Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 226/2020

Fimmtudaginn 27. ágúst 2020

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 8. maí 2020, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 2. maí 2020, um 40% bótarétt.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 6. mars 2020. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 2. maí 2020, var kæranda tilkynnt að umsókn hans um atvinnuleysisbætur hefði verið samþykkt og bótaréttur væri metinn 40%.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 8. maí 2020. Með bréfi, dags. 18. maí 2020, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 11. ágúst 2020, og með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 13. ágúst 2020, var greinargerðin send kæranda til kynningar. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að samkvæmt greiðsluseðli frá Vinnumálastofnun fyrir mars og apríl sé hann aðeins með 40% bótarétt. Kærandi viti ekki hvernig standi á þessu og sjái engin rök fyrir þessari ákvörðun Vinnumálastofnunar. Kærandi hafi verið sjálfstætt starfandi í 100% starfi árið 2019. Hann hafi ekki getað reiknað sér laun síðan í desember 2019. Hann eigi ekki meira sparifé til að ganga á. Persónuafsláttur sé því alveg ónýttur það sem af sé árinu 2020. Hann sé í miklum vandræðum og óski eftir svörum og skýringum.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir. Kærandi hafi starfað við eigin rekstur áður en hann hafi sótt um greiðslur atvinnuleysistrygginga og teljist því vera sjálfstætt starfandi í skilningi b-liðar 3. gr. laga nr. 54/2006. Útreikningur vegna sjálfstætt starfandi einstaklings fari eftir 19. gr. laga nr. 54/2006.

Vinnumálastofnun beri að reikna bótarétt sjálfstætt starfandi einstaklings út frá þeim launum sem viðkomandi reikni sér vegna vinnu sinnar. Ef reiknað endurgjald atvinnuleitanda nái ekki lágmarksviðmiðum Ríkisskattstjóra ákvarðist bótaréttur af hlutfalli reiknaðs endurgjalds sem greitt hafi verið af og viðmiðunarfjárhæð Ríkisskattstjóra. Umsækjandi um atvinnuleysisbætur geti því einungis átt hlutfallslegan rétt til bóta ef reiknað endurgjald sé lægra en viðmiðunarfjárhæð Ríkisskattstjóra.

Bótaréttur kæranda byggi á vinnu hans sem sjálfstætt starfandi einstaklingur, sbr. b-lið 3. gr. laganna. Starf kæranda falli undir tekjuflokk C6 samkvæmt reglum um reiknað endurgjald, samkvæmt 3. málsl. 1. mgr. 58. gr. laga nr. 90/2003 um tekjuskatt. Tekjuflokkur C6 taki til starfa einstaklinga við fjölmiðlun, listamanna, skemmtikrafta, útgefenda og sölustarfsemi sem starfi einir. Viðmiðunartekjur Ríkisskattstjóra fyrir tekjuflokk C6 vegna ársins 2019 hafi verið 521.000 kr. á mánuði. Samkvæmt upplýsingum úr staðgreiðsluskrá Ríkisskattstjóra hafi hæstu mánaðarlaun kæranda á því tímabili numið 45% af viðmiðunartekjum Ríkisskattstjóra, eða 233.600 kr. á mánuði. Meðalbótaréttur kæranda fyrir störf sín sem sjálfstætt starfandi einstaklingur hafi fært honum lægri en 40% rétt.

Í lögum um atvinnuleysistryggingar sé annars vegar litið til starfstíma og hins vegar til starfshlutfalls. Það taki því umsækjendur jafnlangan tíma að ávinna sér rétt til lágmarksréttinda innan atvinnuleysistryggingakerfisins óháð starfshlutfalli, eða samtals þrjá mánuði á ávinnslutímabilinu. Sem dæmi megi nefna að einstaklingur í 50% starfshlutfalli sem starfi samtals í þrjá mánuði öðlist rétt til lágmarks grunnatvinnuleysisbóta á sama hátt og sá sem sé í 25% eða 100% starfshlutfalli. Enn fremur öðlist þessi launamaður rétt til helmings réttar til atvinnuleysistrygginga eftir starf í 50% starfshlutfalli í sex mánuði á sama hátt og sá sem sé í 100%. Hafi sá hinn sami starfað í níu mánuði á ávinnslutímabilinu eigi hann þó bara rétt á 50% tryggingarhlutfalli. Viðkomandi geti því ekki öðlast betri rétt innan kerfisins, enda þótt hann hafi starfað í lengri tíma en sex mánuði á ávinnslutímabilinu þar sem starfshlutfallið hafi áhrif á tryggingarhlutfallið.

Þar sem kærandi hafi sótt um atvinnuleysisbætur þann 6. mars 2020 hafi stofnuninni verið unnt að horfa aftur til 7. mars 2017 við mat á bótarétti hans, sbr. 23. gr. laga nr. 54/2006. Vinnumálastofnun hafi því verið heimilt að byggja bótarétt kæranda á störfum hans sem launamaður á árinu 2017. Samkvæmt vottorði vinnuveitanda hafi kærandi starfað í 40% starfshlutfalli á þeim tíma. Sú vinna veiti kæranda betri rétt til atvinnuleysisbóta en það endurgjald sem kærandi hafi greitt sér fyrir störf sín. Reiknist bótahlutfall kæranda því 40%.

Með hliðsjón af ofangreindum sjónarmiðum sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að tryggingarhlutfall kæranda sé rétt reiknað 40%. 

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um 40% bótarétt kæranda.

Í 1. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar er kveðið á um gildissvið laganna, en þar segir að lögin gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verða atvinnulausir. Í 2. gr. laganna kemur fram að markmið þeirra sé að tryggja launamönnum eða sjálfstætt starfandi einstaklingum tímabundna fjárhagsaðstoð á meðan þeir eru að leita sér að nýju starfi eftir að hafa misst fyrra starf sitt. Sjálfstætt starfandi einstaklingur er hver sá sem starfar við eigin atvinnurekstur eða sjálfstæða starfsemi í því umfangi að honum sjálfum er gert að standa mánaðarlega, eða með öðrum reglulegum hætti samkvæmt reglum Ríkisskattstjóra um reiknað endurgjald, skil á staðgreiðslu af reiknuðu endurgjaldi og tryggingagjaldi vegna starfs síns, sbr. b-lið 3. gr. laganna.

Óumdeilt er að kærandi var sjálfstætt starfandi áður en hann sótti um atvinnuleysisbætur. Í IV. kafla laga nr. 54/2006 er fjallað um skilyrði fyrir atvinnuleysistryggingum sjálfstætt starfandi einstaklinga. Samkvæmt 1. mgr. 19. gr. telst sjálfstætt starfandi einstaklingur, sbr. b-lið 3. gr., að fullu tryggður samkvæmt lögunum eftir að hafa greitt mánaðarlega staðgreiðsluskatt af reiknuðu endurgjaldi er nemur að lágmarki viðmiðunarfjárhæð Ríkisskattstjóra, sbr. b-lið 3. gr., í viðkomandi starfsgrein og tryggingagjald samfellt á síðustu tólf mánuðum áður en hann sækir um atvinnuleysisbætur til Vinnumálastofnunar að öðrum skilyrðum uppfylltum, sbr. þó einnig 4. og 6. mgr. Í 2. mgr. 19. gr. segir svo um útreikning bótaréttar:

„Sjálfstætt starfandi einstaklingur, sem greitt hefur mánaðarlega staðgreiðsluskatt af reiknuðu endurgjaldi er nemur að lágmarki viðmiðunarfjárhæð ríkisskattstjóra, sbr. b-lið 3. gr., í viðkomandi starfsgrein og tryggingagjald skemur en tólf mánuði en þó lengur en þrjá mánuði á síðustu tólf mánuðum áður en hann sækir um atvinnuleysisbætur til Vinnumálastofnunar, telst tryggður hlutfallslega í samræmi við fjölda þeirra mánaða sem hann hefur greitt staðgreiðsluskatt að öðrum skilyrðum laganna uppfylltum, sbr. þó einnig 4. og 6. mgr. Hið sama gildir um sjálfstætt starfandi einstakling sem hefur greitt mánaðarlega staðgreiðsluskatt af reiknuðu endurgjaldi sem er lægra en viðmiðunarfjárhæð ríkisskattstjóra, sbr. b-lið 3. gr., í viðkomandi starfsgrein og tryggingagjald á síðustu tólf mánuðum áður en hann sækir um atvinnuleysisbætur til Vinnumálastofnunar en þá ákvarðast tryggingahlutfall hans af hlutfalli fjárhæðar reiknaðs endurgjalds sem greitt hefur verið af og viðmiðunarfjárhæðar, sbr. þó einnig 4. og 6. mgr.“

Samkvæmt framangreindu ber Vinnumálastofnun að reikna bótarétt sjálfstætt starfandi einstaklings út frá þeim launum sem viðkomandi reiknar sér vegna vinnu sinnar. Ef reiknað endurgjald atvinnuleitanda nær ekki lágmarksviðmiðum Ríkisskattstjóra ákvarðast bótaréttur af hlutfalli reiknaðs endurgjalds sem greitt hefur verið af og viðmiðunarfjárhæð Ríkisskattstjóra. Umsækjandi um atvinnuleysisbætur getur því einungis átt hlutfallslegan rétt til bóta ef reiknað endurgjald er lægra en viðmiðunarfjárhæð Ríkisskattstjóra í viðkomandi starfsgrein.

Starf kæranda fellur undir tekjuflokk C6 samkvæmt reglum um reiknað endurgjald, settum á grundvelli 3. málsl. 1. mgr. 58. gr. laga nr. 90/2003 um tekjuskatt. Flokkurinn á við um störf einstaklinga við fjölmiðlun, listamanna, skemmtikrafta, útgefenda og sölustarfsemi sem starfi einir. Viðmiðunartekjur Ríkisskattstjóra fyrir tekjuflokk C6 vegna ársins 2019 voru 521.000 kr. á mánuði. Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum greiddi kærandi mánaðarlega staðgreiðsluskatt af reiknuðu endurgjaldi sem nam lægri fjárhæð en sú viðmiðunarfjárhæð. Tryggingahlutfall kæranda ákvarðast því af hlutfalli fjárhæðar reiknaðs endurgjalds sem greitt hefur verið af og viðmiðunarfjárhæðar, sbr. 19. gr. laga nr. 54/2006. Hlutfall reiknaðs endurgjalds kæranda og viðmiðunarfjárhæðarinnar er að meðaltali undir 40%. Samkvæmt gögnum málsins starfaði kærandi sem launamaður í 40% starfshlutfalli á árinu 2017. Sú vinna veitir kæranda betri rétt til atvinnuleysisbóta en það endurgjald sem kærandi greiddi fyrir störf sín. Með vísan til þess er hin kærða ákvörðun staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 2. maí 2020, um 40% bótarétt A, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

                                                                                                                                                                                             Kári Gunndórsson