Mál nr. 602/2023-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 602/2023

Fimmtudaginn 14. mars 2024

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 18. desember 2023, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 17. október 2023, um að fella niður rétt hans til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 1. febrúar 2023. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. febrúar 2023, var kæranda tilkynnt að umsókn hans um atvinnuleysisbætur hefði verið samþykkt en með vísan til starfsloka hjá fyrrum vinnuveitanda væri réttur til atvinnuleysisbóta hins vegar felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 54. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Kærandi var afskráður af atvinnuleysisbótum frá 1. maí 2023 en sótti svo aftur um greiðslur atvinnuleysisbóta 24. september 2023. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 17. október 2023, var kæranda tilkynnt að umsókn hans um atvinnuleysisbætur hefði verið samþykkt en með vísan til starfsloka hjá fyrrum vinnuveitanda væri réttur hans til atvinnuleysisbóta hins vegar felldur niður í þrjá mánuði á grundvelli 54. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 18. desember 2023. Með bréfi, dags. 3. janúar 2024, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 23. janúar 2024 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 24. janúar 2024. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru greinir kærandi frá því að hann hafi unnið í tvö ár, eitt ár sem verktaki og eitt ár sem starfsmaður. Hann hafi sótt um atvinnuleysisbætur í febrúar 2023 og hafi umsókn hans verið samþykkt með 74% bótarétti en réttur til atvinnuleysisbóta hefði verið felldur niður í tvo mánuði. Í tvo mánuði hafi hann þurft að komast af án tekna, hann hafi tekið lán þar sem hann hafi ekki náð endum saman með 74% atvinnuleysisbætur. Kærandi hafi því snúið aftur til starfa hjá sama fyrirtæki og unnið þar í átta mánuði í þeirri von um að hækka bótarétt sinn upp í 100%. Á meðan hann hafi unnið í þessa átta mánuði hafi hann ekki sótt um atvinnuleysisbætur þar sem hann hafi fengið greitt frá atvinnurekanda sínum. Eftir átta mánuði í starfi hafi hann sagt upp störfum og farið til Vinnumálastofnunar til þess að halda áfram greiðslu atvinnuleysisbóta. Þar hafi honum verið tjáð að hann hefði verið afskráður af atvinnuleysisbótum og þyrfti að sækja um aftur. Eftir að hann hafi sótt um atvinnuleysisbætur aftur hafi bótaréttur hans verið felldur niður í þrjá mánuði. Árið 2023 hafi hann því verið án tekna í fimm mánuði, febrúar, mars, október, nóvember og desember. Vinnumálastofnun hafi tjáð honum að hann yrði með 82% bótarétt í febrúar 2024. Kærandi telji það mjög ósanngjarnt að hann sé búinn að vinna í tvö ár og sé bara með 82% bótarétt og hafi bótaréttur hans auk þess verið felldur niður í fimm mánuði. Hann viti um dæmi þess að einstaklingar sem eingöngu hafi unnið í eitt ár hafi fengið 100% bótarétt og bótaréttur hafi einungis verið felldur niður í tvo mánuði.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um atvinnuleysisbætur þann 1. febrúar 2023. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. febrúar 2023, hafi umsókn kæranda verið samþykkt með 76% bótarétt en kæranda jafnframt gert að sæta tveggja mánaða bið eftir greiðslum á grundvelli 54. gr. þar sem að kærandi hafi sjálfur sagt upp störfum.

Kærandi hafi ekki staðfest atvinnuleit í maí 2023 og hafi verið afskráður af atvinnuleysisbótum frá 1. maí 2023.

Þann 21. september 2023 hafi kærandi komið á þjónustuskrifstofu og hafi verið að leita upplýsinga um rétt til atvinnuleysisbóta en jafnframt upplýst að hann hefði aftur sagt upp störfum hjá sama vinnuveitanda og hann hafi starfað hjá áður og að síðasti vinnudagur væri daginn eftir.

Kærandi hafi sótt aftur um greiðslu atvinnuleysisbóta til Vinnumálastofnunar með umsókn, dags 24. september 2023. Kæranda hafi verið sent erindi þann 12. október 2023 og hann inntur eftir skýringum á starfslokum. Skýringar kæranda hafi verið mótteknar þann sama dag.

Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 17. október 2023, hafi umsókn kæranda verið samþykkt með 82% bótarétt en kæranda jafnframt gert að sæta þriggja mánaða bið eftir greiðslum á grundvelli 54. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. þar sem að kærandi hafi sjálfur sagt upp störfum og skýringar hans hafi ekki verið metnar gildar.

Í skýringum kæranda hafi komið fram að hann væri með B.sc. gráðu í verkfræði og að í starfi sínu hefði hann ekki notið lífsfullnægju þar sem hann væri að sinna uppvaski, akstri og þrifum. Kvaðst kærandi enn fremur hafa sóst eftir störfum í samræmi við menntun sína en þar sem um tungumálakunnáttu og þekkingu á hugbúnaði og stöðlum væri krafist sem hann byggi ekki yfir þyrfti hann tíma til þess að bæta þá kunnáttu. Þá hafi hann sagst vera þunglyndur og þyrfti á hvíld að halda. Kærandi hafi óskað eftir greiðslu atvinnuleysisbóta frá Vinnumálastofnun í einhverja mánuði þar til hann gæti endurvakið starfsferil sinn.

Kæra hafi borist úrskurðarnefnd velferðarmála þann 18. desember 2023. Af kæru og þeim gögnum sem henni hafi fylgt megi ráða að kærð sé sú ákvörðun Vinnumálastofnunar að fella niður rétt kæranda til greiðslu atvinnuleysisbóta í bæði tvo og þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, dags. 20. febrúar og 17. október 2023.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Tilgangur laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim, sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt, tímabundna fjárhagsaðstoð í þrengingum sínum. Lögin veiti þeim fjárhagslegt úrræði og beri að gera ríkar kröfur til þeirra sem segja upp störfum sínum að hafa til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi.

Í 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar segi orðrétt:

„Sá sem telst tryggður samkvæmt lögum þessum en hefur sagt starfi sínu lausu án gildra ástæðna skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá móttöku umsóknar um atvinnuleysisbætur, sbr. þó 4. mgr. Hið sama gildir um þann sem missir starf af ástæðum sem hann á sjálfur sök á.“

Þá segi í 1. mgr. 61. gr. laga um atvinnuleysistryggingar orðrétt:

„Sá sem hefur sætt viðurlögum skv. 57.–59. gr. eða biðtíma skv. 54. og 55. gr. og eitthvert þeirra tilvika sem þar greinir á sér stað að nýju á sama tímabili skv. 29. gr. skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að þremur mánuðum liðnum frá þeim degi er ákvörðun Vinnumálastofnunar um ítrekunaráhrif liggur fyrir enda hafi hann fengið greiddar atvinnuleysisbætur skemur en samtals 24 mánuði á sama tímabili skv. 29. gr. Hafi hinn tryggði fengið greiddar atvinnuleysisbætur í samtals 24 mánuði eða lengur á sama tímabili skv. 29. gr. þegar atvik sem lýst er í 1. málsl. á sér stað skal hinn tryggði ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann uppfyllir skilyrði 31. gr.“

Orðalagið ,,gildar ástæður“ hafi verið túlkað þröngt og fá tilvik hafi verið talin falla þar undir. Í athugasemdum við 1. mgr. 54. gr. í greinargerð með frumvarpi því er hafi orðið að lögum um atvinnuleysistryggingar komi fram að með ákvæðinu sé verið að undirstrika það markmið vinnumarkaðskerfisins að stuðla að virkri atvinnuþátttöku fólks. Í ljósi þess sé ekki gefinn kostur á að fólk segi upp starfi sínu til að fá greiddar atvinnuleysisbætur án þess að sérstakar ástæður liggi að baki uppsögninni í tilvikum þar sem annað starf sé ekki í boði. Þar sé jafnframt sérstaklega tekið fram að það sé erfiðleikum bundið að skilgreina nákvæmlega í lögum og reglugerðum hvaða ástæður sem liggi að baki uppsögn séu gildar þar sem þær ástæður geti verið af margvíslegum toga. Þó sé í athugasemdum sérstaklega fjallað um tvenns konar tilvik sem talin séu heyra til gildra ástæðna fyrir starfslokum. Annars vegar séu það þau tilvik þegar maki hins tryggða hafi hafið störf í öðrum landshluta og fjölskyldan hafi af þeim sökum þurft að flytja búferlum. Hins vegar séu það þau tilvik þegar uppsögn megi rekja til þess að atvinnuleitandi hafi sagt upp störfum af heilsufarsástæðum en sé að öðru leyti vinnufær.

Í ljósi þess að um matskennda ákvörðun sé að ræða sé Vinnumálastofnun falið að meta hvernig atvik og aðstæður fyrirliggjandi máls falli að umræddri reglu. Vinnumálastofnun beri að líta til almennra reglna og málefnalegra sjónarmiða við ákvarðanir um hvort umsækjendur um atvinnuleysisbætur skuli sæta biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.

Ljóst sé að kærandi hafi sagt starfi sínu lausu hjá B og C áður en hann hafi sótt um atvinnuleysisbætur í febrúar 2023 og svo aftur hjá C áður en hann hafi sótt um atvinnuleysisbætur að nýju í september 2023. Ágreiningur snúi að því hvort ástæður kæranda fyrir uppsögn í starfi teljist gildar í skilningi framangreinds ákvæðis 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Úrskurðarnefnd velferðarmála hafi í fyrri úrskurðum sínum talið að almennt beri að gera nokkuð ríkar kröfur til atvinnuleitanda þegar metið sé hvort ástæður fyrir uppsögn séu gildar samkvæmt 1. mgr. 54. gr. laganna.

Þær skýringar sem kærandi hafi gefið sem ástæðu fyrir uppsögn sinni lúta að því að hann þurfi á hvíld að halda vegna þunglyndis og að hann ætli sér að bæta kunnáttu sína á ákveðnum sviðum til að vera betur í stakk búinn til að fá störf í samræmi við menntun sína. Ekki sé að finna í skýringum kæranda hvaða aðferðum kærandi hyggist beita til að ná því markmiði, hvorki áætlað nám né annað því tengt. Þar fyrir utan hafi skýringar, er lúti að því að atvinnuleitandi hafi sagt upp starfi sínu til að stunda nám, ekki verið taldar gildar í skilningi laga um atvinnuleysistrygginga ef viðkomandi sæki um atvinnuleysisbætur í beinu framhaldi af starfslokum.

Að mati Vinnumálastofnunar geti framangreindar skýringar kæranda ekki talist gildar í skilningi 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Almennt verði sá sem hætti starfi sínu til að fá hvíld eða til þess að bæta kunnáttu sína á afmörkuðum sviðum, ekki talinn hafa sagt starfi sínu lausu af gildum ástæðum í skilningi 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, ef hann sæki um atvinnuleysisbætur í kjölfar starfsloka. Slík niðurstaða leiði af markmiði laga um atvinnuleysistryggingar og því grundvallarsjónarmiði að baki atvinnuleysistryggingakerfisins að stuðla að virkri atvinnuþátttöku fólks.

Skýringar kæranda bendi til þess að hann hafi sagt upp starfi sínu án þess að hafa verið með fullráðin áform um skráningu í nám eða tryggt sér annað starf. Vinnumálastofnun vísi í því samhengi til þess að af hálfu kæranda hafi ekki verið nokkuð gert til að kanna möguleika sína á námi eða að hann hafi leitað til þar til bærra aðila vegna andlegra sjúkdóma til að fá lausn eða meðferð þar á.

Það sé afstaða Vinnumálastofnunar að skýringar kæranda á starfslokum geti ekki talist gildar í skilningi 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Í ljósi alls framangreinds sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að kærandi skuli sæta biðtíma á grundvelli 1. mgr. 54. gr., sbr. einnig 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar með vísan til starfsloka hans.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 54. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 54. gr. laganna er svohljóðandi:

„Sá sem telst tryggður samkvæmt lögum þessum en hefur sagt starfi sínu lausu án gildra ástæðna skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá móttöku umsóknar um atvinnuleysisbætur, sbr. þó 4. mgr. Hið sama gildir um þann sem missir starf af ástæðum sem hann á sjálfur sök á.“

Óumdeilt er að kærandi sagði starfi sínu lausu hjá C áður en hann sótti um atvinnuleysisbætur í september 2023 en ágreiningur málsins lýtur að því hvort ástæður hans fyrir uppsögninni hafi verið gildar í skilningi 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006. Í athugasemd við ákvæðið í frumvarpi til laga um atvinnuleysistryggingar kemur fram að í 7. gr. reglugerðar nr. 545/1997 um greiðslu atvinnuleysisbóta sé sérstaklega fjallað um tvenns konar tilvik sem séu talin heyra til gildra ástæðna fyrir starfslokum. Annars vegar sé um að ræða tilvik þegar maki umsækjanda hafi farið til starfa í öðrum landshluta og fjölskyldan hafi af þeim sökum þurft að flytja búferlum. Hins vegar sé um að ræða tilvik þegar uppsögn megi rekja til þess að atvinnuleitandi hafi sagt upp störfum af heilsufarsástæðum en sé að öðru leyti vinnufær. Þá sé það gert að skilyrði að vinnuveitanda hans hafi mátt vera kunnugt um þessar ástæður áður en launamaðurinn lét af störfum.

Kærandi hefur gefið þær skýringar að hann sé með verkfræðigráðu og sé að leitast eftir starfi sem tengist menntuninni. Hann hafi áður starfað við uppvask, þrif og útkeyrslu sem hafi valdið honum kvíða og þunglyndi þar sem hann hafi lagt hart að sér í mörg ár í námi og vilji hann geta nýtt sér þá þekkingu. Hann hafi sótt um mörg verkfræðistörf en þau krefjist öll framúrskarandi íslenskukunnáttu og þekkingu á hugbúnaði og stöðlum sem hann búi ekki yfir. Hann þyrfti því tíma til þess að bæta þá kunnáttu. Þá sé hann búinn að vera þunglyndur og útkeyrður og þyrfti á hvíld að halda. Ekki liggur fyrir að kærandi hafi greint vinnuveitanda frá þessari líðan sinni. Að mati úrskurðarnefndarinnar er ekki um að ræða gilda ástæðu fyrir uppsögn í skilningi 54. gr. laga nr. 54/2006.

Í 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um ítrekunaráhrif fyrri viðurlagaákvarðana. Ákvæðið er svohljóðandi:

„Sá sem hefur sætt viðurlögum skv. 57.–59. gr. eða biðtíma skv. 54. eða 55. gr. og eitthvert þeirra tilvika sem þar greinir á sér stað að nýju á sama tímabili skv. 29. gr. skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að þremur mánuðum liðnum frá þeim degi er ákvörðun Vinnumálastofnunar um ítrekunaráhrif liggur fyrir enda hafi hann fengið greiddar atvinnuleysisbætur skemur en samtals 24 mánuði á sama tímabili skv. 29. gr. Hafi hinn tryggði fengið greiddar atvinnuleysisbætur í samtals 24 mánuði eða lengur á sama tímabili skv. 29. gr. þegar atvik sem lýst er í 1. málsl. á sér stað skal hinn tryggði ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann uppfyllir skilyrði 31. gr.“

Samkvæmt gögnum málsins var bótaréttur kæranda felldur niður í tvo mánuði þann 20. febrúar 2023 á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006. Þar sem um sama bótatímabil er að ræða, sbr. 29. gr. laganna, kom til ítrekunaráhrifa samkvæmt 1. mgr. 61. gr. laganna. Með vísan til framangreinds er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 54. gr., sbr. 1. mgr. 61. laga nr. 54/2006, staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 17. október 2023, um að fella niður rétt A, til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir