Mál nr. 353/2023-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 353/2023

Föstudaginn 6. október 2023

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 18. júlí 2023, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 7. júní 2023, um að fella niður rétt hennar til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 8. febrúar 2023 og var umsóknin samþykkt 17. febrúar 2023. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 7. júní 2023, var kæranda tilkynnt að réttur hennar til atvinnuleysisbóta væri felldur niður í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar vegna höfnunar á starfi. Í kjölfar frekari skýringa frá kæranda var mál hennar tekið fyrir að nýju. Með ákvörðun stofnunarinnar, dags. 12. júní 2023, var kæranda tilkynnt að fyrri ákvörðun í máli hennar væri staðfest þar sem hún hefði að geyma efnislega rétta niðurstöðu, þrátt fyrir ný gögn.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 18. júlí 2023. Með bréfi, dags. 26. júlí 2023, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar vegna kærunnar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 13. september 2023 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 18. september 2023. Athugasemdir bárust frá kæranda 20. september 2023.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hún hafi þann 30. apríl 2023 sótt um samþykki á launalausu leyfi hjá Vinnumálastofnun. Brottför frá Íslandi hafi verið 29. maí 2023 og hún hafi komið aftur til landsins 28. júní 2023. Umsóknin hafi verið samþykkt. Þann 12. maí 2023 hafi kærandi fengið þær upplýsingar að ferilskrá hennar hefði verið send til B ehf. Eigandi fyrirtækisins hafi haft samband við kæranda og hún hafi skráð sig í atvinnuviðtal. Fyrirtækið hafi þurft einhvern í vinnu frá 26. maí 2023. Kærandi hafi komið með brottfararmiðann sinn í viðtalið en einnig greint frá því að hún vildi vinna við það sem tengdist menntun hennar og loknum námskeiðum. Eftir viðtalið hafi eigandi fyrirtækisins sent upplýsingar til Vinnumálastofnunar um að hún tæki ekki starfinu þar sem hún væri að hefja störf í Póllandi. Svo hafi kæranda verið tilkynnt af skrifstofu Vinnumálastofnunar um þriggja mánaða viðurlög. Að auki hafi ferilskrá kæranda verið aftur send frá Vinnumálastofnun til C ehf. þann 25. maí 2023 þegar hún hafi enn verið í launalausu leyfi. Kærandi óski eftir jákvæðri niðurstöðu málsins.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi síðast sótt um greiðslu atvinnuleysisbóta með umsókn, dags. 8. febrúar 2023. Með erindi, dags. 17. febrúar 2023, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hennar hefði verið samþykkt og að útreiknaður bótaréttur væri 100%.

Þann 15. maí 2023 hafi Vinnumálastofnun borist þær upplýsingar að kærandi hefði hafnað starfi hjá B ehf. Um hafi verið að ræða starf í ræstingum, en kæranda hafi verið miðlað í umrætt starf af Vinnumálastofnun. Samkvæmt upplýsingum frá B ehf. hafi kærandi hafnað starfinu því hún hafi þegar verið komin með vinnu í Póllandi og færi af landinu þann 26. maí.

Með erindi, dags. 16. maí 2023, hafi verið óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda vegna höfnunar á starfi hjá B ehf. Athygli kæranda hafi verið vakin á því að ef atvinnuleitandi hefði hafnað atvinnutilboði eða atvinnuviðtali án gildra ástæðna gæti hann þurft að sæta biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysistrygginga. Kæranda hafi verið veittur sjö virkra daga frestur til að skila Vinnumálastofnun umbeðnum skýringum en stofnuninni hafi þó ekki borist neinar skýringar innan þess frests. Kæranda hafi því með erindi, dags. 7. júní 2023, verið tilkynnt að bótaréttur hennar hefði verið felldur niður í þrjá mánuði sökum þess að hún hefði hafnað starfi hjá B ehf. Sú ákvörðun hafi verið tekin á grundvelli 1. mgr. 57. gr., sbr. jafnframt 1. mgr. 61. gr. sömu laga.

Vinnumálastofnun hafi borist skýringar kæranda þann 9. júní 2023. Kærandi hafi sagst hafa í byrjun maímánaðar tilkynnt stofnuninni um fyrirhugaða ferð erlendis. Hún hafi síðar fengið þær upplýsingar að ferilskrá hennar hefði verið send til B ehf. Hún hafi mætt til atvinnuviðtalsins en kærandi hafi hins vegar ekki gefið nánari skýringar á því hvað hafi farið fram þar. Þá hafi kærandi greint frá því að hún byggi yfir menntun til að gegna starfi á leikskóla. Í kjölfarið hafi mál kæranda verið tekið fyrir að nýju. Kæranda hafi með erindi, dags. 12. júní 2023, verið tilkynnt að það væri niðurstaða stofnunarinnar að staðfesta bæri fyrri ákvörðun í máli hennar, enda hefði sú ákvörðun að geyma efnislega rétta niðurstöðu þrátt fyrir að ný gögn hefðu borist stofnuninni. 

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Markmið laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt tímabundna fjárhagsaðstoð á meðan þeir séu að leita sér að nýju starfi. Með þessu sé verið að tryggja stöðu og öryggi fólks í atvinnuleysi. Gert sé ráð fyrir að þeir sem teljist tryggðir séu í virkri atvinnuleit þann tíma og séu jafnframt reiðubúnir að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum sem þeim standi til boða. Atvinnuleysistryggingar veiti þannig þeim sem tryggðir séu innan atvinnuleysistryggingakerfisins fjárhagslegt úrræði í tímabundnu atvinnuleysi sínu. Ríkar kröfur beri að gera til þeirra sem hafni starfi á innlendum vinnumarkaði að hafa til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi.

Eitt af skilyrðum þess að umsækjandi um atvinnuleysisbætur eigi rétt til greiðslu atvinnuleysistrygginga sé að vera í virkri atvinnuleit, sbr. a. lið 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í 14. gr. laganna sé nánar kveðið á um hvað teljist til virkar atvinnuleitar. Þar sé útlistað að umsækjandi þurfi meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem er á Íslandi án sérstaks fyrirvara og hafa til þess vilja og getu. Að öðrum kosti verði ekki litið á hlutaðeigandi í virkri atvinnuleit.

Í 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um viðurlög vegna höfnunar á starfi. Ákvæðið sé svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Ágreiningur í máli þessu snúi meðal annars að því hvort kærandi hafi hafnað starfi hjá B ehf. í skilningi 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Fyrir liggi að kærandi hafi mætt til atvinnuviðtals hjá B ehf. og hafi skýrt atvinnurekanda frá að hún hygðist ferðast erlendis þann 29. maí. Kærandi segi atvinnurekandann hafa leitað að starfsmanni sem gæti hafið störf 26. maí. B ehf. hafi gefið Vinnumálastofnun þær upplýsingar að kærandi hefði hafnað umræddu starfi því hún væri þegar komin með starf í Póllandi og myndi því ferðast úr landi bráðlega. Að mati Vinnumálastofnunar þyki ljóst að kærandi hafi sannarlega hafnað starfi í skilningi 1. mgr. 57. gr. laganna. Framferði kæranda hafi augljóslega ekki verið til þess fallið að henni yrði boðið umrætt starf. Framferði atvinnuleitanda sem í atvinnuviðtali segist fremur ætla að ferðast erlendis en að taka starfi sem bjóðist megi að öllu jafna við að hafna starfi, í skilningi 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Þá liggi fyrir að kærandi hafi ekki hafið störf í Póllandi.

Samkvæmt 4. mgr. 57. gr. laganna skuli Vinnumálastofnun meta hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg, en í 4. mgr. segi orðrétt:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Vinnumálastofnun sé gert að meta skýringar atvinnuleitanda vegna höfnunar á atvinnutilboði með hliðsjón af þeirri ríku skyldu sem hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til að vera reiðubúin að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir án sérstaks fyrirvara og hafa til þess vilja og getu. Gert sé ráð fyrir því að Vinnumálastofnun sé heimilt að líta til aldurs hins tryggða, félagslegra aðstæðna tengdum skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima við ákvörðun um hvort hinn tryggði skuli sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 57. gr. laganna. Enn fremur sé Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar í boði sé starf fjarri heimili hans sem geri kröfur um að hlutaðeigandi flytji búferlum.

Kærandi hafi greint frá því að hún hafi þann 30. apríl skráð sig ekki atvinnulausa á vef Vinnumálastofnunar frá og með 29. maí til 26. júní 2023, vegna dvalar erlendis á þeim tíma. Það sé niðurstaða Vinnumálastofnunar að þær skýringar kæranda geti ekki talist gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Þeir atvinnuleitendur sem hyggist ferðast erlendis innan tiltekins tíma verði að sæta því að þeir kunni að verða beittir viðurlögum hafni þeir starfi eða ef starf standi þeim ekki til boða af þeirri ástæðu. Að öðrum kosti geti þeir atvinnuleitendur sem ætli að ferðast erlendis komist hjá skilyrði um virka atvinnuleit, sbr. 13. og 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Máli sínu til stuðnings vísi Vinnumálastofnun einkum til ákvæðis d. liðar 1. mgr. 14. gr. laganna en að mati Vinnumálastofnunar hafi atvinnuleitandi sem hyggst ferðast erlendis innan skamms tíma ekki getu til að taka starfi án sérstaks fyrirvara.

Samkvæmt upplýsingum frá atvinnurekanda hafi kærandi hafnað umræddu starfi því hún hafi þegar verið komin með starf í Póllandi. Hún myndi því fara úr landi bráðlega. Í því samhengi bendi Vinnumálastofnun á að hvergi sé að finna upplýsingar um slíkt í fyrirliggjandi gögnum í máli kæranda. Það sé mat Vinnumálastofnunar að atvinnuleitendur geti almennt ekki hafnað starfi á þeim forsendum að annað starf standi þeim mögulega til boða, og þá enn síður ef fyrir liggi að það starf sé háð óvissu. Fyrir liggi að kærandi hafi ekki verið ráðin til starfa í Póllandi. 

Þá hafi kærandi, bæði í skýringum sínum til Vinnumálastofnunar og í kæru sinni til úrskurðarnefndarinnar, greint á því að hún búi yfir menntun og reynslu til að gegna starfi á leikskóla. Vinnumálastofnun þyki rétt að benda á í því samhengi að rík skylda hvíli á atvinnuleitendum að taka því starfi sem bjóðist, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi. Þá þurfi atvinnuleitendur jafnframt að vera reiðubúnir að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, án sérstaks fyrirvara, og hafa til þess vilja og getu, sbr. 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í ljósi framangreinds telji Vinnumálastofnun að atvinnuleitendur geti ekki hafnað störfum á þeim forsendum að menntun þeirra eða reynsla liggi í annarri atvinnugrein.

Með vísan til alls framangreinds sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að kærandi hafi hafnað starfi í skilningi 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og að skýringar hennar séu ekki gildar, sbr. 4. mgr. sömu greinar. Kæranda beri því að sæta viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laganna.

Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 28. júlí 2022, hafi kæranda verið gert að sæta viðurlögum í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í 1. málsl. 1. mgr. 61. gr. laga um atvinnuleysistryggingar segi að sá sem hafi sætt viðurlögum samkvæmt 57. til 59. gr. eða biðtíma samkvæmt 54. og 55. gr. og eitthvert þeirra tilvika sem þar greini eigi sér stað að nýju á sama tímabili samkvæmt 29. gr. skuli ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta samkvæmt VII. kafla fyrr en að þremur mánuðum liðnum frá þeim degi er ákvörðun Vinnumálastofnunar um ítrekunaráhrif liggi fyrir, enda hafi hann fengið greiddar atvinnuleysisbætur skemur en samtals 24 mánuði á sama tímabili samkvæmt 29. gr. Þau viðurlög sem kæranda hafi verið gert að sæta með ákvörðun stofnunarinnar, dags. 7. júní 2023, hafi átt sér stað á sama tímabili og því hafi komið til ítrekunaráhrifa fyrri viðurlaga hennar. Kærandi eigi því ekki rétt til greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en að þremur mánuðum liðnum, sbr. 1. mgr. 61. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Með vísan til alls framangreinds sé það mat Vinnumálastofnunar að kæranda beri að sæta viðurlögum í þrjá mánuði vegna höfnunar á starfi hjá B ehf., sbr. 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar, sbr. jafnframt 1. mgr. 61. gr. sömu laga.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði á grundvelli 57. gr., sbr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Þá segir svo í 4. mgr. 57. gr. laganna:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Samkvæmt gögnum málsins var kæranda þann 12. maí 2023 miðlað í starf hjá B ehf. Fyrirtækið tilkynnti Vinnumálastofnun þann 15. maí 2023 að kærandi hefði hafnað starfinu þar sem hún væri búin að fá vinnu erlendis og færi af landi brott 26. sama mánaðar. Kærandi hefur vísað til þess að fyrirtækið hafi þurft starfsmann í vinnu frá 26. maí 2023 en hún hafi verið í fríi erlendis til 28. júní 2023 sem Vinnumálastofnun hafi verið búin að samþykkja. Einnig hefur kærandi tekið fram að hún hafi í atvinnuviðtali greint frá því að hún vildi vinna við það sem tengdist menntun hennar og loknum námskeiðum.

Í 1. mgr. 13. gr. laga nr. 54/2006 er fjallað um almenn skilyrði þess að vera tryggður samkvæmt lögunum. Eitt af þeim skilyrðum er að vera í virkri atvinnuleit samkvæmt 14. gr. en í því felst meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt er fyrir, sbr. c. lið 1. mgr. ákvæðisins. Að því virtu er það mat úrskurðarnefndarinnar að þær skýringar sem kærandi hefur gefið séu ekki þess eðlis að þær réttlæti höfnun á starfinu, sbr. 4. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006.

Í 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um ítrekunaráhrif fyrri viðurlagaákvarðana. Ákvæðið er svohljóðandi:

„Sá sem hefur sætt viðurlögum skv. 57.–59. gr. eða biðtíma skv. 54. eða 55. gr. og eitthvert þeirra tilvika sem þar greinir á sér stað að nýju á sama tímabili skv. 29. gr. skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að þremur mánuðum liðnum frá þeim degi er ákvörðun Vinnumálastofnunar um ítrekunaráhrif liggur fyrir enda hafi hann fengið greiddar atvinnuleysisbætur skemur en samtals 24 mánuði á sama tímabili skv. 29. gr. Hafi hinn tryggði fengið greiddar atvinnuleysisbætur í samtals 24 mánuði eða lengur á sama tímabili skv. 29. gr. þegar atvik sem lýst er í 1. málsl. á sér stað skal hinn tryggði ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann uppfyllir skilyrði 31. gr.“

Samkvæmt gögnum málsins var bótaréttur kæranda felldur niður í tvo mánuði þann 28. júlí 2022 á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006. Þar sem um sama bótatímabil er að ræða, sbr. 29. gr. laganna, kom til ítrekunaráhrifa samkvæmt 1. mgr. 61. gr. laganna.

Með vísan til framangreinds er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr., sbr. 1. mgr. 61. laga nr. 54/2006, staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 7. júní 2023, um að fella niður rétt A, til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

 Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir