Mál nr. 124/2009
Úrskurður
Á fundi úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða þann 18. maí 2010 var kveðinn upp svohljóðandi úrskurður í máli A nr. 124/2009.
1.
Málsatvik og kæruefni
Málsatvik eru þau að með bréfi, dags. 9. nóvember 2009, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda, A, að Vinnumálastofnun hafi á fundi sínum þann 5. nóvember 2009 ákveðið að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda, þar sem hann er í námi. Jafnframt taldi Vinnumálastofnun að kærandi hafi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur frá 1. september til 18. september 2009 að fjárhæð 80.989 kr. sem honum bæri að endurgreiða skv. 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, nr. 54/2006. Kærandi vildi ekki una þessari ákvörðun og kærði hana til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða með erindi, dags. 30. nóvember 2009. Hann krefst þess að hin kærða ákvörðun verði endurskoðuð. Vinnumálastofnun krefst þess að hin kærða ákvörðun verði staðfest.
Í erindi kæranda kemur fram að hann sé skráður í 12 ECTS einingar í Háskólanum í Reykjavík. Hann segir það vera tvær námsgreinar og fari kennsla fram tvisvar sinnum í viku kl. 16.20 til 18.50. Námið fari fram í deild sem beri nafnið hmv, háskólanám með vinnu, og sé ætlað þeim sem séu í fullri vinnu, sem sé raunin með meirihluta þeirra sem stundi námið. Flestir sem stundi námið taki 18 einingar á önn en hann taki aðeins 12 einingar. Sé miðað við fullt háskólanám sem er 30 einingar teljist nám hans vera 40%. Námið sé því ekki lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna. Kærandi kveðst, þegar hann skráði sig hjá Vinnumálastofnun, hafa í tvígang spurt hvort honum væri heimilt að stunda slíkt nám og hafi hann fengið þau svör að ef ekki væri um fullt nám að ræða og það stundað utan hefðbundins vinnutíma, væri það í lagi. Kærandi kveðst hafa verið í fullri atvinnuleit allan tímann frá því að hann missti atvinnuna og skráði sig á bætur.
Í bréfi Vinnumálastofnunar til kæranda, dags. 30. september 2009, kemur fram að við samkeyrslu stofnunarinnar við nemendaskrá, sem gerð hafi verið skv. 4. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, hafi komið í ljós að kærandi sé skráður í nám jafnhliða því að fá greiddar atvinnuleysisbætur án þess að fyrir lægi námssamningur við stofnunina. Kæranda var jafnframt gefinn kostur á að kanna, innan sjö daga, hjá Vinnumálastofnun hvort hann uppfyllti skilyrði fyrir gerð námssamnings.
Í greinargerð Vinnumálastofnunar, dags. 26. mars 2010, sem send var úrskurðarnefnd atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða, kemur fram að fram til 8. apríl 2009 hafi gilt sú skilgreining á námi skv. 3. gr. laga um atvinnuleysistrygginga að sá sem var í lægra námshlutfalli en 75% hafi ekki talist stunda nám í skilningi laganna. Þann 8. apríl 2009 hafi tekið gildi lög nr. 37/2009 um breytingu á lögum um atvinnuleysistryggingar og hafi verið gerð breyting á framangreindri skilgreiningu. Samkvæmt c-lið 3. gr. laganna sé nám skilgreint sem samfellt nám í viðurkenndri menntastofnun innan hins almenna menntakerfis á Íslandi sem standi yfir í a.m.k. sex mánuði. Enn fremur nám á háskólastigi og það nám annað sem geri sambærilegar kröfur til undirbúningsmenntunar og nám á háskólastigi. Í greinargerðinni kemur einnig fram að skv. 1. mgr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar teljist hver sá sem stundi nám, sbr. c-lið 3. gr. laganna, ekki tryggður á sama tímabili enda sé námið ekki hluti vinnumarkaðsaðgerða samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar. Ljóst sé af tilvitnuðum ákvæðum að það sé ekki tilgangur laganna að tryggja námsmönnum framfærslu á meðan þeir stundi nám. Í athugasemdum við frumvarp það sem varð að lögum um atvinnuleysistryggingar árið 2006 sé í umfjöllun um 52. gr. frumvarpsins tekið fram að það sé meginregla að námsfólk eigi ekki rétt á atvinnuleysisbótum hvort sem um sé að ræða dag- eða kvöldskóla eða fjarnám.
Vinnumálastofnun bendir á að samkvæmt undantekningarreglu 3. mgr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sem tóku gildi þann 8. apríl 2009 skuli Vinnumálastofnun meta sérstaklega hvort sá er stundi nám uppfylli skilyrði laganna þrátt fyrir námið enda um svo lágt námshlutfall að ræða að námið teljist ekki lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna. Í athugasemdum með 52. gr. í frumvarpi sem varð að lögum um atvinnuleysistryggingar segi meðal annars að mælst sé til þess að aðstæður séu metnar heildstætt og þá einkum með tilliti til þess hvort umsækjandi teljist geta verið í virkri atvinnuleit, sbr. 13. og 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Stofnunin bendir á að hér sé um undanþáguákvæði að ræða sem beri samkvæmt almennum lögskýringarreglum að túlka þröngt. Þar sem kærandi stundi 12 ECTS eininga nám á háskólastigi telji Vinnumálastofnun að námið sé svo umfangsmikið að kærandi geti ekki talist vera í virkri atvinnuleit, sbr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Verði af þessu að álykta að meginregla sú er fram komi í 1. mgr. 52. gr. laganna eigi við um tilvik kæranda. Samkvæmt 1. mgr. 52. gr. laganna teljist kærandi ekki tryggður samkvæmt lögunum og af þeirri ástæðu geti hann ekki átt rétt til atvinnuleysisbóta samhliða námi sínu.
Vinnumálastofnun bendir á að samkvæmt vottorði frá Háskólanum í Reykjavík hafi kærandi einnig verið skráður í 18 eininga nám á sumarönn 2009 á sama tíma og hann fékk greiddar atvinnuleysisbætur. Þyki ljóst að hann hafi ekki heldur uppfyllt skilyrði laganna á þeim tíma. Samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar skuli sá er hefur fengið greiddar atvinnuleysisbætur fyrir tímabil sem hann uppfyllti ekki skilyrði laga um atvinnuleysistryggingar, endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur að viðbættu 15% álagi. Með bréfi, dags. 9. nóvember 2009, hafi Vinnumálastofnun tilkynnt kæranda að honum bæri að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir tímabilið 1. september til 18. september 2009 að fjárhæð 80.989 kr. Þar sem kærandi hafi ekki uppfyllt skilyrði laga um atvinnuleysistryggingar á meðan hann stundaði nám sitt samhliða því að þiggja greiðslur atvinnuleysisbóta telji stofnunin að kærandi skuli endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur í samræmi við framangreint ákvæði.
Kæranda var með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 29. mars 2010, sent afrit af greinargerð Vinnumálastofnunar og gefinn kostur á að koma á framfæri frekari athugasemdum fyrir 12. apríl 2010. Engar frekari athugasemdir bárust frá kæranda.
2.
Niðurstaða
Í 1. mgr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar segir að hver sá sem stundar nám, sbr. c-lið 3. gr., teljist ekki tryggður á sama tímabili enda sé námið ekki hluti vinnumarkaðsaðgerða samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar. Í athugasemdum við nefnda lagagrein í frumvarpi því sem varð að lögum um atvinnuleysistryggingar kemur fram sú meginregla að námsmenn eigi ekki rétt á atvinnuleysisbótum og að miðað sé við að það skipti ekki máli hvort um sé að ræða dag- eða kvöldskóla eða fjarnám. Hugtakið nám er svo skilgreint í c-lið 3. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í kæru sinni vísar kærandi til eldri skilgreiningar á námsmanni sem sagði að sá sem væri í lægra námshlutfalli en 75% teldist ekki stunda nám í skilningi laganna. Þann 8. apríl tóku gildi lög nr. 37/2009 um breytingu á framangreindu ákvæði c-liðar 3. gr., en þar var gerð sú breyting að námshlutfall hefði ekki áhrif að þessu leyti. Í greinargerð með lagabreytingunni þann 8. apríl 2009 kemur fram að þegar metið er hvað skuli teljast nám í skilningi laganna verði eingöngu litið til hvers konar nám sé um að ræða óháð námshlutfalli.
Samkvæmt undantekningarreglu 3. mgr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar skal Vinnumálastofnun meta sérstaklega hvort sá er stundi nám uppfylli skilyrði laganna þrátt fyrir námið enda um svo lágt námshlutfall að ræða að námið teljist ekki lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna. Í greinargerð með frumvarpi því sem varð að lögum nr. 37/2009, um breytingu á lögum um atvinnuleysistryggingar sem tók gildi þann 8. apríl 2009, kemur fram að almenna reglan sé sú að einstaklingar sem stunda nám eigi ekki rétt til atvinnuleysisbóta á sama tímabili, ekki síst þegar námið telst lánshæft samkvæmt reglum um Lánasjóð íslenskra námsmanna. Þar segir að litið hafi verið svo á að þegar fólk stundar nám sé það ekki á sama tímabili í virkri atvinnuleit líkt og lögin gera ráð fyrir enda megi gera ráð fyrir að viðkomandi sé á námstímanum ekki jafnvakandi fyrir þeim tækifærum sem kunna að bjóðast hvað varðar atvinnu. Hins vegar þyki eðlilegt að veita Vinnumálastofnun ákveðið svigrúm til mats á því hvort einstaklingur teljist í virkri atvinnuleit í skilningi laganna og uppfylli skilyrði þeirra að öðru leyti vilji hann leggja stund á einstök námskeið á framhaldsskóla- eða háskólastigi enda viðurkennt að það geti verið atvinnuleitanda til góðs að vera virkur í samfélaginu með einum eða öðrum hætti. Þetta eigi þó ekki við sé það nám sem viðkomandi stundar lánshæft samkvæmt reglum um Lánasjóð íslenskra námsmanna enda sá sjóður ætlaður til framfærslu námsfólks. Í slíkum tilvikum meti Vinnumálastofnun aðstæður umsækjanda og þá eftir atvikum hvort hlutaðeigandi geti talist í leit að hlutastarfi sem hann getur stundað samhliða náminu og þar með hlutfallslega tryggður. Þurfi þá meðal annars að líta til þess hvernig tímasókn í skóla er háttað, í því skyni að meta líkur á því að hlutaðeigandi geti tekið almennu starfi samhliða náminu. Enn fremur beri að líta til umfangs námsins en miðað er við að um mjög lágt námshlutfall sé að ræða.
Það liggur fyrir að námshlutfall kæranda er svo lágt að námið telst ekki lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna. Því er tilefni til að leggja á það mat hvort námið er svo umfangsmikið að kærandi geti ekki talist vera í virkri atvinnuleit þrátt fyrir námið.
Þarf þá meðal annars að líta til þess hvernig tímasókn í skóla er háttað, í því skyni að meta líkur á því að hlutaðeigandi geti tekið almennu starfi samhliða náminu. Enn fremur ber að líta til umfangs námsins en miðað er við að um mjög lágt námshlutfall sé að ræða.
Samkvæmt gögnum málsins var kærandi skráður í 12 eininga nám sem telst vera 40% af fullu námi. Kennsla fór fram tvisvar sinnum í viku frá kl. 16.20 til 18.50 sem er utan hefðbundins dagvinnutíma.
Það er mat úrskurðarnefndarinnar með vísan til fyrirliggjandi gagna og alls sem að ofan greinir að nám kæranda hafi ekki verið umfangsmikið. Þá er skipulag kennslu þannig háttað að almennt ætti að vera hægt að gegna almennu starfi samhliða náminu.
Með hliðsjón af framanrituðu er felld úr gildi ákvörðun Vinnumálastofnunar og skal kærandi eiga rétt til greiðslu atvinnuleysisbóta frá 1. september 2009. Þá er felld úr gildi sú niðurstaða Vinnumálastofnunar að kæranda beri að endurgreiða 80.989 kr. vegna oftekinna atvinnuleysisbóta.
Úrskurðarorð
Sú ákvörðun Vinnumálastofnunar að stöðva greiðslu atvinnuleysisbóta til A er felld úr gildi. Kærandi á rétt til greiðslu atvinnuleysisbóta frá 1. september 2009 að öðrum skilyrðum laganna uppfylltum.
Brynhildur Georgsdóttir, formaður
Hulda Rós Rúriksdóttir
Helgi Áss Grétarsson