Mál nr. 276/2024-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 276/2024

Fimmtudaginn 19. september 2024

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 14. júní 2024, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 13. júní 2024, um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til hennar.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 16. janúar 2024 og var umsóknin samþykkt 20. febrúar 2024. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 13. júní 2024, var kæranda tilkynnt að greiðslur atvinnuleysisbóta til hennar hefðu verið stöðvaðar á grundvelli 1. mgr. 57. gr., sbr. 4. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sökum þess að hún hefði hafnað starfi.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 14. júní 2024. Með bréfi, dags. 18. júní 2024, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar vegna kærunnar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 21. ágúst 2024 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 26. ágúst 2024. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að þann 13. júní 2024 hafi Vinnumálastofnun tekið ákvörðun um að hún ætti ekki rétt á atvinnuleysisbótum þar sem hún hefði að mati stofnunarinnar hafnað atvinnutilboði frá B. Kærandi sé mjög ósammála þeirri ákvörðun Vinnumálastofnunar af nokkrum ástæðum.

Í fyrsta lagi hafi atvinnurekandi hringt í kæranda og tjáð henni að hann væri að leita að fólki í sumarstarf. Þegar kærandi hafi tjáð atvinnurekanda að hún óskaði eftir framtíðarstarfi hjá fyrirtækinu ef mögulegt væri hafi atvinnurekandi svarað neitandi og slitið símtalinu. Í öðru lagi hafi kærandi hvorki hafnað vinnu né atvinnuviðtali þar sem hún hafi ekki verið boðuð í viðtal, auk þess sem atvinnurekandi hafi slitið símtalinu.

Kærandi hafi verið atvinnulaus frá 16. janúar 2024 og beðið í meira en fjóra mánuði eftir atvinnuleysisbótum. Hún sé í atvinnuleit og sé meira en tilbúin til að byrja að vinna eins og fljótt og hægt sé.

Kærandi ítreki að hún hafi hvorki hafnað vinnu né atvinnuviðtali og telji ljóst að atvinnurekandi hafi ekki haft áhuga á að ráða hana.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um greiðslu atvinnuleysistrygginga með umsókn, dags. 16. janúar 2024. Með erindi, dags. 20. febrúar 2024, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hennar hefði verið samþykkt og að útreiknaður bótaréttur væri 100%.

Þann 24. maí 2024 hafi Vinnumálastofnun borist tilkynning um að kærandi hefði hafnað starfi hjá B. Um hafi verið að ræða starf sem ræstitæknir og aðstoð við morgunmat. Kæranda hafi verið miðlað í umrætt starf þann 23. maí 2024 af Vinnumálastofnun. Í skýringum atvinnurekanda komi fram að kærandi hafi eingöngu viljað vinnu til framtíðar.

Með erindi, dags. 12. júní 2024, hafi Vinnumálastofnun óskað eftir skýringum á ástæðum þess að kærandi hefði hafnaði starfi hjá fyrirtækinu. Vinnumálastofnun hafi borist skýringar kæranda samdægurs. Í skýringum kæranda hafi komið fram að henni hefði ekki verið boðið atvinnuviðtal.

Þann 13. júní 2024 hafi Vinnumálastofnun tilkynnt kæranda að greiðslur atvinnuleysistrygginga til hennar væru stöðvaðar sökum þess að hún hefði hafnað starfi hjá B. Ákvörðun þessi hafi verið tekin á grundvelli 1. mgr. 57. gr., sbr. 4. mgr. 61. gr. laga um atvinnuleysistryggingar þar sem um þriðju viðurlög hafi verið að ræða. Kærandi hafi áður sætt viðurlögum þann 12. september 2023 og 16. janúar 2024 vegna starfsloka.

Stofnuninni hafi borist fyrirspurn frá kæranda þann 20. júní 2024 í tölvupósti. Í þeirri fyrirspurn kæranda hafi meðal annars komið fram að hún hafi ekki hafnað atvinnutilboði. Fyrirtækið hafi augljóslega ekki haft neinn áhuga á að ráða hana.

Þann 24. júní hafi erindi verið sent á skráðan tengilið hjá B með beiðni um frekari upplýsingar. Svar frá atvinnurekanda hafi borist samdægurs. Í svari atvinnurekanda hafi komið fram að kærandi hafi verið mjög óviss með starfið en á endanum hafnað því þar sem starfið væri aðeins tímabundið. Það hafi staðið til að hún kæmi í viðtal.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Tilgangur laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt tímabundna fjárhagsaðstoð í þrengingum sínum. Með lögunum sé verið að tryggja stöðu og öryggi fólks í atvinnuleysi. Gert sé ráð fyrir að hinir tryggðu séu í virkri atvinnuleit þann tíma. Ríkar kröfur beri að gera til þeirra sem hafni starfi á innlendum vinnumarkaði að hafa til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi.

Eitt af skilyrðum þess að umsækjandi um atvinnuleysisbætur eigi rétt til greiðslu atvinnuleysistrygginga sé að vera í virkri atvinnuleit, sbr. a. lið 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í 14. gr. laganna sé nánar kveðið á um hvað teljist til virkrar atvinnuleitar. Þar sé útlistað að umsækjandi þurfi meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem sé á Íslandi án sérstaks fyrirvara og hafa til þess vilja og getu. Að öðrum kosti verði ekki litið á hlutaðeigandi í virkri atvinnuleit.

Fyrir liggi að kærandi hafi hafnað starfi hjá B. Henni hafi í kjölfarið verið gert að sæta viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Ákvæði 1. mgr. 57. gr. sé svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Í athugasemdum með 57. gr. í frumvarpi því er hafi orðið að lögum nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sé tekið fram að ekki skipti máli hvort það starf sem atvinnuleitanda bjóðist sé fullt starf, hlutastarf eða vaktavinna, þar sem mikilvægt sé að hinn tryggði verði aftur virkur á vinnumarkaði. Þá sé áréttað að það að hafna því að fara í atvinnuviðtal eða sinna ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar hafi sömu áhrif og sú ákvörðun að taka ekki starfi sem bjóðist. Ástæðan sé einkum sú að atvinnuviðtal sé venjulega meginforsenda þess að hinum tryggða verði boðið starf og þyki mega leggja þá ákvörðun að jöfnu við því að hafna starfi.

Samkvæmt 4. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar skuli Vinnumálastofnun meta við ákvörðun um viðurlög samkvæmt 1. mgr. 57. gr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna atvinnuviðtali hafi verið réttlætanleg, en í 4. mgr. segi orðrétt:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Vinnumálastofnun sé gert að meta skýringar atvinnuleitanda vegna höfnunar á atvinnutilboði með hliðsjón af þeirri ríku skyldu sem hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til að vera reiðubúnir að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, án sérstaks fyrirvara og hafa til þess vilja og getu. Gert sé ráð fyrir því að Vinnumálastofnun sé heimilt að líta til aldurs hins tryggða, félagslegra aðstæðna tengdum skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima við ákvörðun um hvort hinn tryggði skuli sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 57. gr. laganna. Enn fremur sé Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar í boði sé starf fjarri heimili hans sem geri kröfur um að hlutaðeigandi flytji búferlum.

Þær skýringar sem kærandi hafi gefið þann 12. júní 2024 fyrir ástæðu höfnunar á umræddu starfi lúti einkum að því að hún hafi ekki talið sig hafa hafnað atvinnutilboði. Henni hafi borist símtal þar sem atvinnurekandi hafi tekið fram að um væri að ræða tímabundið starf yfir sumarið. Hún hafi tjáð atvinnurekanda að hún væri að leita að fullu starfi. Atvinnurekandi hafi þá lokið símtalinu án þess að bjóða henni í atvinnuviðtal.

Í skýringum kæranda frá 20. júní 2024 komi fram að hún telji að hún hafi ekki hafnað starfi. Atvinnurekandi hafi augljóslega ekki haft áhuga á að ráða hana til vinnu.

Í rökstuðningi kæranda með kæru til úrskurðarnefndar velferðarmála komi fram að atvinnurekandi hafi hringt og tjáð henni að þau væru að leita að fólki yfir sumarið. Hún hafi spurst fyrir um hvort möguleiki væri á framtíðarráðningu. Atvinnurekandi hafi neitað og slitið símtalinu. Þá taki kærandi fram að hún hafi hvorki hafnað vinnu né atvinnuviðtali. Henni hafi ekki verið boðið í atvinnuviðtal og atvinnurekandi hafi ekki haft áhuga á að ráða hana til vinnu.

Í tilkynningu frá B þann 24. maí 2024 komi fram að kærandi hafi hafnað starfi og tekið fram að hún hafi aðeins viljað starf til framtíðar.

Þann 24. júní 2024 hafi í kjölfar fyrirspurnar frá kæranda verið kallað eftir frekari skýringum frá atvinnurekanda. Vinnumálastofnun hafi borist svar frá atvinnurekanda samdægurs og þar hafi komið fram að kærandi hafi verið mjög óviss með starfið en á endanum hafnað því þar sem það væri tímabundið. Það hafi staðið til að hún kæmi í viðtal.

Það sé mat Vinnumálastofnunar að kærandi hafi hafnað starfi hjá B án þess að hafa gildar skýringar í skilningi 4. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Atvinnuleitendum beri rík skylda til að taka hverju því starfi sem þeim bjóðist án sérstaks fyrirvara, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi, sbr. 1. mgr. 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Kæranda hafi þann 12. september 2023 verið gert að sæta viðurlögum í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar vegna starfsloka hjá fyrrum atvinnurekanda. Þá hafi kæranda þann 16. janúar 2024 aftur verið gert að sæta viðurlögum í þrjá mánuði vegna starfsloka.

Með vísan til framangreinds sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að kærandi hafi í símtali við atvinnurekanda hafnað starfi í skilningi 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Kæranda hafi því borið að sæta viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laganna.

Þar sem um hafi verið að ræða þriðja tilfellið sem kæranda hafi verið gert að sæta viðurlögum komi til ítrekunaráhrifa fyrri viðurlaga hennar, sbr. 4. mgr. 61. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Samkvæmt ákvæðinu skuli sá sem hafi sætt viðurlögum þrisvar sinnum á sama bótatímabili samkvæmt 29. gr. ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann hafi starfað samfellt á innlendum vinnumarkaði í að minnsta kosti 24 mánuði frá því að hann fékk síðast greiddar atvinnuleysisbætur. Vinnumálastofnun hafi því borið að stöðva greiðslur til kæranda.

Með vísan til alls framangreinds sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að kærandi skuli sæta synjun frekari greiðslna atvinnuleysisbóta þar til skilyrði 31. gr. verði uppfyllt sökum þess að hún hafi hafnað starfi hjá B, sbr. 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar og 4. mgr. 61. gr. sömu laga.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda á grundvelli 1. mgr. 57. gr., sbr. 4. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Þá segir svo í 4. mgr. 57. gr. laganna:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Samkvæmt gögnum málsins var kæranda þann 23. maí 2024 miðlað í starf hjá fyrirtækinu B. Fyrirtækið tilkynnti Vinnumálastofnun þann 24. maí 2024 að kærandi hefði hafnað starfinu þar sem hún hafi eingöngu viljað vinnu til framtíðar. Kærandi hefur gefið þær skýringar að hún hafi ekki hafnað starfinu. Hún hafi óskað eftir framtíðarstarfi en atvinnuleitandi hafi neitað því og slitið símtalinu. Þá hafi kærandi ekki verið boðuð í atvinnuviðtal. Hún telji ljóst að atvinnurekandi hafi ekki haft áhuga á að ráða hana.

Úrskurðarnefndin telur að framkomin gögn bendi til þess að kærandi hafi í raun hafnað starfi hjá fyrirtækinu B. Í 1. mgr. 13. gr. laga nr. 54/2006 er fjallað um almenn skilyrði þess að vera tryggður samkvæmt lögunum. Eitt af þeim skilyrðum er að vera í virkri atvinnuleit samkvæmt 14. gr. en í því felst meðal annars að vera reiðubúinn að taka starfi óháð því hvort um fullt starf eða hlutastarf er að ræða eða vaktavinnu, sbr. f. lið 1. mgr. ákvæðisins. Að því virtu er það mat úrskurðarnefndarinnar að þær skýringar sem kærandi hefur gefið séu ekki þess eðlis að þær réttlæti höfnun á starfinu, sbr. 4. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006.

Í 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um ítrekunaráhrif fyrri viðurlagaákvarðana. Ákvæðið er svohljóðandi:

„Sá sem hefur sætt viðurlögum skv. 57.–59. gr. eða biðtíma skv. 54. eða 55. gr. og eitthvert þeirra tilvika sem þar greinir á sér stað að nýju á sama tímabili skv. 29. gr. skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að þremur mánuðum liðnum frá þeim degi er ákvörðun Vinnumálastofnunar um ítrekunaráhrif liggur fyrir enda hafi hann fengið greiddar atvinnuleysisbætur skemur en samtals 24 mánuði á sama tímabili skv. 29. gr. Hafi hinn tryggði fengið greiddar atvinnuleysisbætur í samtals 24 mánuði eða lengur á sama tímabili skv. 29. gr. þegar atvik sem lýst er í 1. málsl. á sér stað skal hinn tryggði ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann uppfyllir skilyrði 31. gr.“

Þá segir í 4. mgr. 61. gr. að ef atvik sem lýst sé í 1. málsl. 1. mgr. endurtaki sig á sama tímabili samkvæmt 29. gr. skuli hinn tryggði ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann uppfyllir skilyrði 31. gr. Samkvæmt 29. gr. laga nr. 54/2006 getur sá sem telst tryggður samkvæmt lögunum átt rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta samfellt í 30 mánuði frá þeim degi er Vinnumálastofnun tók við umsókn hans um atvinnuleysisbætur, nema annað leiði af lögunum. Biðtími eftir greiðslu atvinnuleysisbóta samkvæmt X. kafla telst hluti tímabilsins sem og sá tími er viðurlög samkvæmt XI. kafla standa yfir. Í 31. gr. laga nr. 54/2006 kemur fram að nýtt tímabil samkvæmt 29. gr. hefjist þegar hinn tryggði sækir að nýju um atvinnuleysisbætur til Vinnumálastofnunar eftir að hafa starfað samfellt á innlendum vinnumarkaði í að minnsta kosti 24 mánuði frá því að hann fékk síðast greiddar atvinnuleysisbætur.

Samkvæmt gögnum málsins hófst bótatímabil kæranda í september 2023. Kærandi sætti niðurfellingu bótaréttar á grundvelli 54. gr. laga nr. 54/2006 þann 20. september 2023 og sætti aftur viðurlögum á grundvelli 54. gr. laganna þann 20. febrúar 2024.

Þar sem um sama bótatímabil er að ræða, sbr. 29. gr. laganna, kom til ítrekunaráhrifa samkvæmt 4. mgr. 61. gr. laganna.

Með vísan til framangreinds er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda á grundvelli 1. mgr. 57. gr., sbr. 4. mgr. 61. laga nr. 54/2006, staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 13. júní 2024, um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til A, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

________________________________­­ 

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir