Mál nr. 52/2015

Úrskurður

Á fundi úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða 10. nóvember 2015 var kveðinn upp svohljóðandi úrskurður í máli A, nr. 52/2015.

1. Málsatvik og kæruefni

Málsatvik eru þau að með bréfi, dags. 10. júlí 2015, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda, A, að sökum þess að hann hefði ekki tilkynnt stofnuninni fyrirfram um dvöl hans erlendis yrði bótaréttur hans felldur niður frá og með 6. júlí 2015 í tvo mánuði, sbr. 1. mgr. 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, nr. 54/2006, þar sem hann hefði ekki tilkynnt stofnuninni um dvöl sína erlendis. Kærandi var jafnframt krafinn um ofgreiddar atvinnuleysisbætur vegna tímabilsins frá 28. apríl 2015 til 12. maí 2015, sbr. 39. gr. laganna. Kærandi kærði ákvörðun Vinnumálastofnunar til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða með kæru, dags. 21. júlí 2015. Kærandi krefst endurskoðunar. Vinnumálastofnun telur að kærandi skuli sæta biðtíma í tvo mánuði frá ákvörðunardegi, sbr. 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir það tímabil sem hann var staddur erlendis.

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur þann 28. desember 2014 og átti þá 25 ótekna orlofsdaga. Með bréfi, dags. 4. júlí 2015, var kæranda tilkynnt að Vinnumálastofnun hefði borist upplýsingar um að hann hefði verið staddur erlendis í maí 2015 samhliða því að fá greiddar atvinnuleysisbætur. Óskað var eftir skýringum hans vegna þess sem og flugfarseðlum. Með bréfi, dags. 8. júlí 2015, greindi kærandi meðal annars frá því að hann hefði verið í B frá 28. apríl til 12. maí 2015. Fram kemur að kærandi hafi verið í atvinnuleit á sama tíma og honum hafi verið boðið í umrædda ferð af ættingjum.

Með bréfi, dags. 18. júní 2015, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda að stofnunin hefði ákveðið að stöðva greiðslur til hans þar til umbeðnir farseðlar hefðu borist. Vinnumálastofnun barst tölvupóstur frá kæranda þann 19. júní 2015 og meðfylgjandi erindi hans voru flugfarseðlarnir. Með bréfi, dags. 10. júlí 2015, var kæranda tilkynnt um viðurlagaákvörðun stofnunarinnar.

Í rökstuðningi fyrir kæru kemur fram að kærandi hafi verið í atvinnuleit allan tímann sem hann hafi verið erlendis. Þar að auki hafi hann tekið raunhæft verkefni á vegum Fjármálaeftirlitsins sem einskonar úrvinnslu um hverjir fengju atvinnuviðtal að því loknu. Það sé undarlegt að atvinnuleitandi geti ekki talist virkur í atvinnuleit þrátt fyrir að hann dvelji erlendis í stuttan tíma. Öll samskipti hans við Vinnumálastofnun á því tímabili sem hann hafi sótt um bætur hafi verið í gegnum tölvu. Hann sæki um störf í gegnum tölvu og eigi samskipti við hugsanlega vinnuveitendur í gegnum tölvu. Hann hafi einungis tekið með sér tölvuna til útlanda vegna þess að hann hafi verið í virkri atvinnuleit á meðan á dvöl hans stóð. Hann hafi skoðað þau störf sem í boði hafi verið á hverjum degi og sótt um nokkur á meðan hann hafi verið erlendis þó svo að hann hafi gert sér góðar vonir um starfið hjá Fjármálaeftirlitinu.  

Þá hafi hann verið búinn að tilkynna að hann myndi verða í orlofi frá bótum í ágúst þar sem hann hafi átt ótekið orlof frá sínum vinnustað þegar hann hafi sótt um bætur. Hann telji nú og hafi talið þegar hann hafi verið upplýstur um frestun á bótunum að það væri kjánalegt að fresta bótum í hálfan mánuð í byrjun maí til þess eins að það kæmi þá greiðsla fyrir seinni hluta ágúst mánaðar. Heldur kæmi það út á eitt, hann fengið bætur fram að ágúst og tæki þá orlofið eins og fyrirfram hefði verið ákveðið af honum og Vinnumálastofnun.

Í greinargerð Vinnumálastofnunar til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða, dags. 5. október 2015, vísar Vinnumálastofnun til c-liðar 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar þar sem mælt er fyrir um að umsækjandi um greiðslur atvinnuleysistrygginga þurfi að vera búsettur og staddur hér á landi til að teljast tryggður samkvæmt lögunum. Vinnumálastofnun vísar einnig til 3. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar þar sem mælt er fyrir um upplýsingarskyldu umsækjanda til Vinnumálastofnunar. Stofnunin bendir á að í athugasemdum með frumvarpi því er hafi orðið að lögum nr. 37/2009 til breytinga á lögum um atvinnuleysistryggingar, komi meðal annars fram að láti atvinnuleitandi hjá líða að veita Vinnumálastofnun nauðsynlegar upplýsingar eða veiti rangar upplýsingar, komi til álita að beita viðurlögum skv. 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Vinnumálastofnun áréttar að einnig sé mælt fyrir um þessa upplýsingarskyldu umsækjenda um greiðslur atvinnuleysisbóta í 2. mgr. 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Þar segi að atvinnuleitanda beri án ástæðulauss dráttar að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunni að verða á vinnufærni hans eða aðstæðum.

Vinnumálastofnun bendir á 1. mgr. 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar þar sem kveðið sé á um viðurlög við brotum á upplýsingaskyldu hins tryggða. Þá segir í greinargerðinni að ljóst sé að kærandi hafi verið staddur erlendis á tímabilinu frá 28. apríl til 12. maí 2015. Í 13. og 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé skýrt kveðið á um þá skyldu umsækjenda um greiðslur atvinnuleysisbóta að vera í virkri atvinnuleit. Sé það jafnframt gert að skilyrði að umsækjandi sé staddur hér á landi, sbr. c-lið 1. mgr. 13. gr. laganna. Kærandi hafi ekki tilkynnt Vinnumálastofnun fyrir fram um utanlandsferð sína, líkt og honum hafi borið skv. 3. mgr. 9. gr. og 2. mgr. 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Á starfsleitarfundum Vinnumálastofnunar sé vakin athygli á því að eitt af skilyrðum fyrir greiðslu atvinnuleysisbóta sé að atvinnuleitandi sé búsettur og staddur hér á landi og að ótilkynntar ferðir til útlanda séu óheimilar meðfram töku atvinnuleysistrygginga. Þessar upplýsingar sé einnig að finna á heimasíðu Vinnumálastofnunar.

Í kæru sinni til úrskurðarnefndarinnar taki kærandi fram að hann hafi verið í atvinnuleit þann tíma sem hann hafi dvalið erlendis. Vinnumálastofnun dragi ekki í efa að kærandi hafi leitað sér að starfi á þeim tíma sem um ræði enda hafi hann fært fram gögn sem sýni fram á að hann hafi tekið þátt í verkefni tengt atvinnuviðtali hjá Fjármálaeftirlitinu. Vinnumálastofnun telji það þó ekki breyta niðurstöðu í máli kæranda enda sé það skilyrði laga um atvinnuleysistryggingar að atvinnuleitandi sé búsettur og staddur hér á landi. Eina undanþágan frá framangreindu skilyrði laganna sé að finna í VIII. kafla laganna sem fjalli um tímabundna heimild til atvinnuleitar erlendis. Sú heimild sé bundin við aðildarríki að samningnum um Evrópska efnahagssvæðið og stofnsamningi Fríverslunarsamtaka Evrópu eða í Færeyja. Kærandi hafi dvalið í B á umræddum tíma og geti undanþágan því ekki átt við í máli hans. Þar að auki hafi kærandi ekki óskað eftir slíkri undanþágu. Þá leysi það kæranda ekki undan upplýsingskyldu sinni þó hann hafi verið virkur í atvinnuleit á meðan hann hafi dvalið erlendis.

Í rökstuðningi fyrir kæru sé einnig tekið fram að kærandi hafi verið búinn að tilkynna að hann myndi vera í orlofi í ágúst.  Kærandi hafi talið að það kæmi „út á eitt“ þó hann fengi greiddar bætur fram að ágúst. Kærandi hafi valið í umsókn sinni um atvinnuleysisbætur að taka út ótekið orlof sitt í ágúst 2015. Kærandi hafi verið staddur erlendis frá 28. apríl til 12. maí 2015. Sá sem fái greitt út ótekið orlof teljist ekki tryggður samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar á því tímabili. Ekki verði séð að orlofsskráning kæranda geti réttlætt að hann fái greiddar atvinnuleysistryggingar þvert á skilyrði laga um atvinnuleysistryggingar.  Hafi kærandi ætlað að taka út orlof sitt í apríl hafi honum borið að tilkynna Vinnumálastofnun um það.

Það sé mat Vinnumálastofnunar að kærandi hafi í umrætt sinn látið hjá líða að veita nauðsynlegar upplýsingar um atvik er hafi haft bein áhrif á rétt hans til greiðslu atvinnuleysistrygginga. Kærandi eigi því ekki rétt á greiðslum atvinnuleysistrygginga í tvo mánuði frá ákvörðunardegi, sbr. 1. mgr. 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Þá beri kæranda að endurgreiða stofnuninni ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir það tímabil sem hann hafi verið staddur erlendis.

Kærandi hafi verið afskráður af atvinnuleysisskrá þann 31. ágúst 2015 og kærandi hafi þá ekki tekið út allan biðtíma samkvæmt ákvörðun stofnunarinnar. Sæki kærandi um greiðslur atvinnuleysistrygginga á ný eftir að hafa starfað í a.m.k. hálfan mánuð falli viðurlögin niður, sbr. 3. mgr. 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Sæki kærandi aftur um atvinnuleysisbætur án þess að hafa starfað í millitíðinni muni biðtími halda áfram að líða.

Samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar hafi kæranda borið að endurgreiða stofnuninni ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir það tímabil sem hann hafi verið staddur erlendis í samræmi við 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.  Í dag nemi skuld kæranda 33.774 kr. Sökum mistaka hjá Vinnumálastofnun hafi kæranda ekki verið gert að greiða 15% álag á skuldina, sbr. 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. 

Kæranda var með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 9. október 2015, sent afrit af greinargerð Vinnumálastofnunar og gefinn kostur á að koma á framfæri frekari athugasemdum. Athugasemdir bárust ekki.

2. Niðurstaða

Mál þetta lýtur að túlkun á 1. mgr. 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, sbr. 22. gr. laga nr. 134/2009, 3. gr. laga nr. 153/2010 og 14. gr. laga nr. 142/2012, en hún er svohljóðandi:

„Sá sem lætur hjá líða að veita nauðsynlegar upplýsingar skv. 14. gr. eða um annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 4. mgr. Hið sama á við þegar hinn tryggði hefur … látið hjá líða að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á högum hans á því tímabili sem hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum eða annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum, sbr. 3. mgr. 9. gr. og 2. mgr. 14. gr. Skal honum jafnframt verða gert að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur skv. 39. gr.“

Þetta ákvæði þarf meðal annars að túlka með hliðsjón af því að skv. c-lið 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, sbr. 4. gr. laga nr. 134/2009, er eitt af skilyrðum þess að geta haldið rétti sínum í atvinnuleysistryggingakerfinu að vera búsettur og staddur hér á landi. Fyrir liggur að kærandi var staddur erlendis á tímabilinu frá 28. apríl til 12. maí 2015, en tilkynnti Vinnumálastofnun ekki um ferðina fyrir fram.

Af hálfu kæranda kemur fram að hann hafi verið í atvinnuleit á meðan hann var erlendis. Úrskurðarnefndin vefengir ekki þær upplýsingar. Hins vegar er skilyrðið um að atvinnuleitandi sé staddur hér á landi, sbr. c lið 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, fortakslaust að undanskilinni undanþágu sem fram kemur í VIII. kafla laganna og fjallar um tímabundna heimild til atvinnuleitar erlendis. Sú heimild er bundin við aðildarríki að samningnum um Evrópska efnahagssvæðið og stofnsamningi Fríverslunarsamtaka Evrópu eða í Færeyja. Þar sem kærandi dvaldi í B getur undanþágan ekki átt við í hans tilviki.

Að því er varðar orlofstöku kæranda þá tilkynnti kærandi Vinnumálastofnun í umsókn sinni um atvinnuleysisbætur að hann myndi taka út orlof sitt í ágúst 2015 í samræmi við 2. málsl. 4. mgr. 51. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Honum hafi borið að tilkynna Vinnumálastofnun um það ef hann ætlaði að taka orlofið út fyrr. Þar sem hann gerði það ekki verður ákvörðun Vinnumálastofnunar ekki hnekkt á þeim grundvelli.

Í ljósi þeirrar upplýsingaskyldu atvinnuleitenda sem kveðið er á um í 3. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, sbr. 1. gr. laga nr. 134/2009, verður fallist á með Vinnumálastofnun að kærandi hafi brotið gegn trúnaðarskyldum sínum gagnvart Vinnumálastofnun í umrætt sinn er hann hélt af landi brott án þess að láta vita af því fyrirfram. Því bar Vinnumálastofnun að láta hann sæta viðurlögum skv. 1. mgr. 59. gr. laganna. Ákvæði 1. mgr. 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar er fortakslaust en í því felst að hvorki Vinnumálastofnun né úrskurðarnefnd atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða getur tekið ákvörðun um vægari viðurlög í máli kæranda en ákvæðið felur í sér.

Í 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar er fjallað um leiðréttingar á atvinnuleysisbótum og hljóðar 2. mgr. lagagreinarinnar svo:

„Hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur skv. 32. eða 33. gr. en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða öðrum ástæðum ber honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd var að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildir um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hefur fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Fella skal niður álagið samkvæmt þessari málsgrein færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leiddu til ákvörðunar Vinnumálastofnunar.“

Samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar ber kæranda einnig að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir það tímabil sem hann uppfyllti ekki skilyrði laga um atvinnuleysistryggingar. Kæranda ber því að endugreiða þær atvinnuleysisbætur sem hann hlaut á meðan hann var erlendis, þ.e. fyrir tímabilið frá 28. apríl til 12. maí 2012. Ekkert álag var lagt á skuld kæranda og því er ekki ágreiningur um það atriði.

Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun Vinnumálastofnunar staðfest. 

Úrskurðarorð

Hin kærða ákvörðun Vinnumálastofnunar frá 6. júlí 2015 í máli A, um niðurfellingu bótaréttar kæranda í tvo mánuði og endurgreiðslu ofgreiddra bóta, er staðfest.

Brynhildur Georgsdóttir, formaður

Hulda Rós Rúriksdóttir

Helgi Áss Grétarsson