Mál nr. 97/2022 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 97/2022

Fimmtudaginn 28. apríl 2022

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 10. febrúar 2022, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 10. janúar 2022, um að fella niður rétt hennar til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 8. júlí 2021 og var umsóknin samþykkt 16. ágúst sama ár. Þann 7. október 2021 var kærandi boðuð á námskeið á vegum Vinnumálastofnunar sem fara átti fram á tímabilinu 11. október til 7. desember 2021. Kæranda var greint frá því að skyldumæting væri á námskeiðið ræða og að ótilkynnt forföll kynnu að leiða til sviptingar atvinnuleysisbóta. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 3. janúar 2022, var óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda til þess að hafa ekki mætt á boðað námskeið. Skýringar bárust frá kæranda sama dag. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 10. janúar 2022, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hennar væri felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála þann 10. febrúar 2022. Með bréfi, dags. 11. febrúar 2022, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 31. mars 2022, og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 1. apríl 2022. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru til úrskurðarnefndar greinir kærandi frá því að hún hafi verið boðuð á staðnámskeiðið „Íslensk menning og samfélag“ sem hafi verið haldið á tímabilinu 11. október til 7. desember 2021, á mánudögum og fimmtudögum frá klukkan 9-12. Kærandi hafi ekki getað mætt á námskeiðið þar sem hún eigi dóttur sem bíði enn eftir daggæslu/leikskólaplássi. Samkvæmt meðfylgjandi staðfestingu frá fræðslusviði Akureyrarbæjar sé skortur á daggæslu- og leikskólaplássum í bæjarfélaginu. Maki kæranda vinni vaktavinnu og hafi ekki færi á að taka sér frí til þess að kærandi geti mætt á námskeið. Öll fjölskylda kæranda (nema eiginmaður og börn) sé búsett í B og því enginn nákominn sem gæti hlaupið til og passað. Kærandi hafi látið vita að hún gæti ekki mætt á námskeiðið og skilað staðfestingu frá fræðslusviði til Vinnumálastofnunar. Þrátt fyrir það hafi stofnunin fellt bótarétt kæranda niður í tvo mánuði. Kærandi vilji kæra þá ákvörðun Vinnumálastofnunar, enda geti hún ekki haft áhrif á stöðu biðlista fyrir leikskóla og daggæslu í bæjarfélagi sínu. Enn fremur vilji hún koma því á framfæri að hefði námskeiðið verið fjarnámskeið hefði hún vel getað tekið þátt heiman frá.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að þann 7. október 2021 hafi kæranda verið sendur tölvupóstur og smáskilaboð í farsíma sinn þar sem hún hafi verið boðuð á námskeiðið: „Íslensk menning og samfélag“ sem haldið yrði mánudaga til fimmtudaga á milli klukkan 9-12 frá 11. október til 7. desember. Í erindi til kæranda hafi verið vakin athygli á 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og að skyldumæting væri á námskeiðið. Kæranda hafi jafnframt verið tjáð að tilkynna bæri öll forföll ekki seinna en samdægurs til stofnunarinnar, annars kynni það að valda missi bótaréttar. Þann 12. október 2021 hafi Vinnumálastofnun borist upplýsingar frá námskeiðshaldara þar sem segi að kærandi hefði ekki mætt og ekki svarað síma. Þá hafi kærandi ekki heldur svarað símtölum frá stofnuninni. Með erindi, dags. 12. október 2021, hafi kærandi verið boðuð í viðtal vegna fjarveru sinnar á þjónustuskrifstofu stofnunarinnar þann 14. október klukkan 9. Kærandi hafi verið upplýst um að skyldumæting væri í viðtöl og að tilkynna bæri öll forföll ekki seinna en samdægurs. Í erindi til kæranda hafi verið vakin athygli á hugsanlegum viðurlögum. Þann 12. október 2021 hafi kærandi óskað eftir því að fá að koma seinna þar sem sonur hennar væri í sóttkví. Með erindi, dags. 13. október 2021, hafi kærandi verið boðuð í viðtal að nýju þann 18. október klukkan 9:30. Kærandi hafi mætt í viðtal á þjónustuskrifstofu þann 18. október 2021 þar sem fram hafi komið að hún væri í vandræðum með að fá pláss á leikskóla en fengi móður sína til að passa ef það yrði einhver vinna.

Þann 28. október 2021 hafi verið óskað eftir staðfestingu frá kæranda þess efnis að hún hefði sótt um pláss á leikskóla eða dagmömmu fyrir barn sitt. Með erindi, dags 30. desember 2021, hafi verið óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda á því hvers vegna hún hefði hafnað vinnumarkaðsúrræði, þ.e. þar sem hún hafi ekki mætt á námskeiðið „Íslensk menning og samfélag“ dagana 11. október til 7. desember 2021. Skýringar kæranda hafi borist þann 3. janúar 2022 þar sem hún hafi greint frá því að hún hefði ekki getað mætt á námskeiðið þar sem hún hefði ekki pössun fyrir eins árs gamalt barn sitt en hún hefði þegar sótt um leikskólapláss. Kærandi hafi greint frá því að hafa þegar upplýst námskeiðshaldara SÍMEY um að hún gæti ekki mætt á námskeiðið. Þann 10. janúar 2022 hafi Vinnumálastofnun fjallað um fjarveru kæranda á boðað námskeið. Fyrir hafi legið skýringar kæranda. Kærandi hafi verið upplýst um að það væri mat stofnunarinnar að skýringar hennar teldust ekki gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar og að bótaréttur hennar hafi verið felldur niður í tvo mánuði sem ella hefðu verið greiddar atvinnuleysisbætur fyrir. Viðbótargögn hafi borist frá kæranda þann 13. janúar 2022 með staðfestingu frá fræðslusviði Akureyrarbæjar þess efnis að barn hennar væri á biðlista eftir leikskólaplássi. Þann 19. janúar 2022 hafi Vinnumálastofnun fjallað um málið að nýju með tilliti til nýrra gagna. Það hafi verið mat stofnunarinnar að staðfesta bæri fyrri ákvörðun frá 10. janúar 2022, enda hefði sú ákvörðun að geyma efnislega rétta niðurstöðu.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Ágreiningur í máli þessu snúi að því hvort rétt hafi verið að beita kæranda viðurlögum á grundvelli 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar vegna fjarveru á áðurnefnt námskeið „Íslensk menning og samfélag“.

Í 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um almenn skilyrði fyrir atvinnuleysistryggingum launamanna. Í a-lið 1. mgr. 13. gr. sé kveðið á um það skilyrði að atvinnuleitandi skuli vera í virkri atvinnuleit. Samkvæmt h-lið 14. gr. felist virk atvinnuleit meðal annars í því að hafa vilja og getu til að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum sem standi til boða. Í 13. gr. laga nr. 55/2006 um vinnumarkaðsaðgerðir komi einnig fram skylda þess sem teljist tryggður samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar til að taka þátt í vinnumarkaðsúrræðum sem Vinnumálastofnun bjóði upp á. Ákvæðið sé svohljóðandi:

„Atvinnuleitandi skal fylgja eftir áætlun um atvinnuleit og þátttöku í viðeigandi vinnumarkaðsúrræðum skv. 11. gr. og gera það sem í hans valdi stendur til að bæta vinnufærni sína til þess að verða virkur þátttakandi á vinnumarkaði. Þar á meðal skal atvinnuleitandi ávallt mæta í viðtöl til ráðgjafa Vinnumálastofnunar skv. 14. gr. og taka þátt í þeim vinnumarkaðsúrræðum er standa honum til boða. Atvinnuleitandi skal jafnframt tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á vinnufærni hans eða aðstæðum að öðru leyti án ástæðulausrar tafar.“

Í 1. mgr. 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar segi svo:

„Sá sem hafnar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, sbr. lög um vinnumarkaðsaðgerðir, samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 4. mgr. Hið sama gildir þegar hinn tryggði mætir ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma skv. 6. mgr. 9. gr., 3. mgr. 13. gr. eða 3. mgr. 18. gr.“

Í 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar komi skýrt fram að hafni einstaklingur þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum skuli hann sæta tveggja mánaða biðtíma eftir atvinnuleysisbótum. Hið sama gildi þegar hinn tryggði hafni vinnumarkaðsúrræði Vinnumálastofnunar og/eða tilkynni ekki forföll innan gefinna tímamarka.

Fyrir liggi að kærandi hafi ekki mætt á boðað námskeið dagana 11. október til 7. desember 2021 sem liður í vinnumarkaðsúrræði Vinnumálastofnunar. Kæranda hafi verið send boðun á námskeiðið með tölvupósti og í uppgefið símanúmer þann 7. október. Auk boðunar á námskeiðið hafi athygli verið vakin á 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og ítarlegar upplýsingar um fyrirkomulag námskeiðsins, svo sem að um skyldumætingu væri að ræða og að tilkynna bæri öll forföll í síðasta lagi samdægurs. Þá liggi fyrir að kærandi hafi ekki mætt á boðað námskeið og ekki tilkynnt um forföll innan tímamarka. Í skýringum kæranda til Vinnumálastofnunar komi fram að hún hafi ekki getað mætt á námskeiðið þar sem hún hefði ekki daggæslu fyrir barn sitt. Í skýringum kæranda með kæru til nefndarinnar segi jafnframt að hún hefði getað nýtt sér námskeiðið hefði það verið í fjarkennslu.

Líkt og áður hafi verið rakið hvíli rík skylda á atvinnuleitendum að taka þátt í þeim vinnumarkasúrræðum sem þeim standi til boða í atvinnuleit sinni. Samkvæmt skýringum kæranda hafi hún ekki getað setið umrætt námskeið þar sem hún hafði ekki daggæslu fyrir barn sitt sem væri á bið eftir leikskólaplássi. Hvað varði skýringar kæranda megi nefna að í greinargerð með frumvarpi því er varð að lögum um atvinnuleysistryggingar komi meðal annars fram í athugasemdum við 14. gr. laganna að það að hafa ekki barnapössun fyrir ung börn á dagvinnutíma réttlæti ekki höfnun í þátttöku vinnumarkaðsúrræða. Þá samræmist slíkar skýringar ekki skilyrðum 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar um virka atvinnuleit atvinnuleitanda.

Í ljósi þess að rík skylda hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum og að tilkynna Vinnumálastofnun um allar þær breytingar sem verði á högum þeirra innan gefinna tímamarka sé það sé mat Vinnumálastofnunar að skýringar sem kærandi hafi fært fram teljist ekki gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Með því að hafna vinnumarkaðsúrræði hafi kærandi brugðist skyldum sínum samkvæmt 58. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Með vísan til framangreindra sjónarmiða sé það afstaða Vinnumálastofnunar að kærandi skuli sæta biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysisbóta á grundvelli 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Í 58. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um viðurlög við því ef þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum er hafnað. Segir þar í 1. mgr. að sá sem hafnar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, sbr. lög um vinnumarkaðsaðgerðir, samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar eftir að hafa verið í atvinnuleit í að minnsta kosti fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur, skuli ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta samkvæmt VII. kafla laganna fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila. Hið sama gildir þegar hinn tryggði mætir ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma samkvæmt 6. mgr. 9. gr., nú 7. mgr. 9. gr., 3. mgr. 13. gr. eða 3. mgr. 18. gr. laganna.

Í athugasemdum greinargerðar við frumvarp það er varð að lögum nr. 54/2006 segir meðal annars um 1. mgr. 58. gr. að ekki séu tilgreindar sérstakar vinnumarkaðsaðgerðir sem geti valdið því að hinn tryggði þurfi að sæta viðurlögum samkvæmt ákvæðinu heldur eigi það við um allar aðgerðir sem hinum tryggða sé boðið að taka þátt í til að auka líkur sínar á að fá vinnu við hæfi. Gert sé ráð fyrir að Vinnumálastofnun annist skipulag vinnumarkaðsaðgerða og hinir tryggðu njóti faglegrar ráðgjafar sérfræðinga stofnunarinnar. Þannig megi ætla að þeim, sem eru tryggðir innan atvinnuleysistryggingakerfisins, verði boðin þátttaka í vinnumarkaðsúrræðum við hæfi en litið sé svo á að þeim sé skylt að taka þátt í slíkum úrræðum. Bregðist hinn tryggði þessum skyldum sínum leiði það til viðurlaga í formi biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.

Í gögnum málsins liggur fyrir að kærandi var boðuð á námskeið á vegum Vinnumálastofnunar sem haldið var á tímabilinu 11. október til 7. desember 2021. Kæranda var greint frá því að skyldumæting væri á námskeiðið. Kærandi mætti ekki á námskeiðið og hefur borið því við að hafa ekki haft daggæslu fyrir dóttur sína.

Í 1. mgr. 13. gr. laga nr. 54/2006 er fjallað um almenn skilyrði þess að vera tryggður samkvæmt lögunum. Eitt af þeim skilyrðum er að vera í virkri atvinnuleit samkvæmt 14. gr., en í því felst meðal annars að hafa vilja og getu til að taka starfi án sérstaks fyrirvara, sbr. d-lið 1. mgr. ákvæðisins. Í athugasemdum við þetta ákvæði frumvarpsins segir svo:

„Enn fremur þykir ástæða til að taka fram að umsækjandi teljist vera í virkri atvinnuleit þegar hann, frá því að umsókn um atvinnuleysisbætur barst, hefur bæði vilja og getu til að taka starfi án sérstaks fyrirvara. Að öðrum kosti verður ekki litið á hlutaðeigandi í virkri atvinnuleit. Felur þetta til dæmis í sér að gert er ráð fyrir að foreldrar í virkri atvinnuleit með ung börn hafi barnapössun en reynslan í núverandi kerfi er að ungt fólk ber oft fyrir sig að það geti hvorki mætt í atvinnuviðtöl né tekið þátt í vinnumarkaðsúrræðum þar sem það hefur ekki gæslu fyrir börn sín.“

Að mati úrskurðarnefndar velferðarmála hefur kærandi ekki fært fram viðunandi skýringar sem réttlæta að hún hafi ekki mætt á boðað vinnumarkaðsúrræði. Það námskeið sem kærandi var boðuð á var haldið á dagvinnutíma og bar henni því að gera ráðstafanir varðandi dagvistun fyrir barn sitt þann tíma og mæta á námskeiðið.

Með vísan til framangreinds er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006, staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 10. janúar 2022, um að fella niður rétt A, til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir