Mál nr. 123/2012.

Úrskurður

Á fundi úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða 21. júní 2013 var kveðinn upp svohljóðandi úrskurður í máli A, nr. 123/2012.

1.

Málsatvik og kæruefni

Málsatvik eru þau að með bréfi, dags. 22. júní 2012, tilkynnti Vinnumálastofnun kærandaA, að stofnunin hefði á fundi sínum 19. júní 2012, tekið ákvörðun um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til hennar. Ástæðan var sú að kærandi hafði stundað nám samhliða því að þiggja greiðslur atvinnuleysisbóta, án þess að tilkynna það til Vinnumálastofnunar og án þess að fyrir lægi námssamningur við stofnunina. Ákvörðunin var tekin á grundvelli 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, nr. 54/2006. Jafnframt taldi Vinnumálastofnun að kærandi hafi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur á tímabilinu frá 1. janúar til 19. maí 2012 að fjárhæð 473.788 kr. sem henni bæri að endurgreiða með 15% álagi að fjárhæð 71.068 kr. eða samtals 544.856 kr. skv. 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Fjárhæð skuldar kæranda var ranglega tilgreind í ákvörðunarbréfi 593.973 kr., sem sent var kæranda, en höfuðstóll skuldarinnar var réttur í samskiptasögu Vinnumálastofnunar, en hún nemur að meðtöldu 15% álagi samtals 544.856 kr. Kærandi vildi ekki una þessari ákvörðun og kærði hana til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða með erindi, dags. 4. júlí 2012. Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði endurskoðuð. Vinnumálastofnun telur að hin kærða ákvörðun hafi verið rétt.

Samkvæmt samskiptasögu kæranda og Vinnumálastofnunar var endurkoma kæranda samþykkt 6. janúar 2012, vegna lagabreytinga og í minnkuðu starfshlutfalli.

Kæranda var með bréfi, dags. 7. júní 2012, tilkynnt að við samkeyrslu á gagnagrunnum Vinnumálastofnunar við nemendaskrár viðurkenndra menntastofnana og skóla á háskólastigi, sbr. 4. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, hafi komið í ljós að kærandi var skráð í nám, samhliða því að fá greiddar atvinnuleysistryggingar, en án þess að fyrir lægi námssamningur við stofnunina. Tekið var fram að slíkt gengi í berhögg við 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Vinnumálastofnun barst skýringarbréf, dags. 13. júní 2012, frá kæranda þar sem hún greinir frá því að hún hafi spurst fyrir á þjónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar á Suðurlandi hvort í boði væru samningar fyrir fólk sem langaði í nám og henni hafi verið tjáð að svo væri ekki. Þá segir kærandi að henni hafi ekki verið tjáð að það að fara í nám væri andstætt lögum um atvinnuleysistryggingar. Jafnframt segir kærandi að hún hafi ekki kynnt sér allan þann frumskóg af lögum og reglum sem Vinnumálastofnun starfar eftir.

Í rökstuðningi með kæru til úrskurðarnefndarinnar, dags. 4. júlí 2012, kemur fram að kærandi hafi ekki haft hugmynd um að ekki væri leyfilegt að vera í námi og þiggja atvinnuleysisbætur enda hafi starfsfólk Vinnumálastofnunar Suðurlands aldrei kynnt það sérstaklega fyrir henni. Hún greinir einnig frá því að hún telji að það sé á ábyrgð Vinnumálastofnunar að hafa upplýst hana um ábyrgð og skyldur á báða bóga. Hún hafi aldrei verið boðuð á kynningarfund um skyldur og ábyrgð. Kærandi bendir einnig á að hún hafi ekki þegið námslán á námstímanum.

Í greinargerð Vinnumálastofnunar til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða dags. 7. ágúst 2012, greinir stofnunin frá því að lög um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði gildi þegar þeir verði atvinnulausir. Stofnunin áréttar að í c-lið 3. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé að finna skilgreiningu á hugtakinu „námi“ sem samfelldu námi í viðurkenndri menntastofnun sem stendur yfir í a.m.k. sex mánuði. Vinnumálastofnun vísar einnig til 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, en þar er mælt fyrir um réttindi námsmanna. Þar segir að hver sá sem stundi nám skv. c-lið 3. gr. sömu laga teljist ekki tryggður samkvæmt lögunum á því tímabili, sé námið ekki hluti af vinnumarkaðsaðgerðum Vinnumálastofnunar. Vinnumálastofnun vísar til þess að það sé ekki tilgangur laga um atvinnuleysistryggingar að tryggja námsmönnum framfærslu á meðan þeir stundi nám. Í athugasemdum við frumvarp það sem varð að lögum um atvinnuleysistryggingar komi fram í umfjöllun um 52. gr. frumvarpsins að það sé meginregla laganna að námsmenn eigi ekki rétt á atvinnuleysisbótum hvort sem um sé að ræða dag- eða kvöldskóla eða fjarnám. Auk þessa sé það eitt af almennum skilyrðum fyrir atvinnuleysisbótum launamanna að atvinnuleitandi sé í virkri atvinnuleit, sbr. a-lið 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Vinnumálastofnun vísar til þess að skv. 5. gr. reglugerðar um þátttöku atvinnuleitanda sem tryggðir séu innan atvinnuleysistryggingakerfisins í vinnumarkaðsaðgerðum og um búferlastyrki sé Vinnumálastofnun heimilt að gera sérstakan námssamning við atvinnuleitanda sem sé tryggður innan atvinnuleysistryggingakerfisins að ákveðnum skilyrðum uppfylltum. Forsenda þess að slíkur samningur sé gerður sé að viðkomandi einstaklingur óski eftir að slíkur samningur verði gerður við sig í upphafi annar og að því gefnu að hann uppfylli sett skilyrði.

Komið hafi í ljós við samkeyrslu Vinnumálastofnunar við nemendaskrá háskóla og framhaldsskóla landsins að kærandi lagði stund á nám í Keili-háskólabrú á vorönn 2012. Samkvæmt gögnum frá Keili-háskólabrú hafi kærandi verið í 30 ECTS-eininga námi við skólann á þessum tíma. Vinnumálastofnun bendir jafnframt á að námið sé námslánahæft samkvæmt upplýsingum frá Lánasjóði íslenskra námsmanna. Þá hafi háskólanám kæranda verið 30 ECTS-einingar og teljist vera það umfangsmikið að ekki hafi verið fyrir hendi skilyrði til gerðar námssamnings.

Það sé því mat stofnunarinnar að meginregla sú er fram komi í 1. mgr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar eigi við um tilvik kæranda. Samkvæmt ákvæðinu teljist kærandi ekki tryggð samkvæmt lögunum á sama tíma og hún sé skráð í nám. Því geti skýringar kæranda sem færðar voru fram í bréfi, dags. 13. júní 2012, og í rökstuðningi fyrir kæru ekki breytt þeirri niðurstöðu enda sé það viðmiðunarregla stofnunarinnar að atvinnuleysisbótaþegar geti ekki borið fyrir sig vankunnáttu á lögum um atvinnuleysistryggingar. Þá liggi ekki fyrir í samskiptasögu kæranda og Vinnumálastofnunar að kærandi hafi leitað til þjónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar á Suðurlandi og óskað eftir upplýsingum um möguleika hennar til náms samhliða atvinnuleysisbótum.

Vinnumálastofnun vísar til 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar en þar er fjallað um endurgreiðslu á atvinnuleysisbótum. Samkvæmt skýru orðalagi 2. mgr. 39. gr. laganna beri að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir það tímabil er kærandi uppfyllir ekki skilyrði laganna. Beri kæranda því að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir tímabilið 1. janúar til 19. maí 2012, að fjárhæð 473.788 kr. með 15% álagi að fjárhæð 71.068 kr. eða samtals 544.856 kr.

Með vísan til framangreinds var niðurstaða Vinnumálastofnunar sú að kærandi uppfyllti ekki skilyrði laga um atvinnuleysistryggingar þar sem hún var námsmaður en ekki launamaður, sbr. c-lið 3. gr. og 1. mgr. 52. gr. laganna.

Kæranda var með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 20. ágúst 2012, sent afrit af greinargerð Vinnumálastofnunar og gefinn kostur á að koma á framfæri frekari athugasemdum fyrir 3. september 2012. Athugasemdir bárust frá kæranda í bréfi, dags. 26. ágúst 2012.

Í athugasemdum kæranda tekur hún meðal annars fram að hún hafi verið í fjarnámi og því sé ekki grundvöllur til að fullyrða að hún hafi ekki verið í virkri atvinnuleit um leið enda sé þekkt að nemendur stundi vinnu um leið og slíkt nám. Þá tekur hún fram að hún hafi ekki þegið námslán. Kærandi ítrekar að hún hafi aldrei verið boðuð á kynningarfund og hún telur að stofnunin hafi brugðist upplýsingaskyldu sinni gagnvart henni.

2.

Niðurstaða

Mál þetta lýtur að túlkun á 1. mgr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, nr. 54/2006, en hún er svohljóðandi:

„Hver sá sem stundar nám, sbr. c-lið 3. gr., telst ekki tryggður samkvæmt lögum þessum á sama tímabili enda er námið ekki hluti vinnumarkaðsaðgerða samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar.“

Þá segir í c-lið 3. gr. laga sömu laga:

„Nám: Samfellt nám, verklegt eða bóklegt, í viðurkenndri menntastofnun innan hins almenna menntakerfis á Íslandi sem stendur yfir í a.m.k. sex mánuði. Enn fremur er átt við nám á háskólastigi og það nám annað sem gerir sambærilegar kröfur til undirbúningsmenntunar og nám á háskólastigi. Einstök námskeið teljast ekki til náms.“

Í athugasemdum við 52. gr. í frumvarpi því sem varð að lögum um atvinnuleysistryggingar kemur fram að ekki séu lagðar til breytingar á þeirri meginreglu að námsmenn eigi ekki rétt á atvinnuleysisbótum. Miðað sé við að það skipti ekki máli hvort um sé að ræða dag- eða kvöldskóla eða fjarnám.

Ljóst er að meginregla 1. mgr. 52. gr. á við um kæranda, þ.e. hún stundar nám í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Undanþáguheimildir 2. og 3. mgr. 52. gr. laganna koma til skoðunar þegar nám er ekki lánshæft samkvæmt reglum um Lánasjóð íslenskra námsmanna. Nám kæranda var 30 ECTS-einingar og telst lánshæft samkvæmt reglum Lánasjóðsins. Undanþáguheimildirnar eiga því ekki við í máli hennar.

Kærandi fer einnig fram á að endurgreiðslukrafa Vinnumálastofnunar á hendur henni vegna ofgreiddra atvinnuleysisbóta verði látin niður falla. Samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar skal sá, sem er tryggður samkvæmt lögunum og fengið hefur hærri atvinnuleysisbætur skv. 32. eða 33. gr. en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða öðrum ástæðum, endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd var að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildir um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hefur fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Í athugasemdum um ákvæðið í greinargerð með frumvarpi því er varð að lögum um atvinnuleysistryggingar, kemur fram að gert sé ráð fyrir að hinn tryggði endurgreiði Atvinnuleysistryggingasjóði þær fjárhæðir sem ofgreiddar eru í þeim tilvikum er hann fékk hærri greiðslur úr sjóðnum en honum bar og að þetta eigi við um öll tilvik sem kunna að valda því að hinn tryggði hafi fengið ofgreitt úr Atvinnuleysistryggingasjóði.

Kærandi kveður sér ekki hafa verið kunnugt um viðkomandi reglur en að mati úrskurðarnefndarinnar getur kærandi ekki borið fyrir sig vankunnáttu í lögunum þar sem víðtækar og ítarlegar upplýsingar um réttindi og skyldur atvinnuleitenda liggja fyrir, meðal annars á heimasíðu Vinnumálastofnunarinnar. Þar kemur skýrt fram að atvinnuleitanda ber að veita nákvæmar upplýsingar um hagi sína.

Af framansögðu er ljóst að þar sem kærandi stundaði 30 ECTS-eininga lánshæft nám á hún ekki jafnframt rétt til greiðslu atvinnuleysisbóta. Því ber að staðfesta niðurstöðu Vinnumálastofnunar um stöðvun greiðslna atvinnuleysistrygginga til kæranda.

Ekki verður fallist á þær röksemdir kæranda að fella beri niður kröfu um endurgreiðslu ofgreiddra atvinnuleysisbóta til hennar. Samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar ber að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur í tilvikum sem þessum. Ber kæranda því að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir tímabilið 1. janúar til 19. maí 2012, að fjárhæð 473.788 kr. með 15% álagi að fjárhæð 71.068 kr. eða samtals 544.856 kr.

Úrskurðarorð

Hin kærða ákvörðun Vinnumálastofnunar frá 19. júní 2012 í máli A um stöðvun á greiðslum atvinnuleysistrygginga er staðfest. Kærandi skal endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur að fjárhæð 473.788 kr. með 15% álagi að fjárhæð 71.068 kr. eða samtals 544.856 kr.

Brynhildur Georgsdóttir,

formaður

Hulda Rós Rúriksdóttir                                             Helgi Áss Grétarsson