Mál nr. 371/2021 - Úrskurður
Úrskurðarnefnd velferðarmála
Mál nr. 371/2021
Fimmtudaginn 23. september 2021
A
gegn
Vinnumálastofnun
Ú R S K U R Ð U R
Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.
Með kæru, dags. 21. júlí 2021, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 15. júlí 2021, um að fella niður bótarétt hennar í tvo mánuði.
I. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 9. september 2019 og var umsókn hennar samþykkt 11. nóvember 2019. Í júní 2021 var kærandi boðuð í atvinnuviðtöl, meðal annars hjá B. og C. Í kjölfarið bárust Vinnumálastofnun upplýsingar um að kærandi hefði ekki mætt í atvinnuviðtal hjá C og hefði hafnað starfi hjá B. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 1. júlí 2021, var óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda vegna höfnunar á atvinnutilboðinu og fyrir því að hafa ekki mætt í boðað atvinnuviðtal. Skýringar bárust frá kæranda samdægurs. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 15. júlí 2021, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hennar yrði felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.
Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 21. júlí 2021. Með bréfi, dags. 23. júlí 2021, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Sú beiðni var ítrekuð þann 13. ágúst 2021. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 13. ágúst 2021 og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 16. ágúst 2021. Athugasemdir bárust ekki.
II. Sjónarmið kæranda
Kærandi greinir frá því að hún hafi ekki þegið atvinnuviðtal hjá C því að hún hafi beðið eftir svari við öðru atvinnutilboði sem myndi henta mjög vel. Um hafi verið að ræða vinnu á D þar sem hún sé búsett og það hafi verið sniðið að dagvistunartíma barna hennar. Starfið á C sé þess eðlis að kærandi þurfi að vera með bíl alla daga sem hún sé ekki með. C hafi boðið upp á gistingu fyrir starfsfólk en það geti ómögulega gengið upp fyrir kæranda þar sem hún sé með ung börn. Það geti ekki verið ætlast til að kærandi þiggi vinnu þar sem hún neyðist til að gista á vinnustað. Eftir að hafa aflað upplýsinga hafi kærandi fengið þau svör að þessar tvær skýringar hennar væru haldbærar hjá Vinnumálastofnun annars staðar á landinu, svo sem á höfuðborgarsvæðinu. Það geti varla verið um mismunandi kvaðir að ræða eftir því hvar einstaklingar séu búsettir á landinu.
Kærandi tekur fram að atvinnuviðtalið hjá B hafi verið allt annars eðlis. Þar hafi legið fyrir í viðtalinu að dagvistunartími barnanna væri það sem þyrfti að sníða í kringum. Þau hafi reynt að sníða plan sem gæti gengið upp en að lokum hafi það ekki gengið upp fyrir hótelið. Kærandi hafi verið tilbúin til að mæta seinniparta og utan dagvistunartíma en það hafi líka legið fyrir að til að það gengi upp þyrfti hún að finna ættingja eða utanaðkomandi sem gæti passað börnin utan dagvistunartímans. B sé einnig meira í alfaraleið og meiri möguleiki á að fá far. Þetta hafi þó ekki gengið upp, hvorki fyrir kæranda né hótelið þar sem hún hafi ekki haft aðgang að pössun á þessum tíma. Kærandi sé enn að bíða eftir svari varðandi starfið á D og hafi svo gert plön um að komast af atvinnuleysisbótum með því að taka þátt í „Nám er tækifæri“ vorið 2020 og sé á leið í fullt nám í ágúst 2021.
Kærandi óski eftir endurskoðun á niðurstöðu Vinnumálastofnunnar sem henni finnist vera hörð og ekki í samræmi við niðurstöður stofnunarinnar annars staðar. Þá biðji kærandi um að tekið verði tillit til búsetu og aðstæðna hennar við þá endurskoðun og að það verði horft til þess að hún hafi gert ráðstafanir til að komast af bótum.
III. Sjónarmið Vinnumálastofnunar
Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi verið boðuð í nokkur atvinnuviðtöl í byrjun júní 2021. Í kjölfarið hafi borist upplýsingar frá tveimur atvinnurekendum, annars vegar frá C og hins vegar B. Samkvæmt upplýsingum frá C hafi kærandi ekki mætt í atvinnuviðtal. Kærandi hafi þó verið í símasambandi við forsvarsmann fyrirtækisins til að finna annan tíma fyrir atvinnuviðtal en hafi ekki heldur mætt í það skiptið. Kærandi hafi verið upplýst um að skyldumæting væri í atvinnuviðtöl. Samkvæmt upplýsingum frá B hafi kærandi mætt í atvinnuviðtal hjá fyrirtækinu en hafi hafnað því starfi sem henni hafi staðið til boða þar. Kærandi hafi veitt þær skýringar að starfið hafi ekki hentað henni. Kærandi hafi ekki tekist að fá aðstoð með barnapössun utan dagvistunartíma barnanna og því hafi vinnutíminn ekki hentað. Vinnutími samkvæmt atvinnuauglýsingu fyrirtækisins hafi verið á milli 8 og 16:30. Varðandi atvinnuviðtalið hafi kærandi veitt þær skýringar að það hafi komið upp á sama tíma og hún hafi beðið eftir svari frá öðrum atvinnurekanda. Einnig hafi kærandi tekið fram að C sé í 20 til 30 mínútna akstursfjarlægð og að hún hefði ekki tök á að keyra þá vegalengd á hverjum degi til að sækja vinnu. Af þessum sökum hafi kærandi afþakkaði að mæta í atvinnuviðtal hjá C. Ágreiningur máls þessa snúi að því hvort ástæður kæranda vegna umræddrar höfnunar séu gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar.
Markmið laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt, tímabundna fjárhagsaðstoð á meðan þeir séu að leita sér að nýju starfi. Með þessu sé verið að tryggja stöðu og öryggi fólks í tímabundnu atvinnuleysi. Því sé gert ráð fyrir að þeir sem teljist tryggðir innan atvinnuleysistryggingakerfisins séu í virkri atvinnuleit þann tíma og séu jafnframt reiðubúnir að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum sem þeim standi til boða. Atvinnuleysistryggingar veiti þannig þeim sem tryggðir séu fjárhagslegt úrræði í tímabundnu atvinnuleysi sínu. Ríkar kröfur beri að gera til þeirra sem hafni starfi á innlendum vinnumarkaði að þeir hafi til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi.
Eitt af skilyrðum þess að umsækjandi um atvinnuleysisbætur eigi rétt til greiðslu atvinnuleysistrygginga sé að vera í virki atvinnuleit, sbr. a. lið 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í 14. gr. laganna sé nánar kveðið á um hvað teljist til virkrar atvinnuleitar. Þar sé útlistað að umsækjandi þurfi meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem er á Íslandi án sérstaks fyrirvara og hafa til þess vilja og getu. Að öðrum kosti verði ekki litið á hlutaðeigandi í virkri atvinnuleit.
Í 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um viðurlög vegna höfnunar á starfi eða atvinnuviðtali. Ákvæðið sé svohljóðandi:
,,Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“
Þá segi orðrétt í 4. mgr. sömu greinar:
,,Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“
Vinnumálastofnun sé gert að meta skýringar atvinnuleitenda vegna höfnunar á atvinnutilboði með hliðsjón af þeirri ríku skyldu sem hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til að vera reiðubúnir að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, án sérstaks fyrirvara, og hafa til þess vilja og getu.
Mál þetta varði annars vegar höfnun kæranda á því að mæta í atvinnuviðtal og hins vegar höfnun á starfstilboði. Kærandi hafi gefið skýringar á höfnun, bæði fyrir úrskurðarnefndinni og hjá Vinnumálastofnun. Hvað varði atvinnuviðtal sem kærandi hafi verið boðuð í hjá C en hafi ekki mætt í, segi kærandi að atvinnuviðtal hafi komið upp á sama tíma og hún hafi beðið eftir svari frá öðrum atvinnurekanda. Þá segi hún að C sé í 20 til 30 mínútna akstursfjarlægð frá heimili hennar og að hún hafi ekki tök á að keyra þá vegalengd á hverjum degi til að sækja vinnu. Kærandi hafi því afþakkað að mæta í atvinnuviðtal hjá C. Vinnumálastofnun fallist ekki á að atvinnuleitendur sé undanþegnir skyldu sinni til að sinna atvinnuviðtölum á meðan þeir bíði svara frá öðrum vinnuveitendum. Ljóst sé að kærandi hafi ekki verið búin að tryggja sér annað starf þegar henni hafi verið boðið að mæta í atvinnuviðtal hjá C. Hvað varði vegalengd frá heimili kæranda til vinnustaðar bendi Vinnumálastofnun á að umsækjandi um atvinnuleysistryggingar þurfi að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem er á Íslandi án sérstaks fyrirvara og hafa til þess vilja og getu líkt og lög um atvinnuleysistryggingar geri ráð fyrir. Atvinnuleitandi geti því ekki takmarkað atvinnuleit sína við allra næsta nágrenni heimilis síns. Kærandi sé búsett á D en þaðan og að C sé um 18 kílómetra leið. Vinnumálastofnun fallist ekki á að vegalengd á milli vinnustaðar og heimilis kæranda sé nægjanleg ástæða fyrir höfnun á starfi í skilningi 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Vinnumálastofnun hafni þeim fullyrðingum kæranda sem birtist í erindi til úrskurðarnefndar um að skýringar hennar kunni að teljast gildar annars staðar á landinu, svo sem á höfuðborgarsvæðinu. Stofnunin bendi á að ferðatími á milli vinnustaðar og heimilis á höfuðborgarsvæðinu geti verið sambærilegur því sem um ræði í máli þessu. Þá sé ekki óvanalegt að fólk sæki vinnu í nærliggjandi sveitarfélögum.
Í máli þessu liggi einnig fyrir að kærandi hafi hafnað starfstilboði hjá B. Kærandi segi að henni hafi ekki tekist að fá aðstoð með barnapössun utan dagvistunartíma og því hafi vinnutíminn ekki hentað. Í athugasemdum með 57. gr. í greinargerð við frumvarp það er hafi orðið að lögum nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar segi að það að hafa ekki barnapössun fyrir ung börn á dagvinnutíma teljist ekki réttlæta höfnun á starfi samkvæmt ákvæðinu. Í ljósi þessa og þess að vinnutími samkvæmt atvinnuauglýsingu fyrirtækisins hafi verið á milli 8 og 16:30 virka daga telji stofnunin ekki unnt að fallast á skýringar kæranda þegar komi að höfnun hennar á starfstilboði hjá B.
Líkt og áður hafi verið rakið hvíli rík skylda á atvinnuleitendum að taka því starfi sem þeim bjóðist, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi. Að mati Vinnumálastofnunar séu skýringar kæranda hvorki þess eðlis að þær réttlæti höfnun á atvinnutilboði né því starfstilboði sem kærandi hafi hafnað. Það sé því mat Vinnumálastofnunar að þær skýringar sem kærandi hafi fært fram í máli þessu geti ekki talist gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Vinnumálstofnun telji því að kærandi skuli sæta viðurlögum á grundvelli 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, þ.e. biðtíma í tvo mánuði frá ákvörðunardegi.
IV. Niðurstaða
Mál þetta lýtur að þeirri ákvörðun Vinnumálastofnunar að fella niður bótarétt kæranda í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.
Ákvæði 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:
„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“
Þá segir svo í 4. mgr. 57. gr. laganna:
„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“
Í athugasemdum við 57. gr. í frumvarpi því er varð að lögunum kemur fram:
„Enn fremur þykir mikilvægt að það að hafna því að fara í atvinnuviðtal eða sinna ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar hafi sömu áhrif og sú ákvörðun að taka ekki starfi sem býðst. Ástæðan er einkum sú að atvinnuviðtal er venjulega meginforsenda þess að hinum tryggða verði boðið starf og þykir það mega leggja þá ákvörðun að jöfnu við því að hafna starfi. Verður að teljast óeðlilegt að hinn tryggði geti neitað því að fara í atvinnuviðtal án viðbragða frá kerfinu en þeir sem fóru í viðtalið og var boðið starfið þurfi að þola biðtíma eftir atvinnuleysisbótum taki þeir ekki starfinu.“
Óumdeilt er að kærandi hafnaði annars vegar atvinnuviðtali og hins vegar atvinnutilboði en ágreiningur málsins lýtur að því hvort ástæður kæranda fyrir þeirri höfnun hafi verið réttlætanlegar í skilningi 4. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006. Varðandi atvinnuviðtalið hefur kærandi vísað til þess að hún hafi verið að bíða eftir svari vegna annars starfs sem hún hafi verið vongóð um að fá. Þá hafi vinnustaðurinn verið í 20 til 30 mínútna akstursfjarlægð frá heimili hennar og að hún hefði ekki tök á að keyra þá vegalengd á hverjum degi til að sækja vinnu. Að mati úrskurðarnefndarinnar er ekki réttlætanlegt að hafna atvinnuviðtali á þeirri forsendu að annað starf sé mögulega fyrir hendi. Kæranda bar að sinna atvinnuviðtalinu þar sem óvissa var uppi um starfið sem hún var vongóð um að fá. Varðandi atvinnutilboðið hefur kærandi vísað til þess að vinnutíminn hafi ekki hentað þar sem hún hefði ekki pössun fyrir börn sín utan dagvistunartíma þeirra. Samkvæmt upplýsingum frá Vinnumálastofnun var vinnutími umrædds starfs frá 8 til 16:30 virka daga. Að því virtu er það mat úrskurðarnefndarinnar að þær ástæður og skýringar sem kærandi hefur gefið séu ekki þess eðlis að þær réttlæti höfnun á starfinu, sbr. 4. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006. Úrskurðarnefndin bendir á að í 1. mgr. 13. gr. laganna er fjallað um almenn skilyrði þess að vera tryggður samkvæmt lögunum. Eitt af þeim skilyrðum er að vera í virkri atvinnuleit samkvæmt 14. gr. en í því felst meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt er fyrir, sbr. c. lið 1. mgr. ákvæðisins.
Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.
Ú R S K U R Ð A R O R Ð
Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 15. júlí 2021, um að fella niður bótarétt A, í tvo mánuði, er staðfest.
F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála
Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir