22. júní 2022Úrskurðarnefnd velferðarmála - Atvinnuleysistryggingar og vinnumarkaðsaðgerðir

Mál nr. 178/2022- Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 178/2022

Miðvikudaginn 22. júní 2022

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 30. mars 2022, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 4. janúar 2022, um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til hans og að innheimta ofgreiddar bætur.

I. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 8. nóvember 2020 og var umsóknin samþykkt þann 18. nóvember 2020. Við samkeyrslu Vinnumálastofnunar við nemendaskrá kom í ljós að kærandi var skráður í 30 ECTS-eininga nám við Háskólann í Reykjavík á haustönn 2021. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 8. desember 2021, var óskað eftir að kærandi legði fram skólavottorð og skýringar á því hvers vegna hann hafi ekki upplýst stofnunina um nám sitt. Skýringar bárust frá kæranda 10. desember 2021. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 4. janúar 2022, var kæranda tilkynnt að greiðslur atvinnuleysisbóta hefðu verið stöðvaðar með vísan til 52. gr. laga nr. 54/2006 og að honum bæri að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir tímabilið 1. september til 31. október 2021 að fjárhæð 582.144 kr., að meðtöldu álagi.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 30. mars 2022. Með bréfi, dags. 1. apríl 2022, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Sú beiðni var ítrekuð 9. maí 2022. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 10. maí 2022, og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 12. maí 2022. Athugasemdir bárust frá kæranda 25. maí 2022.

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hann hafni því alfarið að hafa brotið reglur sjóðsins. Hann hafi skráð sig í nám en hafi jafnframt stundað ítrekaða atvinnuleit. Ákvörðun um að fara í nám hafi kærandi tekið í góðri trú eftir að hafa ítrekað fengið hvatningarefni frá sjóðnum. Hann hafi fengið hvatningu um að nýta tímann án atvinnu til að auka við sig þekkingu og auka möguleika á starfi. Honum hefði aldrei dottið í hug að fara í þetta nám ef hann hefði gert sér grein fyrir því að það myndi leiða til þess að hann yrði tekjulaus, enda hafi honum verið ljóst að hann ætti ekki rétt til námslána. Hann geti ekki lifað á loftinu.

Kærandi hafi skráð sig í fullt nám ásamt því að halda áfram atvinnuleit. Hann hafi farið í fjölda atvinnuviðtala og verið kominn í lokaval hjá B annars vegar og C hins vegar. Hann hafi fengið skammtíma verkefnavinnu hjá C sem hann hafi sinnt frá 1. nóvember 2021 og fram í janúar 2022. Um leið og hann hafi hafið störf hafi hann tilkynnt um það til Atvinnuleysistryggingasjóðs og frá þeim tíma hafi kærandi ekki fengið greiddar atvinnuleysisbætur. Hann hafi haldið áfram af fullum krafti í náminu ásamt því að vera kominn í fulla vinnu frá og með 15. febrúar 2022. Kærandi telji að grundvöllur endurgreiðslukröfu sé ekki fyrir hendi.

Í athugasemdum kæranda kemur fram að hann hafi verið grandlaus um að hann væri að brjóta reglur sjóðsins. Hann hafi verið í virkri atvinnuleit allan tímann. Kærandi hafi tekið ákvörðun um að fara í nám eftir að hafa fengið hvatningu frá sjóðnum. Þrátt fyrir að sú hvatning komi ekki fram í 40 blaðsíðna yfirliti yfir samskipti kæranda við sjóðinn séu málefni sjóðsins sífellt í fréttum. Framkvæmdastjóri sjóðsins og ráðherrar hafi ítrekað í fjölmiðlum hvatt fólk til að auka við menntun sína og verða þannig álitlegri kostur á vinnumarkaði.

Kærandi sé enn í fullu námi samhliða fullu starfi. Honum þyki með ólíkindum að það eigi að refsa honum fyrir að fara í nám í íslenskum háskóla. Ef kærandi hefði viljað brjóta reglur sjóðsins hefði honum verið í lófa lagið að velja erlendan háskóla. Leiða megi líkur að því að ef kærandi hefði valið sama nám í erlendum skóla hefði það ekki haft áhrif á stöðu hans hjá sjóðnum. Kostnaður við þá leið sé ekki meiri og framkvæmdin ekki flókin á tímum Covid-19 þegar öll kennsla fari fram á netinu. Kærandi ítreki að hann telji að grundvöllur endurgreiðslukröfu sé ekki fyrir hendi.

III. Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um greiðslu atvinnuleysistrygginga hjá Vinnumálastofnun með umsókn, dags. 8. nóvember 2020. Með erindi, dags. 18. nóvember 2020, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hans hefði verið samþykkt.

Þann 8. nóvember 2021 hafi kærandi tilkynnt stofnunni að hann hafi fengið tímabundið verkefni til eins mánaðar. Kærandi hafi verið afskráður og ekki fengið greiddar atvinnuleysisbætur fyrir nóvembermánuð. Við reglubundið eftirlit í desember 2021 hafi komið í ljós að kærandi hafi verið skráður í 30 ECTS-eininga nám við Háskólann í Reykjavík á haustmisseri 2021 samhliða því að þiggja greiðslu atvinnuleysistrygginga. Með erindi, dags. 8. desember 2021, hafi Vinnumálastofnun óskað eftir upplýsingum frá kæranda vegna þessa. Kærandi hafi verið upplýstur um að við samkeyrslu Vinnumálastofnunar við nemendaskrá hafi komið í ljós að hann stundaði nám samhliða því að fá greiddar atvinnuleysisbætur, án þess að fyrir hafi legið námssamningur við stofnunina. Athygli kæranda hafi verið vakin á að samkvæmt 1. mgr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar væru námsmenn ekki tryggðir á grundvelli laganna á sama tímabili og þeir stundi nám, enda sé námið ekki hluti vinnumarkaðsúrræða samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar. Óskað hafi verið eftir því að kærandi færði fram skólavottorð þar sem umfang náms væri tilgreint ásamt skýringum á því hvers vegna hann upplýsti stofnunina ekki um að hann stundaði nám.

Vinnumálastofnun hafi borist svar frá kæranda þann 10. desember 2021. Þar hafi kærandi greint frá því að um misskilning væri að ræða af hans hálfu. Hann hafi síðastliðið sumar séð mikla umfjöllun um nám samhliða atvinnuleysisbótum til að auka tækifæri á vinnumarkaði. Þá hafi kærandi séð upplýsingar um að það væri í boði að skrá sig í nám, án þess að vera í atvinnuleit samhliða. Hann hafi þó ekki talið það æskilegt þar sem hann legði mikla áherslu á að komast í vinnu. Kærandi hafi verið virkur í atvinnuleit en það hefði því miður ekki enn leitt til fastráðningar. Hann hafi fengið tímabundið verkefni í nóvember 2021 sem hann hafi þegar tilkynnt um og fengið ráðgjöf með. Verkefnið hafi upphaflega átt að taka einn mánuð en það tímabil hafi lengst. Kærandi hafi ítrekað að um misskilning hafi verið að ræða þar sem hann hafi haldið að nægjanlegt væri að tilkynna um nám ef hann hafi ekki ætlað að vera virkur í atvinnuleit. Hann hafi hins vegar stefnt á að komast í vinnu og klára háskóla samhliða vinnu.

Með erindi, dags. 4. janúar 2022, hafi kæranda verið tilkynnt að greiðslur atvinnuleysistrygginga til hans hefðu verið stöðvaðar með vísan til 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar þar sem ekki lægi fyrir námssamningur við stofnunina. Kæranda hafi verið gert að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur.

Í kæru til úrskurðarnefndar hafi kærandi alfarið hafnað því að hafa brotið reglur sjóðsins. Hann hafi skráð sig í nám samhliða atvinnuleit. Ákvörðun um að fara í nám hafi verið tekin eftir ítrekaða hvatningu frá Atvinnuleysistryggingasjóði. Hann hefði aldrei farið í þetta nám ef hann hefði vitað að það myndi leiða til þess að hann yrði tekjulaus þar sem honum væri ljóst að hann ætti ekki rétt til námslána. Hann hafi ekki fengið greitt frá Atvinnuleysistryggingasjóði frá því að hafa tilkynnt um skammtímavinnu þann 1. nóvember fram í janúar. Kærandi hafi haldið náminu áfram af fullum krafti ásamt því að hafa verið kominn í fullt starf frá og með 15. febrúar 2022.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna og sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verða atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Mál þetta lúti að ákvörðun Vinnumálastofnunar um að stöðva greiðslu atvinnuleysistrygginga til kæranda þar sem hann hafi stundað nám á haustmisseri 2021 samhliða greiðslu atvinnuleysisbóta, án þess að fyrir hafi legið námssamningur við stofnunina.

Í 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé fjallað um umsókn um atvinnuleysisbætur. Samkvæmt 3. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar beri atvinnuleitanda sem tryggður sé samkvæmt lögunum að upplýsa stofnunina um það sem kunni að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögunum, svo sem upplýsingar um námsþátttöku. Ákvæðið sé svohljóðandi:

„Sá sem telst tryggður á grundvelli laga þessara skal upplýsa Vinnumálastofnun um allar breytingar sem kunna að verða á högum hans á þeim tíma er hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum eða annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum, svo sem um námsþátttöku, tekjur sem hann fær fyrir tilfallandi vinnu og hversu lengi vinnan stendur yfir.“

Í c-lið 3. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sé að finna eftirfarandi skilgreiningu á námi:

,,Samfellt nám, verklegt eða bóklegt, í viðurkenndri menntastofnun innan hins almenna menntakerfis á Íslandi sem stendur yfir í a.m.k. sex mánuði. Enn fremur er átt við nám á háskólastigi og það nám annað sem gerir sambærilegar kröfur til undirbúningsmenntunar og nám á háskólastigi. Einstök námskeið teljast ekki til náms.“

Í 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um þá meginreglu að námsmenn eigi ekki rétt á atvinnuleysisbótum samhliða námi. Í 1. mgr. 52. gr. segi orðrétt:

„Hver sá sem stundar nám, sbr. c-lið 3. gr., telst ekki tryggður samkvæmt lögum þessum á sama tímabili enda er námið ekki hluti vinnumarkaðsaðgerða samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar, sbr. þó 2., 3. og 4. mgr.“

Mælt sé fyrir um undanþágur frá meginreglunni í 2. til 5. mgr. 52. gr. Þar segi:

„Þrátt fyrir 1. mgr. er hinum tryggða heimilt að stunda nám á framhaldsskólastigi sem nemur að hámarki 12 einingum eða á háskólastigi sem nemur að hámarki 12 ECTS-einingum á námsönn enda sé um svo lágt námshlutfall að ræða að námið telst ekki lánshæft hjá Menntasjóði námsmanna. Hinn tryggði skal leggja fram staðfestingu frá viðkomandi menntastofnun um námshlutfallið.

Þrátt fyrir 1. og 2. mgr. er Vinnumálastofnun heimilt að meta þegar sérstaklega stendur á hvort sá er stundar nám á framhaldsskólastigi sem nemur allt að 20 einingum eða á háskólastigi sem nemur allt að 20 ECTS-einingum á námsönn uppfylli skilyrði laganna enda sé um svo lágt námshlutfall að ræða að námið telst ekki lánshæft hjá Menntasjóði námsmanna. Skilyrði er að námið kunni að nýtast hinum tryggða beint við atvinnuleit að mati ráðgjafa Vinnumálastofnunar og skal hinn tryggði leggja fram staðfestingu frá viðkomandi menntastofnun um námshlutfallið. Hinn tryggði á þá rétt til skertra atvinnuleysisbóta fyrir sama tímabil og skal Vinnumálastofnun meta skerðinguna á tryggingahlutfalli sem hann á rétt til skv. 15. eða 19. gr. í samræmi við umfang námsins.

Þrátt fyrir 1.–3. mgr. er hinum tryggða heimilt að stunda nám sem er skipulagt samhliða vinnu af viðkomandi menntastofnun og er ekki lánshæft til framfærslu hjá Menntasjóði námsmanna án þess að komi til skerðingar á rétti hans til atvinnuleysistrygginga, enda hindri námið hvorki virka atvinnuleit viðkomandi né möguleika hans til þátttöku á vinnumarkaði. Hinn tryggði skal leggja fram staðfestingu frá viðkomandi menntastofnun um skipulag námsins.

Þrátt fyrir 1.–4. mgr. skal hinum tryggða ávallt heimilt að ljúka þeirri önn sem er yfirstandandi við starfslok hans eða þegar hann missir starf sitt að hluta, sbr. 17. gr. án þess að komi til skerðingar á rétti hans til atvinnuleysistrygginga.“

Fyrir liggi að kærandi hafi stundað 30 ECTS-eininga nám við Háskólann í Reykjavík á sama tíma og hann hafi þegið greiðslur atvinnuleysitrygginga. Undanþága frá framangreindri meginreglu sem mælt sé fyrir um í 2. mgr. 52. gr. laganna eigi ekki við í máli kæranda, enda hafi hann stundað nám umfram 12 ECTS-eininga hámarkið sem tilgreint sé í undanþáguákvæðinu. Undanþága 3. mgr. 52. gr. sé bundin við þau tilfelli þegar námshlutfall sé það lágt að námið teljist ekki lánshæft hjá Menntasjóði námsmanna. Þá sé það einnig skilyrði að námið kunni að nýtast beint við atvinnuleit að mati ráðgjafa Vinnumálastofnunar. Ef slík undanþága sé veitt séu atvinnuleysisbætur skertar í samræmi við umfang námsins. Námshlutfall kæranda á haustönn 2021 hafi ekki verið svo lágt að nám hans sé ólánshæft hjá Menntasjóði námsmanna. Þá sé nám kæranda ekki skipulagt samhliða vinnu, sbr. 4. mgr. 52. gr. laganna, og eigi sú undanþága því ekki við. Heimild 5. mgr. ákvæðisins um að atvinnuleitanda sé heimilt að ljúka þeirri önn sem sé yfirstandandi við starfslok hans eigi heldur ekki við, enda hafi kærandi síðast starfað í nóvember 2020.

Í ljósi alls framangreinds sé það afstaða Vinnumálastofnunar að meginregla 1. mgr. 52. gr. eigi við í máli kæranda. Kærandi hafi því ekki uppfyllt skilyrði þess að fá greiddar atvinnuleysisbætur á tímabilinu 1. september 2021 til 31. október 2021. Í 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé fjallað um endurgreiðslu á ofgreiddum atvinnuleysisbótum. Í 2. mgr. 39. gr. segi orðrétt:

„Hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur skv. 32. eða 33. gr. en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða öðrum ástæðum ber honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd var að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildir um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hefur fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Fella skal niður álagið samkvæmt þessari málsgrein færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leiddu til ákvörðunar Vinnumálastofnunar.“

Samkvæmt skýru orðalagi 2. mgr. 39. gr. beri að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir það tímabil sem atvinnuleitandi uppfylli ekki skilyrði laganna. Í athugasemdum með 39. gr. frumvarps þess er varð að lögum um atvinnuleysistryggingar sé sérstaklega áréttað að leiðrétting eigi við í öllum tilvikum sem kunni að valda því að atvinnuleitandi hafi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur. Ástæða ofgreiðslunnar hafi með öðrum orðum ekki áhrif á skyldu viðkomandi til að endurgreiða þá fjárhæð. Ákvæði 2. mgr. 39. gr. sé því fortakslaust að því er varði skyldu til þess að endurgreiða ofgreiddar bætur.

Beri kæranda því að endurgreiða þær atvinnuleysisbætur sem hann hafi fengið greiddar fyrir tímabilið 1. september til 31. október, samtals 506.212 kr., enda liggi fyrir að hann hafi ekki uppfyllt skilyrði laganna á umræddu tímabili, sbr. 1. mgr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Heildarskuld kæranda nemi 582.144 kr., þar af sé álag að fjárhæð 75.932 kr. Eins og kveðið sé á um í lokamálslið 2. mgr. 39. gr. skuli fella niður álagið ef hinn tryggði færi rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka sem hafi leitt til skuldamyndunar. Í því samhengi vísi Vinnumálastofnun til þess að það sé á ábyrgð þess sem fái greiddar atvinnuleysisbætur að tryggja að Vinnumálastofnun berist nauðsynlegar upplýsingar sem geti haft áhrif á rétt hans til greiðslu atvinnuleysisbóta. Fyrir liggi að kærandi hafi hvorki skilað skólavottorði til Vinnumálastofnunar vegna náms samhliða greiðslum atvinnuleysistrygginga né óskað eftir námssamningi á haustmisseri 2021. Í ljósi þess að rík skylda hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum og að tilkynna Vinnumálastofnun um allar þær breytingar sem verði á högum þeirra sé það mat Vinnumálastofnunar að skýringar þær sem kærandi hafi fært fram teljist ekki gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Með því að hafa ekki tilkynnt um nám sitt, skilað inn skólavottorði eða óskað eftir námssamningi við stofnunina hafi kærandi brugðist skyldum sínum. Þá bendi stofnunin jafnframt á að öllum atvinnuleitendum sé vísað á upplýsingar á vef stofnunarinnar um réttindi þeirra og skyldur á meðan þeir þiggi greiðslur atvinnuleysistrygginga. Þar sé meðal annars tiltekið að almennt sé ekki heimilt að stunda nám samhliða greiðslum atvinnuleysistrygginga, en atvinnuleitendum kunni þó mögulega að standa til boða að gera námssamning við stofnunina. Með vísan til framangreinds beri kæranda að greiða umrædda skuld, auk álags, enda hafi kærandi að mati Vinnumálastofnunar ekki fært rök fyrir því að fella skuli niður álag.

IV. Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda og að innheimta ofgreiddar bætur.

Í IX. kafla laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar er fjallað um tilvik er leiða til takmörkunar á atvinnuleysistryggingum. Í 52. gr. laganna er fjallað um nám en þar segir:

Þrátt fyrir 1. mgr. er hinum tryggða heimilt að stunda nám á framhaldsskólastigi sem nemur að hámarki 12 einingum eða á háskólastigi sem nemur að hámarki 12 ECTS-einingum á námsönn enda sé um svo lágt námshlutfall að ræða að námið telst ekki lánshæft hjá Menntasjóði námsmanna. Hinn tryggði skal leggja fram staðfestingu frá viðkomandi menntastofnun um námshlutfallið.

Þrátt fyrir 1.–4. mgr. skal hinum tryggða ávallt heimilt að ljúka þeirri önn sem er yfirstandandi við starfslok hans eða þegar hann missir starf sitt að hluta, sbr. 17. gr., án þess að komi til skerðingar á rétti hans til atvinnuleysistrygginga.“

Í c-lið 3. gr. laganna er að finna skilgreiningu á námi samkvæmt lögunum en þar segir:

„Nám: Samfellt nám, verklegt eða bóklegt, í viðurkenndri menntastofnun innan hins almenna menntakerfis á Íslandi sem stendur yfir í a.m.k. sex mánuði. Enn fremur er átt við nám á háskólastigi og það nám annað sem gerir sambærilegar kröfur til undirbúningsmenntunar og nám á háskólastigi. Einstök námskeið teljast ekki til náms.“

Í athugasemdum við ákvæði 52. gr. í frumvarpi því er varð að lögum um atvinnuleysistryggingar kemur fram að ekki séu lagðar til breytingar á þeirri meginreglu að námsmenn eigi ekki rétt á atvinnuleysisbótum. Miðað sé við að það skipti ekki máli hvort um sé að ræða dag- eða kvöldskóla eða fjarnám. Þá kemur fram að það kunni að vera að nám sé nauðsynlegur hluti af starfshæfingu atvinnuleitanda að mati ráðgjafa Vinnumálastofnunar, en í slíkum tilvikum geti atvinnuleitandi talist tryggður samhliða námi.

Þegar sótt er um atvinnuleysisbætur er umsækjandi spurður hvort hann sé skráður í nám á umsóknardegi. Upplýst er að almennt sé ekki heimilt að vera í námi samhliða greiðslu atvinnuleysisbóta. Þó séu undantekningar á þeirri meginreglu. Tekið er fram að það sé því mjög mikilvægt að hafa samband sem fyrst við ráðgjafa Vinnumálastofnunar til að kanna hvort viðkomandi eigi rétt á námssamningi.

Óumdeilt er að kærandi var skráður í 30 ECTS-eininga nám við Háskólann í Reykjavík á haustönn 2021 samhliða því að fá greiddar atvinnuleysistryggingar. Kærandi upplýsti Vinnumálastofnun ekki um námið og því lá ekki fyrir námssamningur á milli kæranda og Vinnumálastofnunar. Kærandi hefur vísað til þess að hann hafi ekki talið þörf á því að upplýsa Vinnumálastofnun um námið þar sem hann væri enn í atvinnuleit samhliða náminu.

Þann 11. nóvember 2020 var kæranda tilkynnt að Vinnumálastofnun hefði móttekið umsókn hans um atvinnuleysisbætur. Kæranda var greint frá því að ítarlegar upplýsingar um réttindi hans og skyldur væri að finna á heimasíðu Vinnumálastofnunar. Þá var kæranda bent á að hann þyrfti að láta Vinnumálastofnun vita á „Mínum síðum“ um allar breytingar á högum sínum. Undir liðnum „Upplýsingaskylda“ á heimasíðu Vinnumálastofnunar kemur fram að atvinnuleitandi skuli upplýsa Vinnumálastofnun tafarlaust um allar breytingar sem verði á högum hans og kunni að hafa áhrif á rétt hans á þeim tíma sem hann fái greiddar atvinnuleysisbætur. Tekið er dæmi um slíkar breytingar og er þar meðal annars nefnd þátttaka í námi. Undir liðnum „Hvað þarftu að vita“ er fjallað um nám og atvinnuleysisbætur. Þar kemur fram að almennt sé ekki heimilt að stunda nám samhliða greiðslu atvinnuleysisbóta. Undir liðnum „Réttur til atvinnuleysisbóta“ á heimasíðu Vinnumálastofnunar er nánar fjallað um námsmenn. Þar kemur meðal annars fram að umsækjanda um atvinnuleysisbætur sé heimilt að stunda nám á háskólastigi sem nemur allt að 12 ECTS-einingum á námsönn. Stundi einstaklingur nám á háskólastigi í meira umfangi en 12 ECTS-einingar á námsönn eða annað nám þá þurfi viðkomandi að hafa samband við ráðgjafa Vinnumálastofnunar til að kanna rétt sinn til atvinnuleysisbóta samhliða því námi. Aldrei sé heimilt að stunda meira en 20 ECTS-eininga nám samhliða atvinnuleysisbótum. Með hliðsjón af framangreindu telur úrskurðarnefndin að kærandi hefði mátt vita að honum bæri að tilkynna Vinnumálastofnun um fyrirhugað nám.

Fyrir liggur að kærandi var skráður í 30 ECTS-eininga nám við Háskólann í Reykjavík samhliða því að fá greiddar atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun og að námið var ekki hluti af vinnumarkaðsaðgerð samkvæmt ákvörðun stofnunarinnar. Ljóst er að meginregla 1. mgr. 52. gr. laga nr. 54/2006 átti við um kæranda, þ.e. hann stundaði nám í skilningi laganna. Úrskurðarnefndin bendir á að undanþáguheimildir 2. og 3. mgr. 52. gr. laga nr. 54/2006 eiga ekki við í máli kæranda þar sem kærandi var skráður í nám umfram 20 ECTS-einingar. Að því virtu uppfyllti kærandi ekki skilyrði þess að vera tryggður samkvæmt lögunum á þeim tíma sem hann var skráður í námið og átti því ekki rétt á greiðslum frá Vinnumálastofnun á tímabilinu 1. september 2021 til 31. október 2021.

Í 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 kemur fram að hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur samkvæmt 32. eða 33. gr. laganna en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum, beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið, að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildi um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hafi fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Í sömu málsgrein segir einnig að fella skuli niður álagið samkvæmt málsgreininni færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Í athugasemdum með frumvarpi því er varð að lögum nr. 54/2006 segir meðal annars svo í skýringum við ákvæðið:

„Efni ákvæðisins felur í sér möguleika á leiðréttingu á fjárhæð tekjutengdra atvinnuleysisbóta eftir að þær hafa verið keyrðar saman við álagningu skattyfirvalda að því er varðar það viðmiðunartímabil sem lagt er til að verði haft til hliðsjónar við útreikningana. Er því gert ráð fyrir að Vinnumálastofnun hafi heimildir til að leiðrétta fjárhæð atvinnuleysisbótanna til samræmis við álagningu skattyfirvalda. Er gert ráð fyrir að leiðréttingin geti átt sér stað nokkru eftir að bæturnar hafa verið greiddar eða þegar endanleg álagning skattyfirvalda liggur fyrir. Á sama hátt er jafnframt gert ráð fyrir að Vinnumálastofnun geti leiðrétt fjárhæð grunnatvinnuleysisbóta. Slíkt getur átt við þegar upplýsingar þær er liggja grunnatvinnuleysisbótum til grundvallar hafa verið rangar eða hinn tryggði ekki tilkynnt til Vinnumálastofnunar um að hann sé ekki lengur í atvinnuleit.

Þannig er gert ráð fyrir að hinn tryggði endurgreiði Atvinnuleysistryggingasjóði þær fjárhæðir sem ofgreiddar eru í þeim tilvikum er hann fékk hærri greiðslur úr sjóðnum en honum bar. Á þetta við um öll tilvik sem kunna að valda því að hinn tryggði hafi fengið ofgreitt úr Atvinnuleysistryggingasjóði.“

Samkvæmt framangreindu er ákvæði 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 fortakslaust að því er varðar skyldu til þess að endurgreiða ofgreiddar bætur fyrir tímabil sem skilyrði laganna er ekki uppfyllt. Aftur á móti skal fella niður 15% álag færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Þar sem kærandi tilkynnti ekki Vinnumálastofnun að hann stundaði nám á haustönn 2021 er það mat úrskurðarnefndarinnar að ekki sé tilefni til að fella niður álagið sem lagt var á endurgreiðslukröfuna. Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 4. janúar 2022, um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til A, og að innheimta ofgreiddar bætur, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir