Mál nr. 553/2021 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 553/2021

Fimmtudaginn 3. febrúar 2022

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 25. október 2021, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 14. október 2021, um að fella niður rétt hennar til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslu atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 12. febrúar 2021 og var umsókn hennar samþykkt 23. mars 2021. Þann 5. október 2021 bárust Vinnumálastofnunar upplýsingar um að kærandi hefði hafnað starfi hjá B en ferilskrá kæranda hafði verið send til félagsins 2. september 2021. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 8. október 2021, var óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda vegna höfnunar á umræddu starfi. Skýringar bárust frá kæranda samdægurs. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 14. október 2021, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hennar væri felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 25. október 2021. Með bréfi, dags. 28. október 2021, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Viðbótarskýringar vegna kærunnar bárust frá kæranda 16. nóvember 2021 og voru þær sendar Vinnumálastofnun til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 18. nóvember 2021. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 14. desember 2021 og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 15. desember 2021. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að Vinnumálastofnun hafi sett hana á bið vegna starfs sem hún hafi hafnað. Um hafi verið að ræða almennt eldhússtarf og seinna hafi hún fengið boð um starf hjá ísbúð. Kærandi telji þessi störf ekki vera við hæfi þar sem hún hafi lokið fimm ára háskólanámi, þar á meðal BS prófi í viðskiptafræði sem hægt væri að nýta í ýmis konar skrifstofustörf eða þess háttar. Kærandi bendi á 10., 11. og 13. gr. laga nr. 55/2006 um vinnumarkaðsaðgerðir en markmið þeirra laga sé að veita einstaklingum viðeigandi aðstoð til að verða virkir þátttakendur á vinnumarkaði. Kærandi upplifi ekki að verið sé að stuðla að virkri þátttöku heldur hafi þessi reynsla virkilega dregið úr sjálfstrausti hennar við atvinnuleit. Vinnumálastofnun meti sem svo að hún geti sinnt þessum störfum, þrátt fyrir að hafa lokið fimm ára háskólanámi.

Kærandi hafi haft samband við þrjá ráðgjafa hjá Vinnumálastofnun, einn hjá vinnumiðlun og einn hjá Greiðslustofu sem allir hafi sagt við hana símleiðis að um væri að ræða villu í kerfi hjá þeim. Að ekki hefði átt að senda ferilskrá hennar vegna þessara starfa. Fyrsti ráðgjafinn sem kærandi hafi talað við hafi sagt henni að það væri eins og ferilskráin hefði ekki uppfærst inn í tölvukerfið hjá þeim og því hafi kærandi þurft að senda hana með tölvupósti til þess að hún kæmi inn. Eftir fimm ára háskólamenntun hefði kærandi talið að hæfni hennar myndi nýtast á öðrum stöðum en í eldhúsi og ísbúð. Auk þess eigi hún tvö börn sem þurfi að sinna eftir að vistunartíma þeirra ljúki á leikskóla og því sjái hún ekki hvernig vinnutími á þessum stöðum sé viðeigandi. Kærandi bendi á þau verkefni Vinnumálastofnunar sem finna megi á heimasíðu stofnunarinnar. Hún sjái ekki hvernig það falli undir þátttöku í viðeigandi vinnumarkaðsúrræðum að velja þessi störf þar sem bæði reynsla hennar og menntun gæti nýst á öðrum vettvangi til lengri tíma.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að þann 5. október 2021 hafi Vinnumálastofnuna borist þær upplýsingar að kærandi hefði hafnað starfi hjá B við verkefnastjórn í eldhúsi. Í skýringum kæranda vegna höfnunar á starfinu hafi komið fram að hún hefði fengið þær upplýsingar í símtali við atvinnurekanda þann 7. september 2021 að um væri að ræða starf í eldhúsi. Kærandi hafi talið að miðlun í starfið hafi verið mistök þar sem starfið hentaði hvorki reynslu hennar né menntun en kærandi hafi nýverið lokið námi með meistaragráðu við verkefnastjórnun og hafði hugsað sér að nýta þá menntun í starfi. Þá kveði kærandi sig vera virka í atvinnuleit og hafi ekki viljað skuldbinda sig við starf þar sem hæfni hennar myndi ekki nýtast. Þann 14. október 2021 hafi kærandi verið upplýst um að það væri mat stofnunarinnar að skýringar hennar teldust ekki gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar og bótaréttur hafi því verið felldur niður í tvo mánuði sem ella hefðu verið greiddar atvinnuleysisbætur fyrir. Þann 15. október 2021 hafi borist beiðni um að málið yrði tekið fyrir að nýju ásamt beiðni um rökstuðning fyrir ákvörðun stofnunarinnar. Kærandi hafi viljað koma á framfæri frekari skýringum vegna höfnunar á starfi þess efnis að hún hefði lokið námi með B.Sc gráðu í viðskiptafræði og M.Sc gráðu í verkefnastjórnun frá Háskóla Íslands og væri að leita að starfi þar sem hæfni hennar og þekking myndi nýtast. Að mati kæranda hafi atvinnuauglýsing verið villandi en um hafi verið að ræða verkefni eldhúsdeildar, svo sem matreiðsla, innkaup og skipulag en ekki eiginleg verkefnastjórnun. Þá hafi kærandi sagst hafa takmarkaða þekkingu og reynslu til að gegna umræddu starfi. Þann 21. október 2021 hafi Vinnumálastofnun fjallað um beiðni kæranda um að mál hennar yrði tekið fyrir að nýju með tilliti til nýrra gagna. Það hafi verið mat stofnunarinnar að staðfesta bæri fyrri ákvörðun frá 14. október 2021, enda hefði sú ákvörðun að geyma efnislega rétta niðurstöðu þrátt fyrir ný gögn í málinu. Þann 8. nóvember 2021 hafi rökstuðningur verið birtur kæranda. Í viðbótarskýringum kæranda, dags. 16. nóvember 2021, sem hafi verið framsendar til Vinnumálastofnunar frá nefndinni komi fram að kærandi telji að um mistök hafi verið að ræða við miðlun í starfið þar sem það sé ekki við hæfi og vísi til 10. og 11. gr. laga nr. 55/2006 um vinnumarkaðsaðgerðir.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Fyrir liggi að kærandi hafi hafnað atvinnutilboði hjá B. Ágreiningur í málinu lúti að því hvort ástæður kæranda vegna umræddrar höfnunar séu gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar.

Markmið laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt, tímabundna fjárhagsaðstoð á meðan þeir séu að leita sér að nýju starfi. Með þessu sé verið að tryggja stöðu og öryggi fólks í tímabundnu atvinnuleysi. Því sé gert ráð fyrir að þeir sem teljist tryggðir innan atvinnuleysistryggingakerfisins séu í virkri atvinnuleit þann tíma og séu jafnframt reiðubúnir að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum sem þeim standi til boða. Atvinnuleysistryggingar veiti þannig þeim sem tryggðir séu fjárhagslegt úrræði í tímabundnu atvinnuleysi sínu. Ríkar kröfur beri að gera til þeirra sem hafni starfi á innlendum vinnumarkaði um að þeir hafi til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi.

Eitt af skilyrðum þess að umsækjandi um atvinnuleysisbætur eigi rétt til greiðslna atvinnuleysistrygginga sé að vera í virki atvinnuleit, sbr. a. lið 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í 14. gr. laganna sé nánar kveðið á um hvað teljist til virkrar atvinnuleitar. Þar sé útlistað að umsækjandi þurfi meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem er á Íslandi, án sérstaks fyrirvara, og hafa til þess vilja og getu. Að öðrum kosti verði ekki litið á hlutaðeigandi í virkri atvinnuleit. 

Í 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um viðurlög vegna höfnunar á starfi eða atvinnuviðtali. Ákvæðið sé svohljóðandi: 

,,Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Þá segi orðrétt í 4. mgr. sömu greinar:

,,Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Vinnumálastofnun sé þannig gert að meta skýringar atvinnuleitenda vegna höfnunar á atvinnutilboði með hliðsjón af þeirri ríku skyldu sem hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til að vera reiðubúnir að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, án sérstaks fyrirvara, og hafa til þess vilja og getu. Vinnumálastofnun sé heimilt að líta til aldurs hins tryggða, félagslegra aðstæðna tengdum skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima við ákvörðun um hvort hinn tryggði skuli sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 57. gr. laganna. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar í boði er starf fjarri heimili hans sem gerir kröfur um að hlutaðeigandi flytji búferlum.

Þær skýringar sem kærandi hafi veitt Vinnumálastofnun vegna höfnunar á umræddu atvinnutilboði og þær skýringar sem fram komi í kæru til nefndarinnar snúa að því að starfið sé ekki í samræmi við menntun og reynslu kæranda, auk þess sem hún hafi takmarkaða reynslu til að gegna því. Þá telji kærandi að mistök hafi verið gerð við miðlun í starfið þar sem starfslýsing sé villandi og ekki um að ræða eiginlegt starf við verkefnastjórnun en yfirheiti auglýsingar hafi verið verkefnastjóri í eldhúsi þar sem starfsmanni sé meðal annars gert að sinna matreiðslu, innkaupum og skipulagi á verkefnum eldhússins. Að mati Vinnumálastofnunar geti atvinnuleitendur ekki hafnað störfum á þeim forsendum að áhugasvið, starfsþjálfun, menntun og reynsla þeirra liggi í annarri atvinnugrein. Eins og áður hafi verið rakið hvíli rík skylda á atvinnuleitendum að taka því starfi sem þeim bjóðist, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi. Að mati Vinnumálastofnunar séu skýringar kæranda því ekki þess eðlis að þær réttlæti höfnun á atvinnutilboði, sbr. 4. mgr. 57. gr. laganna.

Í kæru og viðbótargögnum greini kærandi frá því að hún sé ósátt við vinnubrögð stofnunarinnar og telji að um mistök stofnunarinnar hafi verið að ræða við að miðla henni í starfið. Hún telji að miðlun í starfið fari gegn ákvæðum 10. og 11. gr. laga nr. 55/2006 um vinnumarkaðsaðgerðir þar sem það sé hlutverk stofnunarinnar að aðstoða atvinnuleitendur við að finna störf við hæfi. Í 10. og 11. gr. laga nr. 55/2006 um vinnumarkaðsúrræði sé kveðið á um vinnumiðlun og mat á hæfni atvinnuleitanda. Ákvæði 2. mgr. 10. gr. hljóði svo:

„Vinnumálastofnun skal aðstoða alla á aldrinum 16 til 70 ára sem hafa heimild til að ráða sig til starfa hér á landi án takmarkana við atvinnuleit. Stofnunin skal miðla upplýsingum um laus störf til atvinnuleitenda og veita þeim aðstoð við að finna störf við hæfi. Þegar talið er að atvinnuleitandi uppfylli skilyrði starfslýsingar á lausu starfi skal Vinnumálastofnun veita aðstoð við að koma á sambandi milli atvinnuleitanda og þess atvinnurekanda sem óskar eftir starfsmanni.“

Ákvæði 1. mgr. 11. gr. laganna hljóði svo:

„Þegar atvinnuleitandi sækir um þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum fer fram mat á vinnufærni hans hjá ráðgjafa Vinnumálastofnunar. Atvinnuleitandi skal leggja fram allar þær upplýsingar sem liggja fyrir um vinnufærni hans svo að unnt sé að aðstoða hann við að fá starf við hæfi og gefa honum kost á þátttöku í einstökum vinnumarkaðsúrræðum.“

Við móttöku umsóknar um atvinnuleysistryggingar veiti Vinnumálastofnun öllum atvinnuleitendum leiðbeiningar um þau gögn og upplýsingar er atvinnuleitanda beri að leggja fram, svo sem upplýsingar um menntun, starfsreynslu og áhugasvið svo að unnt sé að aðstoða hann við að fá starf við hæfi. Þá séu atvinnuleitendum veittar leiðbeiningar um hvar finna megi upplýsingar um réttindi og skyldur atvinnuleitenda. Öllum atvinnuleitendum sé þannig vísað á heimasíðu Vinnumálastofnunar þar sem meðal annars sé að finna skýrar upplýsingar um afleiðingar þess að hafna starfi án gildra ástæðna. Ákvæði laga um atvinnuleysistryggingar séu skýr hvað varði skyldu atvinnuleitanda til að taka störfum sem í boði séu og um höfnun á atvinnutilboðum. Kæranda sé ekki stætt á því að halda því fram að hún, ólíkt öðrum atvinnuleitendum, sé undanþegin grundvallarskilyrðum laganna eða viðurlagakafla þeirra.

Líkt og áður hafi verið rakið hvíli rík skylda á atvinnuleitendum að taka því starfi sem þeim bjóðist, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi. Samkvæmt skýringum kæranda hafi hún hafnað starfi þar sem hún hafi talið það ekki hæfa menntun sinni og reynslu. Skýringar kæranda séu ekki þess eðlis að þær réttlæti höfnun á atvinnutilboði. Atvinnuleitendum sé skylt að taka þeim störfum sem kunni að bjóðast án sérstaks fyrirvara. Út frá fyrirliggjandi gögnum sé ekki fallist á að kærandi hafi verið reiðubúin að taka því starfi sem hafi boðist. Það sé því niðurstaða Vinnumálastofnunar að kærandi skuli sæta viðurlögum á grundvelli 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Með vísan til alls framangreinds sé það mat Vinnumálastofnunar að skýringar kæranda vegna höfnunar á atvinnutilboði hjá B geti ekki talist gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Kæranda beri því að sæta viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laganna.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Þá segir svo í 4. mgr. 57. gr. laganna:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Í athugasemdum greinargerðar við frumvarp það er varð að lögum nr. 54/2006 segir meðal annars um 57. gr. að gert sé ráð fyrir að ákvæðið eigi við um þá sem hafa verið í atvinnuleit í að minnsta kosti fjórar vikur frá móttökudegi umsóknar um atvinnuleysisbætur en ekki sé tekið fram hvort líkur séu á að hlutaðeigandi fái vinnu í sinni starfsgrein. Eðlilegt þyki að þeir tryggðu fái fjögurra vikna svigrúm til að leita sér að því starfi sem þeir helst kjósi að sinna. Ekki skipti máli hvort um sé að ræða fullt starf, hlutastarf eða vaktavinnu þar sem mikilvægt sé að hinn tryggði verði aftur virkur á vinnumarkaði.

Samkvæmt gögnum málsins hafnaði kærandi starfi hjá B en um var að ræða starf í eldhúsi. Kemur því til skoðunar hvort ástæður kæranda fyrir þeirri höfnun hafi verið réttlætanlegar í skilningi 4. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006. Kærandi hefur gefið þær skýringar að hún telji starfið ekki henta menntun sinni og reynslu.

Ákvæði 4. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 gerir ekki ráð fyrir að réttlætanlegt sé að hafna almennum störfum með vísan til menntunar og reynslu á öðrum starfsvettvangi. Þær skýringar sem kærandi hefur gefið eru því ekki þess eðlis að þær réttlæti höfnun á umræddu starfi, sbr. 4. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006. Úrskurðarnefndin bendir á að í 1. mgr. 13. gr. laganna er fjallað um almenn skilyrði þess að vera tryggður samkvæmt lögunum. Eitt af þeim skilyrðum er að vera í virkri atvinnuleit samkvæmt 14. gr. en í því felst meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt er fyrir, sbr. c. lið 1. mgr. ákvæðisins.

Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 14. október 2021, um að fella niður rétt A, til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir