Mál nr. 78/2022 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 78/2022

Fimmtudaginn 28. apríl 2022

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 2. febrúar 2022, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. janúar 2022, um innheimtu ofgreiddra atvinnuleysisbóta.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi þáði greiðslur atvinnuleysisbóta frá Vinnumálastofnun fyrir tímabilið janúar til júní 2021 samhliða hlutastarfi hjá B. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. janúar 2022, var kæranda tilkynnt að henni bæri að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur vegna tekna á tímabilinu mars til júní 2021, samtals að fjárhæð 299.917 kr.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 2. febrúar 2022. Með bréfi, dags. 8. febrúar 2022, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 6. apríl 2022 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 8. apríl 2022. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hún geti ekki skilið hvernig hún eigi að reikna út hvað hún hafi átt að fá í bætur frá Vinnumálastofnun. Launagreiðandi hafi gefið upp fastar tekjur hennar í janúar og aftur 21. janúar. Kærandi hafi hringt og staðfest (símtal vonandi til í upptöku) að þetta væri ekki bara í janúar. Þá hafi kæranda verið tilkynnt að það yrði lagfært hjá stofnuninni og að hún yrði sett inn sem umsækjandi atvinnuleysisbóta á móti 70% vinnu. Kærandi hafi gefið upp réttar tekjur. Eftir það hafi kærandi fengið greitt frá Vinnumálastofnun en samt sem áður hafi hún fengið tilkynningu um að hún hefði fengið ofgreiðslu. Kærandi hafi spurt aðila hjá Vinnumálastofnun hvort það þyrfti að setja inn eða tilkynna alltaf hver launin væru en henni hafi verið tjáð að þess þyrfti ekki. Vinnumálastofnun hafi hins vegar bara tekið mið af því að vinnuveitandi hennar hafi skráð að hún væri bara í 70% starfi í janúar en hafi verið það til loka maí. Þá hefði kærandi átt að fara inn og fylla alltaf út hver launin væru. Kærandi hafi hins vegar hringt og verið sagt að umsóknin yrði opin en henni hafi aldrei verið tjáð að hún þyrfti að setja inn launatölur fram í tímann eða hver mánaðamót. Kærandi hafi gefið upp laun í janúar og fengið greitt í febrúar. Það hafi verið miðað við að hún ætti orlof sem hún ætti eftir að taka út. Það hafi hins vegar verið miskilningur hjá Vinnumálastofnun. Þess vegna hafi kærandi hringt mörg símtöl til stofnunarinnar í janúar 2021 til þess að fara yfir þessi mál og engin samskipti til nema í síma sem henni skiljist að séu tekin upp. Kærandi vilji að mál sitt verði reiknað upp á nýtt og skoðað á hverju það sé byggt að hún hafi fengið 63 þúsund kr. útborgaðar 1. mars miðað við símtal um að heildartekjur væru þær sömu og í janúar. Kærandi hafi fengið þessa upphæð greidda og það komi ekkert fram um ofgreiðslu. Svo áætli Vinnumálastofnun á hana mánuðina þar á eftir og þá komi fram, miðað við launin þar á eftir, að hún sé að fá of há laun. Kærandi velti því fyrir sér hver sé þá munurinn á milli launa í janúar og febrúar.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt síðast um greiðslu atvinnuleysistrygginga til Vinnumálastofnunar með umsókn, dags. 5. janúar 2021. Með erindi, dags. 4. febrúar 2021, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hennar hefði verði samþykkt. Bótaréttur kæranda hafi verið 100%. Kærandi hafi strax tilkynnt um 70% starf hjá B og upplýst stofnunina um tekjur sínar af áframhaldandi starfi hjá fyrirtækinu. Tekjuáætlun kæranda vegna hlutastarfs hennar hafi einungis verið skráð á janúarmánuð 2021. Atvinnuleysisbætur til kæranda hafi því ekki sætt tekjuskerðingu frá febrúar til júní 2021. Þegar upplýsingar frá Skattinum hafi borist um rauntekjur kæranda undanfarandi mánuði hafi myndast skuld vegna ofgreiddra atvinnuleysisbóta. Kæranda hafi verið tilkynnt um ofgreiðslu á „Mínum síðum“ stofnunarinnar, á greiðsluseðlum og á „Mínum síðum“ stofnunarinnar í lok mars, apríl, maí og júní.

Kærandi hafi skráð sig af atvinnuleysisskrá í lok júní 2021. Þann 20. janúar 2021 hafi kæranda verið sent erindi þar sem farið hafi verið fram á endurgreiðslu á ofgreiddum atvinnuleysisbótum. Kærandi hafi haft samband við stofnunina í kjölfarið og óskað eftir frekari upplýsingum um skuldamyndun. Kærandi hafi óskað eftir að málið yrði sent til Innheimtumiðstöðvar á Blönduósi svo að unnt væri að ganga frá greiðsludreifingaráætlun þann 24. janúar 2022. Heildarskuld kæranda hafi verið 229.917 kr.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Mál þetta varði endurgreiðslu á ofgreiddum atvinnuleysisbótum en kærandi hafi fengið greidd laun frá B þar sem hún hafi starfað í 70% starfshlutfalli samhliða greiðslum atvinnuleysisbóta. Í 17. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé fjallað um atvinnuleysistryggingar samhliða minnkuðu starfshlutfalli. Í 1. mgr. 17. gr. segi orðrétt:

,,Launamaður, sbr. a-lið 3. gr., sem missir starf sitt að hluta telst hlutfallslega tryggður samkvæmt lögum þessum og nemur tryggingarhlutfallið mismun réttar hans hefði hann misst starf sitt að öllu leyti, sbr. 15. gr., og þess starfshlutfalls sem hann gegnir áfram, frá þeim tíma er hann missti starf sitt að hluta nema annað leiði af lögum þessum. Hið sama gildir þegar launamaður missir starf sitt en ræður sig til starfa í minna starfshlutfall hjá öðrum vinnuveitanda.“

Þá segi í 1. mgr. 36. gr. laganna:

„Þegar samanlagðar tekjur af hlutastarfi hins tryggða, sbr. 17. eða 22. gr., og atvinnuleysisbætur hans skv. 32.–34. gr. eru hærri en sem nemur óskertum rétti hans til atvinnuleysisbóta að viðbættu frítekjumarki skv. 4. mgr. skal skerða atvinnuleysisbætur hans um helming þeirra tekna sem umfram eru. Hið sama gildir um tekjur hins tryggða fyrir tilfallandi vinnu, elli- eða örorkulífeyrisgreiðslur samkvæmt lögum um almannatryggingar, um elli- og örorkulífeyrisgreiðslur úr almennum lífeyrissjóðum greiðslur úr sjúkrasjóðum stéttarfélaga sem eru komnar til vegna óvinnufærni að hluta, fjármagnstekjur hins tryggða og aðrar greiðslur sem hinn tryggði kann að fá frá öðrum aðilum. Eingöngu skal taka tillit til þeirra tekna sem hinn tryggði hefur haft á þeim tíma er hann fær greiddar atvinnuleysisbætur, sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum.“

Samkvæmt 17. og 36. gr. laganna séu atvinnuleysistryggingar atvinnuleitanda sem starfi í hlutastörfum samhliða greiðslum atvinnuleysisbóta skertar með þeim hætti að fyrst sé starfshlutfall viðkomandi dregið frá bótarétti hans og svo komi tekjur til skerðingar samkvæmt tilvitnuðu ákvæði. Útreiknaður bótaréttur kæranda hafi verið 100%. Kærandi hafi starfað í 70% starfshlutfalli og hafi því í mesta lagi getað fengið greiddar 30% af grunnatvinnuleysisbótum. Skerðing vegna tekna kæranda hafi verið framkvæmd í janúar 2021 en í síðari mánuðum hafi tekjuáætlun ekki verið skráð hjá Vinnumálastofnun og því hafi tekjur hennar ekki komið til skerðingar fyrr en eftir útborgun þegar rauntekjuupplýsingar hafi borist stofnuninni. Kærandi hafi því fengið greiddar hærri atvinnuleysisbætur en hún hafi átt rétt á, enda hafi rauntekjur hennar á tímabilinu verið á bilinu 455.000 kr. til 500.000 kr. á mánuði. 

Samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 skuli atvinnuleitandi sem hafi fengið hærri atvinnuleysisbætur samkvæmt 32. eða 33. gr. en hann hafi átt rétt á endurgreiða þá fjárhæð sem hafi verið ofgreidd að viðbættu 15% álagi. Fella skuli niður álagið ef atvinnuleitandi færi rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka sem hafi leitt til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Samkvæmt framangreindu ákvæði sé mælt fyrir um heimild Vinnumálastofnunar til að innheimta ofgreiddar atvinnuleysisbætur. Í athugasemdum með 39. gr. frumvarps þess sem varð að lögum um atvinnuleysistryggingar sé sérstaklega áréttað að leiðrétting eigi við í öllum tilvikum sem kunni að valda því að atvinnuleitandi hafi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur. Ástæða ofgreiðslunnar hafi með öðrum orðum ekki áhrif á skyldu viðkomandi til að endurgreiða þá fjárhæð. 

Kærandi hafi tilkynnt Vinnumálastofnun strax um starf sitt og tekjur. Við afgreiðslu á máli kæranda hafi ekki verið gerð krafa um álag á skuld, enda hafi ekki verið fyllilega ljóst hvað hafi valdið því að tekjuáætlun kæranda hafi einungis verið skráð á janúarmánuð 2021. Enn fremur hefði stofnunin átt að leiðrétta áætlun eða óska eftir leiðréttingu kæranda þegar ljóst hafi verið að áætlun hafi verið ranglega skráð hjá stofnuninni. Með vísan til framangreinds um skyldu atvinnuleitenda til að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur telji stofnunin að atvik í máli kæranda hafi ekki áhrif á skyldu hennar til að endurgreiða þá fjárhæð sem hafi verið ofgreidd.  

Það sé niðurstaða Vinnumálastofnunar að kæranda beri að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur að fjárhæð 229.917 kr. samkvæmt 3. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. janúar 2022, um að innheimta ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir tímabilið mars til júní 2021, samtals að fjárhæð 229.917 kr., vegna tekna sem kærandi aflaði á sama tíma og hún fékk greiddar atvinnuleysisbætur.

Í 36. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar er kveðið á um frádrátt frá atvinnuleysisbótum vegna tekna hins tryggða. Þar segir í 1. mgr.:

„Þegar samanlagðar tekjur af hlutastarfi hins tryggða, sbr. 17. eða 22. gr., og atvinnuleysisbætur hans skv. 32.–34. gr. eru hærri en sem nemur óskertum rétti hans til atvinnuleysisbóta að viðbættu frítekjumarki skv. 4. mgr. skal skerða atvinnuleysisbætur hans um helming þeirra tekna sem umfram eru. Hið sama gildir um tekjur hins tryggða fyrir tilfallandi vinnu, elli- eða örorkulífeyrisgreiðslur samkvæmt lögum um almannatryggingar, um elli- og örorkulífeyrisgreiðslur úr almennum lífeyrissjóðum, greiðslur úr sjúkrasjóðum stéttarfélaga sem eru komnar til vegna óvinnufærni að hluta, fjármagnstekjur hins tryggða og aðrar greiðslur sem hinn tryggði kann að fá frá öðrum aðilum. Eingöngu skal taka tillit til þeirra tekna sem hinn tryggði hefur haft á þeim tíma er hann fær greiddar atvinnuleysisbætur, sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum.“

Kærandi var í 70% starfi hjá B samhliða greiðslum atvinnuleysisbóta frá Vinnumálastofnun á tímabilinu janúar til júní 2021. Ljóst er að tekjurnar höfðu áhrif á fjárhæð atvinnuleysisbóta til handa kæranda, sbr. framangreint ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga nr. 54/2006 um frádrátt vegna tekna. Ekki lá fyrir tekjuáætlun vegna þeirra tekna nema fyrir janúarmánuð 2021. Vegna þessa fékk kærandi greiddar hærri atvinnuleysisbætur en hún átti rétt á og því myndaðist skuld hjá stofnuninni fyrir tímabilið mars til júní 2021, samtals að fjárhæð 229.917 kr.

Í 39. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar er kveðið á um leiðréttingu á atvinnuleysisbótum. Þar segir í 2. mgr. að hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur samkvæmt 32. eða 33. gr. laganna en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum, beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildi um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hafi fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Í sömu málsgrein segir einnig að fella skuli niður álagið samkvæmt málsgreininni færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Samkvæmt 3. mgr. 39. gr. laganna er heimilt að skuldajafna ofgreiddum atvinnuleysisbótum á móti síðar tilkomnum atvinnuleysisbótum sama einstaklings en þó aldrei hærri fjárhæð en sem nemur 25% af síðarnefndu atvinnuleysisbótum í hverjum mánuði. Í athugasemdum með frumvarpi því er varð að lögum nr. 54/2006 segir meðal annars svo í skýringum við ákvæðið:

„Efni ákvæðisins felur í sér möguleika á leiðréttingu á fjárhæð tekjutengdra atvinnuleysisbóta eftir að þær hafa verið keyrðar saman við álagningu skattyfirvalda að því er varðar það viðmiðunartímabil sem lagt er til að verði haft til hliðsjónar við útreikningana. Er því gert ráð fyrir að Vinnumálastofnun hafi heimildir til að leiðrétta fjárhæð atvinnuleysisbótanna til samræmis við álagningu skattyfirvalda. Er gert ráð fyrir að leiðréttingin geti átt sér stað nokkru eftir að bæturnar hafa verið greiddar eða þegar endanleg álagning skattyfirvalda liggur fyrir. Á sama hátt er jafnframt gert ráð fyrir að Vinnumálastofnun geti leiðrétt fjárhæð grunnatvinnuleysisbóta. Slíkt getur átt við þegar upplýsingar þær er liggja grunnatvinnuleysisbótum til grundvallar hafa verið rangar eða hinn tryggði ekki tilkynnt til Vinnumálastofnunar um að hann sé ekki lengur í atvinnuleit.

Þannig er gert ráð fyrir að hinn tryggði endurgreiði Atvinnuleysistryggingasjóði þær fjárhæðir sem ofgreiddar eru í þeim tilvikum er hann fékk hærri greiðslur úr sjóðnum en honum bar. Á þetta við um öll tilvik sem kunna að valda því að hinn tryggði hafi fengið ofgreitt úr Atvinnuleysistryggingasjóði.“

Samkvæmt framangreindu er ljóst að endurkröfuheimild Vinnumálastofnunar er meðal annars bundin við það að einstaklingur hafi fengið greiddar hærri atvinnuleysisbætur en hann átti rétt á. Þar sem ekki lá fyrir tekjuáætlun fyrir tímabilið mars til júní 2021 fékk kærandi greiddar hærri atvinnuleysisbætur en hún átti rétt á þá mánuði. Ákvæði 2. mgr. 39. gr. laganna er fortakslaust að því er varðar skyldu til þess að endurgreiða ofgreiddar bætur. Í máli þessu hefur ekkert álag verið lagt á skuld kæranda og er því ekki ágreiningur um það atriði. Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. janúar 2022, í máli A, um innheimtu ofgreiddra atvinnuleysisbóta, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir