Mál nr. 260/2023-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 260/2023

Fimmtudaginn 10. ágúst 2023

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 24. maí 2023, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 15. maí 2023, um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til hennar.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 11. janúar 2022 og var umsóknin samþykkt 14. febrúar 2022. Þann 18. apríl 2023 var ferilskrá kæranda send fyrirtækinu B vegna starfs hjá fyrirtækinu. Þann 27. apríl 2023 bárust Vinnumálastofnun upplýsingar um að kærandi hefði hafnað starfi hjá fyrirtækinu og var henni í kjölfarið boðið að skila skýringum vegna þessa. Skýringar bárust frá kæranda og með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 15. maí 2023, var kæranda tilkynnt að greiðslur atvinnuleysisbóta til hennar væru stöðvaðar á grundvelli 1. mgr. 57. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 24. maí 2023. Með bréfi sama dag, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar vegna kærunnar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 26. júní 2023 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 28. júní 2023. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að þann 15. maí 2023 hafi hún fengið tilkynningu frá Vinnumálastofnun þess efnis að hún hefði hafnað starfi hjá B. Kærandi hafi ekki hafnað starfi hjá fyrirtækinu. Hún hafi sagt í starfsviðtali að hún væri að fara erlendis á næstunni, sem hún hafi áður tilkynnt til Vinnumálastofnunar. Einnig hafi komið fram í viðtalinu að kærandi væri að leita sé að starfi á leikskóla vegna menntunar sinnar en þar sem henni hefði ekki boðist slíkt starf hefði hún áhuga á að þiggja starf hjá fyrirtækinu.

Kærandi hafi átt von á skilaboðum frá B varðandi hvort hún fengi vinnuna, þar sem í viðtalinu hafi komið fram að atvinnurekandi væri einnig að tala við fleiri atvinnuleitendur. Engin skilaboð hafi borist. Þess í stað hafi kærandi fengið skilaboð frá Vinnumálastofnun þess efnis að hún hefði hafnað starfinu. Um sé að ræða misskilning þar sem kærandi hafi verið, og sé viljug til að taka starfi þó það sé í stuttan tíma. Í starfsviðtalinu hafi atvinnurekandi sagt að skilningur væri hjá fyrirtækinu varðandi það að fólk hætti störfum þegar eitthvað annað betra bjóðist.

Kærandi hafi haft samband við umræddan atvinnurekanda í kjölfar ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Símtölum kæranda hafi ekki verið svarað. Henni hafi þó borist svar í tölvupósti þar sem fram hafi komið að atvinnurekandi hafi þurft starfsmann þegar í stað og það hafi ekki getað beðið.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um greiðslu atvinnuleysisbóta með umsókn, dags. 11. janúar 2022. Með erindi, dags. 14. febrúar 2022, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hennar hefði verið samþykkt og að útreiknaður bótaréttur væri 100%.

Þann 27. apríl 2023 hafi Vinnumálastofnun borist þær upplýsingar að kærandi hefði hafnað starfi hjá B. Um hafi verið að ræða starf við ýmiss almenn verkefni og akstur, en kæranda hafi verið miðlað í umrætt starf af Vinnumálastofnun. Samkvæmt upplýsingum frá atvinnurekanda hafi kærandi hafnað starfinu. Að sögn atvinnurekanda hafi kærandi verið að leita að vinnu á leikskóla. Þá væri kærandi á leið erlendis í maí og aftur í júlí.

Í kjölfar þess að Vinnumálastofnun hafi borist framangreindar upplýsingar hafi með erindi, dags. 8. maí 2023, verið óskað skýringa kæranda á ástæðum þess að hún hefði hafnað starfi hjá B. Athygli kæranda hafi verið vakin á því að ef hún hefði hafnað atvinnutilboði eða atvinnuviðtali án gildra ástæðna gæti hún þurft að sæta biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysisbóta.

Vinnumálastofnun hafi borist skýringar kæranda þann 12. maí 2023. Að sögn kæranda hafi hún ekki hafnað umræddu starfi. Hún hafi mætt til atvinnuviðtalsins og greint atvinnurekandanum frá því að hún væri að leita að starfi í skóla eða leikskóla. Þannig gæti hún bætt íslenskukunnáttu sína. Kærandi hafi greint frá því að hún vildi auka þekkingu sína á íslensku en umræddur atvinnurekandi hafi ekki sýnt því skilning. Kærandi hafi greint atvinnurekanda frá því að hún gæti byrjað að vinna og væri reiðubúin til þess en hún hafi þó viðurkennt að hún vildi frekar vinna á leikskóla. Atvinnurekandinn hafi sagt að hún skyldi aðstæður hennar og óskað henni góðs gengis.

Með erindi, dags. 15. maí 2023, hafi kæranda verið tilkynnt að greiðslur atvinnuleysisbóta til hennar hefðu verið stöðvaðar sökum þess að hún hafi hafnað starfi hjá B. Sú ákvörðun hafi verið tekin á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, sbr. 1. mgr. 61. gr. sömu laga.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Markmið laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt tímabundna fjárhagsaðstoð á meðan þeir leiti nýrra starfa. Með þessu sé verið að tryggja stöðu og öryggi fólks í atvinnuleysi. Gert sé ráð fyrir að þeir sem teljist tryggðir séu í virkri atvinnuleit þann tíma og séu jafnframt reiðubúnir að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum sem þeim standi til boða. Atvinnuleysistryggingar veiti þannig þeim sem tryggðir séu innan atvinnuleysistryggingakerfisins fjárhagslegt úrræði í tímabundnu atvinnuleysi sínu. Ríkar kröfur beri að gera til þeirra sem hafni starfi á innlendum vinnumarkaði að hafa til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi.

Eitt af skilyrðum þess að umsækjandi um atvinnuleysisbætur eigi rétt til greiðslu atvinnuleysistrygginga sé að hann sé í virki atvinnuleit, sbr. a. lið 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í 14. gr. laganna sé nánar kveðið á um hvað teljist til virkrar atvinnuleitar. Þar sé útlistað að umsækjandi þurfi meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem er á Íslandi án sérstaks fyrirvara og hafa til þess vilja og getu. Að öðrum kosti verði ekki litið á hlutaðeigandi í virkri atvinnuleit.

Í 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um viðurlög vegna höfnunar á starfi. Ákvæðið sé svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Í athugasemdum með 57. gr. í frumvarpi því sem hafi orðið að lögum nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sé áréttað að það að hafna því að fara í atvinnuviðtal eða að sinna ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar hafi sömu áhrif og sú ákvörðun að taka ekki starfi sem bjóðist. Ástæðan sé einkum sú að atvinnuviðtal sé venjulega meginforsenda þess að hinum tryggða verði boðið starf og leggja megi þá ákvörðun að jöfnu við því að hafna starfi.

Ágreiningur í máli þessu snúi einkum að því hvort kærandi hafi hafnað starfi hjá B í skilningi 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Fyrir liggi að kærandi hafi mætt í atvinnuviðtal vegna umrædds starfs. Samkvæmt upplýsingum frá atvinnurekanda hafi kærandi hafnað umræddu starfi. Atvinnurekandinn hafi greint Vinnumálastofnun frá því að kærandi hafi leitað starfa á leikskóla og þá væri hún á leið erlendis í maí og aftur í júlí. Að sögn kæranda hafi hún ekki hafnað starfi. Hún hafi aðeins greint atvinnurekanda frá því að hún leitaði starfa á leikskóla. Þá hafi hún átt bókaða ferð erlendis. Að mati Vinnumálastofnunar hafi framferði kæranda í atvinnuviðtali augljóslega ekki verið til þess fallið að henni yrði boðið umrætt starf. Framferði atvinnuleitanda sem hafi í atvinnuviðtali sagst fremur vilja vinna á öðrum vinnustað en að taka starfi sem bjóðist megi að öllu jafna við að hafna starfi í skilningi 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Hið sama gildi um þann sem velji fremur að ferðast erlendis en að taka starfi. Með vísan til framangreinds sé það mat Vinnumálastofnunar að kærandi hafi hafnað starfi í skilningi 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Samkvæmt 4. mgr. 57. gr. skuli Vinnumálastofnun meta við ákvörðun um viðurlög samkvæmt 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna atvinnuviðtali hafi verið réttlætanleg en í 4. mgr. segi orðrétt:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Vinnumálastofnun sé gert að meta skýringar atvinnuleitanda vegna höfnunar á atvinnutilboði með hliðsjón af þeirri ríku skyldu sem hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til að vera reiðubúnir að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, án sérstaks fyrirvara, og hafa til þess vilja og getu. Gert sé ráð fyrir því að Vinnumálastofnun sé heimilt að líta til aldurs hins tryggða, félagslegra aðstæðna tengdum skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima við ákvörðun um hvort hinn tryggði skuli sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 57. gr. laganna. Enn fremur sé Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar í boði sé starf fjarri heimili hans sem geri kröfur um að hlutaðeigandi flytji búferlum.

Skýringar kæranda lúti einkum að því að hún hafi leitað starfa á leikskóla. Hún hafi lokið námi á því sviði og þá sjái hún það jafnframt sem tækifæri til að auka íslenskukunnáttu sína. Eins og að framan hafi verið rakið hvíli rík skylda á atvinnuleitendum að taka því starfi sem þeim bjóðist, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi. Þá þurfi atvinnuleitendur jafnframt að vera reiðubúnir til að taka hverju því starfi sem sé greitt fyrir, án sérstaks fyrirvara og hafa til þess vilja og getu, sbr. 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í ljósi framangreinds telji Vinnumálastofnun að atvinnuleitendur geti ekki hafnað störfum á þeim forsendum að menntun þeirra, áhugasvið eða reynsla liggi í annarri atvinnugrein. Á sama hátt sé það mat stofnunarinnar að það sé ekki gild ástæða fyrir höfnun á starfi að óskastörf viðkomandi séu á öðrum starfssviðum.

Kærandi, og sömuleiðis atvinnurekandi, hafi jafnframt greint frá því að kærandi hafi verið á leið erlendis. Að mati Vinnumálastofnunar sé ljóst að slíkt geti ekki talist til gildra skýringa í skilningi 4. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Það sé mat Vinnumálastofnunar að þeir atvinnuleitendur sem hyggist ferðast erlendis verði að sæta því að þeir kunni að verða beittir viðurlögum hafni þeir starfi eða ef starf standi þeim ekki til boða af þeirri ástæðu. Að öðrum kosti geti þeir atvinnuleitendur, sem hyggist ferðast erlendis, komist hjá skilyrði um virka atvinnuleit, sbr. 13. og 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Vinnumálastofnun vísi máli sínu til stuðnings einkum til ákvæðis d. liðar 1. mgr. 14. gr. laganna, en að mati Vinnumálastofnunar hafi atvinnuleitandi, sem hyggist ferðast erlendis innan skamms tíma, ekki getu til að taka starfi án sérstaks fyrirvara. Að mati Vinnumálastofnunar skipti ekki máli í því samhengi þó kærandi hafi áður tilkynnt stofnuninni um fyrirhugaðar ferðir sínar erlendis.

Með vísan til alls framangreinds sé það mat Vinnumálastofnunar að kærandi hafi hafnað starfi í skilningi 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og ekki haft þar að baki gildar ástæður, sbr. 4. mgr. 57. gr. laganna. Kæranda beri því að sæta viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Kærandi hafi í þrjú skipti verið gert að sæta biðtíma eða viðurlögum frá því að tímabil samkvæmt 29. gr. laga um atvinnuleysistryggingar hafi hafist. Með ákvörðun stofnunarinnar, dags. 8. júlí 2021, hafi kæranda verið gert að sæta biðtíma í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og með ákvörðun stofnunarinnar, dags. 10. desember 2021, hafi kæranda verið gert að sæta biðtíma í þrjá mánuði á grundvelli sama ákvæðis, sbr. einnig 1. mgr. 61. gr. laganna. Með ákvörðun stofnunarinnar, dags. 15. maí 2023, um viðurlög á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar hafi greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda því verið stöðvaðar, sbr. 4. mgr. 61. gr. laganna. Kærandi skuli því ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta að nýju fyrr en hún uppfylli 31. gr. laganna.

Með vísan til alls framangreinds sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að kærandi hafi hafnað starfi hjá B og ekki haft þar að baki gildar ástæður, sbr. 4. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Því hafi borið að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til hennar, sbr. 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, sbr. 4. mgr. 61. gr. sömu laga.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda á grundvelli 57. gr., sbr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Þá segir svo í 4. mgr. 57. gr. laganna:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Samkvæmt gögnum málsins fór kærandi í atvinnuviðtal hjá B. Að sögn kæranda greindi hún frá því í viðtalinu að hún væri að leita að starfi á leikskóla vegna menntunar sinnar en þar sem henni hefði ekki boðist slíkt starf hefði hún áhuga á að þiggja starf hjá fyrirtækinu. Kærandi hafi jafnframt greint frá því að hún væri að fara erlendis á næstunni, sem hún væri búin að tilkynna til Vinnumálastofnunar. Fyrirtækið tilkynnti Vinnumálastofnun að kærandi hefði hafnað starfi á þessum forsendum. Kærandi hefur mótmælt því sem röngu.

Við mat á því hvort heimilt sé að beita viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 kemur til skoðunar hvort kærandi hafi sannanlega hafnað starfi, enda um íþyngjandi ákvörðun að ræða. Að mati úrskurðarnefndarinnar verður því að gera þær kröfur að fyrirliggjandi gögn bendi eindregið til þess að rétt sé að beita því úrræði. Af gögnum málsins verður ekki ráðið, svo óyggjandi sé, hvort kæranda hafi sannanlega verið boðið starf og hún hafnað því. Að því virtu er hin kærða ákvörðun felld úr gildi.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 15. maí 2023, um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til A, er felld úr gildi.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir