geti haft áhrif á bætur eða greiðslur. Tryggingastofnun er heimilt, að fengnu samþykki viðkomandi, að afla nauðsynlegra upplýsinga um tekjur umsækjanda og greiðsluþega hjá skattyfirvöldum og fleirum, sbr. 48. gr. laga um almannatryggingar.

Í 30. og 33. gr. laga um almannatryggingar er kveðið á um tekjutengingu lífeyristrygginga og hvernig Tryggingastofnun ríkisins skuli standa að útreikningi bóta. Í 3. mgr. 33. gr. laganna segir að eftir að endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluárs liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum skuli Tryggingastofnun endurreikna bótafjárhæðir á grundvelli tekna samkvæmt greininni.

Kærandi fékk greiddan endurhæfingarlífeyri á árinu 2023. Tryggingastofnun tilkynnti kæranda um endurreikning og uppgjör á tekjutengdum greiðslum ársins 2023 með bréfi, dags. 28. maí 2024. Niðurstaða endurreikningsins var sú að bætur til hans hefðu verið ofgreiddar, samtals að fjárhæð 889.780 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu skatta. Af gögnum málsins verður ráðið að endurgreiðslukröfuna megi rekja til þess að lífeyrisjóðsgreiðslur voru ekki í samræmi við tekjuáætlanir ársins.

Tryggingastofnun ber lögum samkvæmt að endurreikna bótafjárhæðir bótagreiðsluárs eftir að álagning skattyfirvalda á opinberum gjöldum hefur farið fram, sbr. fyrrgreinda 3. mgr. 33. gr. laga um almannatryggingar. Þá er meginreglan sú að stofnuninni ber að innheimta ofgreiddar bætur, sbr. 34. gr. laganna. Í 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags er hins vegar að finna heimild til undanþágu frá endurgreiðslukröfu vegna ofgreiddra bóta. Ákvæðið hljóðar svo:

„Þrátt fyrir að endurreikningur samkvæmt III. kafla leiði í ljós að bætur hafi verið ofgreiddar er heimilt að falla frá endurkröfu að fullu eða að hluta ef alveg sérstakar aðstæður eru fyrir hendi. Skal þá einkum litið til fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna bótaþega og þess hvort hann var í góðri trú um greiðslurétt sinn. Sama gildir um dánarbú eftir því sem við á.“

Framangreind 11. gr. reglugerðarinnar heimilar undanþágu frá endurgreiðslukröfu, að uppfylltum tilteknum skilyrðum. Aðstæður verða að vera sérstakar. Við mat á því hvort aðstæður séu sérstakar skal einkum litið til fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna bótaþega og þess hvort bótaþegi hafi verið í góðri trú þegar hann tók við hinum ofgreiddu bótum.

Fyrir liggur að Tryggingastofnunar ríkisins féllst á að fella niður 25% eftirstöðva kröfu vegna sem hafði myndast vegna ofgreiddra bóta ársins 2023. Kærandi er ósáttur við að Tryggingastofnun hafi ekki samþykkt að fullu beiðni hans um niðurfellingu á endurgreiðslukröfu.

Úrskurðarnefnd velferðarmála lítur til þess við úrlausn þessa máls að tekjutengdar greiðslur frá Tryggingastofnun ríkisins sæta tekjuskerðingu og eru bótaþegar upplýstir um tekjutenginguna við upphaf lífeyristöku. Þá er bótaþegum gert að upplýsa um tekjur sínar á bótagreiðsluári í tekjuáætlun hvers árs. Eins og áður greinir gerir 1. mgr. 47. gr. laga um almannatryggingar ráð fyrir að það komi í hlut þess aðila, sem bætur þiggur frá Tryggingastofnun, að upplýsa réttilega um tekjur sem kunna að falla til á bótagreiðsluári. Þannig hvílir sú ábyrgð á bótaþega að tekjuáætlun sé rétt. Samkvæmt gögnum málsins má rekja ofgreiðslukröfu til vanáætlaðra lífeyrissjóðstekna. Í greinargerð Tryggingastofnunar kemur fram að stofnunin hafi ekki talið útilokað að kærandi hefði verið í góðri trú í skilningi 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009, enda hafi kærandi ekki getað vitað með fullri vissu hvort umsókn hans um lífeyrissjóðsgreiðslur yrði samþykkt. Að mati úrskurðarnefndar velferðarmála leiðir framangreint ekki sjálfkrafa til þess að krafan sé felld öll niður heldur þarf að meta aðstæður kæranda heildstætt með hliðsjón af öllum þeim atriðum sem tilgreind eru í 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009.

Kemur þá til skoðunar hvort fjárhagslegar og félagslegar aðstæður kæranda gefi tilefni til niðurfellingar. Í beiðni kæranda um niðurfellingu ofgreiðslukröfu greinir hann frá að mánaðarleg greiðslubyrði hans og konu hans sé um 802.000 kr. og vísar til þess að eingreiðslan frá lífeyrissjóðnum hafi að mestu farið í greiðslu skatta og skuldir. Í beiðninni greinir kærandi frá því að hann sé með bílalán og skuld hjá HMS og afborganir hjá VÍS, Stöð 2 og Símanum. Þá greinir kærandi frá að hann þurfi að borga 353.000 kr. í leiguhúsnæði og sé með 1.523.128 kr. í yfirdrátt. Á árinu 2023 voru meðaltekjur kæranda samkvæmt staðgreiðsluskrá 1.199.008 kr. á mánuði og fyrstu tíu mánuði ársins 2024 voru þær 625.889 kr. Ráðið verður af gögnum málsins að eignastaða kæranda hafi verið neikvæð á árinu 2023.

Úrskurðarnefndin horfir til þess að Tryggingastofnun felldi niður 25% af eftirstöðvum kröfunnar, þ.e. 222.445 kr., vegna erfiðra fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna og hefur dreift eftirstöðvum kröfunnar á 60 mánuði. Greiðslubyrðin er því 11.122 kr. á mánuði, í stað þess að kærandi þurfi að endurgreiða ofgreiðslukröfuna á 12 mánuðum eins og meginregla 3. mgr. 34. gr. laga um almannatryggingar kveður á um. Með hliðsjón af því og fyrrgreindum gögnum um fjárhagsstöðu kæranda telur úrskurðarnefndin að geta til endurgreiðslu sé fyrir hendi. Einnig lítur nefndin til þess að samkvæmt meginreglu 1. mgr. 34. gr. laga um almannatryggingar skal Tryggingastofnun innheimta ofgreiddar bætur og ber að túlka undantekningu frá þeirri meginreglu þröngt samkvæmt almennum lögskýringarsjónarmiðum. Að framangreindu virtu er það mat úrskurðarnefndar velferðarmála að ekki sé tilefni til frekari niðurfellingar endurgreiðslukröfunnar á grundvelli 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009.

Með hliðsjón af framangreindu er það niðurstaða úrskurðarnefndar velferðarmála að staðfesta ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 23. september 2024 um að fella niður 25% endurgreiðslu kröfu vegna ofgreiddra bóta.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um að fella niður 25% endurgreiðslukröfu vegna ofgreiddra bóta A, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Kári Gunndórsson