Mál nr. 379/2023-Endurupptekið

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Endurupptekið mál nr. 379/2023

Þriðjudaginn 31. október 2023

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 2. ágúst 2023, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 26. júní 2023, um að fella niður rétt hans til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 17. febrúar 2022 og var umsóknin samþykkt 26. apríl 2022. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 26. júní 2023, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hans væri felldur niður í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 58. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar þar sem hann hefði ekki mætt í boðað viðtal hjá stofnuninni.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 2. ágúst 2023. Með bréfi, dags. 9. ágúst 2023, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 24. ágúst 2023 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 25. ágúst 2023. Þann 6. október 2023 var úrskurðað í máli kæranda og fékk hann úrskurðinn sendan 9. október 2023. Daginn eftir, eða 10. október 2023, bárust úrskurðarnefndinni athugasemdir kæranda vegna greinargerðar Vinnumálastofnunar, dags. 29. ágúst 2023. Í kjölfar símtals starfsmanns úrskurðarnefndarinnar óskaði kærandi eftir því að nefndin tæki málið upp að nýju með hliðsjón af athugasemdum hans.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að á vormánuðum hafi hann verið beðinn um að mæta á sjálfsagðan fund hjá Vinnumálastofnun í eigin persónu. Hann hafi hins vegar ekki með nokkru móti komist á fundinn vegna skamms fyrirvara og vegna lokadaga náms sem kærandi hafi stundað með samþykki Vinnumálastofnunar samhliða atvinnuleit hans. Eins og meðfylgjandi vottorð um skólavist sýni hafi kærandi verið í 22 ECTS eininga námi á vorönn 2023. Hann hafi verið í mikilvægum erindagjörðum föstudaginn 28. apríl 2023 klukkan 10:00 og fimmtudaginn 25. maí 2023 klukkan 10:00.

Í skýringarbréfi kæranda til Vinnumálastofnunar hafi hann bent á að rafræna fundarboðunarkerfið bjóði ekki upp á að láta vita rafrænt af forföllum. Kærandi hafi skilning á því að einstaklingur á atvinnuleysisbótum þurfi alla jafna að geta mætt á fundi, enda sé viðkomandi í atvinnuleit.

Haustið 2022 hafi Vinnumálastofnun gefið kæranda leyfi til að vera í námi með vinnu sem fari fram aðra hvora helgi, að meðtöldum fimmtudegi. Báðir fundirnir sem kærandi hafi verið boðaður á hafi verið á skipulögðum námsdögum sem Vinnumálastofnun hafi haft upplýsingar um. Kærandi fari 400 kílómetra á fimmtudegi til að sækja nám, dvelji þar föstudag og laugardag og komi heim á sunnudegi. Ráðgjafi Vinnumálastofnunar sem hafi boðað kæranda á fund hefði þurft að hafa það til hliðsjónar eða að hringja í kæranda.

Þann 28. apríl 2023 hafi verið kynningar á raunhæfum verkefnum í námi kæranda. Um sé að ræða hópaverkefni sem þýði að hann hafi verið í aðdraganda kynningar fastur með hugann við verkefnið í tvær vikur. Um hafi verið að ræða lokakynningu á lokaverkefni. Af þessum sökum hafi kærandi ekki verið líklegur til að fylgjast mikið með tölvupósti sínum þar sem skólanetfang hans sé á vef Háskólans í Reykjavík. Samhliða þessu álagi hafi kærandi farið í sambúð með konu og þremur börnum í febrúar þar sem þau hafi flutt úr þremur húsnæðum í eitt, allt til þess fallið að koma á jafnvægi í lífinu.

Sumarið 2023 hafi kærandi talið að hann væri að fá starf hjá B. Hann hafi ekki haft áhyggjur af refsingu Vinnumálastofnunar þar sem hann hafi talið að hann væri kominn með starf. Síðar hafi kærandi farið í viðtal en ekki fengið starfið. Kærandi sæki um öll hugsanleg störf og telji sig virkan atvinnuleitanda.

Kæranda þyki ósanngjarnt að þriggja barna faðir fái þriggja mánaða viðurlög vegna fundar sem hafi verið skipulagður án samráðs við hann. Fundarboðin hafi verið send í kerfi sem hafi ekki boðið upp á að breyta staðsetningu. Kærandi hafi reynt að breyta staðsetningu á fyrri fundinum í Reykjavík ef hann hefði tök á að komast úr skólanum en það hafi ekki virkað. Kerfi Vinnumálastofnun hafi ekki samþykkt breytinguna.

Fyrirvari Vinnumálastofnunar sé mjög stuttur. Svo virðist sem Vinnumálastofnun sé að reyna að veiða fólk sem sé jafnvel erlendis en kærandi hafi ekki ferðast úr landi síðan árið 2019. Hann sé búsettur á Akureyri og sé í atvinnuleit. Kærandi sé virkur atvinnuleitandi en þó háður því að fá starf sem valdi ekki álagi á bak hans þar sem að hann hafi fengið alvarlegt brjósklos vegna álags í starfi fyrir um ári síðan. Kærandi hafi glímt við fjölda áfalla. Í október 2022 hafi hann fengið Covid og brjósklos og í kjölfarið hafi honum verið sagt upp störfum. Móðir hans hafi látist í desember 2022 og á árinu 2023 hafi reynst erfitt fyrir kæranda að fá starf við hæfi með hans menntun, BS gráðu í C. Því hafi hann nýtt sér lítinn arf frá móður sinni til þess að fara í nám í verkefnastjórnun og sé nú hálfnaður með námið. Nú sé Vinnumálastofnun að refsa kæranda fyrir sjálfsbjörgun sína að stunda nám til að bæta stöðu sína. Kærandi hafi getu og vilja til að vinna með náminu. Allir samnemendur kæranda geri það því verkefnastjórnun krefjist líka æfingar í því starfi og flestir séu að vinna verkefni í skólanum sem tengist störfum þeirra.

Að mati kæranda sé refsing Vinnumálastofnunar ströng og hann taki þetta nærri sér. Kærandi sé einfaldur maður sem hafi hreinlega ekki getað trúað því að neitt svo slæmt myndi gerast, að framfærsla hans væri tekin af honum í þrjá mánuði fyrir að komast ekki á fundi á sama tíma og lokatörn annarinnar sem hann hafi fengið samþykki fyrir haustið 2022.

Kærandi bendi á 58. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Þar komi fram að ef atvinnuleitandi hafni þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum eða mæti ekki á boðaðan fund Vinnumálastofnunar án gildra ástæðna geti hinn tryggði þurft að sæta biðtíma eftir greiðslu atvinnuleysisbóta. Einnig komi fram að ef atvinnuleitandi hafi fengið greiddar atvinnuleysisbætur skemur en í 24 mánuði geti komið til ítrekunaráhrifa samkvæmt 61. gr. sömu laga. Kærandi hafi verið í 23,3 mánuði á atvinnuleysisbótum.

Jafnframt bendi kærandi á 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í ákvæðinu komi fram að sá sem láti hjá líða að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunni að verða á högum hans á því tímabili sem hann fái greiddar atvinnuleysisbætur eða veiti vísvitandi rangar upplýsingar sem leiði til þess að hann teljist ranglega tryggður kunni að sæta viðurlögum. Kærandi bendi á að hann hafi verið 100% heiðarlegur við Vinnumálastofnun þó svo að skýringar hans hefðu mátt vera skýrari.

Í athugasemdum kæranda vegna greinargerðar Vinnumálastofnunar er vísað til þess að þær lagagreinar sem stofnunin tilgreini vísi allar í eina átt, til skyldu atvinnuleitanda og að það sé rík skylda til að bregðast við vinnumarkaðsúrræðum. Kærandi spyrji hvað sé vinnumarkaðsúrræði. Til þess að sjá það sé best að skoða 1. kafla laga nr. 55/2006 um vinnumarkaðsaðgerðir. Þar segi 1. gr. að lög gildi um vinnumarkaðsaðgerðir. Með vinnumarkaðsaðgerðum sé átt við vinnumiðlun, mat á hæfni atvinnuleitanda og skipulag úrræða sem séu til þess fallin að auka vinnufærni atvinnuleitanda. Atvinnuleitandi í skilningi laganna sé hver sá sem sæki um þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum. Í 2. gr. komi fram að markmið laganna sé að veita einstaklingum viðeigandi aðstoð til að verða virkir þátttakendur á vinnumarkaði. Þá sé lögunum ætlað að stuðla að jafnvægi milli framboðs og eftirspurnar eftir vinnuafli í landinu.

Þarna sé meðal annars fjallað um aukna vinnufærni atvinnuleitenda og að veita aðstoð til að verða virkur atvinnuleitandi. Allt sé það hluti þess að ná sér í nám til að breyta um stefnu og feta betri brautir fyrir sál og líkama. Að þessu sögðu sé hægt að velta fyrir sér hvort nám geti flokkast sem vinnumarkaðsúrræði en um það sé fjallað í 1. mgr. 12. gr. laga nr. 55/2006 um vinnumarkaðsaðgerðir. Í d. lið sé nám tiltekið sem úrræði í vinnumarkaðsaðgerðum og því sé ekki um að villast að nám kæranda við Háskólann í Reykjavík geti talist sem vinnumarkaðsúrræði. Það nám sé kennt aðra hverja viku, föstudaga og laugardaga frá klukkan 8:30 til 16:30 og einstaka fimmtudaga frá klukkan 16:15 til 20:15. Nám með vinnu og sérstaklega þegar vinnuvikan styttist. Þá sé að fleiru að hyggja. Með þessa uppbyggingu á náminu sé athyglivert að skoða 4. mgr. 52. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar en sú málsgrein sé svohljóðandi:

„Þrátt fyrir 1.–3. mgr. er hinum tryggða heimilt að stunda nám sem er skipulagt samhliða vinnu af viðkomandi menntastofnun og er ekki lánshæft til framfærslu hjá Menntasjóði námsmanna án þess að komi til skerðingar á rétti hans til atvinnuleysistrygginga, enda hindri námið hvorki virka atvinnuleit viðkomandi né möguleika hans til þátttöku á vinnumarkaði. Hinn tryggði skal leggja fram staðfestingu frá viðkomandi menntastofnun um skipulag námsins.“

Þarna sé kærandi skráður í nám sem sé einmitt skipulagt með vinnu og hindri hvorki atvinnuleit né mögulega þátttöku á vinnumarkaði. Nokkurn veginn klæðskerasniðið að kröfum Vinnumálastofnunar og sé þá samkvæmt framansögðu vinnumarkaðsúrræði.

Nám kæranda hafi verið samþykkt um miðjan nóvember 2022 og hafi virkað sem vinnumarkaðsúrræði síðan. Vinnumálastofnum hafi síðan vorið 2023 reynt að hafa kæranda í tveimur úrræðum á sama tíma á sinn hvorum landshlutanum. Í gögnum Vinnumálastofnunar sé sýnishorn af hlekkjunum fyrir forföll og þar sjáist glögglega að tímasetningum verði ekki breytt, bara stað. Nám sé ekki valkostur og ekkert símanúmer. Í samskiptum eftir það hafi algerlega verið gengið fram hjá náminu af hendi Vinnumálastofnunar og þeirri staðreynd að því hafi verið sinnt samviskusamlega eins og um vinnumarkaðsúrræði væri að ræða. Það svíði að standa sig vel í skólanum eftir 10 ára hlé en vera refsað fyrir það hjá Vinnumálastofnun sem hafi það hlutverk að hjálpa fólki aftur út í lífið. Sjálfur hafi kærandi verið mjög virkur í atvinnuleit og Vinnumálastofnun hafi sent all margar umsóknir fyrir hans hönd.

Það virðist því vera á mjög þröngum lagatæknilegum forsendum sem kærandi sé sviptur framfærslu í þrjá mánuði með konu og þrjú börn en ekki á forsendum jafnræðis og þeirrar staðreyndar að nám sé í þessu tilfelli vinnumarkaðsúrræði. Kærandi fari því þess á leit að viðurlögin verði afturkölluð og liðnir mánuðir greiddir upp

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um greiðslu atvinnuleysisbóta með umsókn, dags. 17. febrúar 2022. Með erindi, dags. 26. apríl 2022, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hans hefði verið samþykkt og að útreiknaður bótaréttur væri 100%.

Þann 24. maí 2023 hafi kærandi verið boðaður til viðtals hjá ráðgjafa Vinnumálastofnunar á þjónustuskrifstofu stofnunarinnar á Akureyri. Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum sé kærandi búsettur þar. Viðtalið hafi átt að fara fram daginn eftir, þann 25. maí 2023 klukkan 10:00. Kæranda hafi verið tjáð að um skyldumætingu væri að ræða og að öll forföll bæri að boða án ástæðulausrar tafar. Athygli kæranda hafi jafnframt verið vakin á því að ótilkynnt forföll kynnu að leiða til þess að greiðslur atvinnuleysisbóta til hans yrðu stöðvaðar. Boðun þessi hafi verið send á „Mínar síður“ kæranda, með tilkynningu á uppgefið netfang og í farsíma þann 24. maí 2023 klukkan 09:55.

Kærandi hafi boðað forföll sín til umrædds viðtals sökum þess að hann væri í Reykjavík. Kæranda hafi því verið tjáð að hann skyldi mæta á þjónustuskrifstofu stofnunarinnar í Reykjavík á sama tíma. Hann hafi hins vegar ekki mætt.

Með erindi, dags. 14. júní 2023, hafi verið óskað eftir skriflegum skýringum kæranda á ástæðum þess að hann hafi ekki mætt til boðaðs viðtals þann 25. maí. Áréttað hafi verið að ef hann hefði hafnað þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum án gildra ástæðna gæti hann þurft að sæta biðtíma eftir greiðslu atvinnuleysisbóta. Vinnumálastofnun hafi borist skýringar kæranda þann 16. júní 2023. Að sögn kæranda hafi hann ekki getað mætt því hann hafi verið á leið til Reykjavíkur til að ná viðburði í Háskóla Reykjavíkur, en hann stundi þar nám samhliða atvinnuleit sinni. Hann hafi reynt að gera breytingar á viðtalsboðuninni en verið í tímaþröng.

Með erindi, dags. 26. júní 2023, hafi kæranda verið tilkynnt að réttur hans til greiðslu atvinnuleysisbóta hefði verið felldur niður í þrjá mánuði sökum þess að hann hafi ekki mætt til boðaðs viðtals þann 25. maí 2023. Sú ákvörðun hafi verið tekin á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, sbr. 1. mgr. 61. gr. sömu laga.

Þann 27. júní 2023 hafi borist frekari skýringar frá kæranda. Kærandi hafi greint frá því að fyrir lægi samþykki Vinnumálastofnunar vegna náms hans við Háskólann í Reykjavík og hann hefði skilað inn vottorði námi sínu til stuðnings. Stofnunin hafi boðað hann til viðtals með stuttum fyrirvara á sama tíma og hann væri í skóla. Slíkt hafi raskað skipulagi hans og þess ferðalags sem nám hans kalli á. Vanalega geti hann alltaf mætt til viðtals en á fimmtudögum og föstudögum gæti hann það síður vegna náms síns.

Í kjölfar þess að framangreindar skýringar hafi borist Vinnumálastofnun hafi mál hans verið tekið fyrir að nýju. Með erindi, dags. 30. júní 2023, hafi kæranda verið tilkynnt að mat stofnunarinnar væri að staðfesta bæri fyrri ákvörðun í máli hans, enda hefði sú ákvörðun að geyma efnislega rétta niðurstöðu þrátt fyrir að ný gögn hefðu borist í máli hans.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verða atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Á meðal skilyrða fyrir greiðslu atvinnuleysisbóta sé að viðkomandi sé í virkri atvinnuleit, sbr. a-lið 1. mgr. 13. gr. Samkvæmt [h-lið] 1. mgr. 14. gr. felist virk atvinnuleit meðal annars í því að hafa vilja og getu til að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum er standi til boða. Í 13. gr. laga nr. 55/2006 um vinnumarkaðsaðgerðir komi einnig fram skylda þess sem teljist tryggður samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar til að taka þátt í vinnumarkaðsúrræðum sem Vinnumálastofnun ákveði. Ákvæði 13. gr. sé svohljóðandi:

„Atvinnuleitandi skal fylgja eftir áætlun um atvinnuleit og þátttöku í viðeigandi vinnumarkaðsúrræðum skv. 11. gr. og gera það sem í hans valdi stendur til að bæta vinnufærni sína til þess að verða virkur þátttakandi á vinnumarkaði. Þar á meðal skal atvinnuleitandi ávallt mæta í viðtöl til ráðgjafa Vinnumálastofnunar skv. 14. gr. og taka þátt í þeim vinnumarkaðsúrræðum er standa honum til boða. Atvinnuleitandi skal jafnframt tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á vinnufærni hans eða aðstæðum að öðru leyti án ástæðulausrar tafar.“

Í 1. mgr. 14. gr. laga um vinnumarkaðsúrræði sé kveðið á um að ráðgjafar Vinnumálastofnunar skuli hafa eftirlit með því að atvinnuleitendur fylgi eftir áætlun um atvinnuleit og þátttöku í viðeigandi vinnumarkaðsúrræðum. Ráðgjafar stofnunarinnar skuli boða atvinnuleitendur reglulega í viðtöl eftir þörfum hvers og eins atvinnuleitanda.

Á grundvelli 7. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar beri atvinnuleitendum að hafa reglulegt samband við Vinnumálastofnun eftir nánara fyrirkomulagi sem stofnunin ákveði. Í tilfelli kæranda hafi hann verið boðaður til viðtals hjá stofnuninni en samkvæmt 3. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé Vinnumálastofnun heimilt að boða atvinnuleitendur til stofnunarinnar með sannanlegum hætti, meðal annars til að kanna hvort breytingar hafi orðið á högum þeirra sem kunni að hafa áhrif á rétt þeirra til greiðslu atvinnuleysisbóta. Atvinnuleitendur skuli vera reiðubúnir að mæta til stofnunarinnar með mjög skömmum fyrirvara á þá skrifstofu sem sé næst lögheimili þeirra.

Fyrir liggi að kærandi hafi verið boðaður til viðtals á þjónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar á Akureyri en kærandi sé þar með skráð lögheimili. Umrætt viðtal hafi átt að fara fram þann 25. maí 2023 klukkan 10:00. Boðun til umrædds viðtals hafi verið send á „Mínar síður“, með tilkynningu á uppgefið netfang og í farsíma. Boðun til viðtalsins hafi borist kæranda með sannanlegum hætti og honum hafi verið veittur sólarhringsfyrirvari, sbr. 3. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Kærandi hafi boðað forföll sín til umrædds viðtals. Þegar atvinnuleitandi boði forföll sín í viðtöl sé slíkt gert í gegnum sérstakt skjal sem fylgi með hverri viðtalsboðun. Þar merki atvinnuleitandi ástæður forfalla. Í tilviki kæranda hafi hann sagst vera í öðrum landshluta. Þegar svo hátti til sé atvinnuleitendum gert að velja sér þann stað sem þeir sjái sér fært um að mæta til viðtals á áður boðuðum tíma. Að sögn kæranda hafi hann haft tök á að mæta í Reykjavík. Kærandi hafi jafnframt staðfest að hann væri meðvitaður um að fjarvera til umrædds viðtals kynni að leiða til viðurlaga. Í gögnum málsins liggi fyrir þau svör sem kærandi hafi veitt stofnuninni þegar hann hafi boðað forföll sín til viðtalsins á Akureyri.

Kærandi hafi hvorki mætt til boðaðs viðtals á þjónustuskrifstofu stofnunarinnar á Akureyri né í Reykjavík. Á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar hafi kæranda verið gert að sæta viðurlögum vegna þessa. Ákvæðið sé svohljóðandi:

„Sá sem hafnar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, sbr. lög um vinnumarkaðsaðgerðir, samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 4. mgr. Hið sama gildir þegar hinn tryggði mætir ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma skv. 6. mgr. 9. gr., 3. mgr. 13. gr. eða 3. mgr. 18. gr.“

Í 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar komi skýrt fram að hafni einstaklingur þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum skuli hann sæta tveggja mánaða biðtíma eftir atvinnuleysisbótum. Hið sama gildi þegar hinn tryggði mæti ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma. Í greinargerð með frumvarpi því er hafi orðið að lögum um atvinnuleysistryggingar sé efni 58. gr. laganna nánar skýrt. Þar segi að Vinnumálastofnun annist skipulag vinnumarkaðsaðgerða og að litið sé svo á að þeim sem tryggðir séu innan atvinnuleysistryggingakerfisins sé skylt að taka þátt í vinnumarkaðsúrræðum. Þá sé jafnframt tekið fram í greinargerðinni að bregðist hinn tryggði þeirri skyldu leiði það til viðurlaga í formi biðtíma eftir atvinnuleysisbótum. Í skilmálum sem umsækjendur um atvinnuleysisbætur samþykki þegar þeir sæki um komi fram að viðkomandi sé upplýstur um að honum sé skylt að mæta í þau viðtöl, þá fundi, námskeið og önnur úrræði sem Vinnumálastofnun boði hann til.

Skýringar kæranda á ástæðum þess að hann hafi ekki mætt til boðaðs viðtals á þjónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar lúti einkum að því að hann hafi verið boðaður til viðtals með stuttum fyrirvara og á sama tíma og hann væri í skóla. Slíkt hafi raskað skipulagi hans og þess ferðalags sem nám hans hafi kallað á. Í kæru komi fram að stofnunin hafi vitað af námstilhögun kæranda og því hefði ráðgjafi stofnunarinnar átt að hafa það til hliðsjónar þegar hann hafi verið boðaður til viðtals.

Að mati Vinnumálastofnunar geti framangreindar skýringar kæranda ekki talist gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Heimildir Vinnumálastofnun til að boða til sín atvinnuleitendur, og sömuleiðis skyldur atvinnuleitanda til að verða við slíkri boðun, séu ríkar. Þá sé það fortakslaust skilyrði svo unnt sé að aðstoða atvinnuleitendur við að fá starf við hæfi og gefa kost á þátttöku í viðeigandi vinnumarkaðsaðgerðum að atvinnuleitandi sinni þeim boðunum sem honum séu send. Þá ítreki stofnunin að kæranda hafi, í kjölfar þess að hann hafi tilkynnt forföll sín sökum þess að hann hafi ekki verið á Akureyri, sérstaklega verið bent á að hann skyldi í staðinn mæta til einhverra þjónustuskrifstofa stofnunarinnar á áður boðuðum tíma. Kærandi hafi þá sjálfur valið að mæta til viðtals á þjónustuskrifstofu stofnunarinnar í Reykjavík á áður boðuðum tíma. Með þessum hætti hafi verið leitast eftir því að koma til móts við aðstæður kæranda. Að mati Vinnumálastofnunar hafi atvinnuleitendur að sama skapi ekki forræði á því hvar og hvenær þeir séu boðaðir til fundar við stofnunina. Það leiði meðal annars af ákvæði 7. mgr. 9. gr., 3. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og 13. gr. laga um vinnumarkaðsaðgerðir.

Jafnframt sé það mat Vinnumálastofnunar að ekki hafi verið réttlætanlegt af hálfu kæranda að mæta ekki til umrædds viðtals sökum álags í skóla. Kærandi hafi greint frá því að þann 25. maí 2023, daginn sem hann hafi verið boðaður til viðtals við stofnunina, hafi staðið yfir lokakynning á lokaverkefni hans við skólann. Um hafi verið að ræða þungt verkefni og því hafi hann ekki verið líklegur til að fylgjast mikið með pósthólfi sínu. Eins og áður segi hafi umrætt viðtal átt að fara fram klukkan 10:00 þann 25. maí 2023. Í kæru sinni vísi kærandi til tilkynningar á vef Háskólans í Reykjavík þar sem fram komi að útskriftarráðstefna hafi verið haldin sama dag, þann 25. maí klukkan 13:00. Ekki verði séð að mati Vinnumálastofnunar að slíkt hafi áhrif á skyldu kæranda lögum samkvæmt að verða við viðtalsboðun stofnunarinnar.

Í ljósi alls þess sem hafi verið rakið og þeirrar ríku skyldu sem hvíli á atvinnuleitendum til þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum sé það mat Vinnumálastofnunar að kærandi hafi brugðist skyldum sínum samkvæmt 13. gr. laga um vinnumarkaðsúrræði, 7. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og 3. mgr. 13. gr. sömu laga. Með því að hafa ekki mætt til umrædds viðtals hafi kærandi hafnað þátttöku í vinnumarkaðsúrræði og því beri honum að sæta viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 21. apríl 2023, hafi kæranda verið gert að sæta viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í 1. málsl. 1. mgr. 61. gr. laga um atvinnuleysistryggingar segi að sá sem sætt hafi viðurlögum samkvæmt 57. til 59. gr. eða biðtíma samkvæmt 54. og 55. gr. og eitthvert þeirra tilvika sem þar greini eigi sér stað að nýju á sama tímabili samkvæmt 29. gr. skuli ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta samkvæmt VII. kafla fyrr en að þremur mánuðum liðnum frá þeim degi er ákvörðun Vinnumálastofnunar um ítrekunaráhrif liggi fyrir, enda hafi hann fengið greiddar atvinnuleysisbætur skemur en samtals 24 mánuði á sama tímabili samkvæmt 29. gr. Því hafi komið til ítrekunarákvæða fyrri viðurlaga kæranda þegar hann hafi verið beittur viðurlögum með ákvörðun stofnunarinnar, dags. 26. júní 2023. Kærandi eigi því ekki rétt til greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en að þremur mánuðum liðnum, sbr. 1. mgr. 61. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Með vísan til alls framangreinds sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að kærandi skuli ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en að þremur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, sbr. 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar, sbr. jafnframt 1. mgr. 61. gr. sömu laga.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 58. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Í 58. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um viðurlög við því ef þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum er hafnað. Segir þar í 1. mgr. að sá sem hafni þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, sbr. lög um vinnumarkaðsaðgerðir, samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar eftir að hafa verið í atvinnuleit í að minnsta kosti fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur, skuli ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta samkvæmt VII. kafla laganna fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila. Hið sama gildi þegar hinn tryggði mætir ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma samkvæmt 6. mgr. 9. gr., nú 7. mgr. 9. gr., 3. mgr. 13. gr. eða 3. mgr. 18. gr. laganna.

Í athugasemdum greinargerðar við frumvarp það er varð að lögum nr. 134/2009, um breytingu á lögum nr. 54/2006, segir meðal annars um viðurlög við því að virða ekki boðun Vinnumálastofnunar:

„Í ljósi þess að mikilvægt er að Vinnumálastofnun geti haldið reglulegu sambandi við þá sem fá greiddar atvinnuleysisbætur, ekki síst til að geta fylgst með gangi atvinnuleitar og hvort stofnunin þurfi að koma að frekari stuðningi við viðkomandi, er lagt til að það kunni að varða viðurlögum á grundvelli laganna í þeim tilvikum er atvinnuleitendur virða ekki boðun stofnunarinnar skv. 1. gr. frumvarps þessa. Á þetta ekki síst við þegar fá störf eru í boði og auknar líkur eru á að atvinnuleitin dragist á langinn. Jafnframt er lagt til að sama gildi þegar atvinnuleitendur eru boðaðir til stofnunarinnar í því skyni að kanna hvort sá hinn sami uppfylli enn skilyrði laganna, sbr. 4. og 6. gr. frumvarps þessa. Er því gert ráð fyrir að sömu viðurlög komi til og eiga við þegar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum er hafnað.“

Í 7. mgr. 9. gr. kemur fram að sá sem telst tryggður á grundvelli laganna skuli eftir að umsókn hans hafi verið samþykkt og á þeim tíma sem hann fái greiddar atvinnuleysisbætur eða sæti biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögunum hafa reglulegt samband við Vinnumálastofnun eftir nánara fyrirkomulagi sem stofnunin ákveði. Þegar Vinnumálastofnun upplýsi umsækjanda um að stofnunin hafi samþykkt umsókn um atvinnuleysisbætur skuli hún jafnframt upplýsa hlutaðeigandi um með hvaða hætti stofnunin muni koma upplýsingum eða öðrum boðum til hans meðan á atvinnuleit hans standi. Komi Vinnumálastofnun upplýsingum eða boðum til umsækjanda með þeim hætti sem stofnunin hafi tiltekið við hlutaðeigandi teljast upplýsingarnar eða boðin hafa borist með sannanlegum hætti.

Þá segir í 3. mgr. 13. gr. laga nr. 54/2006 að Vinnumálastofnun sé heimilt að boða þann tryggða til stofnunarinnar með sannanlegum hætti á þeim tíma sem hann fái greiddar atvinnuleysisbætur eða sæti biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögunum, meðal annars til að kanna hvort breytingar hafi orðið á högum hans sem kunni að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögunum. Hinn tryggði skuli þá vera reiðubúinn að mæta til stofnunarinnar með mjög skömmum fyrirvara.

Í gögnum málsins liggur fyrir að kærandi var boðaður í viðtal hjá Vinnumálastofnun sem fara átti fram á þjónustuskrifstofu stofnunarinnar á Akureyri þann 25. maí 2023. Kæranda var greint frá því að um skyldumætingu væri að ræða og að öll forföll bæri að tilkynna án ástæðulausrar tafar. Jafnframt var athygli kæranda vakin á því að ótilkynnt forföll og forföll án gildrar ástæðu gætu valdið stöðvun greiðslna eftir viðeigandi ákvæðum laganna. Kærandi boðaði forföll í viðtalið þar sem hann yrði ekki staddur á Akureyri en óskaði jafnframt eftir því að viðtalið færi fram í Reykjavík. Kærandi mætti ekki til viðtalsins í Reykjavík og hefur meðal annars vísað til þess að hann hafi verið að flytja lokakynningu í námi sínu á umræddum tíma. Einnig að viðtalsboðunin hafi komið með stuttum fyrirvara og hann hafi ekki haft tök á að fylgjast með netfangi sínu sökum anna.

Fyrir liggur að kærandi var boðaður til viðtals á þjónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar á Akureyri þann 25. maí 2023 klukkan 10:00. Framangreind boðun var send kæranda með sannanlegum hætti, þ.e. með tölvupósti, smáskilaboðum í farsíma og skilaboðum á „Mínum síðum“, sbr. 7. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Boðunin var send kæranda með rúmlega eins sólarhrings fyrirvara. Ekki verður fallist á að skýringar kæranda þess efnis að fyrirvari hafi verið of stuttur réttlæti fjarveru hans, sbr. 3. mgr. 13. gr. laganna. Í gögnum málsins kemur fram að útskriftarráðstefna í námi kæranda hafi farið fram þann 25. maí 2023 frá klukkan 13 til 17:40. Þar sem umrætt viðtal átti að fara fram þremur klukkustundum áður en lokakynning kæranda átti sér stað verður ekki talið að skýringar hans, þess efnis að hann hafi verið að flytja lokakynningu sína á sama tíma og viðtalið hafi farið fram, réttlæti fjarveru hans.

Í 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006 kemur skýrt fram að sá sem hafni þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum skuli sæta viðurlögum á grundvelli ákvæðisins og hið sama gildi þegar hinn tryggði mæti ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma. Að mati úrskurðarnefndar velferðarmála hefur kærandi ekki fært fram viðunandi skýringar sem réttlæta að hann hafi ekki mætt í boðað viðtal hjá Vinnumálastofnun. 

Í 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um ítrekunaráhrif fyrri viðurlagaákvarðana. Ákvæðið er svohljóðandi:

„Sá sem hefur sætt viðurlögum skv. 57.–59. gr. eða biðtíma skv. 54. eða 55. gr. og eitthvert þeirra tilvika sem þar greinir á sér stað að nýju á sama tímabili skv. 29. gr. skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að þremur mánuðum liðnum frá þeim degi er ákvörðun Vinnumálastofnunar um ítrekunaráhrif liggur fyrir enda hafi hann fengið greiddar atvinnuleysisbætur skemur en samtals 24 mánuði á sama tímabili skv. 29. gr. Hafi hinn tryggði fengið greiddar atvinnuleysisbætur í samtals 24 mánuði eða lengur á sama tímabili skv. 29. gr. þegar atvik sem lýst er í 1. málsl. á sér stað skal hinn tryggði ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann uppfyllir skilyrði 31. gr.“

Samkvæmt gögnum málsins var bótaréttur kæranda felldur niður í tvo mánuði þann 21. apríl 2023 á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006. Þar sem um sama bótatímabil er að ræða, sbr. 29. gr. laganna, kom til ítrekunaráhrifa samkvæmt 1. mgr. 61. gr. laganna. Með vísan til framangreinds er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 58. gr., sbr. 1. mgr. 61. laga nr. 54/2006, staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 26. júní 2023, um að fella niður rétt A, til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir