Mál nr. 264/2023-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 264/2023

Miðvikudaginn 10. ágúst 2023

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 25. maí 2023, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 17. maí 2023, um að fella niður rétt hennar til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 22. september 2022 og var umsóknin samþykkt 15. nóvember 2022. Þann 14. apríl 2023 var ferilskrá kæranda send til B ehf. vegna starfs hjá fyrirtækinu. Þann 7. maí 2023 bárust Vinnumálastofnun upplýsingar um að kærandi hefði ekki mætt í boðað viðtal hjá B ehf. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 12. maí 2023, var óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda vegna höfnunar á atvinnuviðtali hjá umræddu fyrirtæki. Skýringar bárust frá kæranda 16. maí 2023. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 17. maí 2023, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hennar væri felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Kærandi lagði fram ný gögn 24. maí 2023 og var ákvörðunin í kjölfarið tekin til endurumfjöllunar. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 25. maí 2023, var fyrri ákvörðun staðfest þar sem hún hefði að geyma efnislega rétta niðurstöðu.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála þann 25. maí 2023. Með bréfi, dags. 15. júní 2023, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar vegna kærunnar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 7. júlí 2023 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 11. júlí 2023. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru greinir kærandi frá því að hún hafi fengið tilkynningu frá Vinnumálastofnun þess efnis að ferilskrá hennar hefði verið send til B ehf. Kærandi hafi mælt sér mót við atvinnurekanda á starfsstöð hans vegna atvinnuviðtals sem sé í 10 kílómetra fjarlægð frá heimili hennar. Kærandi eigi ekki bíl svo hún hafi fengið slíkan að láni en bíllinn hafi bilað við keyrslu í viðtalið. Kærandi hafi sent Vinnumálastofnun skýringar og hafi gefið sönnun fyrir því í tölvupósti. Í kjölfarið hafi kærandi fengið bréf frá Vinnumálastofnun þar sem henni hafi verið gert að sæta tveggja mánaða biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.

Í september 2022 hafi kærandi einnig lent í erfiðri stöðu hjá Vinnumálastofnun þar sem hún hafi fengið tveggja mánaða biðtíma eftir atvinnuleysisbótum eftir að hafa verið rekin úr starfi.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um greiðslu atvinnuleysistrygginga með umsókn, dags. 22. september 2022. Með erindi, dags. 15. nóvember 2022, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hennar um greiðslu atvinnuleysistrygginga hefði verið samþykkt og bótaréttur væri 92%.

Þann 7. maí 2023 hafi Vinnumálastofnun borist upplýsingar um að kærandi hefði ekki mætt í boðað atvinnuviðtal hjá B ehf. Kærandi hafi verið boðuð í atvinnuviðtal vegna starfs sem hafi falið í sér umsjón með gistirýmum og ræstingar en kæranda hafi verið miðlað í umrætt starf af Vinnumálastofnun. Í kjölfar þess að Vinnumálastofnun hafi borist framangreindar upplýsingar hafi með erindi, dags. 12. maí 2023, verið óskað eftir skýringum kæranda á ástæðum þess að hún hafi ekki mætt til boðaðs atvinnuviðtals. Athygli kæranda hafi verið vakin á því að ef hún hefði hafnað atvinnutilboði eða atvinnuviðtali án gildra ástæðna gæti hún þurft að sæta biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysisbóta.

Vinnumálastofnun hafi borist skýringar kæranda þann 16. maí 2023. Að sögn kæranda hafi hún mælt sér mót við atvinnurekandann B ehf. þann 27. apríl klukkan 18:00. Hún hafi hins vegar ekki haft afnot af eigin bifreið og hafi því þann daginn fengið bifreið lánaða til að ferðast til atvinnuviðtalsins. Á leið hennar hafi bifreiðin hins vegar bilað. Kærandi hafi látið atvinnurekandann vita af þessu óhappi með tölvupósti og óskað eftir nýjum viðtalstíma. Atvinnurekandinn hafi hins vegar ekki svarað henni. Meðfylgjandi skýringum kæranda hafi verið skjáskot af tölvupóstsamskiptum kæranda og atvinnurekanda. Þar megi sjá að atvinnurekandi hafi sent kæranda tölvupóst klukkan 22:21 þann 27. apríl þess efnis að beðið hafi verið eftir henni en hún hafi aldrei látið sjá sig. Kærandi hafi svarað atvinnurekanda og sagt að hún hafi ekki mætt sökum þess að bifreið hennar hafi bilað.

Með erindi, dags. 17. maí 2023, hafi kæranda verið tilkynnt að réttur hennar til greiðslu atvinnuleysisbóta hafi verið felldur niður í tvo mánuði sökum þess að hún hafi hafnað atvinnuviðtali hjá B ehf. Ákvörðun þessi hafi verið tekin á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Þann 24. maí 2023 hafi Vinnumálastofnun borist frekari skýringar frá kæranda. Kærandi hafi óskað eftir því að mál hennar yrði skoðað að nýju. Kærandi hafi greint frá því að umrætt starf hafi verið í Sandgerði en sjálf væri hún búsett í Keflavík. Atvinnurekandinn hafi boðið kæranda afnot af bíl vegna starfsins og kærandi hafi haft áhuga á starfinu. Hún hafi verið boðuð í atvinnuviðtal en þar sem hún ætti ekki bifreið hafi hún fengið lánaða bifreið. Um væri að ræða gamla bifreið sem hafi bilað á miðjum vegi á leið til atvinnuviðtalsins. Í ljósi þessara kvíðavaldandi aðstæðna hafi það ekki verið efst í huga hennar að láta atvinnurekandann vita. Hún hafi fyrst munað eftir því þegar atvinnurekandinn sjálfur hafi haft samband við hana síðar um kvöldið. Að sögn kæranda hafi hún skýrt fyrir atvinnurekandanum að bifreiðin sem hún hafi ekið hafi bilað. Atvinnurekandinn hafi þó hvorki svarað henni né boðið henni nýjan viðtalstíma. Kærandi hafi síðar haft samband við Vinnumálastofnun til að spyrjast fyrir um umrætt starf en þá hafi annar einstaklingur þegar verið ráðinn í starfið.

Í kjölfar þess að framangreindar skýringar hafi borist frá kæranda hafi mál hennar verið tekið fyrir að nýju. Með erindi, dags. 25. maí 2023, hafi kæranda þó verið tilkynnt að niðurstaða Vinnumálastofnunar væri að staðfesta bæri fyrri ákvörðun í máli hennar, enda hefði sú ákvörðun að geyma efnislega rétta niðurstöðu þrátt fyrir að ný gögn hefðu borist í máli hennar.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Markmið laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt, tímabundna fjárhagsaðstoð meðan þeir séu að leita að nýju starfi. Með þessu sé verið að tryggja stöðu og öryggi fólks í atvinnuleysi. Gert sé ráð fyrir að þeir sem teljist tryggðir séu í virkri atvinnuleit þann tíma og séu jafnframt reiðubúnir að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum sem þeim standi til boða. Atvinnuleysistryggingar veiti þannig þeim sem tryggðir séu innan atvinnuleysistryggingakerfisins fjárhagslegt úrræði í tímabundnu atvinnuleysi sínu. Ríkar kröfur beri að gera til þeirra sem hafni starfi á innlendum vinnumarkaði að hafa til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi.

Eitt af skilyrðum þess að umsækjandi um atvinnuleysisbætur eigi rétt til greiðslu atvinnuleysistrygginga sé að vera í virkri atvinnuleit, sbr. a. lið 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í 14. gr. laganna sé nánar kveðið á um hvað teljist til virkrar atvinnuleitar. Þar sé útlistað að umsækjandi þurfi meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem er á Íslandi, án sérstaks fyrirvara, óháð því hvort um fullt starf eða hlutastarf sé að ræða og hafa til þess vilja og getu. Að öðrum kosti verði ekki litið á hlutaðeigandi í virkri atvinnuleit.

Í 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um viðurlög vegna höfnunar á starfi eða atvinnuviðtali. Ákvæðið sé svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Í athugasemdum með 57. gr. í frumvarpi því sem hafi orðið að lögum nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sé áréttað að það að hafna því að fara í atvinnuviðtal eða sinna ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar hafi sömu áhrif og sú ákvörðun að taka ekki starfi sem bjóðist. Ástæðan sé einkum sú að atvinnuviðtal sé venjulega meginforsenda þess að hinum tryggða verði boðið starf og leggja megi þá ákvörðun að jöfnu við því að hafna starfi.

Fyrir liggi að kærandi hafi verið boðuð til atvinnuviðtals hjá B ehf. Kærandi hafi greint frá því að á leið hennar til atvinnuviðtalsins hafi bifreiðin sem hún hafi ekið bilað og því hafi hún ekki getað mætt til viðtalsins. Þá hafi kærandi greint frá því að á þeim tíma er hún hafi lent í framangreindu óhappi hafi það ekki verið henni efst í huga að tilkynna atvinnurekanda um forföll til viðtalsins. Raunar hafi hún ekki munað eftir því fyrr en atvinnurekandinn sjálfur hafi leitað svara á ástæðum þess að hún hafi ekki mætt til viðtalsins. Meðal gagna í máli kæranda sé skjáskot af tölvupóstsamskiptum kæranda og atvinnurekanda, en þar megi sjá að atvinnurekandinn hafi haft samband við kæranda seint um kvöldið daginn sem viðtalið hafi átt að fara fram. Af framangreindu skjáskoti megi sjá að kæranda hafi svarað atvinnurekanda á þá leið að bifreiðin sem hún hafi ekið hafi bilað.

Að mati Vinnumálastofnunar hafi framferði kæranda augljóslega ekki verið þess eðlis að henni yrði boðið til atvinnuviðtals að nýju, sem jafna megi við það að hafna atvinnuviðtali. Vinnumálastofnun vísi í því samhengi einkum til þess að atvinnurekandi sjálfur hafi sett sig í samband við kæranda til að spyrjast fyrir um af hverju hún hafi ekki mætt til viðtals. Það hafi ekki verið fyrr en þá fyrst sem kærandi hafi skýrt atvinnurekanda frá óhappi sínu. Að mati Vinnumálastofnunar sé ekkert sem skýri ástæður þess að kærandi hafi ekki látið atvinnurekanda vita fyrr af forföllum sínum. Það að atvinnurekandi hafi sjálfur þurft að leita svara við því af hverju kærandi hafi ekki mætt til viðtalsins sé að mati Vinnumálastofnunar ekki til þess fallið að kæranda yrði boðið umrætt starf. Þá sé það jafnframt mat Vinnumálastofnunar að svör kæranda við tölvupósti atvinnurekanda, þess efnis að bifreiðin sem hún hafi ekið hefði bilað á leið til atvinnuviðtalsins, hafi ekki verið til þess fallin að auka líkur hennar á starfstilboði. Líta beri til þess að kærandi hafi ekki lýst frekari áhuga á starfinu eða spurst fyrir um það hvort hún ætti möguleika á öðrum viðtalstíma með atvinnurekanda. Viðbrögð kæranda endurspegli áhugaleysi á starfinu að mati Vinnumálastofnunar. Með vísan til framangreinds sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að kærandi hafi hafnað því að mæta í atvinnuviðtal hjá B ehf. í skilningi 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Samkvæmt 4. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar skuli Vinnumálastofnun meta við ákvörðun um viðurlög samkvæmt 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna atvinnuviðtali hafi verið réttlætanleg, en í 4. mgr. segi orðrétt:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Vinnumálastofnun sé gert að meta skýringar atvinnuleitanda vegna höfnunar á atvinnutilboði með hliðsjón af þeirri ríku skyldu sem hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til að vera reiðubúnir að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, án sérstaks fyrirvara, og hafa til þess vilja og getu. Gert sé ráð fyrir að Vinnumálastofnun sé heimilt að líta til aldurs hins tryggða, félagslegra aðstæðna tengdum skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima við ákvörðun um hvort hinn tryggði skuli sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 57. gr. laganna. Enn fremur sé Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar í boði sé starf fjarri heimili hans sem geri kröfur um að hlutaðeigandi flytji búferlum. Kærandi hafi að mati Vinnumálastofnunar ekki veitt skýringar sem réttlæti höfnun hennar á atvinnuviðtali hjá B ehf.

Með vísan til alls framangreinds sé það mat Vinnumálastofnunar að kærandi hafi hafnað því að mæta í atvinnuviðtal í skilningi 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og ekki haft þar að baki gildar ástæður, sbr. 4. mgr. 57. gr. laganna. Kæranda beri því að sæta viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði á grundvelli 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Þá segir svo í 4. mgr. 57. gr. laganna:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Í athugasemdum við 57. gr. í frumvarpi því er varð að lögunum kemur fram:

„Enn fremur þykir mikilvægt að það að hafna því að fara í atvinnuviðtal eða sinna ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar hafi sömu áhrif og sú ákvörðun að taka ekki starfi sem býðst. Ástæðan er einkum sú að atvinnuviðtal er venjulega meginforsenda þess að hinum tryggða verði boðið starf og þykir það mega leggja þá ákvörðun að jöfnu við því að hafna starfi. Verður að teljast óeðlilegt að hinn tryggði geti neitað því að fara í atvinnuviðtal án viðbragða frá kerfinu en þeir sem fóru í viðtalið og var boðið starfið þurfi að þola biðtíma eftir atvinnuleysisbótum taki þeir ekki starfinu.“

Samkvæmt gögnum málsins var ferilskrá kæranda send til B ehf. þann 14. apríl 2023. Kærandi var boðuð í atvinnuviðtal klukkan 18:00 þann 27. apríl 2023. Kærandi hvorki mætti í viðtalið né boðaði forföll. Fyrirtækið tilkynnti Vinnumálastofnun þann 7. maí 2023 að kærandi hefði ekki mætt í boðað viðtal. Í skýringum kæranda frá 16. maí 2023 kemur fram að hún hafi fengið bifreið lánaða til að komast í viðtalið sem hafi bilað á leiðinni. Einnig kemur fram að hún hafi látið atvinnurekandann vita af óhappinu með tölvupósti og óskað eftir nýjum viðtalstíma. Fyrir liggur að kærandi fékk tölvupóst frá fyrirtækinu klukkan 22:21 á viðtalsdeginum þar sem fram kemur að beðið hafi verið eftir henni á viðtalstíma en hún hafi ekki mætt. Kærandi svaraði þeim tölvupósti með þeirri skýringu að bifreið hennar hafi bilað á leið í viðtalið. Ekki liggur fyrir að kærandi hafi óskað eftir nýjum viðtalstíma.

Þar sem kærandi mætti ekki í boðað atvinnuviðtal hjá B ehf. og boðaði ekki forföll kom réttilega til viðurlaga á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006. Með vísan til þess er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 17. maí 2023, um að fella niður rétt A, til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir