Mál nr. 40/2015

Úrskurður

Á fundi úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða þann 3. desember 2015 var kveðinn upp svohljóðandi úrskurður í máli A, nr. 40/2015.

1. Málsatvik og kæruefni

Málsatvik eru þau að með bréfi, dags. 16. febrúar 2015, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda, A, að Vinnumálastofnun hefði ákveðið á grundvelli 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, nr. 54/2006, að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til hennar þar sem hún hafi verið við vinnu samhliða því að þiggja atvinnuleysisbætur. Var það niðurstaða Vinnumálastofnunar að kærandi skyldi ekki eiga rétt á atvinnuleysisbótum fyrr en hún hefði starfað a.m.k. tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði. Kæranda var einnig gert að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur samtals að fjárhæð 902.066 kr. með 15% álagi. Kærandi vildi ekki una ákvörðun Vinnumálastofnunar og kærði hana til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða með erindi, dags. 20. apríl 2015. Kærandi krefst þess að hún fái endurúrskurðaðan rétt sinn til atvinnuleysisbóta. Vinnumálastofnun telur að rétt hafi verið staðið að ákvörðun í máli kæranda.

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun þann 20. ágúst 2014. Umsóknin var samþykkt á fundi þann 3. október 2014 og kærandi reiknaðist með 100% bótarétt. Með bréfi, dags. 2. febrúar 2015, var kæranda tilkynnt að Vinnumálastofnun hefði undir höndum upplýsingar um að hún hafi starfað hjá B samhliða því að þiggja atvinnuleysisbætur. Í bréfinu var óskað eftir skriflegum skýringum kæranda á ótilkynntri vinnu hjá B. Með tölvupósti þann 5. febrúar 2015 andmælti kærandi því að hún hafi starfað hjá B. Þá barst Vinnumálastofnun bréf, dags. 5. febrúar 2015, frá eiganda viðkomandi fyrirtækis þar sem hann staðfesti að kærandi hefði ekki unnið fyrir fyrirtækið. Með bréfi, dags. 16. febrúar 2015, var kæranda tilkynnt um viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar.

 Af hálfu kæranda kemur fram í kæru að fyrirtækið B sé í eigu unnusta hennar og systur. Þegar starfsmaður Vinnustaðaeftirlits hafi komið í B á C þann 5. september 2014 hafi hún verið stödd þar ásamt systur sinni. Starfsmenn eftirlitsins hafi beðið um nöfn þeirra og kennitölur sem þeir hafi skráð niður og þær skrifað undir. Hvorki hún né systir hennar skilji né tali fullkomna íslensku og hafi þeim því ekki verið fullljóst um hvað málið fjallaði. Hún hafi ekki verið starfsmaður hjá B á þessum tíma og aldrei verið. Hún hafi stundað virka atvinnuleit frá því áður en hún hafi sótt um atvinnuleysisbætur í ágúst 2014. Rætt hafi verið við starfsmann Vinnueftirlitsins og í samtali við hann hafi komið fram að hann hafi ekki frá 5. september 2014 séð hana við störf í B.

Í greinargerð Vinnumálastofnunar til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða, dags. 28. maí 2015, segir að mál þetta lúti að ákvörðun Vinnumálastofnunar þar sem kæranda hafi verið gert að sæta viðurlögum á grundvelli 60. gr. laga um atvinnuleysistrygginga. Kæranda hafi einnig verið gert að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur á grundvelli 2. mgr. 39. gr. laganna.

Bent er á að annar málsliður 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar taki á því þegar atvinnuleitandi starfi á vinnumarkaði, til lengri eða skemmri tíma, samhliða því að þiggja atvinnuleysisbætur og án þess að hafa uppfyllt skyldu sína skv. 10. og 35. gr. a. laga um atvinnuleysistryggingar um að upplýsa Vinnumálastofnun um störf sín. Fram komi í 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar að það sé skilyrði fyrir því að launamaður teljist vera tryggður í skilningi laganna að hann sé í virkri atvinnuleit. Í 14. gr. sömu laga sé að finna nánari útfærslu á því hvað teljist til virkrar atvinnuleitar. Ljóst sé að aðili sem starfi á vinnumarkaði geti hvorki talist vera án atvinnu né í virkri atvinnuleit í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar.

Á þeim sem fái greiðslur atvinnuleysistrygginga frá Vinnumálastofnun hvíli rík skylda til að sjá til þess að stofnunin hafi réttar upplýsingar um hagi viðkomandi. Í lögum um atvinnuleysistryggingar sé að finna ákvæði þar sem þessi skylda sé ítrekuð. Þannig segi í 3. mgr. 9. gr. laganna að sá sem teljist tryggður á grundvelli laganna skuli upplýsa Vinnumálastofnun um allar breytingar sem kunni að verða á högum hans á þeim tíma er hann fái greiddar atvinnuleysistryggingar eða annað það sem kunni að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögunum, svo sem um tekjur sem hann fái fyrir tilfallandi vinnu og hversu lengi vinnan standi yfir eða ef atvinnuleit sé hætt.

Þann 20. október 2014 hafi Vinnumálastofnun borist þær upplýsingar frá ríkisskattsjóra að kærandi hafi þann 5. september 2014 verið við störf hjá B. Kærandi hafi andmælt því að hún hafi starfað fyrir B, sbr. bréf hennar til stofnunarinnar, dags. 5. febrúar 2015. Þá hafi eigandi fyrirtækisins greint frá því í bréfi sínu til stofnunarinnar, dags. 5. febrúar 2015, að kærandi starfi ekki fyrir fyrirtækið og hafi aldrei gert. Í rökstuðningi fyrir kæru sé tekið fram að kærandi hafi þann 5. september 2014 verið stödd í B ásamt systur sinni þegar starfsmenn Vinnustaðaeftirlits hafi borið að garði. Þeim hafi ekki verið fulljóst um hvað málið snerist þar sem íslenskukunnátta þeirra sé ekki fullkomin. Þá segi að kærandi hafi ekki verið starfsmaður B á þessum tíma og hafi aldrei verið.

Með tölvupósti, dags. 13. febrúar 2015, til starfsmanns ríkisskattstjóra, hafi Vinnumálastofnun óskað eftir frekari staðfestingu á því að kærandi hafi verið að störfum í umræddri eftirlitsheimsókn. Þau svör hafi borist að kærandi hafi verið á starfsstöð B þann 5. september og við störf. 

Það sé mat Vinnumálastofnunar að upplýsingar frá ríkisskattstjóra skuli vega þyngra en andmæli kæranda og skýringar eiganda B sem jafnframt sé unnusti kæranda. Af gögnum málsins verði ráðið að kærandi hafi sinnt störfum í þágu B án þess að hafa látið vita af því fyrirfram. Með því hafi kærandi brotið gegn 2. málsl. 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Samkvæmt ofangreindu hafi kærandi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur að fjárhæð 906.066 krónur með 15% álagi sem henni beri að endurgreiða, sbr. 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Kæranda var með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 29. maí 2015, sent afrit af greinargerð Vinnumálastofnunar og gefinn kostur á að koma á framfæri frekari athugasemdum. Athugasemdir kæranda bárust með bréfi, dags. 9. júní 2015. Kærandi greinir frá því að samkvæmt meðfylgjandi eftirlitsskýrslu ríkisskattstjóra, dags. 13. febrúar 2015, sé framkvæmt eftirlit af þeirra hálfu. Í þeirri skýrslu séu engar athugasemdir að finna varðandi kæranda.

Í þeim gögnum sem fylgi málinu séu augljósar staðreyndarvillur. Í svari starfsmanns ríkisskattstjóra til starfsmanns Vinnumálastofnunar, dags. 13. febrúar 2015, sé tekið fram að  systir kæranda sé kærasta eiganda B. Starfsmaður ríkisskattstjóra svari heldur ekki spurningu starfsmanns Vinnumálastofnunar um hvort þær hafi verið að vinna hjá B frá því í september og þá hvernig þær upplýsingar séu til komnar. Ekki sé svo að sjá að starfsmaður ríkisskattstjóra hafi veitt Vinnumálastofnun upplýsingar um eftirlit sitt þann 13. febrúar s.l. 

Í svari starfsmanns ríkisskattstjóra segir að kærandi hafi verið að hjálpa systur sinni og að þær hafi verið að vinna þarna þegar að þau hafi komið á staðinn. Að mati kæranda sé að hjálpa og vinna tveir ólíkir hlutir og til að halda því til haga þá hafi verið um hvorugt að ræða þennan dag. Hún hafi einungis verið stödd á staðnum þegar að eftirlitsaðila ríkisskattstjóra hafi borið að garði og hafni því að um hjálp eða vinnu hafi verið að ræða þennan dag eða aðra daga. Þegar starfsmenn ríkisskattstjóra hafi verið við eftirlitsstörf sín þann 5. september hafi hún upplýst þau bæði um að hún væri ekki starfsmaður hjá fyrirtækinu þegar að hún hafi verið beðin um kennitöluna sína. Svar þeirra hafi verið að það skipti ekki máli, þau þyrftu að fá kennitölur allra þeirra sem væru í B. Hér telji kærandi að henni hafi ekki verið veittar réttar upplýsingar af hálfu starfsmanna ríkisskattstjóra um tilefni þess að þeir hafi viljað fá uppgefnar kennitölur þeirra.  

Það séu ekki til nein gögn um að kærandi hafi með óyggjandi hætti verið við störf hjá B. Það sé ekkert óeðlilegt við það að hún hafi verið stödd í B þann 5. september þar sem eigendur fyrirtækisins séu annars vegar unnusti hennar og hins vegar systir hennar. Þau fjölskyldutengsl eigi ekki að hafa áhrif á það að upplýsingar ríkisskattstjóra vegi þyngra í máli þessu þar sem að þær upplýsingar séu ekki réttar. 

Niðurstaða Vinnumálastofnunar í máli kæranda um að hún hafi sinnt störfum í þágu B án þess að láta Vinnumálastofnun vita af því fyrirfram sé ekki á réttum rökum reist. Ríkisskattstjóri leggi ekki til handa stofnuninni upplýsingar um hvort hún hafi verið að vinna hjá B frá því í september og þá hvernig þær upplýsingar séu til komnar. Ríkisskattstjóri leggi ekki til upplýsingar um að eftirlit af þeirra hálfu hafi farið fram aðra daga en 5. september s.l. og þann 13. febrúar s.l. sem geti fært sönnur á að kærandi hafi verið við störf hjá B þennan dag og/eða aðra daga. Vinnumálastofnun taki hins vegar ákvörðun um að meta að svo hafi verið án þess að hafa haft afgerandi upplýsingar eða sannanir fyrir því.  

Með bréfi, dags. 15. júní 2015, voru athugasemdir kæranda sendar Vinnumálastofnun til kynningar.

Með bréfi til ríkisskattstjóra, dags. 6. október 2015, óskaði úrskurðarnefnd atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða eftir nánari lýsingu á eftirlitsheimsókn á vegum embættisins hjá B þann 5. september 2014.  Með tölvupósti þann 14. október 2015 var meðal annars greint frá því að á starfsstöð viðkomandi fyrirtækis þennan umrædda dag hefðu kærandi og systir hennar verið að vinna í B. Þær hafi gert sig líklegar til að afgreiða starfsmenn ríkisskattstjóra þegar þeir hafi tilkynnt að þeir væru frá ríkisskattstjóra í hefðbundnu skattaeftirliti.

Bréf ríkisskattstjóra var sent kæranda til kynningar með bréfi, dags. 15. október 2015. Athugasemdir bárust frá kæranda með bréfi, dags. 22. október 2015.  Þar kemur fram að hún hafni enn og aftur lýsingu starfsmanns ríkisskattstjóra á því sem hafi farið fram við eftirlitið við B þann 5. september. Hún hafi ekki verið við störf þennan dag né aðra daga hjá umræddu fyrirtæki. Hún hafi verið á staðnum en ekki sem starfsmaður og hún telji sig hafa gert starfsmönnum ríkisskattstjóra grein fyrir því þennan dag. Þá telji hún enn að upplýsingagjöf þeirra til hennar um tilgang þess að kennitalan hennar væri skrásett við eftirlitið hafi verið verulega ábótavant. Hún vilji einnig benda á að í svari framangreinds starfsmanns sé talað um að B hafi verið staðsettur við D. B hafi ekki verið staðsettur við D þennan dag heldur í C.

Þá hafi umsókn hennar um atvinnuleysisbætur ekki verið samþykkt hjá Vinnumálastofnun þann 5. september. Umsóknin hafi verið í ferli hjá stofnuninni og endanlega samþykkt þann 3. október. Þremur vikum síðar hafi stofnuninni borist tilkynning um eftirlitið en það sé ekki fyrr en í febrúar 2015 sem hún fái fyrirvaralausa synjun atvinnuleysisbóta og kröfu um fulla endurgreiðslu á þeim atvinnuleysisbótum sem hún hafi fengið greiddar. Því sé hægt að deila um hvort hún hafi verið bótaþegi umræddan dag þar sem Vinnumálastofnun miði útreikning atvinnuleysisbóta við þann dag sem hún hafi lagt inn umsókn sína um atvinnuleysisbætur, þ.e. 20. ágúst 2014. Sú ákvörðun hafi verið tekin þegar umsókn um atvinnuleysisbætur hafi verið samþykkt 3. október, rétt tæpum mánuði eftir að eftirlit ríkisskattstjóra hafi farið fram í B þar sem henni sé ranglega ætla að hafa verið við störf.

Athugsemdir kæranda voru sendar Vinnumálastofnun til kynningar með bréfi, dags. 27. október 2015. Frekari athugasemdir bárust ekki.

2. Niðurstaða

Mál þetta lýtur að túlkun á 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, nr. 54/2006, sbr. 23. gr. laga nr. 134/2009 og 4. gr. laga nr. 103/2011:

„Sá sem lætur vísvitandi hjá líða að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á högum hans á því tímabili sem hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum eða veitir vísvitandi rangar upplýsingarsem leiða til þess að hann telst ranglega tryggður að fullu eða að hluta samkvæmt lögum þessum skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann hefur starfað a.m.k. tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði áður en hann sækir aftur um atvinnuleysisbætur. Hið sama gildir um þann sem starfar á innlendum vinnumarkaði á sama tíma og hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum án þess að hafa tilkynnt Vinnumálastofnun um að atvinnuleit sé hætt skv. 10. gr. eða um tilfallandi vinnu skv. 35. gr. a. Skal honum jafnframt verða gert að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur skv. 39. gr.“

Þá segir í 35. gr. a:

„Þeim sem telst tryggður samkvæmt lögum þessum ber að tilkynna til Vinnumálastofnunar með að minnsta kosti eins dags fyrirvara um tilfallandi vinnu sem hann tekur á þeim tíma er hann fær greiddar atvinnuleysisbætur skv. 32. eða 33. gr. eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum. Heimilt er þó að tilkynna samdægurs um tilfallandi vinnu enda sé um að ræða tilvik sem er þess eðlis að mati Vinnumálastofnunar að ekki var unnt að tilkynna um hina tilfallandi vinnu fyrr. Í tilkynningunni skulu meðal annars koma fram upplýsingar um hver vinnan er, um vinnustöðina og um lengd þess tíma sem hinni tilfallandi vinnu er ætlað að vera.“

Í meðförum úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða hefur ákvæði 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar verið túlkað með þeim hætti að fyrsti málsliður þess eigi við ef atvinnuleitandi hefur með vísvitandi hætti hegðað sér með tilteknum hætti á meðan slíkt huglægt skilyrði á ekki við ef háttsemin fellur undir annan málslið ákvæðisins. Þessi munur stafar af því að annar málsliðurinn tekur á því þegar atvinnuleitandi starfar á vinnumarkaði, til lengri eða skemmri tíma, samhliða því að þiggja atvinnuleysisbætur og án þess að hafa uppfyllt skyldu sína skv. 10. gr. og 35. gr. a laga um atvinnuleysistryggingar að upplýsa Vinnumálastofnun um þessa atvinnuþátttöku. Vinnumálstofnun byggir á því að háttsemi kæranda falli undir síðari málsliðinn.

Ágreiningur máls þessa lýtur að því hvort kærandi hafi starfað hjá fyrirtækinu B í skilningi 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar á sama tíma og hún þáði atvinnuleysisbætur. Kærandi byggir annars vegar á því að hún hafi ekki verið byrjuð að þiggja atvinnuleysisbætur þann 5. september 2014 þegar Vinnumálastofnun telur að hún hafi verið við störf hjá B. Það liggur fyrir að kærandi sótti um atvinnuleysisbætur þann 20. ágúst 2014 og umsóknin var samþykkt á fundi Vinnumálastofnunar þann 3. október 2014. Samkvæmt 6. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar telst sá tryggður á grundvelli laganna eftir að umsókn hans skv. 1. mgr. 9. gr. hefur verið samþykkt og á þeim tíma sem hann fær greiddar atvinnuleysisbætur. Þegar Vinnumálastofnun hefur samþykkt umsókn atvinnuleitanda er greitt aftur í tímann frá þeim degi er viðkomandi sækir um. Með vísan til þessa verður að miða við að atvinnuleitandi beri að uppfylla öll skilyrði laganna frá þeim degi er hann sækir um atvinnuleysisbætur. 

Kærandi byggir hins vegar á því að hún hafi aldrei starfað hjá B en fyrirtækið er í eigu unnusta hennar og systur. Eigendur fyrirtækisins hafa staðfest þann málatilbúnað kæranda. Samkvæmt upplýsingum frá ríkisskattstjóra var kærandi hins vegar við störf hjá fyrirtækinu við athugun eftirlitssviðs embættisins þann 5. september 2014. Fram kemur að hún hafi gert sig líklega til að afgreiða starfsmenn eftirlitssviðsins þegar þeir komu á vettvang. Með hliðsjón af upplýsingum ríkisskattstjóra telur úrskurðarnefnd atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða ljóst að kærandi hafi verið starfandi á innlendum vinnumarkaði í skilningi 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar samhliða töku atvinnuleysisbóta.

Af gögnum málsins verður ekki ráðið að kærandi hafi tilkynnt Vinnumálastofnun um þessa vinnu sína. Atvinnuleitendum sem þiggja atvinnuleysisbætur ber að tilkynna Vinnumálastofnun um tilfallandi vinnu skv. 35. gr. a laga um atvinnuleysistryggingar. Í 3. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar er jafnframt kveðið á um þá skyldu atvinnuleitanda að upplýsa Vinnumálastofnun um breytingar á högum viðkomandi eða annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögunum, eins og námsþátttöku og tekjur fyrir tilfallandi vinnu.

Í ljósi afdráttarlausrar verknaðarlýsingar í 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og þeirrar skyldu atvinnuleitanda sem kveðið er á um í 35. gr. a. sömu laga, verður að telja að kærandi hafi brugðist trúnaðar- og upplýsingaskyldum sínum gagnvart Vinnumálastofnun. Háttsemi kæranda hefur því réttilega verið heimfærð til ákvæðis 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Kæranda ber því að sæta viðurlögum þeim sem þar er kveðið á um, enda var hún starfandi á innlendum vinnumarkaði á sama tíma og hún þáði atvinnuleysisbætur án þess að hafa tilkynnt Vinnumálastofnun um tilfallandi vinnu eða um tekjur. Þá er ákvæði 60. gr. fortakslaust en í því felst að ekki er heimild til að beita vægari úrræðum en ákvæðið kveður á um. Skal kærandi ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hún hefur starfað a.m.k. tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði.

Í 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar er fjallað um leiðréttingar á atvinnuleysisbótum og hljóðar 2. mgr. lagagreinarinnar svo:

„Hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur skv. 32. eða 33. gr. en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða öðrum ástæðum ber honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd var að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildir um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hefur fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Fella skal niður álagið samkvæmt þessari málsgrein færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leiddu til ákvörðunar Vinnumálastofnunar.“

Samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar ber því kæranda einnig að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir það tímabil sem hún uppfyllti ekki skilyrði laga um atvinnuleysistryggingar auk 15% álags eða samtals 902.066 krónur.

Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.

Úrskurðarorð

Hin kærða ákvörðun Vinnumálastofnunar frá 16. febrúar 2015, í máli A, þess efnis að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda þar til hún hefur starfað a.m.k. tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði og að hún skuli endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur með 15% álagi, samtals að fjárhæð 902.066 kr., er staðfest.

Brynhildur Georgsdóttir, formaður

Hulda Rós Rúriksdóttir

Helgi Áss Grétarsson