Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 20/2022

Fimmtudaginn 31. mars 2022

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 11. janúar 2022, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 2. desember 2021, um 78% bótarétt.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 29. október 2021. Með ákvörðun, dags. 2. desember 2021, var kæranda tilkynnt að umsókn hans um atvinnuleysisbætur hefði verið samþykkt og bótaréttur metinn 78%.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 11. janúar 2022. Með bréfi, dags. 8. febrúar 2022, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 8. mars 2022, og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 9. mars 2022. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hann hafi sótt um atvinnuleysisbætur vegna stöðvunar á rekstri fyrirtækisins sem hann hafi unnið hjá. Umsóknin hafi verið samþykkt en úrskurðað að hann ætti bara rétt á 78% bótum. Kærandi hafi verið í 100% starfi hjá fyrirtækinu síðastliðin 21 ár. Kærandi vilji vita á hvaða forsendum sá úrskurður sé en honum finnist furðulegt að hann skuli ekki njóta fullra bóta. Kærandi óski því eftir endurskoðun.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir. Samkvæmt fyrirtækjaskrá Skattsins eigi kærandi 100% eignarhlut í einkahlutafélaginu B og hafi þegið laun þaðan. Kærandi starfi því við eigin atvinnurekstur. Í 2. mgr. 16. gr. laga um atvinnuleysistryggingar segi að þegar um sé að ræða launamann sem starfi hjá eigin félagi, svo sem einkahlutafélagi eða samlagsfélagi, skuli miða við reglur Ríkisskattstjóra um reiknað endurgjald við mat á bótarétti einstaklinga. Með ákvæðinu sé kveðið skýrt á um að þegar um sé að ræða umsækjendur um atvinnuleysisbætur sem hafi starfað hjá eigin félagi á ávinnslutímabilinu skuli miða við reglur Ríkisskattstjóra um reiknað endurgjald í viðkomandi starfsgrein.

Útreikningur bótaréttar þeirra sem starfi hjá eigin fyrirtækjum eða sem sjálfstætt starfandi fari eftir 19. gr. laga nr. 54/2006. Vinnumálastofnun beri að reikna bótarétt kæranda út frá þeim launum sem hann hafi greitt sér vegna vinnu sinnar. Ef endurgjald nái ekki lágmarksviðmiðum Ríkisskattstjóra ákvarðist bótaréttur af hlutfalli reiknaðs endurgjalds sem greitt hafi verið af og viðmiðunarfjárhæð Ríkisskattstjóra. Kærandi geti því einungis átt hlutfallslegan rétt til bóta ef laun hans hafi verið lægri en viðmiðunarfjárhæð Ríkisskattstjóra.

Eins og áður segi starfi kærandi við eigin rekstur hjá B. Samkvæmt upplýsingum frá Skattinum séu helstu störf einkahlutafélagsins vinnsla fiskafurða, krabbadýra og lindýra. Störf kæranda falli undir tekjuflokk B9 samkvæmt reglum um reiknað endurgjald, settum samkvæmt 3. málsl. 1. mgr. 58. gr. laga nr. 90/2003 um tekjuskatt. Viðmiðunartekjur fyrir tekjuflokk B9 vegna ársins 2018 hafi verið 419.000 kr., 446.000 kr. vegna ársins 2019, 465.000 kr. vegna ársins 2020 og 498.000 kr. vegna ársins 2021.

Við mat á tryggingarhlutfalli kæranda hafi verið horft til síðustu 36 mánaða frá umsókn um greiðslu atvinnuleysistrygginga, sbr. 3. mgr. 23. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Á tímabilinu október 2018 til desember 2018 hafi kærandi reiknað sér laun sem hafi að meðaltali numið 339.100 kr. Árið 2019 hafi kærandi reiknaði sér mánaðarlaun að fjárhæð 309.434 kr. í janúarmánuði, á tímabilinu mars til júní og á tímabilinu ágúst til desember. Á árinu 2020 hafi kærandi reiknað sér laun sem hafi að meðaltali numið 378.472 kr. Þá hafi kærandi reiknað sér laun á tímabilinu janúar 2021 til október 2021 sem hafi að meðaltali numið 339.211 kr.

Með vísan til framangreinds sé ljóst að laun þau er kærandi hafi reiknað sér á síðastliðnum þremur árum nái ekki lágmarks viðmiðunarfjárhæðum Skattsins. Með vísan til seinni málsliðar 2. mgr. 19. gr. laga um atvinnuleysistryggingar geti kærandi því aðeins talist hlutfallslega tryggður. Tryggingarhlutfall hans ákvarðist því af hlutfalli þeirra launa sem kærandi hafi greitt af og viðmiðunarfjárhæðar tekjuflokks B9. Á tólf mánaða tímabili, sbr. 3. mgr. 23. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, hafi hæsta mögulega meðalhlutfall launa kæranda numið 78% af viðmiðunarfjárhæð Skattsins vegna tekjuflokks B9. Því reiknist bótaréttur kæranda 78%. 

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um 78% bótarétt kæranda.

Í 1. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar er kveðið á um gildissvið laganna, en þar segir að lögin gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verða atvinnulausir. Í 2. gr. laganna kemur fram að markmið þeirra sé að tryggja launamönnum eða sjálfstætt starfandi einstaklingum tímabundna fjárhagsaðstoð á meðan þeir eru að leita sér að nýju starfi eftir að hafa misst fyrra starf sitt. Sjálfstætt starfandi einstaklingur er hver sá sem starfar við eigin atvinnurekstur eða sjálfstæða starfsemi í því umfangi að honum sjálfum er gert að standa mánaðarlega, eða með öðrum reglulegum hætti samkvæmt reglum Ríkisskattstjóra um reiknað endurgjald, skil á staðgreiðslu af reiknuðu endurgjaldi og tryggingagjaldi vegna starfs síns, sbr. b-lið 3. gr. laganna.

Óumdeilt er að kærandi var sjálfstætt starfandi áður en hann sótti um atvinnuleysisbætur. Í IV. kafla laga nr. 54/2006 er fjallað um skilyrði fyrir atvinnuleysistryggingum sjálfstætt starfandi einstaklinga. Samkvæmt 1. mgr. 19. gr. telst sjálfstætt starfandi einstaklingur, sbr. b-lið 3. gr., að fullu tryggður samkvæmt lögunum eftir að hafa greitt mánaðarlega staðgreiðsluskatt af reiknuðu endurgjaldi er nemur að lágmarki viðmiðunarfjárhæð Ríkisskattstjóra, sbr. b-lið 3. gr., í viðkomandi starfsgrein og tryggingagjald samfellt á síðustu tólf mánuðum áður en hann sækir um atvinnuleysisbætur til Vinnumálastofnunar að öðrum skilyrðum uppfylltum, sbr. þó einnig 4. og 6. mgr. Í 2. mgr. 19. gr. segir svo um útreikning bótaréttar:

„Sjálfstætt starfandi einstaklingur, sem greitt hefur mánaðarlega staðgreiðsluskatt af reiknuðu endurgjaldi er nemur að lágmarki viðmiðunarfjárhæð ríkisskattstjóra, sbr. b-lið 3. gr., í viðkomandi starfsgrein og tryggingagjald skemur en tólf mánuði en þó lengur en þrjá mánuði á síðustu tólf mánuðum áður en hann sækir um atvinnuleysisbætur til Vinnumálastofnunar, telst tryggður hlutfallslega í samræmi við fjölda þeirra mánaða sem hann hefur greitt staðgreiðsluskatt að öðrum skilyrðum laganna uppfylltum, sbr. þó einnig 4. og 6. mgr. Hið sama gildir um sjálfstætt starfandi einstakling sem hefur greitt mánaðarlega staðgreiðsluskatt af reiknuðu endurgjaldi sem er lægra en viðmiðunarfjárhæð ríkisskattstjóra, sbr. b-lið 3. gr., í viðkomandi starfsgrein og tryggingagjald á síðustu tólf mánuðum áður en hann sækir um atvinnuleysisbætur til Vinnumálastofnunar en þá ákvarðast tryggingahlutfall hans af hlutfalli fjárhæðar reiknaðs endurgjalds sem greitt hefur verið af og viðmiðunarfjárhæðar, sbr. þó einnig 4. og 6. mgr.“

Samkvæmt framangreindu ber Vinnumálastofnun að reikna bótarétt sjálfstætt starfandi einstaklings út frá þeim launum sem viðkomandi reiknar sér vegna vinnu sinnar. Ef reiknað endurgjald atvinnuleitanda nær ekki lágmarksviðmiðum Ríkisskattstjóra ákvarðast bótaréttur af hlutfalli reiknaðs endurgjalds sem greitt hefur verið af og viðmiðunarfjárhæð Ríkisskattstjóra. Umsækjandi um atvinnuleysisbætur getur því einungis átt hlutfallslegan rétt til bóta ef reiknað endurgjald er lægra en viðmiðunarfjárhæð Ríkisskattstjóra í viðkomandi starfsgrein.

Við mat á tryggingarhlutfalli kæranda var horft til síðustu 36 mánaða frá umsókn um atvinnuleysisbætur, sbr. 3. mgr. 23. gr. laga nr. 54/2006. Starf kæranda fellur undir tekjuflokk B9 samkvæmt reglum um reiknað endurgjald, settum á grundvelli 3. málsl. 1. mgr. 58. gr. laga nr. 90/2003 um tekjuskatt. Viðmiðunartekjur Ríkisskattstjóra fyrir tekjuflokk B9 vegna ársins 2018 voru 419.000 kr., 446.000 kr. vegna ársins 2019, 465.000 kr. vegna ársins 2020 og 498.000 kr. vegna ársins 2021. Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum voru laun kæranda mismunandi á milli mánaða. Kærandi greiddi nær alltaf staðgreiðsluskatt af reiknuðu endurgjaldi sem nam lægri fjárhæð en viðmiðunarfjárhæð Ríkisskattstjóra. Samkvæmt skýru ákvæði 2. mgr. 19. gr. laga nr. 54/2006 bar Vinnumálastofnun því að byggja útreikning á bótarétti kæranda af hlutfalli launa og viðmiðunarfjárhæðar. Sá útreikningur leiddi til þess að kærandi reiknaðist með 78% bótarétt. Með vísan til þess er hin kærða ákvörðun staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 2. desember 2021, um 78% bótarétt A, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir