22. júní 2022Úrskurðarnefnd velferðarmála - Atvinnuleysistryggingar og vinnumarkaðsaðgerðir

Mál nr. 179/2022- Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 179/2022

Miðvikudaginn 22. júní 2022

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 30. mars 2022, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 25. janúar 2022, um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til hennar og að innheimta ofgreiddar bætur.

I. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 2. nóvember 2020 og var umsóknin samþykkt þann 12. nóvember 2020. Við samkeyrslu Vinnumálastofnunar við nemendaskrá kom í ljós að kærandi var skráð í 19 ECTS-eininga nám við Háskóla Íslands á haustönn 2021. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 12. janúar 2022, var óskað eftir að kærandi legði fram skólavottorð og skýringar á því hvers vegna hún hafi ekki upplýst stofnunina um nám sitt. Skýringar bárust frá kæranda 14. janúar 2022. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 25. janúar 2022, var kæranda tilkynnt að greiðslur atvinnuleysisbóta hefðu verið stöðvaðar með vísan til 52. gr. laga nr. 54/2006 og að henni bæri að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir tímabilið 1. september til 5. október 2021 að fjárhæð 230.812 kr., að meðtöldu álagi.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 30. mars 2022. Með bréfi, dags. 1. apríl 2022, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Sú beiðni var ítrekuð 9. maí 2022. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 12. maí 2022, og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dagsettu sama dag. Athugasemdir bárust ekki.

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hún hafi misst vinnuna vegna Covid-19 og hafi þegið atvinnuleysisbætur í nokkra mánuði. Vinnumálastofnun hafi boðið upp á úrræði fyrir þá sem hafi misst vinnuna í heimsfaraldrinum þar sem í boði væri að fara í nám samhliða atvinnuleysisbótum. Kæranda hafi fundist það heillandi og frábær leið fyrir sig til að komast af bótunum, enda hafi ferðageirinn verið algerlega í lamasessi.

Haustið 2021 hafi kærandi tilkynnt Vinnumálastofnun að hún hafi ætlað í nám í B við Háskóla Íslands. Hún hafi sagst vilja vera á atvinnuleysisbótum samhliða námi á fyrstu önninni, enda væri leyfilegt að vera í 12 ECTS-eininga námi samhliða atvinnuleysisbótum. Fljótlega hafi komið í ljós að hún þyrfti að taka 19 einingar á fyrstu önninni og því hafi hún ákveðið að segja upp atvinnuleysisbótum svo að hún myndi ekki fá þær í bakið í kjölfarið. Kærandi hafi verið ráðin í vinnu samhliða námi og hafið störf 1. október 2021.

Kærandi hafi því þegið atvinnuleysisbætur frá Vinnumálastofnun út septembermánuð 2021. Stofnunin fari fram á það í úrskurði sínum að kærandi endurgreiði stofnuninni bætur fyrir septembermánuð þar sem hún hafi verið skráð í 19 einingar við Háskóla Íslands á þeim tíma. Þar sem löglegt sé að vera í 12 eininga námi samhliða atvinnuleysisbótum, auk þess sem Vinnumálastofnun hafi verið að hvetja þá sem misst hafi vinnuna í heimsfaraldri að þiggja umrætt úrræði, finnist kæranda óskiljanlegt að verið sé að krefjast endurgreiðslu vegna þessarar skörunar sem hafi átt sér stað.

III. Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um greiðslu atvinnuleysistrygginga hjá Vinnumálastofnun með umsókn, dags. 2. nóvember 2020. Með erindi, dags. 12. nóvember 2020, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hennar hefði verið samþykkt.

Þann 11. maí 2021 hafi kærandi greint Vinnumálastofnun frá því að hún væri komin í 35% starf hjá C. Hún hafi jafnframt ætlað að skrá sig í B á haustönn. Samkvæmt skráðri athugasemd fulltrúa stofnunarinnar hafi kærandi fengið upplýsingar um námsmannaúrræðið „Nám er tækifæri“. Með erindi, dags. 1. október 2021, hafi kærandi tilkynnt stofnuninni að hún myndi hefja fullt starf þann 6. október 2021 hjá C. Hún hafi því verið afskráð frá 5. október 2021.

Þann 16. desember 2021 hafi fulltrúi Vinnumálastofnunar reynt að hafa samband við kæranda í síma þar sem við samkeyrslu stofnunarinnar við nemendaskrá hafi komið í ljós að hún stundaði nám samhliða því að fá greiddar atvinnuleysisbætur, án þess að fyrir hafi legið námssamningur við stofnunina. Samkvæmt athugasemdum fulltrúa stofnunarinnar sé nám kæranda gjaldgengt fyrir námsmannaúrræðið „Nám er tækifæri“. Það hafi verið ætlun fulltrúa stofnunarinnar að ræða við kæranda og upplýsa hana um að hún kynni að eiga rétt á námssamningi fyrir haustmisseri 2021. Kærandi hafi ekki svarað umræddu símtali.

Með erindi, dags. 12. janúar 2022, hafi Vinnumálastofnun óskað eftir frekari upplýsingum frá kæranda vegna náms á haustmisseri 2021. Athygli kæranda hafi verið vakin á að samkvæmt 1. mgr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar væru námsmenn ekki tryggðir á grundvelli laganna á sama tímabili og þeir stundi nám, enda sé námið ekki hluti vinnumarkaðsúrræða samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar. Óskað hafi verið eftir því að kærandi færði fram skólavottorð þar sem umfang náms væri tilgreint ásamt skýringum á því hvers vegna hún upplýsti stofnunina ekki um að hún stundaði nám.

Vinnumálastofnun hafi borist svar frá kæranda þann 14. janúar 2022. Þar hafi kærandi greint frá því að haustið 2021 hefði hún tilkynnt stofnuninni að hún ætlaði í nám í B og að hún myndi þiggja að vera á bótum samhliða námi. Fljótlega hafi þó komið í ljós að hún þyrfti að taka meira en 12 einingar og því hefði hún ákveðið að segja upp atvinnuleysisbótum og fara í fullt starf. Hún hafi þegið atvinnuleysisbætur út septembermánuð og byrjað í fullu starfi þann 6. október 2021. Þá hafi kærandi spurt hvort óskað væri eftir vottorði fyrir 19 eininga náminu. Vinnumálastofnun hafi svarað erindi kæranda þann 18. janúar 2021 þar sem staðfest hafi verið að hún þyrfti að skila inn skólavottorði til að unnt væri að vinna úr máli hennar vegna námsmannasamkeyrslu á haustmisseri 2021. Fyrir liggi að kærandi hafi ekki skilað umbeðnu skólavottorði um stöðu náms.

Með erindi, dags. 25. janúar 2022, hafi kæranda verið tilkynnt að greiðslur atvinnuleysistrygginga til hennar hefðu verið stöðvaðar með vísan til 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar þar sem ekki lægi fyrir námssamningur við stofnunina. Kæranda hafi verið gert að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur.

Frekari skýringar og beiðni um endurupptöku hafi borist frá kæranda þann 22. janúar 2022. Þar hafi kærandi greint frá því að hún hafi skráð sig í forkröfunámsleið fyrir B sumarið 2021. Áætlun hennar hafi upphaflega verið sú að stunda 12 eininga nám samhliða atvinnuleysisbótum og að hún hafi verið búin að upplýsa stofnunina um það. Þegar komið hafi í ljós að hún þyrfti að taka 19 einingar hafi hún ákveðið að skrá sig af atvinnuleysisbótum og sækja um fullt starf hjá C. Kærandi hafi ekki verið viss um að fá starfið og því hafi hún ákveðið að þiggja bætur út september 2021. Hún hefði sagt sig úr áföngum til að passa inn í 12 eininga rammann ef hún hefði ekki fengið fullt starf. Henni þyki leitt að þetta hafi skarast svona en það hafi ekki verið ætlun hennar að svindla. Hún sé að reyna að komast í gegnum námið samhliða vinnu, auk þess að reka heimili með tvö lítil börn.

Þann 2. febrúar 2022 hafi kærandi verið upplýst um að Vinnumálastofnun hefði fjallað um málið að nýju með tilliti til nýrra gagna. Það hafi verið mat stofnunarinnar að staðfesta bæri fyrri ákvörðun frá 24. janúar 2022, enda hefði sú ákvörðun haft að geyma efnislega rétta niðurstöðu.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna og sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verða atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Mál þetta lúti að ákvörðun Vinnumálastofnunar um að endurkrefja kæranda um greiðslu atvinnuleysistrygginga fyrir tímabilið 1. september 2021 til 5. október 2021 þar sem hún hafi stundað nám samhliða greiðslu atvinnuleysisbóta, án þess að fyrir hafi legið námssamningur við stofnunina.

Í 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé fjallað um umsókn um atvinnuleysisbætur. Samkvæmt 3. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar beri atvinnuleitanda sem tryggður sé samkvæmt lögunum að upplýsa stofnunina um það sem kunni að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögunum, svo sem upplýsingar um námsþátttöku. Ákvæðið sé svohljóðandi:

„Sá sem telst tryggður á grundvelli laga þessara skal upplýsa Vinnumálastofnun um allar breytingar sem kunna að verða á högum hans á þeim tíma er hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum eða annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum, svo sem um námsþátttöku, tekjur sem hann fær fyrir tilfallandi vinnu og hversu lengi vinnan stendur yfir.“

Í c-lið 3. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sé að finna eftirfarandi skilgreiningu á námi:

,,Samfellt nám, verklegt eða bóklegt, í viðurkenndri menntastofnun innan hins almenna menntakerfis á Íslandi sem stendur yfir í a.m.k. sex mánuði. Enn fremur er átt við nám á háskólastigi og það nám annað sem gerir sambærilegar kröfur til undirbúningsmenntunar og nám á háskólastigi. Einstök námskeið teljast ekki til náms.“

Í 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um þá meginreglu að námsmenn eigi ekki rétt á atvinnuleysisbótum samhliða námi. Í 1. mgr. 52. gr. segi orðrétt:

„Hver sá sem stundar nám, sbr. c-lið 3. gr., telst ekki tryggður samkvæmt lögum þessum á sama tímabili enda er námið ekki hluti vinnumarkaðsaðgerða samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar, sbr. þó 2., 3. og 4. mgr.“

Mælt sé fyrir um undanþágur frá meginreglunni í 2. til 5. mgr. 52. gr. Þar segi:

„Þrátt fyrir 1. mgr. er hinum tryggða heimilt að stunda nám á framhaldsskólastigi sem nemur að hámarki 12 einingum eða á háskólastigi sem nemur að hámarki 12 ECTS-einingum á námsönn enda sé um svo lágt námshlutfall að ræða að námið telst ekki lánshæft hjá Menntasjóði námsmanna. Hinn tryggði skal leggja fram staðfestingu frá viðkomandi menntastofnun um námshlutfallið.

Þrátt fyrir 1. og 2. mgr. er Vinnumálastofnun heimilt að meta þegar sérstaklega stendur á hvort sá er stundar nám á framhaldsskólastigi sem nemur allt að 20 einingum eða á háskólastigi sem nemur allt að 20 ECTS-einingum á námsönn uppfylli skilyrði laganna enda sé um svo lágt námshlutfall að ræða að námið telst ekki lánshæft hjá Menntasjóði námsmanna. Skilyrði er að námið kunni að nýtast hinum tryggða beint við atvinnuleit að mati ráðgjafa Vinnumálastofnunar og skal hinn tryggði leggja fram staðfestingu frá viðkomandi menntastofnun um námshlutfallið. Hinn tryggði á þá rétt til skertra atvinnuleysisbóta fyrir sama tímabil og skal Vinnumálastofnun meta skerðinguna á tryggingahlutfalli sem hann á rétt til skv. 15. eða 19. gr. í samræmi við umfang námsins.

Þrátt fyrir 1.–3. mgr. er hinum tryggða heimilt að stunda nám sem er skipulagt samhliða vinnu af viðkomandi menntastofnun og er ekki lánshæft til framfærslu hjá Menntasjóði námsmanna án þess að komi til skerðingar á rétti hans til atvinnuleysistrygginga, enda hindri námið hvorki virka atvinnuleit viðkomandi né möguleika hans til þátttöku á vinnumarkaði. Hinn tryggði skal leggja fram staðfestingu frá viðkomandi menntastofnun um skipulag námsins.

Þrátt fyrir 1.–4. mgr. skal hinum tryggða ávallt heimilt að ljúka þeirri önn sem er yfirstandandi við starfslok hans eða þegar hann missir starf sitt að hluta, sbr. 17. gr. án þess að komi til skerðingar á rétti hans til atvinnuleysistrygginga.“

Fyrir liggi að kærandi hafi stundað 19 ECTS-eininga nám við Háskóla Íslands á sama tíma og hún hafi þegið greiðslur atvinnuleysistrygginga. Undanþága frá framangreindri meginreglu sem mælt sé fyrir um í 2. mgr. 52. gr. laganna eigi ekki við í máli kæranda, enda hafi hún stundað nám umfram 12 ECTS-eininga hámarkið sem tilgreint sé í undanþáguákvæðinu.

Undanþága 3. mgr. 52. gr. sé bundin við þau tilfelli þegar námshlutfall sé það lágt að námið teljist ekki lánshæft hjá Menntasjóði námsmanna. Þá sé það einnig skilyrði að námið kunni að nýtast beint við atvinnuleit að mati ráðgjafa Vinnumálastofnunar. Ef slík undanþága sé veitt séu atvinnuleysisbætur skertar í samræmi við umfang námsins. Vinnumálastofnun hafi ekki borist staðfesting á því að það námshlutfall kæranda á haustönn 2021 væri svo lágt að nám hennar væri ekki lánshæft hjá Menntasjóði námsmanna og ekki liggi fyrir hvort kærandi hafi sótt um námslán vegna haustannar 2021.

Þá sé nám kæranda ekki skipulagt samhliða vinnu, sbr. 4. mgr. 52. gr. laganna, og eigi sú undanþága því ekki við. Heimild 5. mgr. ákvæðisins um að atvinnuleitanda sé heimilt að ljúka þeirri önn sem sé yfirstandandi við starfslok hans eigi heldur ekki við, enda hafi kærandi síðast starfað í júní 2020 og sótt um greiðslur atvinnuleysisbóta í nóvember 2020 að loknu fæðingarorlofi.

Í bráðabirgðaákvæði XVII með lögum um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um að þrátt fyrir 52. gr. laganna sé Vinnumálastofnun heimilt að gera sérstakan námssamning við atvinnuleitanda. Ákvæði 1. mgr. bráðabirgðaákvæðis XVII hljóði svo:

„Þrátt fyrir 52. gr. er Vinnumálastofnun heimilt að gera sérstakan námssamning við atvinnuleitanda sem telst tryggður innan atvinnuleysistryggingakerfisins. Vinnumálastofnun og viðkomandi atvinnuleitandi skulu undirrita samninginn. Með undirritun sinni skuldbindur viðkomandi atvinnuleitandi sig til að stunda nám sem hann hefur valið sér í samráði við ráðgjafa Vinnumálastofnunar og fellur undir átakið Nám er tækifæri, eftir að færni hans og staða hefur verið metin.“

Í 2. mgr. sé mælt fyrir um skilyrði fyrir samningi samkvæmt 1. mgr. Þar segi meðal annars:

a. að viðkomandi atvinnuleitandi hafi verið í virkri atvinnuleit og skráður án atvinnu hjá Vinnumálastofnun í a.m.k. sex mánuði áður en hann óskar eftir samningi skv. 1. mgr., b. að námið sé viðurkennt sem vinnumarkaðsúrræði, sbr. d-lið 1. mgr. 12. gr. laga um vinnumarkaðsaðgerðir, nr. 55/2006, sbr. einnig reglugerð um nám og námskeið sem eru viðurkennd sem vinnumarkaðsúrræði, og falli undir átakið Nám er tækifæri,

c. að námið kunni að nýtast viðkomandi atvinnuleitanda við atvinnuleit að námi loknu að mati ráðgjafa Vinnumálastofnunar,

d. að viðkomandi hafi ekki nýtt sér rétt sinn til námsláns hjá Menntasjóði námsmanna.

Undanþága samkvæmt bráðabirgðaákvæði XVII sé bundin við að atvinnuleitandi hafi gert námssamning við Vinnumálastofnun. Þar sem ekki liggi fyrir námssamningur séu skilyrði ákvæðisins ekki uppfyllt.

Í ljósi alls framangreinds sé það afstaða Vinnumálastofnunar að meginregla 1. mgr. 52. gr. eigi við í máli kæranda. Kærandi hafi því ekki uppfyllt skilyrði þess að fá greiddar atvinnuleysisbætur á tímabilinu 1. september 2021 til 5. október 2021. Í 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé fjallað um endurgreiðslu á ofgreiddum atvinnuleysisbótum. Í 2. mgr. 39. gr. segi orðrétt:

„Hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur skv. 32. eða 33. gr. en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða öðrum ástæðum ber honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd var að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildir um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hefur fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Fella skal niður álagið samkvæmt þessari málsgrein færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leiddu til ákvörðunar Vinnumálastofnunar.“

Samkvæmt skýru orðalagi 2. mgr. 39. gr. beri að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir það tímabil sem atvinnuleitandi uppfylli ekki skilyrði laganna. Í athugasemdum með 39. gr. frumvarps þess er varð að lögum um atvinnuleysistryggingar sé sérstaklega áréttað að leiðrétting eigi við í öllum tilvikum sem kunni að valda því að atvinnuleitandi hafi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur. Ástæða ofgreiðslunnar hafi með öðrum orðum ekki áhrif á skyldu viðkomandi til að endurgreiða þá fjárhæð. Ákvæði 2. mgr. 39. gr. sé því fortakslaust að því er varði skyldu til þess að endurgreiða ofgreiddar bætur.

Kæranda beri því að endurgreiða þær atvinnuleysisbætur sem hún hafi fengið greiddar fyrir tímabilið 1. september til 5. október, samtals 200.706 kr., enda liggi fyrir að hún hafi ekki uppfyllt skilyrði laganna á umræddu tímabili, sbr. 1. mgr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Skuld kæranda vegna ofgreiðslu atvinnuleysisbóta fyrir tímabilið 1. september til 5. október 2021 nemi 214.242 kr. Heildarskuld kæranda standi í 246.378 kr., þar af sé álag að fjárhæð 32.136 kr. Eins og kveðið sé á um í lokamálslið 2. mgr. 39. gr. skuli fella niður álagið ef hinn tryggði færi rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka sem hafi leitt til skuldamyndunar. Í því samhengi vísi Vinnumálastofnun til þess að það sé á ábyrgð þess sem fái greiddar atvinnuleysisbætur að tryggja að Vinnumálastofnun berist nauðsynlegar upplýsingar sem geti haft áhrif á rétt hans til greiðslu atvinnuleysisbóta. Fyrir liggi að kærandi hafi hvorki skilað skólavottorði til Vinnumálastofnunar vegna náms samhliða greiðslum atvinnuleysistrygginga né óskað eftir námssamningi á haustmisseri 2021. Í ljósi þess að rík skylda hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum og að tilkynna Vinnumálastofnun um allar þær breytingar sem verði á högum þeirra sé það mat Vinnumálastofnunar að skýringar þær sem kærandi hafi fært fram teljist ekki gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Með því að hafa ekki tilkynnt um nám sitt, skilað inn skólavottorði eða óskað eftir námssamningi við stofnunina hafi kærandi brugðist skyldum sínum. Þá bendi stofnunin jafnframt á að öllum atvinnuleitendum sé vísað á upplýsingar á vef stofnunarinnar um réttindi þeirra og skyldur á meðan þeir þiggi greiðslur atvinnuleysistrygginga. Þar sé meðal annars tiltekið að almennt sé ekki heimilt að stunda nám samhliða greiðslum atvinnuleysistrygginga en atvinnuleitendum kunni þó mögulega að standa til boða að gera námssamning við stofnunina. Með vísan til framangreinds beri kæranda að greiða umrædda skuld, auk álags, enda hafi kærandi að mati Vinnumálastofnunar ekki fært rök fyrir því að fella skuli niður álag.

IV. Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda og að innheimta ofgreiddar bætur.

Í IX. kafla laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar er fjallað um tilvik er leiða til takmörkunar á atvinnuleysistryggingum. Í 52. gr. laganna er fjallað um nám en þar segir:

Þrátt fyrir 1. mgr. er hinum tryggða heimilt að stunda nám á framhaldsskólastigi sem nemur að hámarki 12 einingum eða á háskólastigi sem nemur að hámarki 12 ECTS-einingum á námsönn enda sé um svo lágt námshlutfall að ræða að námið telst ekki lánshæft hjá Menntasjóði námsmanna. Hinn tryggði skal leggja fram staðfestingu frá viðkomandi menntastofnun um námshlutfallið.

Þrátt fyrir 1.–4. mgr. skal hinum tryggða ávallt heimilt að ljúka þeirri önn sem er yfirstandandi við starfslok hans eða þegar hann missir starf sitt að hluta, sbr. 17. gr., án þess að komi til skerðingar á rétti hans til atvinnuleysistrygginga.“

Í c-lið 3. gr. laganna er að finna skilgreiningu á námi samkvæmt lögunum en þar segir:

„Nám: Samfellt nám, verklegt eða bóklegt, í viðurkenndri menntastofnun innan hins almenna menntakerfis á Íslandi sem stendur yfir í a.m.k. sex mánuði. Enn fremur er átt við nám á háskólastigi og það nám annað sem gerir sambærilegar kröfur til undirbúningsmenntunar og nám á háskólastigi. Einstök námskeið teljast ekki til náms.“

Í athugasemdum við ákvæði 52. gr. í frumvarpi því er varð að lögum um atvinnuleysistryggingar kemur fram að ekki séu lagðar til breytingar á þeirri meginreglu að námsmenn eigi ekki rétt á atvinnuleysisbótum. Miðað sé við að það skipti ekki máli hvort um sé að ræða dag- eða kvöldskóla eða fjarnám. Þá kemur fram að það kunni að vera að nám sé nauðsynlegur hluti af starfshæfingu atvinnuleitanda að mati ráðgjafa Vinnumálastofnunar, en í slíkum tilvikum geti atvinnuleitandi talist tryggður samhliða námi.

Um vinnumarkaðsúrræðið „Nám er tækifæri“ segir í bráðabirgðaákvæði XVII í lögum nr. 54/2006:

Þegar sótt er um atvinnuleysisbætur er umsækjandi spurður hvort hann sé skráður í nám á umsóknardegi. Upplýst er að almennt sé ekki heimilt að vera í námi samhliða greiðslu atvinnuleysisbóta. Þó séu undantekningar á þeirri meginreglu. Tekið er fram að það sé því mjög mikilvægt að hafa samband sem fyrst við ráðgjafa Vinnumálastofnunar til að kanna hvort viðkomandi eigi rétt á námssamningi.

Fyrir liggur að kærandi var skráð í 19 ECTS-eininga nám við Háskóla Íslands samhliða því að fá greiddar atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun og að námið var ekki hluti af vinnumarkaðsaðgerð samkvæmt ákvörðun stofnunarinnar. Ljóst er að meginregla 1. mgr. 52. gr. laga nr. 54/2006 átti við um kæranda, þ.e. hún stundaði nám í skilningi laganna. Úrskurðarnefndin bendir á að undanþáguheimildir 2. og 3. mgr. 52. gr. laga nr. 54/2006 eiga ekki við í máli kæranda þar sem hún var skráð í nám umfram 12 einingar og enginn námssamningur lá fyrir. Þá er skilyrði bráðabirgðaákvæðis XVII laganna ekki uppfyllt í máli kæranda þar sem námssamningur var ekki gerður. Að því virtu uppfyllti kærandi ekki skilyrði þess að vera tryggð samkvæmt lögunum á þeim tíma sem hún var skráð í námið og átti því ekki rétt á greiðslum frá Vinnumálastofnun á tímabilinu 1. september 2021 til 5. október 2021.

Í 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 kemur fram að hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur samkvæmt 32. eða 33. gr. laganna en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum, beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildi um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hafi fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Í sömu málsgrein segir einnig að fella skuli niður álagið samkvæmt málsgreininni færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Í athugasemdum með frumvarpi því er varð að lögum nr. 54/2006 segir meðal annars svo í skýringum við ákvæðið:

„Efni ákvæðisins felur í sér möguleika á leiðréttingu á fjárhæð tekjutengdra atvinnuleysisbóta eftir að þær hafa verið keyrðar saman við álagningu skattyfirvalda að því er varðar það viðmiðunartímabil sem lagt er til að verði haft til hliðsjónar við útreikningana. Er því gert ráð fyrir að Vinnumálastofnun hafi heimildir til að leiðrétta fjárhæð atvinnuleysisbótanna til samræmis við álagningu skattyfirvalda. Er gert ráð fyrir að leiðréttingin geti átt sér stað nokkru eftir að bæturnar hafa verið greiddar eða þegar endanleg álagning skattyfirvalda liggur fyrir. Á sama hátt er jafnframt gert ráð fyrir að Vinnumálastofnun geti leiðrétt fjárhæð grunnatvinnuleysisbóta. Slíkt getur átt við þegar upplýsingar þær er liggja grunnatvinnuleysisbótum til grundvallar hafa verið rangar eða hinn tryggði ekki tilkynnt til Vinnumálastofnunar um að hann sé ekki lengur í atvinnuleit.

Þannig er gert ráð fyrir að hinn tryggði endurgreiði Atvinnuleysistryggingasjóði þær fjárhæðir sem ofgreiddar eru í þeim tilvikum er hann fékk hærri greiðslur úr sjóðnum en honum bar. Á þetta við um öll tilvik sem kunna að valda því að hinn tryggði hafi fengið ofgreitt úr Atvinnuleysistryggingasjóði.“

Samkvæmt framangreindu er ákvæði 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 fortakslaust að því er varðar skyldu til þess að endurgreiða ofgreiddar bætur fyrir tímabil sem skilyrði laganna er ekki uppfyllt. Aftur á móti skal fella niður 15% álag færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Þar sem kærandi óskaði ekki eftir að gera námssamning við stofnunina og skilaði ekki inn skólavottorði er það mat úrskurðarnefndarinnar að ekki sé tilefni til að fella niður álagið sem lagt var á endurgreiðslukröfuna. Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 25. janúar 2022, um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til A, og að innheimta ofgreiddar bætur, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir