Mál nr. 58/2015

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 58/2015

Fimmtudaginn 17. mars 2016

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Arnar Kristinsson lögfræðingur og Agnar Bragi Bragason lögfræðingur.

Með kæru, dags. 10. september 2015, kærði A, til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 24. ágúst 2015, um innheimtu ofgreiddra bóta að fjárhæð 266.591 kr. með 15% álagi.

Þann 1. janúar 2016 tóku gildi lög nr. 85/2015 um úrskurðarnefnd velferðarmála og tók nefndin yfir frá þeim tíma þau mál sem áður voru til meðferðar hjá úrskurðarnefnd atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða, þ.m.t. mál kæranda, sbr. 1. gr. laga nr. 85/2015 og 11. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi þáði greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun meðal annars á árunum 2012 og 2013. Þann 9. október 2012 tilkynnti kærandi Vinnumálastofnun um að hann væri kominn í 30% vinnu. Í kjölfarið barst tekjuáætlun frá kæranda þar sem fram kom að kærandi fengi mánaðarlega 120.000 kr. í tekjur frá B. Þann 15. janúar 2013 breytti kærandi tekjuáætlun sinni. Hann skráði sig í 40% starf og gerði ráð fyrir að fá mánaðarlega 150.000 kr. í tekjur. Laun kæranda voru hins vegar alltaf hærri en framangreindar tekjuáætlanir gerðu ráð fyrir.

Þegar Vinnumálastofnun bárust upplýsingar um rauntekjur kæranda voru gerðar leiðréttingar á atvinnuleysistryggingum hans. Með reglulegum tilkynningum í gegnum vefgátt Vinnumálastofnunar og greiðsluseðlum á árinu 2013 var kærandi upplýstur um að hann hefði fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur og skuld hefði myndast við stofnunina af þeim sökum. Með innheimtubréfi, dags. 24. ágúst 2015, var þess farið á leit við kæranda að skuldin yrði greidd innan 90 daga með 15% álagi, samtals að fjárhæð 266.591 kr.

Kæra barst úrskurðarnefnd atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða þann 9. september 2015. Með bréfi, dags. 14. september 2015, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 3. febrúar 2016. Með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 15. febrúar 2016, var greinargerð Vinnumálastofnunar send kæranda til kynningar. Frekari athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi gerir ekki kröfur í málinu en ráða má af kæru að hann óski eftir því að ákvörðun Vinnumálastofnunar um innheimtu ofgreiddra bóta verði felld úr gildi. Í kæru kemur fram að kærandi telji það einkennilegt og óafsakanlegt að hann fái ekki bréf eða neitt að heyra frá Vinnumálastofnun í rúm tvö ár um að hann sé í skuld við stofnunina. Það komi hvergi fram í skattaskýrslu sem gerð sé fyrir árin 2013 og 2014 að hann sé í skuld við stofnunina. Hann viti fyrir víst að allar skuldir hjá Tryggingastofnun séu forskráðar sjálfkrafa. Því sé ekki eins farið hjá Vinnumálastofnun.

Þá segir að hann hafi loksins fengið starf hjá C þann X sem hafi talist 40% starf sem B. Hann hafi komið með þetta til Vinnumálastofnunar og verið tjáð að þetta væru ekki nægjanlegar tekjur til að framfleyta honum. Hann fengi því í sex mánuði laun á móti frá stofnuninni. Hann hafi hins vegar lent í því sem B að upp hafi komið alls konar bilanir og vatnstjón sem ekki hafi verið hægt að sjá fyrir. Hann hafi unnið öll þessi útköll í dagvinnu til þess að áætlunin væri sem réttust og hann hafi látið vita af því jafnóðum. Þess vegna hafi hann fengið áfall þegar hann fékk að vita af skuldinni svona seint.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi fengið greiðslur frá B samhliða greiðslum atvinnuleysisbóta. Sökum þess að kærandi hafi ekki haft raunhæfa tekjuáætlun hjá Vinnumálastofnun hafi greiðslur atvinnuleysistrygginga til hans verið skertar afturvirkt í samræmi við 1. mgr. 36. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Þar sem greiðslur atvinnuleysistrygginga í máli kæranda hafi verið leiðréttar afturvirkt hafi myndast skuld í greiðslukerfi Vinnumálastofnunarinnar. Stofnuninni sé skylt samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar að leiðrétta fjárhæð atvinnuleysisbóta og innheimta þær sem ofgreiddar hafi verið.

Þá segir að í athugasemdum með 39. gr. í frumvarpi er hafi orðið að lögum nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sé sérstaklega áréttað að leiðrétting eigi við í öllum tilvikum sem kunni að valda því að atvinnuleitandi hafi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur. Hver sé ástæða þess að atvinnuleitandi hafi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur hafi með öðrum orðum ekki áhrif á skyldu viðkomandi til að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið.

Í kæru sinni til nefndarinnar geri kærandi athugasemdir við að Vinnumálastofnun hafi fyrst í ágúst 2015 ítrekað kröfu um greiðslu á ofgreiddum atvinnuleysisbótum. Einnig geri kærandi athugasemdir við að skuld hafi ekki komið fram á skattskýrslu hans og að vinnulag Vinnumálastofnunar sé ekki í samræmi við það sem hann þekki hjá Tryggingastofnun. Vinnumálastofnun fellst ekki á að skuld kæranda sé fallin niður fyrir fyrningu eða óeðlilega hafi verið staðið að innheimtu hjá honum.  Almennur fyrningarfrestur á kröfum sé fjögur ár, sbr. 3. gr. laga nr. 150/2007 um fyrningu kröfuréttinda. Þá bendir Vinnumálastofnun á að kæranda hafi verið tilkynnt um ofgreiðslu á meðan hann hafi þegið greiðslur atvinnuleysisbóta, bæði með tilkynningum á vefsvæði hans og á launaseðlum. Þá verði ekki séð hvernig verklag Tryggingastofnunar við framkvæmd laga um almannatryggingar eða skattskýrsla kæranda sé máli þessu viðkomandi.

IV.  Niðurstaða

Ágreiningur máls þessa lýtur að þeirri ákvörðun Vinnumálastofnunar að krefja kæranda um endurgreiðslu ofgreiddra atvinnuleysisbóta samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar að fjárhæð 266.59 kr. með 15% álagi.

Atvinnuleitendum ber að upplýsa Vinnumálastofnun um allar breytingar sem kunna að verða á högum þeirra á þeim tíma sem þeir fá greiddar atvinnuleysisbætur, s.s. um tekjur sem þeir fá fyrir tilfallandi vinnu, sbr. 3. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Þá skulu skattyfirvöld láta Vinnumálastofnun í té upplýsingar sem nauðsynlegar eru við framkvæmd laganna, sbr. 4. gr. 9. gr. laganna.

Um frádrátt frá atvinnuleysisbótum vegna tekna er fjallað í 36. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í 1. málsl. 1. mgr. 36. gr. segir að þegar samanlagðar tekjur af hlutastarfi hins tryggða og atvinnuleysisbætur hans séu hærri en sem nemur óskertum rétti hans til atvinnuleysisbóta að viðbættu frítekjumarki skuli skerða atvinnuleysisbætur hans um helming þeirra tekna sem umfram eru.

Þá segir í  2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar að hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur samkvæmt 32. eða 33. gr. laganna en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða öðrum ástæðum beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið að viðbættu 15% álagi. Í sömu málsgrein segir einnig að fella skuli niður álagið samkvæmt málsgreininni færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar.

Samkvæmt upplýsingum frá Vinnumálastofnun á skuld kæranda rætur sínar að rekja til þess að kærandi fékk ofgreiddar bætur á árunum 2012 og 2013 þar sem hann fékk iðulega hærri tekjur en tekjuáætlun hans gerði ráð fyrir. Kærandi gerir hins vegar athugasemd við að krafan hafi ekki verið innheimt fyrr en í ágúst 2015.

Af framangreindum lagaákvæðum má ráða að það er á ábyrgð bótaþega að upplýsa um tekjur. Vinnumálastofnun greiðir atvinnuleysisbætur í samræmi við tekjuáætlun atvinnuleitenda og bótagreiðslurnar geta því verið skertar í samræmi við 36. gr. laganna. Vinnumálastofnun aflar síðar upplýsinga frá skattyfirvöldum um rauntekjur atvinnuleitenda. Ef rauntekjurnar eru hærri en tekjuáætlun gerir ráð fyrir hafa atvinnuleitendur ef til vill fengið meira greitt en þeir áttu rétt til. Í slíkum tilvikum ber atvinnuleitendum að endurgreiða ofgreiddar bætur í samræmi við 39. gr. laganna.

Ákvæði 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar er fortakslaust að því er varðar skyldu til þess að endurgreiða ofgreiddar bættur. Hins vegar skal fella niður 15% álag færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Samkvæmt upplýsingum frá Vinnumálastofnun hefur álagið á skuld kæranda verið fellt niður og því er ekki ágreiningur um það atriði.

Að því er varðar athugasemd kæranda um seinagang Vinnumálastofnunar þá liggur fyrir að það liðu rúmlega tvö ár frá því að kærandi fékk ofgreiddar bætur þar til honum var birt innheimtubréf, dags. 24. ágúst 2015. Samkvæmt 9. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 skulu ákvarðanir í málum teknar eins fljótt og unnt er. Ekki verður séð að sérstakar ástæður hafi skýrt umrædda töf á innheimtu kröfunnar. Að mati úrskurðarnefndar velferðarmála var málsmeðferð Vinnumálastofnunar því ekki í samræmi við málshraðareglu 9. gr. stjórnsýslulaga. Úrskurðarnefndin beinir þeim tilmælum til stofnunarinnar að gæta framvegis að framangreindri málshraðareglu 9. gr. stjórnsýslulaga við töku ákvarðana um innheimtu ofgreiddra bóta. Hins vegar er almennur fyrningafrestur kröfuréttinda fjögur ár samkvæmt 3. gr. laga nr. 150/2007 um fyrningu kröfuréttinda. Krafa Vinnumálastofnunar um innheimtu ofgreiddra bóta var því ekki fyrnd þegar kæranda var birt innheimtubréf, dags. 24. ágúst 2015. Í ljósi þess verður ákvörðun Vinnumálastofnunar um innheimtu bóta ekki felld úr gildi á þeim grundvelli að hún sé of seint fram komin.

Með vísan til þess sem hér hefur verið rakið og samkvæmt framangreindri 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar ber kæranda að endurgreiða skuld sína við Vinnumálastofnun. Hin kærða ákvörðun er því staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, í máli A, um innheimtu ofgreiddra atvinnuleysisbóta samtals að fjárhæð 231.818 kr., er staðfest.

Rakel Þorsteinsdóttir

Arnar Kristinsson

Agnar Bragi Bragason