Mál nr. 572/2023-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 572/2023

Fimmtudaginn 29. febrúar 2024

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 26. nóvember 2023, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 24. nóvember 2023, um að fella niður rétt hennar til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 27. október 2023. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 24. nóvember 2023, var kæranda tilkynnt að umsókn hennar um atvinnuleysisbætur hefði verið samþykkt en með vísan til starfsloka hjá fyrrum vinnuveitanda væri réttur til atvinnuleysisbóta hins vegar felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 54. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 26. nóvember 2023. Með bréfi, dags. 5. desember 2023, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 3. janúar 2024 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 9. janúar 2024. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi tekur fram að hún hafi sagt starfi sínu upp, eða í raun flúið, þar sem hún hafi verið lögð í einelti. Kærandi vilji virkilega vinna og sé að berjast við að finna starf. Kærandi sé með kvíða og sé hrædd við fólk. Vegna þessa fari kærandi til sálfræðings einu sinni í viku sem kosti 17.000 kr. Kærandi þurfi einnig að borga reikninga og borða. Kærandi þurfi aðstoð þar til henni hafi batnað andlega. Samstarfsfólk kæranda hafi komið illa fram við hana, hún sé miður sín og enn að vinna í að ná sér. Kærandi hafi unnið á fyrrum vinnustað í næstum eitt ár og gert sitt besta. Hún hafi þó ekki lengur getað farið á vinnustaðinn, hún sé hrædd við fyrrum yfirmann sinn og sé í áfalli.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um atvinnuleysisbætur þann 27. október 2023. Í umsókn kæranda komi fram að hún hafi sagt síðasta starfi sínu lausu vegna framkomu starfsfólks og eineltis. Þann 14. nóvember 2023 hafi stofnunin óskað eftir staðfestingu á starfstímabili hjá B, auk þess sem óskað hafi verið eftir skriflegri afstöðu kæranda á ástæðum uppsagnar. Engar skýringar hafi borist en þann 16. nóvember 2023 hafi kærandi skilað vottorði frá Lausninni, fjölskyldu- og áfallamiðstöð þar sem fram komi að hún væri í meðferð hjá sálfræðingi. Með erindi þann 24. nóvember 2023 hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hennar um atvinnuleysisbætur hefði verið samþykkt með 28% bótarétt. Með vísan til starfsloka kæranda hjá B hafi réttur hennar til greiðslu atvinnuleysisbóta þó verið felldur niður í tvo mánuði samkvæmt 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Vinnumálastofnun hafi sent kæranda erindi þann 6. desember 2023 þar sem tilgreint hafi verið að bótaréttur hennar hefði verið endurreiknaður og að útreiknaður bótaréttur væri nú 100%.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir.

Í 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysisbóta segi hinn tryggði upp starfi sínu án gildra ástæðna eða missi starf sitt vegna ástæðna sem hann sjálfur eigi sök á. Ákvæðið sé svohljóðandi:

,,Sá sem telst tryggður samkvæmt lögum þessum en hefur sagt starfi sínu lausu án gildra ástæðna skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá móttöku umsóknar um atvinnuleysisbætur. Hið sama gildir um þann sem missir starf sitt af ástæðum sem hann sjálfur á sök á. Hinn tryggði skal uppfylla skilyrði laga þessara á biðtímanum skv. 1. mgr.“

Í greinargerð með frumvarpi því sem hafi orðið að lögum um atvinnuleysistryggingar sé það áréttað að eitt af markmiðum vinnumarkaðskerfisins sé að stuðla að virkri atvinnuþátttöku fólks. Með hliðsjón af því sé ekki gefinn kostur á að fólk segi upp starfi sínu til að fá greiddar atvinnuleysisbætur án þess að sérstakar ástæður liggi að baki uppsögninni í tilvikum þegar annað starf sé ekki í boði.  Í athugasemdum við 1. mgr. 54. gr. í greinargerð með frumvarpi því sem hafi orðið að gildandi lögum um atvinnuleysistryggingar segi meðal annars að það væri erfiðleikum bundið að skilgreina nákvæmlega í lögum og reglugerðum hvaða ástæður sem liggi að baki ákvörðun þess að fólk segi störfum sínum lausum séu gildar þar sem þær ástæður geti verið af margvíslegum toga. Því hafi verið lagt til að lagareglan væri matskennd og Vinnumálastofnun falið að meta atvik og aðstæður hverju sinni. Orðalagið „gildar ástæður“ hafi verið túlkað þröngt og fá tilvik hafi verið talin falla þar undir. Stofnuninni beri því að líta til almennra reglna og málefnalegra sjónarmiða við ákvarðanir um hvort umsækjendur um atvinnuleysisbætur skuli sæta biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.

Tilgangur laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt tímabundna fjárhagsaðstoð í þrengingum sínum. Lögin veiti þeim fjárhagslegt úrræði og beri að gera ríkar kröfur til þeirra sem segi upp störfum sínum að hafa til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi. Hið sama gildi um þann sem missi starf sitt af ástæðum sem hann sjálfur eigi sök á. 

Óumdeilt sé að kærandi hafi sagt starfi sínu lausu hjá B. Í umsókn kæranda sé tilgreint að hún hafi sagt starfi sínu lausu vegna framkomu samstarfsfólks eða einelti. Kærandi hafi ekki skilaði frekari skýringum á ástæðum starfsloka áður en ákvörðun um biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysisbóta hafi verið birt. Kærandi hafi þó skilað vottorði frá Lausninni þar sem vottað sé að hún væri í meðferð hjá sálfræðingi þar. Í rökstuðningi kæranda með kæru til úrskurðarnefndar velferðarmála séu ástæður uppsagnar því fyrst tilgreindar nánar, sem sé hræðsla við yfirmann og misgjörðir samstarfsmanna. Ágreiningur þessa máls snúist um það hvort ástæður kæranda fyrir því að segja starfi sínu lausu teljist gildar í skilningi 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Orðalagið „gildar ástæður“ hafi verið túlkað þröngt og fá tilvik falli þar undir. Vinnumálastofnun telji að í þeim tilvikum sem óánægja starfsmanns með vinnuumhverfi sitt sé ástæða starfsloka þurfi sá er hlut eigi að máli að minnsta kosti að hafa gert tilraunir til úrbóta með aðkomu yfirmanns á vinnustað, stéttarfélags síns og eftir atvikum Vinnueftirlitsins áður en hann taki ákvörðun um að segja starfi sínu lausu. Af gögnum málsins megi ekki sjá að kærandi hafi leitað allra leiða til lausnar á þeim vanda sem upp hafi komið á milli hennar og samstarfsmanna eða yfirmanns. Vinnumálastofnun telji því að ástæður kæranda fyrir uppsögn sinni teljist ekki gildar í skilningi 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Vinnumálastofnun bendi á úrskurð úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða í máli nr. 201/2010. Í umræddu máli hafi reynt á túlkun á 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar en kærandi hafi sagt starfi sínu lausu vegna óánægju með starfsumhverfi og launakjör. Í niðurstöðuorðum nefndarinnar segi:

„Það er alvarlegt mál að segja starfi sínu lausu og verða án atvinnutekna án þess að vera með annað starf í hendi. Því gera lög um atvinnuleysistryggingar ráð fyrir því að ekki sé afsakanlegt að segja upp starfi sínu og þiggja í framhaldi atvinnuleysisbætur nema fyrir uppsögn séu gildar ástæður. Í samræmi við það verður að gera þá kröfu að launamenn sem telja sig ekki geta gegnt starfi sínu áfram fullreyni úrræði til úrbóta áður en þeir grípa til þess að segja starfi sínu lausu og sækja í kjölfarið um atvinnuleysisbætur.“

Að auki skuli bent á niðurstöðu úrskurðarnefndrar velferðarmála frá 26. nóvember 2019 í máli nr. 352/2019 er varði viðlíka álitaefni. Í úrskurði nefndarinnar segi meðal annars að í framkvæmd hafi verið gerð sú „krafa til launamanna að þeir nýti öll tiltæk úrræði til úrbóta áður en þeir ákveða að segja starfi sínu lausu.“

Í máli kæranda liggi ekki fyrir neinar upplýsingar um að tilraunir til úrbóta hafi verið reyndar áður en kærandi hafi sagt starfi sínu lausu, hvorki er snúi að atvinnurekanda, viðeigandi stéttarfélagi eða Vinnueftirliti. Líkt og áður hafi komið fram verði stofnunin að gera ríkar kröfur til þeirra er segi starfi sínu lausu án þess að hafa annað starf í hendi. Í ljósi framangreinds sé það mat Vinnumálastofnunar að ástæður þær er kærandi gefi fyrir uppsögn sinni teljist ekki gildar í skilningi 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og að hún skuli sæta biðtíma á grundvelli ákvæðisins.

Með vísan til framangreindra sjónarmiða sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að réttilega hafi verið staðið að ákvörðun stofnunarinnar í máli kæranda og að greiðslur atvinnuleysisbóta skuli fyrst hefjast þegar kærandi hafi verið skráð hjá Vinnumálastofnun án bóta í tvo mánuði.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 54. gr. laganna er svohljóðandi:

„Sá sem telst tryggður samkvæmt lögum þessum en hefur sagt starfi sínu lausu án gildra ástæðna skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá móttöku umsóknar um atvinnuleysisbætur, sbr. þó 4. mgr. Hið sama gildir um þann sem missir starf af ástæðum sem hann á sjálfur sök á.“

Óumdeilt er að kæranda var sagt upp störfum hjá B en ágreiningur málsins lýtur að því hvort hún hafi sjálf átt sök á uppsögninni. Í athugasemdum við 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006 í frumvarpi til laga um atvinnuleysistryggingar kemur fram að það sé erfiðleikum bundið að takmarka þau tilvik sem geti talist til gildra ástæðna í lögum og reglugerðum þar sem ástæður þess að fólk segi störfum sínum lausum eða missi þau geti verið af margvíslegum toga. Því sé lagt til að lagareglan verði áfram matskennd og Vinnumálastofnun falið að meta atvik og aðstæður hverju sinni. Stofnuninni beri að líta til almennra reglna og málefnalegra sjónarmiða við ákvarðanir um hvort umsækjendur um atvinnuleysisbætur skuli sæta biðtíma eftir atvinnuleysisbótum. Jafnframt er bent á að um íþyngjandi ákvörðun sé að ræða.

Kærandi hefur gefið þær skýringar að hún hafi sagt upp starfi sínu vegna framkomu samstarfsfólks og eineltis.

Ekki liggur fyrir að kærandi hafði leitað einhverra úrbóta á aðstæðum áður en hún sagði upp starfi sínu. Að mati úrskurðarnefndarinnar liggja því ekki fyrir gildar ástæður fyrir uppsögn í skilningi 54. gr. laga nr. 54/2006. Að því virtu átti kærandi ekki rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en að tveimur mánuðum liðnum frá móttöku umsóknar hennar um atvinnuleysisbætur, sbr. 1. mgr. ákvæðisins. Hin kærða ákvörðun er því staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 24. nóvember 2023, um að fella niður rétt A, til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir