Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 387/2024

Miðvikudaginn 6. nóvember 2024

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Unnþór Jónsson lögfræðingur.

Með rafrænni kæru, móttekinni 22. ágúst 2024, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 28. maí 2024 um endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta vegna ársins 2023 og innheimtu ofgreiddra bóta.

I. Málsatvik og málsmeðferð

Niðurstaða endurreiknings og uppgjörs tekjutengdra bóta ársins 2023 var sú að kæranda hefðu verið ofgreiddar bætur það ár að fjárhæð 360.365 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu. Kæranda var tilkynnt um framangreinda ofgreiðslu og innheimtu með bréfi Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 28. maí 2024.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 22. ágúst 2024. Með bréfi, dags. 27. ágúst 2024, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 12. september 2024, barst greinargerð stofnunarinnar og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 17. september 2024. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru kemur fram sú ósk kæranda að úrskurðarnefnd taki til endurskoðunar útreikning Tryggingastofnunar ríkisins á skuldastöðu kæranda. Samkvæmt upplýsingum stofnunarinnar hafi kæranda verið reiknaðar 700.000 kr. fjármagnstekjur á árinu 2023 sem sé ekki rétt þar sem það séu heildarfjármagnstekjur þeirra hjóna og því ætti hennar fjármagnstekjur að vera 350.000 kr. Að auki hafi verið tekið mið af 800.000 kr. tekjum sem kærandi hafi fengið frá Verði í byrjun árs 2023 vegna slyss sem hún hafi lent í desember 2020. Þetta hafi verið eftirágreiddir dagpeningar sem kærandi hafi greitt fullan skatt af. Kærandi voni að tekið verði tillit til framangreinds í endurreikningi.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins kemur fram kærð sé niðurstaða endurreiknings og uppgjörs tekjutengdra greiðslna ársins 2023.

Í 30. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar sé vísað til laga nr. 90/2003 um tekjuskatt, varðandi hvað skuli teljast til tekna við útreikning örorkulífeyris. Til tekna teljist tekjur samkvæmt II. kafla laga um tekjuskatt, að teknu tilliti til ákvæða sömu laga um hvað ekki teljist til tekna og frádráttarliða samkvæmt 1., 3., 4. og 5. tölul. A-liðar 1. mgr. 30. gr. og 31. gr. sömu laga eða undantekninga og takmarkana samkvæmt öðrum sérlögum.

Tryggingastofnun greiði lífeyri á grundvelli áætlunar um tekjur viðkomandi árs, sbr. 1. mgr. 33. gr. laga um almannatryggingar. Bótaþegi beri ábyrgð á því að slík tekjuáætlun endurspegli árstekjur og beri að breyta áætluninni ef svo sé ekki, sbr. 1. mgr. 47. gr. sömu laga og 3. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags, en þar komi fram að bótaþega sé skylt að veita Tryggingastofnun allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og endurskoðun þeirra. Að sama skapi sé bótaþega skylt að tilkynna Tryggingastofnun um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geti haft áhrif á greiðslur.

Í 3. mgr. 33. gr. laga um almannatryggingar komi fram að þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum, skuli Tryggingastofnun endurreikna bótafjárhæðir á grundvelli tekna. Einnig sé fjallað um endurreikning í reglugerð nr. 598/2009. Tryggingastofnun hafi ekki heimild til að líta fram hjá tekjuupplýsingum sem fram komi í skattframtölum.

Komi í ljós við endurreikning bóta að bætur hafi verið ofgreiddar fari um það samkvæmt 34. gr. laga um almannatryggingar. Þar komi fram sú skylda Tryggingastofnunar að innheimta ofgreiddar bætur. Sú meginregla sé ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009.

Á árinu 2023 hafi kærandi verið með örorkulífeyri, aldurstengda örorkuuppbót, tekjutryggingu og sérstaka uppbót til framfærslu í janúar og febrúar og síðan ellilífeyri frá mars og út árið. Kæranda hafi verið tilkynnt um endurreikning og uppgjör tekjutengdra greiðslna ársins 2023 með bréfi, dags. 28. maí 2024. Uppgjör tekjutengdra bóta ársins hafi leitt til 360.365 kr. ofgreiðslu að teknu tilliti til greiddrar staðgreiðslu og áður myndaðra krafna.

Ástæða þess að endurkrafa hafi myndast sé sú að endanlegar tekjur kæranda á árinu 2023 hafi reynst hærri en tekjuáætlun kæranda á árinu hafi gert ráð fyrir. Endurreikningur byggist á upplýsingum úr skattframtölum bótaþega.

Kærandi hafi fengið senda tillögu að tekjuáætlun fyrir árið 2023 með bréfi, dags. 13. desember 2022, þar sem komið hafi fram að tillagan sýndi væntanlegar tekjur kæranda árið 2023 og að hún þyrfti að fara yfir tillöguna og leiðrétta ef hún teldi hana ekki endurspegla væntanlegar tekjur ársins 2023 þar sem tekjuáætlunin væri á ábyrgð kæranda. Samkvæmt tillögunni hafi verið gert ráð fyrir 5.854.464 kr. í lífeyrissjóðstekjur og að sameiginlegar tekjur þeirra hjóna væru 294.732 kr. í vexti og verðbætur.

Við reglulegt eftirlit Tryggingastofnunar í júní hafi komið í ljós misræmi á milli tekjuáætlunar kæranda og upplýsinga úr staðgreiðsluskrá Skattsins. Tryggingastofnun hafi búið til nýja tillögu að tekjuáætlun á grundvelli framangreindra upplýsinganna, í henni hafi verið gert ráð fyrir 6.287.214 kr. í lífeyrissjóðstekjur og óbreyttum vaxtatekjum þeirra hjóna. Með bréfi, dags. 14. júní 2023, hafi kæranda verið tilkynnt um hina nýju tillögu að tekjuáætlun og að búið væri að áætla 50.574 kr. kröfu, þegar tekið hefði verið tillit til staðgreiðslu skatta. Komið hafi fram að þessi áætlaða skuld yrði ekki innheimt fyrr en að loknu uppgjöri.

Við reglulegt eftirlit Tryggingastofnunar í nóvember 2023 hafi aftur komið í ljós misræmi á milli tekjuáætlunar kæranda og upplýsinga úr staðgreiðsluskrá Skattsins. Tryggingastofnun hafi leiðrétt tekjuáætlun kæranda á grundvelli framangreindra upplýsinga og hafi gert ráð fyrir 6.445.360 kr. í lífeyrissjóðstekjur og óbreyttum vaxtatekjum þeirra hjóna. Með bréfi stofnunarinnar, dags., dags. 14. nóvember 2023, hafi kæranda verið tilkynnt að greiðslur myndu lækka og að búið væri að áætla 36.653 kr. kröfu, vegna fyrri mánaða ársins. Komið hafi fram að endanleg niðurstaða myndi liggja fyrir við uppgjör ársins samkvæmt skattframtali 2024.

Við bótauppgjör ársins 2023 hafi komið í ljós að á árinu 2023 hefði kærandi haft 6.485.518 kr. í lífeyrissjóðstekjur, 815.067 kr. í aðrar tekjur og sameiginlegar tekjur þeirra hjóna hafi verið 709.346 kr. í vexti og verðbætur.

Tryggingastofnun sé skylt lögum samkvæmt að framkvæma endurreikning ár hvert þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Tryggingastofnun sé ekki heimilt að horfa fram hjá tekjum sem birtist á framtali bótaþega, eins og ítrekað hafi verið staðfest af úrskurðarnefnd og hafi einnig verið staðfest fyrir dómstólum.

Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2023 hafi verið sú að kærandi hafi fengið greitt á árinu 1.025.896 kr. en hefði átt að fá greitt 486.872 kr. Þetta hafi leitt til ofgreiðslu að fjárhæð 360.365 kr. að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu og áður myndaðra skulda að fjárhæð samtals 87.227 kr.

Í kæru gerir kærandi athugasemdir við að reiknaðar hafi verið á hana fjármagnstekjur að upphæð rúmar 700.000 kr. sem séu heildarfjármagnstekjur þeirra hjóna. Einungis hefði átt að reikna helming þeirra til tekna hjá henni.

Í bréfi Tryggingastofnunar þar sem kæranda hafi verið tilkynnt um endurreikning og uppgjör tekjutengdra greiðslna ársins 2023 komi fram undir liðnum „Sundurliðun tekna“ varðandi fjármagnstekjur að birt sé heildartalan fyrir hjón. Síðan segi að helmingur fjármagnstekna hjóna hafi áhrif á útreikning hjá hvoru fyrir sig. Það hafi því einungis verið gert ráð fyrir 354.673 kr. í fjármagnstekjur hjá kæranda þrátt fyrir að heildartalan hafi verið birt.

Kærandi geri einnig athugasemdir við að tekjur frá Verði í byrjun árs 2023 hafi haft áhrif á greiðslur hennar árið 2023 þar sem um hafi verið að ræða greiðslu vegna slyss sem kærandi hafi lent í árið 2020. Um hafi verið að ræða eftirágreidda dagpeninga sem kærandi hafi greitt fullan skatt af.

Umrædd greiðsla hafi verið greidd kæranda í janúar 2023 og hafi komið fram í reit 96 á skattframtali kæranda vegna tekna ársins 2023. Tryggingastofnun sé skylt lögum samkvæmt að framkvæma endurreikning ár hvert þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggja fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Tryggingastofnun sé ekki heimilt að horfa fram hjá tekjum sem birtist á framtali bótaþega eða hvernig þær séu skráðar á skattframtalið, eins og ítrekað hafi verið staðfest af úrskurðarnefnd og hafi einnig verið staðfest fyrir dómstólum.

Með vísun til framanritaðs telji Tryggingastofnun ekki forsendur til að breyta fyrri ákvörðun um endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta ársins 2023. Stofnunin telji að miðað við fyrirliggjandi gögn sé ljóst að afgreiðsla málsins hafi að fullu og öllu verið í samræmi við lög, reglur og góða stjórnsýsluhætti.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta varðar endurreikning og uppgjör á tekjutengdum bótum kæranda vegna ársins 2023.

Kærandi fékk greiddan örorkulífeyri og tengdar greiðslur frá Tryggingastofnun ríkisins í janúar og febrúar og ellilífeyri og tengdar greiðslur frá 1. mars 2023 og út árið. Samkvæmt 47. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar er umsækjanda eða greiðsluþega skylt að veita stofnuninni allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og annarra greiðslna samkvæmt lögunum og endurskoðun þeirra. Enn fremur er skylt að tilkynna stofnuninni um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geta haft áhrif á bætur eða greiðslur. Af framangreindu verður ráðið að sú skylda hvíli á greiðsluþegum að upplýsa Tryggingastofnun um tekjur á bótagreiðsluári sem kunna að hafa áhrif á bótarétt.

Í 22. og 30. gr. laga um almannatryggingar er kveðið á um tekjutengingu lífeyristrygginga og hvernig Tryggingastofnun ríkisins skuli standa að útreikningi bóta. Í 1. mgr. beggja greinanna segir að til tekna samkvæmt VI. kafla skuli telja tekjur samkvæmt II. kafla laga nr. 90/2003 um tekjuskatt með tilteknum undantekningum.

Á grundvelli 3. mgr. 33. gr. laga um almannatryggingar ber Tryggingastofnun ríkisins að endurreikna bótafjárhæðir eftir að endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluárs liggja fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Leiði endurreikningur í ljós að bætur hafi verið ofgreiddar ber Tryggingastofnun að innheimta þær samkvæmt 34. gr. laga um almannatryggingar. Sú meginregla er ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags.

Við úrlausn þessa máls hefur úrskurðarnefnd velferðarmála hliðsjón af þeim lagaákvæðum sem tilgreind hafa verið hér að framan.

Samkvæmt gögnum málsins gerði tillaga Tryggingastofnunar að tekjuáætlun, dags. 13. desember 2022, ráð fyrir kærandi fengi á árinu 5.854.464 kr. í lífeyrissjóðstekjur og 294.732 kr. í fjármagnstekjur, sameiginlegar með maka. Kærandi gerði ekki athugasemdir við þá áætlun og voru bótaréttindi því reiknuð og bætur greiddar út frá þessum tekjuforsendum. Í kjölfar samtímaeftirlits Tryggingastofnunar við staðgreiðsluskrá kom í ljós að tekjur kæranda reyndust hærri en gert hafði verið ráð fyrir í tekjuáætlun. Var í kjölfarið útbúin ný tekjuáætlun sem kærandi var upplýst um með bréfi, dags. 14. júní 2023, en þar var gert ráð fyrir 6.287.214 kr. í lífeyrissjóðstekjur og óbreyttum fjármagnstekjum. Í framangreindu bréfi var kærandi upplýst um áætlaða kröfu að fjárhæð 50.574 kr. Bótaréttindi kæranda voru reiknuð á ný út frá þessum tekjuforsendum. Í kjölfar samtímaeftirlits Tryggingastofnunar í nóvember 2023 við staðgreiðsluskrá kom í ljós að tekjur kæranda reyndust hærri en gert hafði verið ráð fyrir í tekjuáætlun. Var í kjölfarið útbúin ný tekjuáætlun sem kæranda var upplýst um með bréfi, dags. 14. nóvember 2023, en þar var gert ráð fyrir 6.445.360 kr. í lífeyrissjóðstekjur og óbreyttum fjármagnstekjum. Í framangreindu bréfi var kærandi upplýst um áætlaða kröfu að fjárhæð 36.653 kr.  Bótaréttindi kæranda voru reiknuð á ný út frá þessum tekjuforsendum.

Samkvæmt upplýsingum skattyfirvalda vegna tekjuársins 2023 reyndust tekjur kæranda hafa verið 6.485.518 kr. lífeyrissjóðstekjur, 815.067 kr. í svokallaðar aðrar tekjur og 709.346 kr. í fjármagnstekjur sameiginlegar með maka. Endurreikningur Tryggingastofnunar á tekjutengdum bótagreiðslum vegna ársins leiddi í ljós 360.365 kr. ofgreiðslu á árinu 2023 að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu.

Samkvæmt framangreindu reyndust tekjur kæranda vera hærri á árinu 2023 en gert hafði verið ráð fyrir. Um var að ræða lífeyrissjóðstekjur, fjármagnstekjur og svokallaðar aðrar tekjur sem eru tekjustofnar sem hafa áhrif við útreikning Tryggingastofnunar á bótafjárhæð, sbr. 22. gr. og 30. gr. laga um almannatryggingar og A og C-lið 7. gr. laga um tekjuskatt.

Ágreiningur málsins varðar þá tekjuliði í skattframtali kæranda þar sem fram koma upplýsingar um fjármagnstekjur og svokallaðar aðrar tekjur.

Varðandi fjármagnstekjur byggir kærandi á því að Tryggingastofnun hafi reiknað sameiginlegar fjármagnstekjur hennar og maka en ekki einungis helming þeirra við útreikning greiðslna. Eins og greint er frá í greinargerð Tryggingastofnunar og kemur fram í kærðri ákvörðun og tekjuáætlunum þá eru tilgreindar sameiginlegar tekjur greiðsluþega og maka en einungis helmingur þeirra er tekinn með í útreikning greiðslna frá stofnuninni.

Kærandi gerir einnig athugasemdir við að eftirágreiddir dagpeningar frá tryggingafélagi sem hún hafi fengið greidda á árinu 2023 hafi verið taldir henni til tekna. Skilgreiningar á skattskyldum tekjum er að finna í 7. gr. laga um tekjuskatt og er þeim skipt í þrjá meginflokka, þ.e. A, B og C. Samkvæmt 2. tölul A-liðar 7. gr. laga um tekjuskatt teljast tryggingabætur, meðlög og styrkir, skaðabætur og vátryggingafé vegna sjúkdóms, slysa, atvinnutaps eða launamissis og hvers konar skaðabætur og vátryggingabætur til tekna. Slysadagpeningar teljast því til tekna og Tryggingastofnun er ekki heimilt að horfa fram hjá tekjum sem birtast á framtali bótaþega.

Tryggingastofnun greiðir tekjutengdar bætur á grundvelli upplýsinga úr tekjuáætlun viðkomandi greiðsluþega. Þá ber stofnuninni lögum samkvæmt að endurreikna bætur með hliðsjón af upplýsingum skattyfirvalda og innheimta ofgreiddar bætur.

Að öllu framangreindu virtu er það niðurstaða úrskurðarnefndar velferðarmála að staðfesta ákvörðun um endurreikning og uppgjör Tryggingastofnunar ríkisins á tekjutengdum bótum kæranda á árinu 2023.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um endurreikning og uppgjör á tekjutengdum bótum A, á árinu 2023, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir