Mál nr. 640/2021 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 640/2021

Fimmtudaginn 3. mars 2022

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 28. nóvember 2021, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 26. nóvember 2021, um að fella niður rétt hennar til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslu atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 3. apríl 2021 og var umsókn hennar samþykkt 20. júlí 2021. Þann 9. nóvember 2021 var kærandi boðuð á fund hjá Vinnumálastofnun sem fara átti fram þann 11. nóvember 2021. Tekið var fram að um skyldumætingu væri að ræða og að ótilkynnt forföll kynnu að leiða til stöðvunar greiðslna. Kærandi boðaði forföll samdægurs. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 17. nóvember 2021, var óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda fyrir því að hafa ekki mætt í boðað viðtal þann 11. nóvember 2021. Skýringar bárust frá kæranda samdægurs. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 26. nóvember 2021, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hennar væri felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar þar sem hún hafi ekki mætt á boðaðan fund hjá stofnuninni. 

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála þann 28. nóvember 2021. Með bréfi, dags. 2. desember 2021, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Sú beiðni var ítrekuð þann 28. janúar 2022. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 1. febrúar 2022 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 3. febrúar 2022. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru er greint frá því að þann 9. nóvember 2021 hafi kærandi verið boðuð á fund Vinnumálastofnunar sem hafi átt að fara fram á Mývatni þann 11. nóvember 2021. Af persónulegum ástæðum hafi kærandi ekki getað mætt á þann fund. Hún hafi því beðið um annan fund á Mývatni seinna en ekki hafi verið fallist á það.

Þann 26. nóvember 2021 hafi Vinnumálastofnun sent kæranda bréf á íslensku, jafnvel þó að hún hafi óskað eftir því að samskipti yrðu á ensku þegar hún hafi sótt um greiðslur atvinnuleysisbóta þar sem stofnunin kveðist veita þjónustu á þremur tungumálum, íslensku, ensku og pólsku. Kærandi skilji ekkert í þessu bréfi.

Kærandi hafi sent Vinnumálastofnun erindi þann 21. nóvember 2021 sem enn hafi ekki verið svarað. Kærandi sé hrædd um að hún fái ekki greiddar atvinnuleysisbætur eftir að hafa fengið bréf frá stofnuninni þann 26. nóvember 2021 sem hún skilji ekkert í.

Kærandi sé að undirbúa U2 umsókn til þess að geta dvalið og leitað að starfi innan ESB/EES, nánar tiltekið í B. Kærandi hafi átt flug frá Reykjavík til C þann 23. desember 2021. Tíminn skipti höfuðmáli.

Kærandi óski eftir því að farið verði yfir kæru hennar og að henni verði veitt aðstoð við að fá atvinnuleysisbætur aftur, ef Vinnumálastofnun felli þær niður sem kærandi haldi að stofnunin hafi gert. Vinnumálastofnun hafi einnig stöðvað atvinnuleysisbætur hennar síðasta sumar, án þess að rannsaka málið. Niðurstaðan í því máli hafi verið sú að ekki hafi verið um að ræða sök kæranda heldur starfsmanns en atvinnuleysisbætur kæranda hafi samt sem áður verið felldar niður í tvo mánuði. Enn fremur óski kærandi eftir aðstoð við að fá U2 umsókn sína samþykkta, auk greiðslna atvinnuleysisbóta á meðan hún leiti eftir starfi í B frá janúar til mars 2022.

Vinnumálastofnun hafi aldrei í samtölum sínum eða gjörðum leiðbeint kæranda um rétt hennar eða kæruheimild. Stofnunin hafi leiðbeiningarskyldu og þurfi að hafa ákveðið gagnsæi sem sé ein af grunnstoðum í lýðræðissamfélagi.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um greiðslu atvinnuleysisbóta með umsókn, dags. 3. apríl 2021. Með erindi, dags. 20. júlí 2021, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hennar hefði verið samþykkt og að útreiknaður bótaréttur hennar væri 100%

Þann 9. nóvember 2021 hafi kærandi verið boðuð til viðtals hjá ráðgjafa Vinnumálastofnunar í Íþróttamiðstöð Skútustaðahrepps á Mývatni á milli klukkan 14:00 og 15:00 þann 11. nóvember 2021. Kæranda hafi verið tjáð að um skyldumætingu væri að ræða og að öll forföll þyrfti að boða án ástæðulausrar tafar. Athygli kæranda hafi jafnframt verið vakin á því að ótilkynnt forföll kynnu að leiða til þess að greiðslur atvinnuleysisbóta til hennar yrðu stöðvaðar. Boðunin hafi verið send á netfang kæranda, ásamt því að hún hafi fengið tilkynningu með skilaboðum á „Mínum síðum“ og í farsíma. Boðunin hafi verið bæði á íslensku og ensku.

Sama dag, eða þann 9. nóvember, hafi kærandi sent ráðgjafa Vinnumálastofnunar tölvupóst. Hún hafi sagt að hún yrði ekki á Mývatni fyrr en í lok nóvember og hafi óskað eftir því að umrætt viðtal færi fram þá. Tölvupósti kæranda hafi verið svarað þann 10. nóvember af ráðgjafa stofnunarinnar sem hafi greint kæranda frá því að þjónustuskrifstofur Vinnumálastofnunar væru staðsettar um allt land. Kærandi þyrfti aðeins að láta ráðgjafa vita hvar hún væri stödd á landinu og þá gæti verið fundinn tími til að mæta í viðtal á annarri þjónustuskrifstofu. Kærandi hafi þá sagst ætla að mæta á þjónustuskrifstofu stofnunarinnar á Mývatni þegar hún yrði þar næst. Ráðgjafi stofnunarinnar hafi þá áréttað að mætingarskylda væri í umrætt viðtal. Hún hafi beðið kæranda aftur um að láta vita hvar hún væri stödd á landinu svo að hægt væri að boða hana í viðtal á staðs sem hentaði henni. Kæranda hafi þannig staðið meðal annars til boða að mæta til viðtals á Húsavík og á Akureyri. Kærandi hafi aftur á móti óskað eftir því að henni yrði gefinn viðtalstími á Mývatni á degi sem hún gæti sannarlega mætt. Þá hafi kærandi gert athugasemd við það að hún væri boðuð til viðtals með aðeins tveggja daga fyrirvara og hún hafi viljað fá að sjá lagaheimild fyrir slíkri boðun. Hún hafi jafnframt óskað eftir því að fá sendar upplýsingar um útgáfu U2-vottorðs. Kæranda hafi kjölfarið verið send lög um atvinnuleysistryggingar ásamt upplýsingum um útgáfu U2-vottorðs. 

Með tölvupósti, dags. 11. nóvember 2021, hafi kærandi gert athugasemdir við vinnubrögð Vinnumálastofnunar. Hún hafi meðal annars kveðið Vinnumálastofnun aldrei hafa upplýst hana um með hvaða hætti stofnunin myndi koma upplýsingum eða öðrum boðum til hennar og hafi hún vísað máli sínu til stuðnings til ákvæðis 7. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Kærandi hafi sagst ætla að vísa kvörtunum sínum til umboðsmanns Alþingis og stjórnar Vinnumálastofnunar og að hún gæti mætt til viðtals á Mývatni þegar búið væri að leysa úr málum hennar þar.

Þann 12. nóvember 2021 hafi kærandi sent fyrirspurn til Vinnumálastofnunar. Hún hafi viljað fá upplýsingar um það með hversu stuttum fyrirvara Vinnumálastofnun væri heimilt að boða hana til viðtals, ásamt upplýsingum um heimildir hennar til að velja sjálf þjónustuskrifstofu til að mæta til viðtals á. Til að svara fyrirspurnum kæranda hafi lögfræðingur hjá stofnuninni hringt í uppgefið símanúmer hennar. Karlmaður hafi þá svarað símanum og hafi kveðið kæranda ekki hafa símanúmer nema í gegnum samskiptaforritið Whatsapp. Aðspurður hafi umræddur karlmaður ekki viljað gefa upp nafn sitt eða tengsl sín við kæranda.

Með erindi, dags. 17. nóvember 2021, hafi verið óskað eftir skriflegum skýringum kæranda á ástæðum þess að hún hafi ekki mætt til boðaðs viðtals þann 11. nóvember. Áréttað hafi verið að hafi atvinnuleitandi hafnað þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum án gildra ástæðna gæti hann þurft að sæta biðtíma eftir greiðslu atvinnuleysistrygginga. Jafnframt hafi verið óskað eftir því að kærandi leiðrétti tengiliðsupplýsingar sínar þar sem uppgefið símanúmer hennar tilheyrði öðrum aðila ásamt því að hún framvísaði flugfarseðlum þar sem grunur hafði vaknað um að hún væri erlendis.

Skýringar kæranda hafi borist Vinnumálastofnun sama dag, eða þann 17. nóvember. Kærandi greini frá því að Vinnumálastofnun hafi aldrei upplýst hana um réttindi hennar og skyldur. Hún kveði Vinnumálastofnun bera skyldu til þess að upplýsa atvinnuleitendur um þau lög og reglur sem áhrif kunni að hafa á atvinnuleitendur. Þá velti kærandi því upp hvort Vinnumálastofnun megi boða hana til viðtals með svo stuttum fyrirvara og hvort hún megi ekki gera ráð fyrir því að viðtal hennar fari fram á Mývatni, enda sé hún þar með skráð heimili. Kærandi taki jafnframt fram að hún eigi hvorki síma né sé hún skyldug til þess. Að lokum greini kærandi frá því að hún hafi verið verulega veik undanfarnar tvær vikur og að hún muni mæta til viðtals á Mývatni þegar hún hafi náð heilsu að nýju.

Með erindi, dags. 26. nóvember 2021, hafi kæranda verið tilkynnt að bótaréttur hennar væri felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Ástæða þess hafi verið sú að kærandi hafði ekki mætt til boðaðs viðtals þann 11. nóvember 2021. Sú ákvörðun Vinnumálastofnunar hafi verið kærð til úrskurðarnefndar velferðarmála þann 26. nóvember 2021. Í kæru sé að finna frekari skýringar frá kæranda. Hún greini frá því að hún hafi ekki getað mætt til umrædds viðtals vegna persónulegra aðstæðna. Vegna þess hafi hún óskað eftir því að fá annan viðtalstíma en þeirri beiðni hafi ekki verið svarað af hálfu Vinnumálastofnunar. Kærandi geri jafnframt athugasemd við það að Vinnumálastofnun hafi sent henni erindið, dags. 26. nóvember, á íslensku en ekki ensku eins og hún hafi óskað eftir í upphafi umsóknar. Enn fremur telji kærandi að Vinnumálastofnun hafi ekki upplýst hana um réttindi hennar til að kæra ákvörðun Vinnumálastofnunar.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna og sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Samkvæmt g-lið 1. mgr. 14. gr. felist virk atvinnuleit meðal annars í því að hafa vilja og getu til að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum sem standi til boða. Í 13. gr. laga nr. 55/2006 um vinnumarkaðsúrræði komi einnig fram skylda þess sem teljist tryggður samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar til að taka þátt í vinnumarkaðsúrræðum sem Vinnumálastofnun ákveði. Ákvæði 13. gr. sé svohljóðandi: 

„Atvinnuleitandi skal fylgja eftir áætlun um atvinnuleit og þátttöku í viðeigandi vinnumarkaðsúrræðum skv. 11. gr. og gera það sem í hans valdi stendur til að bæta vinnufærni sína til þess að verða virkur þátttakandi á vinnumarkaði. Þar á meðal skal atvinnuleitandi ávallt mæta í viðtöl til ráðgjafa Vinnumálastofnunar skv. 14. gr. og taka þátt í þeim vinnumarkaðsúrræðum er standa honum til boða. Atvinnuleitandi skal jafnframt tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á vinnufærni hans eða aðstæðum að öðru leyti án ástæðulausrar tafar.“

Þá sé í 1. mgr. 14. gr. kveðið á um að ráðgjafar Vinnumálastofnunar skuli hafa eftirlit með því að atvinnuleitendur fylgi eftir áætlun um atvinnuleit og þátttöku í viðeigandi vinnumarkaðsúrræðum. Skulu ráðgjafar stofnunarinnar boða atvinnuleitendur reglulega í viðtöl eftir þörfum hvers og eins atvinnuleitanda.

Á grundvelli 7. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar beri atvinnuleitendum að hafa reglulegt samband við Vinnumálastofnun eftir nánara fyrirkomulagi sem stofnunin ákveði. Í tilfelli kæranda hafi hún verið boðuð til viðtals hjá stofnuninni en samkvæmt 3. mgr. 13. gr. laganna sé Vinnumálastofnun heimilt að boða atvinnuleitendur til stofnunarinnar með sannanlegum hætti, meðal annars til að kanna hvort breytingar hafi orðið á högum þeirra sem kunni að hafa áhrif á rétt þeirra til atvinnuleysisbóta. Atvinnuleitendur skulu þá vera reiðubúnir að mæta til stofnunarinnar með mjög skömmum fyrirvara.

Fyrir liggi að kærandi hafi ekki mætt til viðtals í Íþróttamiðstöð Skútustaðahrepps á Mývatni þann 11. nóvember. Áður hafi kærandi fengið senda tilkynningu í tölvupósti og í farsíma um boðun í umrætt viðtal, bæði á ensku og íslensku, þar sem tilgreind hafi verið tímasetning og staðsetning. Kærandi hafi fengið um tveggja sólarhringa fyrirvara. Á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar hafi kæranda verið gert að sæta viðurlögum vegna þessa. Ákvæðið sé svohljóðandi:

,,Sá sem hafnar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, sbr. lög um vinnumarkaðsaðgerðir, samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 4. mgr. Hið sama gildir þegar hinn tryggði mætir ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma skv. 6. mgr. 9. gr., 3. mgr. 13. gr. eða 3. mgr. 18. gr.“

Í 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar komi skýrt fram að hafni einstaklingur þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum skuli hann sæta tveggja mánaða biðtíma eftir atvinnuleysisbótum. Hið sama gildi þegar hinn tryggði mæti ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma. Í greinargerð sem hafi fylgt frumvarpi því sem hafi orðið að lögum um atvinnuleysistryggingar sé efni 58. gr. laganna nánar skýrt. Þar segi að Vinnumálastofnun annist skipulag vinnumarkaðsaðgerða og að litið sé svo á að þeim sem tryggðir séu innan atvinnuleysistryggingakerfisins sé skylt að taka þátt í vinnumarkaðsúrræðum. Þá sé jafnframt tekið fram í greinargerðinni að bregðist hinn tryggði þeirri skyldu leiði það til viðurlaga í formi biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.

Af framangreindum lagaákvæðum sé ljóst að heimildir Vinnumálastofnunar til að boða til sín atvinnuleitendur, og sömuleiðis skyldur atvinnuleitanda til að verða við slíkri boðun, séu ríkar. Þá sé það er fortakslaust skilyrði svo að unnt sé að aðstoða umsækjanda um atvinnuleysisbætur við að fá starf við hæfi og gefa honum kost á þátttöku í viðeigandi vinnumarkaðsaðgerðum að atvinnuleitandi sinni þeim boðunum sem honum séu send. Í skilmálum sem umsækjendur um atvinnuleysisbætur samþykki þegar þeir sæki um komi fram að viðkomandi sé upplýstur um að honum sé skylt að mæta í þau viðtöl, sækja þá fundi, námskeið og önnur úrræði sem Vinnumálastofnun boði hann til. Þeir skilmálar séu bæði á ensku, íslensku og pólsku.

Eins og áður segi hafi kærandi verið boðuð til viðtals í Íþróttamiðstöð Skútustaðahrepps á Mývatni en kærandi hafi sagst ekki geta mætt því að hún væri ekki á Mývatni. Hún hafi óskað eftir því að mæta til viðtals á öðrum tíma á Mývatni en henni hafi hins vegar verið tjáð að það stæði henni ekki til boða. Í skýringum sínum hafi kærandi greint frá því að hún sé til heimilis að Mývatni og því finnist henni eðlilegt að hún sé boðuð til viðtals á Mývatni. Vinnumálastofnun sé að jafnaði ekki með þjónustuskrifstofu á Mývatni en atvinnuleitendum á því svæði standi þó til boða með reglulegu millibili að mæta til fundar við Vinnumálastofnun í Íþróttamiðstöð Skútustaðahrepps. Því hafi verið um að ræða úrræði til að auðvelda kæranda að koma til móts við skyldur sínar sem atvinnuleitanda. Kæranda hafi aðeins staðið til boða í þetta eina skipti að mæta til viðtals á Mývatni. Að mati Vinnumálastofnunar geti kærandi ekki borið fyrir sig að hún hafi vegna staðsetningar sinnar ekki getað mætt til umrædds viðtals heldur hafi kæranda borið að ferðast til þess staðar sem hún hafi verið bókuð til viðtals. Árétta beri í þessum efnum að ráðgjafi Vinnumálastofnunar hafi sérstaklega reynt að koma til móts við kæranda og hafi meðal annars spurt hana á hvaða þjónustuskrifstofu kæranda myndi henta að mæta til viðtals. Að mati Vinnumálastofnunar hafi atvinnuleitendur að sama skapi ekki forræði yfir því hvar og hvenær þeir séu boðaðir til fundar við stofnunina. Það leiði meðal annars af ákvæði 7. mgr. 9. gr. og 3. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og 13. gr. laga um vinnumarkaðsaðgerðir. 

Kærandi hafi jafnframt gert athugasemd við það að hún hafi verið boðuð til viðtals með aðeins tveggja daga fyrirvara. Vinnumálastofnun vísi í þessu samhengi til niðurlags ákvæðis 3. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar þar sem sérstaklega sé kveðið á um að atvinnuleitendur skuli vera reiðubúnir að mæta til stofnunarinnar með mjög skömmum fyrirvara. Ákvæði 3. mgr. 13. gr. hafi komið inn í lög um atvinnuleysitryggingar með 4. gr. laga nr. 134/2009 en í athugasemdum með 4. gr. segi að gert sé ráð fyrir að stofnunin geti boðað atvinnuleitanda með allt að sólarhrings fyrirvara á þá skrifstofu sína sem næst sé lögheimili viðkomandi. Sá fyrirvari sem kærandi hafi fengið til að bregðast við boðun til viðtals sé því að mati Vinnumálastofnunar hæfilegur tími fyrir atvinnuleitanda til að gera viðeigandi ráðstafanir svo að honum sé kleift að verða við skyldum sínum. 

Þær skýringar sem kærandi hafi veitt Vinnumálastofnun á ástæðum þess að hún hafi ekki mætt í umrætt viðtal snúi jafnframt að því að hún hafi verið verulega veik á þeim tíma sem viðtalið hafi átt sér stað. Kæranda hafi verið greint frá því af ráðgjafa stofnunarinnar að hafi hún verið veik á þeim tíma sem viðtalið hafi átt að fara fram hefði henni borið að skila inn læknisvottorði því til stuðnings og sömuleiðis tilkynna stofnuninni um slíkt, enda kynnu veikindi að hafa áhrif á rétt hennar til greiðslu atvinnuleysistrygginga. Ekkert læknisvottorð hafi aftur á móti borist frá kæranda. Þá hafi kærandi tilgreint í kæru að hún hafi ekki mætt vegna persónulegra ástæðna, án þess þó að skýra það nánar. Að mati Vinnumálastofnunar séu framangreindar skýringar kæranda ekki gildar, enda hafi stofnuninni ekki borist nein gögn skýringum hennar til stuðnings.

Í ljósi alls framangreinds og þeirrar ríku skyldu sem hvíli á atvinnuleitendum til þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, sé það mat Vinnumálastofnunar að skýringar þær sem kærandi hafi fært fram teljist ekki gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Með því að hafa hafnað því að mæta í viðtal hafi kærandi brugðist skyldum sínum samkvæmt 7. mgr. 9. gr. og 3. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Það sé því mat Vinnumálastofnunar að kærandi hafi hafnað þátttöku í vinnumarkaðsúrræði og beri henni því að sæta viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Kærandi hafi jafnframt gert fjölda athugasemda við málsmeðferð stofnunarinnar. Kærandi telji að Vinnumálastofnun hafi ekki upplýst hana um með hvaða hætti stofnunin myndi koma upplýsingum eða öðrum boðum til hennar, sbr. 7. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Við umsókn um atvinnuleysisbætur beri atvinnuleitanda sjálfum að tilgreina með hvað hætti Vinnumálastofnun skuli koma upplýsingum og tilkynningum til viðkomandi. Þannig standi þeim til boða að Vinnumálastofnun komi skilaboðum áleiðis til þeirra rafrænt eða með bréfpósti. Þá hafi kæranda verið tilkynnt sérstaklega með erindi, dags. 20. júlí 2020, að Vinnumálastofnun myndi framvegis koma skilaboðum til hennar með tölvupósti, skilaboðum inn á ,,Mínum síðum“ eða með smáskilaboðum. Skilaboð myndu einnig berast henni með bréfpósti hafi hún óskað eftir því. Að mati Vinnumálastofnunar hafi kærandi því verið upplýst með fullnægjandi hætti um hvernig henni yrðu send skilaboð og tilkynningar.

Kærandi geri jafnframt athugasemd við það að Vinnumálastofnun hafi sent henni erindið, dags. 26. nóvember, á íslensku en ekki ensku. Almennt sé gengið út frá því að það sé meginregla að íslenska sé tungumál stjórnsýslunnar. Ljóst sé þó að ákveðnar skyldur hvíli á stjórnvöldum að sjá til þess að skjólstæðingar þeirra geti kynnt sér réttindi sín og efni ákvarðana. Það leiði meðal annars af meginreglu stjórnsýsluréttar um leiðbeiningarskyldu stjórnvalda samkvæmt 7. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Sú regla taki þó almennt til þeirra tilvika þegar einstaklingur leiti sjálfur eftir aðstoð eða upplýsingum en þó kunni að hvíla skyldur á stjórnvaldinu til að veita leiðbeiningar að eigin frumkvæði. Ef stjórnvald verði þannig þess áskynja að aðili máls geri sér ekki grein fyrir réttindum sínum geti hvílt skylda á stjórnvöldum að vekja athygli á þeim atriðum. Samskipti stofnunarinnar við kæranda hafi að meginstefnu átt sér stað á ensku. Ákvarðanabréf stofnunarinnar hafi þó aðeins verið send kæranda á íslensku. Kærandi hafi þó ekki áður gert athugasemd við það að bréf stofnunarinnar séu aðeins á íslensku og því hafi stofnuninni ekki verið kunnugt um að kærandi kynni að eiga í vandræðum með að kynna sér efni þeirra. Kæranda hefði verið í lófa lagið að óska eftir aðstoð stofnunarinnar í þeim efnum. Enn fremur vilji Vinnumálastofnun vekja athygli á því að við upphaf umsóknar sé öllum atvinnuleitendum vísað á upplýsingar um réttindi sín og skyldur en þær upplýsingar séu meðal annars þýddar á ensku. Það sé forsenda þess að umsókn atvinnuleitanda um greiðslu atvinnuleysitrygginga verði samþykkt að viðkomandi hafi kynnt sér réttindi sín og skyldur.

Enn fremur telji kærandi að Vinnumálastofnun hafi ekki upplýst hana um réttindi sín til að kæra ákvörðun Vinnumálastofnunar. Öll bréf Vinnumálastofnunar er varði ákvarðanir sem teknar séu um réttindi og skyldur atvinnuleitanda geymi upplýsingar um það hvaða leiðir atvinnuleitendur geti farið til að fá ákvörðun stofnunarinnar hnekkt. Sömuleiðis sé að finna upplýsingar um slíkt á heimasíðu stofnunarinnar.

Með vísan til framangreindra sjónarmiða sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að kærandi skuli sæta viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Í 58. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um viðurlög við því ef þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum er hafnað. Segir þar í 1. mgr. að sá sem hafnar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, sbr. lög um vinnumarkaðsaðgerðir, samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar eftir að hafa verið í atvinnuleit í að minnsta kosti fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur, skuli ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta samkvæmt VII. kafla laganna fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila. Hið sama gildir þegar hinn tryggði mætir ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma samkvæmt 6. mgr. 9. gr., nú 7. mgr. 9. gr.,  3. mgr. 13. gr. eða 3. mgr. 18. gr. laganna.

Í athugasemdum greinargerðar við frumvarp það er varð að lögum nr. 134/2009, um breytingu á lögum nr. 54/2006, segir meðal annars um viðurlög við að virða ekki boðun Vinnumálastofnunar:

„Í ljósi þess að mikilvægt er að Vinnumálastofnun geti haldið reglulegu sambandi við þá sem fá greiddar atvinnuleysisbætur, ekki síst til að geta fylgst með gangi atvinnuleitar og hvort stofnunin þurfi að koma að frekari stuðningi við viðkomandi, er lagt til að það kunni að varða viðurlögum á grundvelli laganna í þeim tilvikum er atvinnuleitendur virða ekki boðun stofnunarinnar skv. 1. gr. frumvarps þessa. Á þetta ekki síst við þegar fá störf eru í boði og auknar líkur eru á að atvinnuleitin dragist á langinn. Jafnframt er lagt til að sama gildi þegar atvinnuleitendur eru boðaðir til stofnunarinnar í því skyni að kanna hvort sá hinn sami uppfylli enn skilyrði laganna, sbr. 4. og 6. gr. frumvarps þessa. Er því gert ráð fyrir að sömu viðurlög komi til og eiga við þegar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum er hafnað.“

Í 7. mgr. 9. gr. kemur fram að sá sem telst tryggður á grundvelli laganna skuli eftir að umsókn hans hafi verið samþykkt og á þeim tíma sem hann fái greiddar atvinnuleysisbætur eða sæti biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögunum hafa reglulegt samband við Vinnumálastofnun eftir nánara fyrirkomulagi sem stofnunin ákveði. Þegar Vinnumálastofnun upplýsi umsækjanda um að stofnunin hafi samþykkt umsókn um atvinnuleysisbætur skuli hún jafnframt upplýsa hlutaðeigandi um með hvaða hætti stofnunin muni koma upplýsingum eða öðrum boðum til hans meðan á atvinnuleit hans standi. Komi Vinnumálastofnun upplýsingum eða boðum til umsækjanda með þeim hætti sem stofnunin hafi tiltekið við hlutaðeigandi teljast upplýsingarnar eða boðin hafa borist með sannanlegum hætti.

Þá segir í 3. mgr. 13. gr. laga nr. 54/2006 að Vinnumálastofnun sé heimilt að boða þann tryggða til stofnunarinnar með sannanlegum hætti á þeim tíma sem hann fái greiddar atvinnuleysisbætur eða sæti biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögunum, meðal annars til að kanna hvort breytingar hafi orðið á högum hans sem kunni að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögunum. Hinn tryggði skuli þá vera reiðubúinn að mæta til stofnunarinnar með mjög skömmum fyrirvara.

Samkvæmt gögnum málsins var kærandi boðuð á fund hjá Vinnumálastofnun á Mývatni þann 11. nóvember 2021. Kærandi boðaði forföll og kvaðst ekki vera á Mývatni fyrr en í lok nóvember og óskaði eftir því að umræddur fundur færi þá fram. Kæranda var þá bent á að Vinnumálastofnun væri með þjónustuskrifstofur víða um landið og að hún gæti mætt á þá sem væri næst henni. Kærandi kvaðst ætla að mæta á þjónustuskrifstofu stofnunarinnar á Mývatni þegar hún væri þar næst. Fyrir úrskurðarnefndinni hefur kærandi gefið þær skýringar að hún hafi ekki komist á boðaðan fund vegna persónulegra ástæðna.

Að mati úrskurðarnefndar velferðarmála hefur kærandi ekki fært fram gildar skýringar sem réttlæta að hún hafi ekki mætt á boðaðan fund hjá Vinnumálastofnun. Í 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006 kemur skýrt fram að sá sem hafnar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum skuli sæta viðurlögum á grundvelli ákvæðisins og hið sama gildi þegar hinn tryggði mætir ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma. Ákvæðið er fortakslaust og því er ekki heimilt að beita vægari úrræðum en þar er kveðið á um.

Í kæru til úrskurðarnefndar óskaði kærandi eftir aðstoð við að fá U2 umsókn sína samþykkta. Úrskurðarnefndin bendir á að það er ekki hlutverk nefndarinnar að leiðbeina um slíka umsókn heldur Vinnumálastofnunar. Kærandi getur því leitað til Vinnumálastofnunar varðandi það atriði.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 26. nóvember 2021, um að fella niður rétt A, til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir