Mál nr. 192/2010

Úrskurður

Á fundi úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða þann 12. mars 2013 var kveðinn upp svohljóðandi úrskurður í máli A nr. 192/2010.

1.

Málsatvik og kæruefni

Málsatvik eru þau að kærandi, A, sótti um atvinnuleysisbætur þann 1. júní 2010. Umsókn kæranda var samþykkt á fundi stofnunarinnar þann 15. júní 2010 og voru kæranda greiddar atvinnuleysisbætur, sbr. 32. gr. og 33. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, nr. 54/2006. Kærandi er ósátt við útreikning tekjutengdra atvinnuleysisbóta sinna. Hún vildi ekki una ákvörðun Vinnumálastofnunar og kærði hana til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða með erindi, dags. 13. október 2010. Vinnumálastofnun taldi að rétt hefði verið staðið að útreikningi tekjutengdra atvinnuleysisbóta í máli kæranda.

Úrskurðarnefnd atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða kvað upp úrskurð sinn í máli kæranda 18. mars 2011 og staðfesti með honum ákvörðun Vinnumálastofnunar. Kærandi leitaði í kjölfarið til umboðsmanns Alþingis með erindi, dags. 16. mars 2012, og í bréfi umboðsmannsins til úrskurðarnefndarinnar, dags. 21. maí 2012, var óskað svara við tilteknum spurningum. Úrskurðarnefndin svaraði með bréfi, dags. 24. október 2012. Umboðsmaðurinn sendi úrskurðarnefndinni annað bréf, dags. 19. desember 2012, og í kjölfar þess bréfs ákvað úrskurðarnefndin, með bréfi til umboðsmannsins, dags. 19. febrúar 2013, að taka mál kæranda fyrir að nýju.

Málavextir eru þeir að kærandi var í 80% starfshlutfalli hjá B. en missti þá vinnu 31. maí 2010 vegna hagræðingar. Hún kveðst eiga að fá 70% í tekjutengdar bætur af heildarlaunum og eigi starfshlutfallið ekki að hafa áhrif á bæturnar, fyrir utan að setja hámarksupphæð bótanna. Heildarlaun kæranda voru 1.609.594 kr. á því sex mánaða tímabili sem miðað er við skv. 2. mgr. 32. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Þegar reiknað er 70% af meðaltali þeirra launa fást 1.126.716 kr. Kærandi telur að henni beri tekjutengdar bætur sem miðist við þessa fjárhæð og að ekki skuli skerða þær miðað við það starfshlutfall sem hún hafi verið í á ávinnslutímabilinu. Kærandi vísar til 2. mgr. og 6. mgr. 32. gr. laganna máli sínu til stuðnings. Bendir hún á að ekki sé fjallað um starfshlutfall í þeim greinum heldur einungis vísað til hámarksfjárhæðar meðaltals heildarlauna.

Í greinargerð Vinnumálastofnunar til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða, dags. 1. febrúar 2011, kemur fram að skv. 1. mgr. 32. gr. laga um atvinnuleysistryggingar öðlist atvinnuleitandi sem skráður er atvinnulaus rétt til tekjutengdra atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði eftir að grunnatvinnuleysisbætur skv. 33. gr. hafi verið greiddar í tíu daga. Við útreikning á tekjutengdum atvinnuleysisbótum sé byggt á upplýsingum sem Vinnumálastofnun afli um tekjur umsækjanda, staðgreiðsluskrá og tryggingagjaldskrá skattyfirvalda. Samkvæmt 4. mgr. 15. gr. laga um atvinnuleysistryggingar miðist fjárhæð atvinnuleysistrygginga alltaf við það tryggingahlutfall sem umsækjandi hafi áunnið sér, byggt á starfshlutfalli eða starfstíma eftir atvikum. Við útreikning á tekjutengdum atvinnuleysisbótum beri Vinnumálastofnun því að taka mið af prósentuhlutfalli hlutastarfs við útreikning. Hámarksfjárhæð tekjutengingar eins og hún komi fram í 32. gr. laganna ásamt athugasemdum með frumvarpi því er varð að lögum um atvinnuleysistryggingar, marki einungis það hámark er atvinnuleitandi kunni að eiga rétt til hafi hann verið í fullu starfi. Eigi þá eftir að skera úr um fjárhæð í hlutfalli við tryggingarhlutfall umsækjanda.

Kærandi telji aftur á móti að ekki beri að taka tillit til starfshlutfalls hennar á ávinnslutímanum þegar reiknaðar eru tekjutengdar bætur, heldur beri henni að fá greiddar hámark tekjutengdra bóta í þrjá mánuði. Kærandi telji að henni beri tekjutengdar bætur sem miðist við 70% af meðaltali heildarlauna hennar á því sex mánaða tímabili sem miðað sé við skv. 2. mgr. 32. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og að ekki skuli skerða þær miðað við það starfshlutfall sem hún hafi verið í á ávinnslutímabilinu. Vísi kærandi til 2. mgr. og 6. mgr. 32. gr. laganna máli sínu til stuðnings. Bendi hún á að ekki sé fjallað um starfshlutfall í þeim greinum heldur einungis vísað til hámarksfjárhæðar meðaltals heildarlauna.

Á þessa lögskýringu fallist stofnunin ekki og taki mið af starfshlutfalli kæranda eftir að reiknað hafi verið meðaltal heildarlauna og vísi þar til 2. mgr., sbr. 4. mgr. 15. gr. laganna. Það sé eindregin afstaða stofnunarinnar að samkvæmt almennum lögskýringarsjónarmiðum skuli túlka lög og lagabálka sem heild og í því felist að einstakar greinar skuli túlka með tilliti til efnis annarra greina innan sömu laga.

Kærandi hafi einungis verið í 80% starfshlutfalli og sé því skv. 2. mgr., sbr. 4. mgr. 15. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, reiknuð 80% af 70% meðaltali heildarlauna hennar á ávinnslutímanum. Það geri 901.373 kr. sem gefi henni sem samsvari 6.933 kr. á dag eða 150.229 kr. á mánuði, í þrjá mánuði eftir að grunnatvinnuleysisbætur skv. 33. gr. hafi verið greiddar í tíu daga, sbr. 1. og 2. mgr. 32. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Kæranda var með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 7. febrúar 2011, sent afrit af greinargerð Vinnumálastofnunar og gefinn kostur á að koma á framfæri frekari athugasemdum fyrir 21. febrúar 2011. Engar frekari athugasemdir bárust frá kæranda.

2.

Niðurstaða

Mál þetta snýst um útreikning og fjárhæð tekjutengda atvinnuleysisbóta kæranda sem var í 80% starfi þegar hún missti vinnu sína. Í 32. gr. laga um atvinnuleysistryggingar er fjallað um tekjutengdar atvinnuleysisbætur og hljóðar 2. mgr. lagagreinarinnar svona:

„Tekjutengdar atvinnuleysisbætur launamanna skv. 1. mgr. skulu nema 70% af meðaltali heildarlauna og skal miða við sex mánaða tímabil sem hefst tveimur mánuðum áður en umsækjandi varð atvinnulaus. Til launa teljast hvers konar laun og aðrar þóknanir samkvæmt lögum um tryggingagjald en ekki skal miða við tekjur af störfum er umsækjandi gegnir áfram, sbr. 17. og 22. gr. Einungis skal miða við meðaltal heildarlauna fyrir þá mánuði á viðmiðunartímabilinu sem umsækjandi hefur starfað á innlendum vinnumarkaði. Aldrei skal þó miða við færri mánuði en fjóra við útreikning á meðaltali heildarlauna.“

Í 6. mgr. lagagreinarinnar er fjallað um hámarksfjárhæð tekjutengdra atvinnuleysisbóta og hljómar hún svona:

 
„Þrátt fyrir 1. og 2. mgr. skal hámarksfjárhæð tekjutengdra atvinnuleysisbóta í hverjum mánuði miðast við tryggingarhlutfall hins tryggða þannig að þær nemi aldrei hærri fjárhæð en 180.000 kr. á mánuði miðað við óskerta atvinnuleysistryggingu, sbr. 15. eða 19. gr. Til að finna út atvinnuleysisbætur fyrir hvern dag skal miða við 21,67 daga.“

Um síðastnefnda ákvæðið sagði meðal annars svo í athugasemdum sem fylgdu frumvarpi því er varð að lögum um atvinnuleysistryggingar:

„Þó er gert ráð fyrir að hámarksfjárhæð tekjutengdra atvinnuleysisbóta miðist við tryggingarhlutfall hins tryggða þannig að slíkar atvinnuleysisbætur geti ekki numið hærri fjárhæð en 180.000 kr. miðað við óskertar atvinnuleysistryggingar. Miðað er við að hvert hlutfallsstig nemi 1.800 kr. Í þeim tilvikum er tryggingarhlutfall umsækjanda samkvæmt frumvarpinu nemur fjórðungi af óskertum atvinnuleysistryggingum á hann rétt til 70% af meðaltali heildarlauna en þó aldrei hærri fjárhæð en 45.000 kr.“

Í ljósi þessara ummæla verður að skýra tilvitnuð lagaákvæði svo að tekjutengdar atvinnuleysisbætur séu háðar tilteknu hámarki og þetta hámark taki breytingum eftir því hvaða starfshlutfalli atvinnuleitandi var í áður en hann sótti um atvinnuleysisbætur. Þar sem kærandi var í 80% starfshlutfalli áður en hún hóf töku atvinnuleysisbóta lækkar hámark tekjutengingar í hlutfalli við það. Þessi skilningur samrýmist einnig orðalagi ákvæðisins þar sem í því er vísað til tryggingarhlutfalls atvinnuleitanda. Í 2. mgr. 32. gr. laga um atvinnuleysistryggingar er hins vegar ekki vísað til tryggingarhlutfalls heldur mið tekið af heildarlaunum atvinnuleitanda á tilteknu tímabili áður en hann varð atvinnulaus.

Eins og fram hefur komið var fyrri úrskurður nefndarinnar reistur á þeim forsendum að við útreikning tekjutengdra atvinnuleysisbóta skuli annars vegar miða við 70% heildarlauna og hins vegar við 80% af hámarki tekjutengdra bóta. Nánar tiltekið beri í fyrstu að reikna 70% heildarlauna við ákvörðun bótanna, en þær megi þó aldrei fara upp fyrir 80% af hámarki tekjutengdra bóta.

Við útreikning á bótum kæranda var í fyrri úrskurði miðað við hámarksfjárhæð tekjutengdra atvinnuleysisbóta eins og hún er tilgreind í lögum um atvinnuleysistryggingar, eða 180.000 kr. Ekki var tekið tillit til þess að fjárhæðina bar að uppreikna miðað við þróun launa, verðlags og efnahagsmála og hún átti því að vera 234.747 kr. Sú fjárhæð sem nefndin taldi ákvarða hámarksfjárhæð tekjutengdra bóta kæranda var því 140.000 kr., en hefði með réttu átt að vera 194.107 kr. Vegna þessa misskilnings við ákvörðun fjárhæðar hámarkstengdra bóta áttaði nefndin sig ekki því að Vinnumálastofnun hafði beitt rangri aðferð við útreikning á tekjutengdum atvinnuleysisbótum kæranda.

Vinnumálastofnun beitti þeirri aðferð að reikna fyrst 70% af heildarlaunum kæranda og skerða þá fjárhæð að auki um 20% á þeim grundvelli að kærandi hafi aðeins verið í 80% starfshlutfalli. Telja verður þessa aðferð stofnunarinnar ranga. Lögin kveða skýrt á um það að við mat tekjutengdu bótanna beri að miða við 70% af „heildarlaunum“ bótaþega. Hvergi er gert ráð fyrir skerðingu í samræmi við starfshlutfall bótaþega. Í þessu samhengi má benda á að heildarlaun kæranda taka mið af því að hún var aðeins í 80% starfi og starfshlutfallið hefur því áhrif þegar fjárhæð tekjutengdra bóta er metin.

Af framangreindu leiðir að með réttu hefði átt að miða tekjutengdar bætur kæranda við 70% af heildarlaunum hennar og því bar að reikna henni tekjutengdar bætur að fjárhæð 187.786 kr. Sú fjárhæð er undir áðurgreindu hámarki tekjutengdra bóta til kæranda og því átti kærandi rétt á að fá þá fjárhæð greidda á hverjum mánuði á tímabilinu 1. júní til 31. ágúst 2010.

Með vísan til þess sem hér hefur komið fram er hin kærða ákvörðun felld úr gildi að því leyti sem hún laut að fjárhæð tekjutengdra atvinnuleysisbóta. Kærandi á rétt á greiðslu tekjutengdra atvinnuleysisbóta samtals að fjárhæð 563.358 kr. fyrir tímabilið 1. júní til 31. ágúst 2010 að frádregnum þeim greiðslum atvinnuleysisbóta sem henni bárust fyrir sama tímabil, samtals að fjárhæð 450.687 kr. Með vísan til 5. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar á hún einnig rétt á greiðslu vaxta vegna vangreiddra atvinnuleysisbóta.

Úrskurðarorð

Hin kærða ákvörðun Vinnumálastofnunar um útreikning tekjutengdra atvinnuleysisbóta A er felld úr gildi. Kærandi á rétt á greiðslu tekjutengdra atvinnuleysisbóta að fjárhæð 563.358 kr. fyrir tímabilið 1. júní til 31. ágúst 2010 að frádregnum þeim greiðslum atvinnuleysisbóta sem henni barst fyrir sama tímabil, samtals að fjárhæð 450.687 kr.

Brynhildur Georgsdóttir, formaður

Hulda Rós Rúriksdóttir

Helgi Áss Grétarsson