Mál nr. 195/2022-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 195/2022

Fimmtudaginn 7. júlí 2022

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 7. apríl 2022, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 31. mars 2022, um að fella niður rétt hennar til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 22. október 2021 og var umsókn hennar samþykkt 22. nóvember 2021 með 79% bótarétti. Þann 22. febrúar 2022 bárust Greiðslustofu Vinnumálastofnunar upplýsingar um að kærandi hefði hafnað starfi hjá B. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 9. mars 2022, var óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda vegna höfnunar á umræddu starfi. Skýringar bárust frá kæranda þann 26. mars 2022. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 31. mars 2022, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hennar væri felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 7. apríl 2022. Með bréfi, dags. 8. apríl 2022, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Sú beiðni var ítrekuð 23. maí 2022. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 25. maí 2022 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 1. júní 2022. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hún hafi fengið skilaboð um að bótaréttur hennar hafi verið felldur niður í tvo mánuði vegna þess að hún hafi hafnað starfi. Hún hafi hafnað umræddu starfi þar sem það sé ómögulegt að komast til vinnu án bíls. Hún geti ekki gengið 25 kílómetra til að komast í vinnu en hún sé búsett á C og umrætt starf sé í D. Kærandi sé ekki með ökuréttindi og eiginmaður hennar, sem sé með ökuréttindi, geti ekki keyrt hana til vinnu þar sem hann hafi verið í aðgerð á hné. Það sé ómögulegt fyrir hana að ferðast ef hann geti ekki keyrt. Kærandi eigi auk þess fjögurra ára son sem hún gangi með á leikskólann á hverjum degi. Hún sé heppin að leikskólinn sé ekki langt í burtu.

Kærandi hafi því ekki hafnað umræddu starfi vegna þess að hún hafi ekki viljað vinna heldur vegna þess að hún hafi ekki haft möguleika á að koma sér til vinnu. Hún þurfi á pening að halda og vilji því vera í vinnu. Bótaréttur kæranda hafi nú verið felldur niður, eiginmaður hennar sé heima eftir aðgerð, auk þess sem hún eigi fjögurra ára gamalt barn og ástandið sé því erfitt. Kæranda þyki þetta leitt en hún hafi ekki átt möguleika á að komast í umrædda vinnu. Hún biðji um að bætur til sín verði ekki stöðvaðar. Hún sendi meðfylgjandi gögn sem sýni að hún sé ekki að ljúga og að eiginmaður hennar hafi verið í aðgerð og geti ekki keyrt. Hann hafi verið meiddur síðan í desember og hún hafi verið með honum á spítölum frá þeim tíma.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um greiðslu atvinnuleysistrygginga með umsókn, dags. 22. október 2021. Með erindi, dags. 22. nóvember 2021, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hennar hefði verið samþykkt og bótaréttur ákveðinn 79%. Þann 16. febrúar 2022 hafi ferilskrá kæranda verið send á B. Yfirskrift starfsins hafi verið garðyrkja. Atvinnurekandi hafi svarað tillögu að starfsmanni þann 22. febrúar 2022 þar sem fram hafi komið að kærandi hafi hafnað starfinu.

Með erindi, dags. 9. mars 2022, hafi verið óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda til höfnunar á starfi hjá B. Í erindi til kæranda hafi verið vakin athygli á því að höfnun á atvinnutilboði eða atvinnuviðtali án gildra ástæðna gæti valdið biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysistrygginga eða missi bótaréttar með vísan til 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Skýringar hafi borist frá kæranda þann 26. mars 2022. Þar segi kærandi að hún vilji útskýra hvers vegna hún hafi hafnað umræddu starfi. Í fyrsta lagi hafi eiginmaður hennar nýlega farið í hnéaðgerð og geti því ekki keyrt en hún sé ekki með ökuréttindi og hafi því ekki möguleika á að ferðast vegna starfs í D þar sem hún sé búsett á C. Hún hafi þegar útskýrt það fyrir eiganda B. Með erindi, dags. 31. mars 2022, hafi kæranda verið tilkynnt að skýringar hennar hafi ekki verið metnar gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar og að greiðslur atvinnuleysisbóta til hennar hafi verið stöðvaðar. Ákvörðunin hafi verið tekin á grundvelli 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í skýringum kæranda til úrskurðarnefndarinnar komi enn fremur fram að hún eigi fjögurra ára gamlan dreng sem hún gangi með 15 mínútur á dag til að koma honum á leikskóla. Hún hafi ekki hafnað starfinu vegna þess að hún vilji ekki taka því heldur sé það henni ómögulegt að komast á milli staða.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Markmið laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt, tímabundna fjárhagsaðstoð á meðan þeir séu að leita sér að nýju starfi. Með þessu sé verið að tryggja stöðu og öryggi fólks í atvinnuleysi. Því sé gert ráð fyrir að þeir sem teljist tryggðir innan atvinnuleysistryggingakerfisins séu í virkri atvinnuleit þann tíma og séu jafnframt reiðubúnir að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum sem þeim standi til boða. Atvinnuleysistryggingar veiti þannig þeim sem tryggðir séu fjárhagslegt úrræði í tímabundnu atvinnuleysi sínu. Ríkar kröfur beri að gera til þeirra sem hafni starfi á innlendum vinnumarkaði að þeir hafi til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi.

Eitt af skilyrðum þess að umsækjandi um atvinnuleysisbætur eigi rétt til greiðslu atvinnuleysistrygginga sé að vera í virkri atvinnuleit, sbr. a. lið 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í 1. mgr. 14. gr. laganna sé nánar kveðið á um hvað teljist til virkrar atvinnuleitar. Þar sé útlistað að umsækjandi þurfi meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem er á Íslandi, án sérstaks fyrirvara, óháð því hvort um fullt starf eða hlutastarf sé að ræða og hafa til þess vilja og getu. Að öðrum kosti verði ekki litið á hlutaðeigandi í virkri atvinnuleit. 

Í 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um viðurlög vegna höfnunar á starfi eða atvinnuviðtali. Ákvæðið sé svohljóðandi: 

,,Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Fyrir liggi að kærandi hafi hafnað starfi hjá B. Ágreiningur í máli þessu snúi meðal annars að því hvort skýringar kæranda séu gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Samkvæmt 4. mgr. 57. gr. skuli Vinnumálastofnun meta við ákvörðun um viðurlög samkvæmt 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg, en í 4. mgr. segi orðrétt:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Vinnumálastofnun sé gert að meta skýringar atvinnuleitenda vegna höfnunar á atvinnutilboði með hliðsjón af þeirri ríku skyldu sem hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til að vera reiðubúnir að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, án sérstaks fyrirvara, og hafa til þess vilja og getu. Gert sé ráð fyrir því að Vinnumálastofnun sé heimilt að líta til aldurs hins tryggða, félagslegra aðstæðna tengdum skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima við ákvörðun um hvort hinn tryggði skuli sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 57. gr. laganna. Enn fremur sé Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar í boði sé starf fjarri heimili hans sem geri kröfur um að hlutaðeigandi flytji búferlum.

Fyrir liggi að kærandi hafi hafnað garðyrkjustarfi hjá B Kærandi hafi gefið skýringar á höfnun á atvinnutilboði til Vinnumálastofnunar og í kæru til úrskurðarnefndarinnar. Skýringar kæranda lúti einkum að því að hún hafi ekki bílpróf og geti því ekki ferðast á milli starfsstöðvar í D og heimilis síns að C. Eiginmaður hennar sé vanur að keyra hana en hann hafi nýlega farið í aðgerð á hné og sé því óökufær. Að mati Vinnumálastofnunar geti atvinnuleitendur almennt ekki hafnað starfi á þeim forsendum að þeir hafi ekki bílpróf og geti því ekki komist á milli staða. Sér í lagi þegar um sé að ræða reglulegar almenningssamgöngur á milli starfsstöðvar og heimilis.

B sé í um 20 kílómetra leið frá heimili kæranda. Reglulegar strætósamgöngur séu á milli heimilis kæranda og vinnustaðar. Starfið sem kæranda hafi staðið til boða sé auk þess í þeim byggðarkjarna sem sé næst heimili kæranda. Í ljósi skilyrða laga um atvinnuleysistryggingar um að atvinnuleitandi þurfi að vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem er á Íslandi verði ekki fallist á að virk atvinnuleit kæranda nái einvörðungu til vinnustaða á C.

Með vísan til framangreindra sjónarmiða sé það mat Vinnumálastofnunar að skýringar kæranda vegna höfnunar á starfi geti ekki talist gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar og að kærandi skuli sæta biðtíma í tvo mánuði frá ákvörðunardegi á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Þá segir svo í 4. mgr. 57. gr. laganna:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Óumdeilt er að kærandi hafnaði starfstilboði frá B en um var að ræða starf í D. Ágreiningur málsins lýtur að því hvort ástæður kæranda fyrir þeirri höfnun hafi verið réttlætanlegar í skilningi 4. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006. Kærandi hefur gefið þær skýringar að hún sé ekki með ökuréttindi og að eiginmaður hennar sé óökufær vegna hnéaðgerðar og því geti hún ekki ferðast á milli starfsstöðvar í D og heimilis síns að C.

Samkvæmt 2. málsl. 4. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 er heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu. D er staðsett í um 25 kílómetra fjarlægð frá heimili kæranda. Að mati úrskurðarnefndarinnar er fjarlægðin á milli heimilis kæranda og vinnustaðar ekki slík að vinnan teljist fjarri heimili hennar í skilningi 2. máls. 4. mgr. 57. gr. laganna. Þá liggur fyrir að kærandi getur nýtt sér almenningssamgöngur til þess að komast til og frá vinnu. Því telur úrskurðarnefndin að þær skýringar sem kærandi hefur gefið séu ekki þess eðlis að þær réttlæti höfnun á starfinu, sbr. 4. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006.

Úrskurðarnefndin bendir á að í 1. mgr. 13. gr. laganna er fjallað um almenn skilyrði þess að vera tryggður samkvæmt lögunum. Eitt af þeim skilyrðum er að vera í virkri atvinnuleit samkvæmt 14. gr. en í því felst meðal annars að vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem er á Íslandi, sbr. e. lið 1. mgr. ákvæðisins.

Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 31. mars 2022, um að fella niður rétt A, til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir