Mál nr. 88/2024-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 88/2024

Fimmtudaginn 16. maí 2024

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 20. febrúar 2024, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 8. janúar 2024, um að fella niður rétt hans til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 1. október 2023 og var umsóknin samþykkt 7. nóvember 2023. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 13. desember 2023, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hans væri felldur niður í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 58. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar með vísan til þess að hann hefði hafnað þátttöku í vinnumarkaðsúrræði. Þann 4. janúar 2024 barst Vinnumálastofnun læknisvottorð þar sem fram kom að kærandi hefði verið óvinnufær með öllu á tímabilinu 14. til 21. nóvember 2023 vegna sjúkdóms. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 8. janúar 2024, var kæranda tilkynnt að mál hans hefði verið tekið til endurumfjöllunar og í ljósi þess að kærandi hefði ekki tilkynnt tafarlaust um veikindi sín væri bótaréttur hans felldur niður á grundvelli 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006 í stað 58. gr.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 20. febrúar 2024. Með bréfi, dags. 28. febrúar 2024, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 9. apríl 2024 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 11. apríl 2024. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru greinir kærandi frá því að hafa þann 8. janúar 2024 fengið lokaúrskurð um þriggja mánaða bótarefsingu vegna þess að hann hafi ekki mætt á fund. Refsingu sé beitt þrátt fyrir læknisvottorð. Kærandi hafi verið boðaður á fund Vinnumálastofnunar þann 15. nóvember 2023 sem hafi átt að fara fram sólarhring seinna, eða þann 16. nóvember 2023, klukkan 10. Á þeim tíma hafi kærandi verið mjög veikur af Covid og hafi ekki áttað sig á að fjarvera frá þessum fundi gæti haft svo ofsafengnar refsiafleiðingar. Kærandi hafi skilað inn læknisvottorði sem byggi á skráðu símtali við hjúkrunarfræðing þann 14. nóvember 2023 og síðar viðtali við lækni vegna eftirstöðva. Engu að síður sé kæranda gerð refsing með bótaleysi í þrjá mánuði samkvæmt 59. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Vegna þessarar ákvörðunar missi kærandi 1.049.553 kr. í framfærslu sem sé líklega dýrasti fundur sem hann hafi ekki farið á. Kærandi bendi einnig á að fundarboðið hafi verið sent á póstfang hans 24 tímum og sjö mínútum áður en fundurinn hafi átt að eiga sér stað. Þrátt fyrir ítarlega leit finni kærandi ekki smáskilaboð sem Vinnumálastofnun segist einnig hafa sent. Kærandi óski eftir að þessi ákvörðun verði felld úr gildi eða til vara að fá greiddan helming tímans þar sem að sönnun um ástæðu fjarveru liggi fyrir.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um greiðslu atvinnuleysistrygginga 1. október 2023. Með erindi, dags. 7. nóvember 2023, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hans hefði verið samþykkt og að útreiknaður bótaréttur væri 100% en með tilliti til starfsloka kæranda hafi honum verið gert að sæta tveggja mánaða biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysistrygginga.

Með erindi, dags. 15. nóvember 2023, hafi kærandi verið boðaður á kynningarfund á þjónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar á Akureyri þann 16. nóvember 2023 klukkan 10:00. Athygli kæranda hafi verið vakin á því að um skyldmætingu væri að ræða og að ótilkynnt forföll og forföll án gildra ástæðna gætu valdið stöðvun greiðslna atvinnuleysisbóta. Boðunin hafi verið send á skráð netfang kæranda B og í farsímanúmerið X, klukkan 09:53 þann 15. nóvember 2023.

Með erindi, dags. 1. desember 2023, hafi verið óskað eftir skýringum á fjarveru kæranda á boðaðan kynningarfund. Kæranda hafi verið veittur sjö daga frestur til að koma að skýringum sínum. Þann 11. desember 2023 hafi kærandi haft samband símleiðis og sagst ekki geta skráð sig inn á „Mínar síður“ stofnunarinnar. Kæranda hafi verið veittar munnlegar leiðbeiningar um innskráningu. Hvorki skýringar né gögn hafi borist frá kæranda og með ákvörðun stofnunarinnar, dags. 13. desember 2023, hafi kæranda verið tilkynnt að honum væri gert að sæta þriggja mánaða biðtíma eftir greiðslum samkvæmt 58. gr., sbr. 1. mgr. 61 gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Þann 4. janúar 2024 hafi stofnuninni borist læknisvottorð frá kæranda, útgefið 14. desember 2023. Í vottorði hafi verið tilgreint að kærandi hefði verið óvinnufær með öllu á tímabilinu 14. til 21. nóvember 2023 vegna sjúkdóms. Frekari upplýsingar um eðli sjúkdóms séu ekki tilgreindar en fram komi að skoðun læknis hafi farið fram á útgáfudegi vottorðsins, eða ríflega þremur vikum eftir að tímabili veikinda hafi lokið.

Mál kæranda hafi verið tekið til endurskoðunar á grundvelli nýrra gagna og með erindi, dags. 8. janúar 2024, hafi kæranda verið tilkynnt að ákvörðun stofnunarinnar um að honum yrði gert að sæta viðurlögum á grundvelli 58. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr., væri staðfest en þar sem engar tilkynningar um forföll hefðu borist stofnuninni fyrir kynningarfundinn eða án ástæðulausrar tafar væri það ákvörðun stofnunarinnar að kæranda yrði gert að sæta viðurlögum á grundvelli 59. gr. í stað 58. gr. og að biðtími eftir greiðslum stæði óhaggaður.      

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna.

Á meðal skilyrða fyrir greiðslu atvinnuleysistrygginga sé að viðkomandi sé í virkri atvinnuleit, sbr. a. lið 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Samkvæmt [h. lið] 1. mgr. 14. gr. felist virk atvinnuleit meðal annars í því að hafa vilja og getu til að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum er standi til boða. Í 13. gr. laga nr. 55/2006 um vinnumarkaðsúrræði komi einnig fram skylda þess sem teljist tryggður samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar til að taka þátt í þeim vinnumarkaðsúrræðum sem Vinnumálastofnun ákveði. Ákvæði 13. gr. sé svohljóðandi:

„Atvinnuleitandi skal fylgja eftir áætlun um atvinnuleit og þátttöku í viðeigandi vinnumarkaðsúrræðum skv. 11. gr. og gera það sem í hans valdi stendur til að bæta vinnufærni sína til þess að verða virkur þátttakandi á vinnumarkaði. Þar á meðal skal atvinnuleitandi ávallt mæta í viðtöl til ráðgjafa Vinnumálastofnunar skv. 14. gr. og taka þátt í þeim vinnumarkaðsúrræðum er standa honum til boða. Atvinnuleitandi skal jafnframt tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á vinnufærni hans eða aðstæðum að öðru leyti án ástæðulausrar tafar.“

Á grundvelli 7. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar beri atvinnuleitendum að hafa reglulegt samband við Vinnumálastofnun eftir nánara fyrirkomulagi sem stofnunin ákveði. Í tilfelli kæranda hafi hann verið boðaður til viðtals hjá stofnuninni en samkvæmt 3. mgr. 13. gr. laganna sé Vinnumálastofnun heimilt að boða atvinnuleitendur til stofnunarinnar með sannanlegum hætti, meðal annars til að kanna hvort breytingar hafi orðið á högum þeirra sem kunni að hafa áhrif á rétt þeirra til greiðslu atvinnuleysisbóta. Atvinnuleitendur skuli þá vera reiðubúnir að mæta til stofnunarinnar með mjög skömmum fyrirvara. Ákvæði 3. mgr. 13. gr. hafi komið inn í lög um atvinnuleysitryggingar með 4. gr. laga nr. 134/2009 en í athugasemdum með 4. gr. segi að gert sé ráð fyrir að stofnunin geti boðað atvinnuleitanda með allt að sólarhringsfyrirvara á þá skrifstofu sína sem næst sé lögheimili viðkomandi.

Fyrir liggi að kærandi hafi ekki mætt til kynningarfundar á þjónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar þann 16. nóvember 2023. Áður hafi kærandi fengið senda tilkynningu í tölvupósti, farsíma og á ,,Mínum síðum“ um boðun á umræddan fund. Kæranda hafi í fyrstu verið gert að sæta viðurlögum vegna fjarveru sinnar á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Ákvæðið sé svohljóðandi:

„Sá sem hafnar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, sbr. lög um vinnumarkaðsaðgerðir, samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysistryggingar skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 4. mgr. Hið sama gildir þegar hinn tryggði mætir ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma skv. 6. mgr. 9. gr., 3. mgr. 13. gr. eða 3. mgr. 18. gr.“

Í 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar komi skýrt fram að ef einstaklingur hafni þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum skuli hann sæta tveggja mánaða biðtíma eftir atvinnuleysisbótum. Hið sama gildi þegar hinn tryggði mæti ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma. Í greinargerð er hafi fylgt frumvarpi til laga um atvinnuleysistryggingar sé efni 58. gr. laganna nánar skýrt. Þar segi að Vinnumálastofnun annist skipulag vinnumarkaðsaðgerða og að litið sé svo á að þeim sem tryggðir séu innan atvinnuleysistryggingakerfisins sé skylt að taka þátt í vinnumarkaðsúrræðum. Þá sé jafnframt tekið fram í greinargerðinni að bregðist hinn tryggði þeirri skyldu leiði það til viðurlaga í formi biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.

Af framangreindum lagaákvæðum sé ljóst að heimildir Vinnumálastofnunar til að boða til sín atvinnuleitendur, og sömuleiðis skyldur atvinnuleitenda til að verða við slíkri boðun, séu ríkar. Þá sé það er fortakslaust skilyrði svo unnt sé að aðstoða atvinnuleitendur við að fá starf við hæfi og gefa þeim kost á þátttöku í viðeigandi vinnumarkaðsaðgerðum að atvinnuleitendur sinni þeim boðunum sem þeim séu send. Í skilmálum sem umsækjendur um atvinnuleysistryggingar samþykki þegar þeir sæki um greiðslur atvinnuleysisbóta komi fram að viðkomandi sé upplýstur um að honum sé skylt að mæta í þau viðtöl, þá fundi, námskeið og önnur úrræði sem Vinnumálastofnun boði hann til.

Skýringar kæranda á ástæðum þess að hann hafi ekki mætt til boðaðs kynningarfundar hafi borist eftir að kynningarfundur hafi átt sér stað. Kærandi hafi lagt fram læknisvottorð sem staðfesti óvinnufærni með öllu á grundvelli ótilgreinds sjúkdóms en vottorðið sé byggt á skoðun læknis þann 14. desember 2023 þar sem tilgreint sé að kærandi hafi verið óvinnufær frá 14. til 21. nóvember 2023.

Að mati Vinnumálastofnunar sé ljóst að kærandi hafi hvorki látið vita af veikindum sínum né boðað forföll án ástæðulausrar tafar líkt og krafist sé í 2. mgr. 14. gr. laganna. Stofnuninni hafi því borið að endurskoða ákvörðun sína frá 11. desember um viðurlög á grundvelli 58. gr. og taka ákvörðun um biðtíma á grundvelli 59. gr. en þar segi í 1. mgr. ákvæðisins:

„Sá sem lætur hjá líða að veita nauðsynlegar upplýsingar skv. 14. gr. 2) eða um annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 4. mgr. og 59. gr. a. Hið sama á við þegar hinn tryggði hefur látið hjá líða að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á högum hans á því tímabili sem hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum eða annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum, sbr. 3. mgr. 9. gr. og 2. mgr. 14. gr. Skal honum jafnframt verða gert að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur skv. 39. gr.“

Í 61. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé fjallað um ítrekunaráhrif. Í 1. mgr. ákvæðisins segi að sá sem hafi áður sætt viðurlögum samkvæmt 57. til 59. gr. laganna og eitthvert þeirra tilvika endurtaki sig á sama bótatímabili skuli önnur viðurlög vera þrír mánuðir.

Í ljósi alls þess sem hér hafi verið rakið, og þeirrar ríku skyldu sem hvíli á atvinnuleitendum til þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, sé það mat Vinnumálastofnunar að kærandi hafi brugðist skyldum sínum samkvæmt 13. gr. laga um vinnumarkaðsúrræði, 7. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og 3. mgr. 13. gr. sömu laga. Með því að hafa ekki mætt á boðaðan fund hafi kærandi hafnað þátttöku í vinnumarkaðsúrræði og þar sem tilkynning um forföll hafi ekki borist án ástæðulausrar tafar beri honum að sæta viðurlögum á grundvelli 59. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Með vísan til alls framangreinds sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að kærandi skuli sæta viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar, sbr. 1. mgr. 61. gr. sömu laga.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnun um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 59. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Í 59. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um viðurlög við því að láta hjá líða að veita upplýsingar eða láta hjá líða að tilkynna um breytingar á högum. Ákvæði 1. mgr. 59. gr. er svohljóðandi:

„Sá sem lætur hjá líða að veita nauðsynlegar upplýsingar skv. 14. gr. eða um annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 4. mgr. og 59. gr. a. Hið sama á við þegar hinn tryggði hefur látið hjá líða að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á högum hans á því tímabili sem hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum eða annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum, sbr. 3. mgr. 9. gr. og 2. mgr. 14. gr. Skal honum jafnframt verða gert að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur skv. 39. gr.“

Samkvæmt 3. mgr. 9. gr. laga nr. 54/2006 skal sá sem telst tryggður á grundvelli laganna upplýsa Vinnumálastofnun um allar breytingar sem kunna að verða á högum hans á þeim tíma er hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögunum eða annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögunum, svo sem um námsþátttöku, tekjur sem hann fær fyrir tilfallandi vinnu og hversu lengi vinnan stendur yfir. Í 2. mgr. 14. gr. laganna kemur einnig fram að hinn tryggði skuli tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á vinnufærni hans eða aðstæðum að öðru leyti samkvæmt 1. mgr., þar á meðal um tilfallandi veikindi, án ástæðulausrar tafar. Þá segir meðal annars í 5. mgr. 14. gr. laganna að hinn tryggði skuli tilkynna um upphaf og lok veikinda til Vinnumálastofnunar án ástæðulausrar tafar. Jafnframt skuli hann skila inn læknisvottorði innan viku frá lokum veikindanna óski Vinnumálastofnun eftir því.

Í máli þessu liggur fyrir að kærandi mætti ekki á boðaðan fund hjá Vinnumálastofnun þann 16. nóvember 2023 vegna veikinda. Þá liggur fyrir að kærandi tilkynnti Vinnumálastofnun ekki um veikindin fyrr en í janúar 2024 og ekki fyrr en stofnunin hafði leitað eftir skýringum á því hvers vegna hann hefði ekki mætt á fundinn.

Í ljósi upplýsingaskyldu 3. mgr. 9. gr., 2. og 5. mgr. 14. gr. laga nr. 54/2006 verður fallist á það með Vinnumálastofnun að kærandi hafi brotið gegn skyldum sínum er hann tilkynnti stofnuninni ekki strax um veikindi sín. Í 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006 er skýrt kveðið á um beitingu viðurlaga við slíku broti.

Í 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um ítrekunaráhrif fyrri viðurlagaákvarðana. Ákvæðið er svohljóðandi:

„Sá sem hefur sætt viðurlögum skv. 57.–59. gr. eða biðtíma skv. 54. eða 55. gr. og eitthvert þeirra tilvika sem þar greinir á sér stað að nýju á sama tímabili skv. 29. gr. skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að þremur mánuðum liðnum frá þeim degi er ákvörðun Vinnumálastofnunar um ítrekunaráhrif liggur fyrir enda hafi hann fengið greiddar atvinnuleysisbætur skemur en samtals 24 mánuði á sama tímabili skv. 29. gr. Hafi hinn tryggði fengið greiddar atvinnuleysisbætur í samtals 24 mánuði eða lengur á sama tímabili skv. 29. gr. þegar atvik sem lýst er í 1. málsl. á sér stað skal hinn tryggði ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann uppfyllir skilyrði 31. gr.“

Samkvæmt gögnum málsins var bótaréttur kæranda felldur niður í tvo mánuði þann 7. nóvember 2023 á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006. Þar sem um sama bótatímabil er að ræða, sbr. 29. gr. laganna, kom til ítrekunaráhrifa samkvæmt 1. mgr. 61. gr. laganna.

Með vísan til framangreinds er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 59. gr., sbr. 1. mgr. 61. laga nr. 54/2006, staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 8. janúar 2024, um að fella niður rétt A, til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 59. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir