Mál nr. 39/2013

Þriðjudaginn 4. febrúar 2014

A

gegn

Vinnumálastofnun-Fæðingarorlofssjóði

Úrskurður

Mál þetta úrskurða Haukur Guðmundsson hdl., Gunnlaugur Sigurjónsson læknir og Heiða Gestsdóttir lögfræðingur.

Þann 18. september 2013 barst úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála kæra B hrl., f.h. A, dags. 17. september 2013. Kærð var ákvörðun Vinnumálastofnunar-Fæðingarorlofssjóðs (hér eftir nefndur Fæðingarorlofssjóður) sem tilkynnt var með bréfi, dags. 25. júní 2013, þar sem hún var krafin um endurgreiðslu útborgaðrar fjárhæðar frá Fæðingarorlofssjóði ásamt viðbættu álagi.

Með bréfi, dags. 19. september 2013, óskaði úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála eftir greinargerð Fæðingarorlofssjóðs sem barst með bréfi, dags. 22. október 2013.

Greinargerðin var send kæranda til kynningar með bréfi, dags. 25. október 2013, og henni gefinn kostur á að koma að athugasemdum. Athugasemdir kæranda bárust með bréfi, dags. 29. október 2013.

I. Sjónarmið kæranda.

Kærandi greinir frá því að hún hafi verið í 67% fæðingarorlofi á tímabilinu vor 2012 til 1. febrúar 2013. Þegar hún hafi hafið töku fæðingarorlofs hafi láðst að gera upp við hana uppsöfnuð réttindi. Af ástæðum er hafi varðað vinnuveitanda kæranda hafi kærandi fengið umrædda greiðslu greidda í desember 2012.

Fæðingarorlofssjóður hafi litið svo á að kærandi hefði þegið of háar greiðslur frá vinnuveitanda sínum á sama tíma og hún hafi þegið greiðslur frá Fæðingarorlofssjóði með barni fæddu Y. mars 2012. Með bréfi, dags. 20. apríl 2013, hafi Fæðingarorlofssjóður kynnt kæranda að málið væri til meðferðar og þann 21. maí 2013 hafi hún fengið senda greiðsluáskorun. Vegna mistaka hafi sú ákvörðun verið leiðrétt og þann 25. júní 2013 hafi ný greiðsluáskorun verið send með þeim upplýsingum að hún væri kæranleg innan þriggja mánaða.

Kærandi byggi kröfu sína um ógildingu ákvörðunar Fæðingarorlofssjóðs einkum á eftirfarandi málsástæðum. Í fyrsta lagi að sú greiðsla sem kærandi hafi fengið frá vinnuveitanda sínum í desember 2012 hafi ekki verið vegna þess tímabils sem kærandi hafi verið í fæðingarorlofi, sbr. 10. mgr. 13. gr. laga nr. 95/2000, um fæðingar- og foreldraorlof (ffl.), sbr. sérstaklega 8. gr. laga nr. 74/2008. Í öðru lagi að þótt litið væri svo á að greiðslan hafi verið vegna þess tímabils, þá eigi hún ekki að leiða til skerðingar þar sem hún sé þá vegna að minnsta kosti alls þess tímabils sem kærandi hafi verið í fæðingarorlofi og eigi þannig að skiptast á fleiri mánuði. Það að vinnuveitandi hafi ákveðið að greiða hana í einu lagi um áramót til hægðarauka fyrir sig eigi ekki að leiða til lakari réttarstöðu kæranda. Að lokum byggir kærandi á því að jafnvel þótt litið yrði svo á að um greiðslu sé að ræða vegna tekna í desember 2012 þá beri að fella ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs úr gildi þar sem hún sé byggð á ólögmætum forsendum. Í þessum efnum sé meðal annars vísað til álita umboðsmanns Alþingis frá 28. ágúst 2013 í málum nr. 7022/2012, 7183/2012 og 7184/2012.

Með 8. gr. laga nr. 74/2008 hafi því verið bætt inn í 10. mgr. (þágildandi 9. mgr.) 13. gr. ffl. að eingöngu skuli greiðslur frá vinnuveitanda sem ætlaðar séu fyrir það tímabil sem foreldri sé í fæðingarorlofi koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Í athugasemdum við 8. gr. frumvarpsins er orðið hafi að lögum nr. 74/2008 hafi sagt að mikilvægt hafi þótt að tekið sé fram að eingöngu sé verið að miða við greiðslur frá vinnuveitanda sem ætlaðar séu fyrir það tímabil sem foreldri sé í fæðingarorlofi. Ástæðan sé einkum sú að foreldrar kunni að eiga rétt á eingreiðslum frá vinnuveitendum á ákveðnum tíma árs sem komi til framkvæmda meðan foreldri sé í fæðingarorlofi en sé ætlað fyrir lengra tímabil en nemi fæðingarorlofstíma foreldris. Að mati kæranda sé óumdeilt að umrædd greiðsla hafi verið uppgjör á uppsöfnuðum réttindum eins og þau hafi verið þegar kærandi hafi hafið töku fæðingarorlofs. Vinnuveitandi hafi því getað gert upp umrædd réttindi áður en kærandi hafi hafið töku fæðingarorlofs eða þegar töku fæðingarorlofs hafi verið lokið. Það hafi eingöngu verið ákvörðun vinnuveitanda að þetta hafi verið gert í árslok 2012.

Sé litið svo á að kærandi hafi í raun verið að fá greiðslu vegna réttinda sem hún hafi áunnið sér á meðan hún hafi verið í fæðingarorlofi, þá verði að túlka áðurnefnda setningu í 10. mgr. 13. gr. ffl. þannig að deila verði þeirri greiðslu á þá mánuði sem um ræði. Þá séu ákvæði 10. mgr. 13. gr. ffl. að öðru leyti skýr með það að Fæðingarorlofssjóður geti aðeins krafist endurgreiðslu ef greiðslur frá atvinnurekanda og Fæðingarorlofssjóði til samans nemi hærri fjárhæð en viðmiðunarfjárhæð. Aðferð sú sem Fæðingarorlofssjóður beiti sé hins vegar ólögleg, sbr. til dæmis álit umboðsmanns Alþingis frá 28. ágúst 2013.

Sé litið svo á að greiðslan hafi verið vegna desember 2012 byggir kærandi á því að sú aðferð sem Fæðingarorlofssjóður hafi notað sem forsendur fyrir endurkröfu sinni séu í ósamræmi við skýr ákvæði 10. mgr. 13. gr. ffl. með síðari breytingum og því sé óhjákvæmilegt annað en að ógilda ákvörðunina.

II. Sjónarmið Fæðingarorlofssjóðs.

Af hálfu Fæðingarorlofssjóðs kemur fram að sjóðurinn hafi með bréfi til kæranda, dags. 20. apríl 2013, vakið athygli kæranda á því að stofnunin hafi verið með til meðferðar mál hennar vegna hugsanlegrar ofgreiðslu. Samkvæmt staðgreiðsluskrá RSK hefði kærandi verið að fá laun frá vinnuveitanda sínum á sama tíma og hún hafi þegið greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði. Með bréfinu hafi verið óskað eftir launaseðlum fyrir desember 2012 ásamt útskýringum frá vinnuveitanda og útskýringum og andmælum kæranda ásamt öðru því sem skýrt gæti málið.

Skýringar hafi borist frá vinnuveitanda kæranda með bréfi, dags. 26. apríl 2013, og með tölvupósti, dags. 13. maí 2013, ásamt útskýringum kæranda sjálfrar með bréfi, dags. 2. maí 2013. Jafnframt hafi umbeðinn launaseðill borist. Í kjölfarið hafi kæranda verið send greiðsluáskorun, dags. 21. maí 2013, þar sem hún hafi verið krafin um endurgreiðslu útborgaðrar fjárhæðar. Ekki hafi verið gerð krafa um 15% álag. Litið hafi verið svo á samkvæmt skrám RSK, fyrirhugaðri töku fæðingarorlofs með barni fæddu Y. mars 2012 og innsendum skýringum og launaseðli að kærandi hafi fengið ofgreitt úr Fæðingarorlofssjóði fyrir desember 2012 skv. 10. mgr. 13. gr. og 4. mgr. 33. gr. ffl., sbr. og 2. mgr. 15. gr. a ffl.

Þann 25. júní 2013 hafi kæranda verið send leiðrétt greiðsluáskorun og sé það sú ákvörðun sem kærð sé nú.

Samkvæmt 10. mgr. 13. gr. ffl. skuli greiðslur frá vinnuveitanda til foreldris í fæðingarorlofi sem séu hærri en nemi mismun greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði og meðaltals heildarlauna foreldris skv. 2. eða 5. mgr. koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Eingöngu skuli greiðslur frá vinnuveitanda sem ætlaðar séu fyrir það tímabil sem foreldri sé í fæðingarorlofi koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Þó sé heimilt að taka tillit til kjarasamningsbundinna launahækkana, annarra kjarasamningsbundinna greiðslna og launabreytinga sem rekja megi til breytinga á störfum foreldris.

Þann 28. ágúst 2013 hafi settur umboðsmaður Alþingis fjallað um 2. málsl. 10. mgr. 13. gr. ffl. í áliti sínu nr. 7022/2012 o.fl.

Athugun setts umboðsmanns Alþingis hafi lotið að því hvort sú aðferð sem Fæðingarorlofssjóður hafi beitt til að reikna út frádrátt í ofgreiðslumálum, og úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála hafi staðfest, hafi verið í samræmi við ákvæði 2. málsl. 10. mgr. 13. gr. ffl., þar sem mælt sé fyrir um að tilteknar greiðslur frá vinnuveitanda skuli koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Settur umboðsmaður hafi talið að aðferðin hafi ekki verið í samræmi við lög og að nota ætti þá aðferð við útreikning sem leiddi beint af orðalagi ákvæðisins, þ.e. að einungis greiðslur vinnuveitanda til foreldris sem væru hærri en mismunur greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði og meðaltals heildarlauna foreldris kæmu til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði.

Í framhaldinu hafi úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála breytt túlkun sinni á 2. málsl. 10. mgr. 13. gr. ffl. til samræmis við álit setts umboðsmanns Alþingis í úrskurðum sínum, sbr. til dæmis mál nr. 64/2012.

Samkvæmt 4. mgr. 33. gr. ffl. komi fram að foreldri sem njóti orlofslauna eða greiðslna vegna starfsloka geti ekki nýtt sér rétt sinn til fæðingarstyrks eða greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði skv. ffl. á sama tímabili og þær greiðslur eigi við um.

Í 15. gr. a ffl., sbr. 6. gr. laga 90/2004, sé fjallað um leiðréttingar á greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Í 2. mgr. komi fram að hafi foreldri fengið hærri greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði en því bar samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum beri foreldri að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið að viðbættu 15% álagi. Fella skuli niður álagið samkvæmt málsgreininni hafi foreldri fært rök fyrir því að því verði eigi kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Ekki sé gerð krafa um 15% álag í máli kæranda.

Á viðmiðunartímabili kæranda skv. 2. mgr. 13. gr. ffl. hafi viðmiðunarlaun hennar verið X kr. á mánuði en frá því að viðmiðunartímabili lauk og fram að fæðingu barnsins hafi þau verið komin í X kr. sem miðað hafi verið við. Þannig hafi verið tekið mið af hækkuðum launum kæranda henni til hagsbóta við útreikning á hugsanlegri ofgreiðslu skv. 10. mgr. 13. gr. og 4. mgr. 33. gr. ffl. Enga heimild sé að finna í ffl. eða í reglugerð nr. 1218/2008, um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði og greiðslu fæðingarstyrks, til að taka tillit til launabreytinga foreldris eftir fæðingardag barns við mat á hugsanlegri ofgreiðslu.

Í desember 2012 hafi kærandi þegið X kr. í laun frá vinnuveitanda sínum. Á launaseðli hafi komið fram að um uppgjör sé að ræða og í skýringum vinnuveitanda, dags. 13. maí 2013, komi fram að um uppgjör á orlofi sé að ræða.

Þannig liggi ljóst fyrir að sú greiðsla sem kærandi hafi fengið frá vinnuveitanda sínum í desember 2012 sé uppgjör á orlofi eða orlofslaun. Ljóst sé að útborgun ótekins orlofs teljist til réttinda sem séu ósamrýmanleg fæðingarorlofsgreiðslum skv. 4. mgr. 33. gr. ffl. og úrskurði úrskurðarnefndar fæðingar- og foreldraorlofsmála í máli nr. 64/2012.

Í kæru kæranda sé meðal annars byggt á því að greiðsla vinnuveitanda hafi ekki verið vegna þess tímabils sem kærandi hafi verið í fæðingarorlofi. Verði litið svo á að greiðslan hafi verið vegna þess tímabils sem kærandi hafi verið í fæðingarorlofi verði að horfa á allt það tímabil sem hún hafi verið í fæðingarorlofi. Að lokum sé gerð krafa um að ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs verði felld úr gildi þar sem hún hafi byggt á ólögmætum forsendum, sbr. álit setts umboðsmanns Alþingis í máli nr. 7022/2012 o.fl.

Í úrskurði úrskurðarnefndar fæðingar- og foreldraorlofsmála í máli nr. 64/2012, sem hafi verið kveðinn upp eftir álit setts umboðsmanns Alþingis í máli nr. 7022/2012, hafi reynt á sambærileg álitaefni og í þessu máli. Í úrskurðinum hafi nefndin fjallað um hvernig túlka ætti ákvæði 4. mgr. 33. gr. ffl. um orlofslaun og greiðslur vegna starfsloka um sama tímabil og þær greiðslur eigi við um sérstaklega með hliðsjón af orðalagi 10. mgr. 13. gr. um greiðslur frá vinnuveitanda sem ætlaðar séu fyrir það tímabil sem foreldri sé í fæðingarorlofi.

Nefndin hafi komist að þeirri niðurstöðu að ekki hafi verið unnt að fallast á að í ákvæðunum hafi verið að vísa til þess tímabils þegar unnið sé til orlofslauna. Launþegar vinni almennt til orlofslauna allt árið, en þær greiðslur sem þeir ávinna sér séu ætlaðar til orlofstöku yfir sumarmánuði, eða eftir atvikum til dæmis við starfslok.

Af framangreindu verði því að teljast ljóst að greiðslan eigi við um það tímabil sem kærandi hafi verið í fæðingarorlofi og ekki verði hægt að dreifa henni á annað eða lengra tímabil en greiðslutímabilið sjálft, þ.e. desember 2012.

Samkvæmt öllu framangreindu sé það mat Fæðingarorlofssjóðs að kæranda beri að endurgreiða sjóðnum. Alls hafi því verið gerð krafa um að kærandi endurgreiði Fæðingarorlofssjóði X kr., sbr. greiðsluáskorun, dags. 25. júní 2013. Sú krafa hafi byggt á þeirri frádráttarreglu sem beitt hafi verið fyrir álit setts umboðsmanns Alþingis og breyttri túlkun úrskurðarnefndar fæðingar- og foreldraorlofsmála á 2. málsl. 10. mgr. 13. gr. ffl.

Hefði hinni nýju frádráttarreglu verið beitt í málinu liggi fyrir að krafan hefði lækkað nokkuð. Alls hefði krafan því verið X kr., sbr. sundurliðunarblað sem fylgi með greinargerð Fæðingarorlofssjóðs.

III. Niðurstaða.

Kærð er ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs um að endurkrefja kæranda um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði vegna fæðingar barns hinn Y. mars 2012.

Í hinni kærðu ákvörðun er á því byggt að kærandi hafi þegið greiðslur frá vinnuveitanda sínum í desember 2012 á sama tíma og hún þáði greiðslur frá Fæðingarorlofssjóði. Séu þessar greiðslur frá vinnuveitanda svo háar og þess eðlis að þær leiði til lækkunar á rétti til greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði.

Barn kæranda er eins og fyrr greinir fætt Y. mars 2012. Viðmiðunartímabil útreiknings meðaltals heildarlauna kæranda skv. 2. mgr. 13. gr. ffl. er því tímabilið frá september 2010 til ágúst 2011. Í greiðsluáætlun, dags. 28. febrúar 2012, kemur fram að meðaltekjur kæranda á viðmiðunartímabili skv. 2. mgr. 13. gr. ffl. voru alls X kr. og greiðsla úr Fæðingarorlofssjóði miðað við 100% fæðingarorlof væri samkvæmt því X kr. Af útreikningi sem fylgdi greiðsluáskorun frá 25. júní 2013 má hins vegar sjá að frá því að viðmiðunartímabili meðaltals heildarlauna kæranda lauk og fram til fæðingar barnsins hækkuðu laun kæranda í X kr. sem miðað hafi verið við við útreikning á endurgreiðslukröfu Fæðingarorlofssjóðs í samræmi við heimild í 10. mgr. 13. gr. ffl. Er það kæranda til hagsbóta.

Þar sem kærandi þáði greiðslur frá Fæðingarorlofssjóði í desembermánuði 2012 var henni einungis heimilt að þiggja greiðslur frá vinnuveitanda sem námu mismuni meðaltals heildarlauna hennar eins og þau voru hækkuð samkvæmt nú 10. mgr. 13. gr. ffl. og greiðslna frá Fæðingarorlofssjóði án þess að greiðslur vinnuveitanda til hennar kæmu til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði.

Kæranda hefur hvorki tekist að sýna fram á að það hafi verið mistök hjá atvinnurekanda hennar að gera ekki upp áunnin orlofsréttindi við upphaf fæðingarorlofs né að það hefði leitt til hagfelldari fjárhagslegri niðurstöðu fyrir hana ef það hefði verið gert.

Líkt og áður segir er rétt að mati úrskurðarnefndar að miða endurgreiðslukröfu á hendur kæranda við meðaltals heildarlaun að fjárhæð X kr. Samkvæmt gögnum málsins fékk kærandi greiðslu úr Fæðingarorlofssjóði að fjárhæð X kr. í desember 2012 og var henni því heimilt að þiggja greiðslur frá vinnuveitanda sínum að fjárhæð X kr. í desember 2012 án þess að það kæmi til lækkunar á greiðslum úr sjóðnum. Er þessi túlkun í samræmi við álit umboðsmanns Alþingis í málinu nr. 7022/2012 o.fl. frá 28. ágúst 2013.

Samkvæmt gögnum málsins fékk kærandi greitt uppgjör vegna ótekins orlofs frá vinnuveitanda sínum í desember 2012 að fjárhæð X kr., en ljóst er að útborgun ótekins orlofs telst til réttinda sem eru ósamrýmanleg fæðingarorlofsgreiðslum skv. 4. mgr. 33. gr. ffl.

Það er kjarni þessa máls hvernig eigi að túlka ákvæði 4. mgr. 33. gr. ffl. um orlofslaun og greiðslur vegna starfsloka um „sama tímabil[..] og þær greiðslur eiga við um“, sérstaklega með hliðsjón af orðalagi 10. mgr. 13. gr. um „greiðslur frá vinnuveitanda sem ætlaðar eru fyrir það tímabil sem foreldri er í fæðingarorlofi“.

Ekki er unnt að fallast á að í þessum ákvæðum sé verið að vísa til þess tímabils þegar unnið er til orlofslauna. Launþegar vinna almennt til orlofslauna allt árið, en þær greiðslur sem þeir ávinna sér eru ætlaðar til orlofstöku yfir sumarmánuði, eða eftir atvikum á öðrum árstímum. Það virðist þannig hafið yfir vafa að umrædd orlofsgreiðsla var „ætluð fyrir tímabil“ og „átti við um“ það tímabil þegar kærandi var í fæðingarorlofi.

Það er því ljóst að kærandi þáði hærri greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði en henni var heimilt fyrir desembermánuð 2012. Verður niðurstaða Fæðingarorlofssjóðs um skyldu kæranda til endurgreiðslu fyrir þann mánuð því staðfest.

Af gögnum málsins má sjá að Fæðingarorlofssjóður byggir hina kærðu ákvörðun á hlutfallsútreikningi. Það er álit úrskurðarnefndar, með vísan til álits umboðsmanns Alþingis í málinu nr. 7022/2012 o.fl. frá 28. ágúst 2013, að sú aðferð sé ekki í samræmi við ákvæði ffl. og því er hin kærða ákvörðun felld úr gildi.

Með vísan til framangreinds er það niðurstaða úrskurðarnefndar að kærandi hafi fengið ofgreitt fæðingarorlof og því beri henni að endurgreiða Fæðingarorlofssjóði X kr., að teknu tilliti til staðgreiðslu og annarra launatengdra gjalda.

ÚRSKURÐARORÐ:

Kærandi, A skal endurgreiða Fæðingarorlofssjóði X kr. vegna ofgreidds fæðingarorlofs.

Haukur Guðmundsson

Heiða Gestsdóttir

Gunnlaugur Sigurjónsson