Mál nr. 45/2013

Þriðjudaginn 11. febrúar 2014

A

gegn

Vinnumálastofnun-Fæðingarorlofssjóði

Úrskurður

Mál þetta úrskurða Haukur Guðmundsson hdl., Gunnlaugur Sigurjónsson læknir og Heiða Gestsdóttir lögfræðingur.

Þann 16. október 2013 barst úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála kæra A, dags. 16. október 2013. Kærð var ákvörðun Vinnumálastofnunar-Fæðingarorlofssjóðs (hér eftir nefndur Fæðingarorlofssjóður) sem tilkynnt var með bréfi, dags. 6. september 2013, þar sem hún var krafin um endurgreiðslu hluta útborgaðrar fjárhæðar frá Fæðingarorlofssjóði.

Með bréfi, dags. 21. október 2013, óskaði úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála eftir greinargerð Fæðingarorlofssjóðs sem barst með bréfi, dags. 22. október 2013.

Greinargerðin var send kæranda til kynningar með bréfi, dags. 29. október 2013, og henni gefinn kostur á að koma að athugasemdum. Athugasemdir kæranda bárust með bréfi, dags. 8. nóvember 2013.

I. Málsatvik.

Kærandi var í fæðingarorlofi út apríl 2013 og lauk störfum hjá vinnuveitanda sínum á sama tíma. Þann 1. maí 2013 fékk kærandi greitt ótekið orlof vegna starfsloka sinna. Fæðingarorlofssjóður sendi kæranda greiðsluáskorun, dags. 6. september 2013, þar sem kærandi var endurkrafin um útborgaða fjárhæð fyrir aprílmánuð 2013 að fjárhæð X kr., þar sem sjóðurinn leit svo á að framangreind greiðsla vinnuveitanda kæranda til kæranda hafi verið svo há og þess eðlis að hún kæmi til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði.

II. Sjónarmið kæranda.

Kærandi kærir þá ákvörðun sem felst í greiðsluáskorun sjóðsins frá 6. september 2013. Verður litið svo á að hún krefjist þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi. Kærandi greinir frá því að fæðingarorlofi hafi lokið þann 30. apríl 2013. Á sama tíma hafi störfum kæranda hjá Z lokið en kærandi hafi sagt starfi sínu lausu meðan á fæðingarorlofi stóð og hafi ekki þurft að vinna uppsagnarfrest. Kærandi hafi því verið starfsmaður Z til 30. apríl 2013.

Þann 1. maí 2013 hafi kærandi fengið uppgert orlof fá vinnuveitanda. Um hafi verið að ræða ótekið orlof fyrir sumarið 2013 en almennt sé litið svo á að orlofstímabil sé á tímabilinu frá 15. maí til 15. september ár hvert.

Umrædd greiðsla frá vinnuveitanda sé gefin upp í staðgreiðsluskrá RSK í aprílmánuði 2013. Á launaseðli sé greiðsludagur uppgefinn 1. maí 2013. Kærandi líti því svo á að hún hafi ekki haft tekjur á meðan á fæðingarorlofi hafi staðið þar sem því hafi lokið 30. apríl 2013.

Kærandi hafi fengið upplýsingar um að óheimilt væri að þiggja greiðslur frá vinnuveitanda á sama tíma og greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði. Kærandi hafi talið að framangreint ætti einungis við um almennar launagreiðslur en ekki uppgjör á óteknu orlofi.

Hvergi á heimasíðu Fæðingarorlofssjóðs sé að finna hlekk á lög um fæðingar- og foreldraorlof. Kærandi bendi á að atvinnulausir fái bæði kynningarbækling og kynningarfund á réttindum sínum og skyldum gagnvart Atvinnuleysistryggingasjóði. Hvorki undir liðnum „spurt og svarað“ né „réttur foreldra til greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði“ komi eitthvað fram um aðrar greiðslur á sama tíma og greiðslur frá sjóðnum. Kærandi líti því svo á að Fæðingarorlofssjóður hafi vanrækt upplýsingaskyldu sína.

III. Sjónarmið Fæðingarorlofssjóðs.

Af hálfu Fæðingarorlofssjóðs kemur fram að sjóðurinn hafi með bréfi til kæranda, dags. 20. ágúst 2013, vakið athygli kæranda á því að stofnunin hafi verið með til meðferðar mál hennar vegna hugsanlegrar ofgreiðslu. Samkvæmt staðgreiðsluskrá RSK hefði kærandi verið að fá laun frá vinnuveitanda sínum á sama tíma og hún hafi þegið greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði. Með bréfinu hafi verið óskað eftir launaseðlum fyrir apríl 2013 ásamt útskýringum frá vinnuveitanda og útskýringum og andmælum kæranda ásamt öðru því sem skýrt gæti málið.

Skýringar hafi borist frá vinnuveitanda kæranda með bréfi, dags. 26. ágúst 2013, ásamt útskýringum kæranda sjálfs með bréfi, dags. 29. ágúst 2013. Jafnframt hafi umbeðinn launaseðill borist. Í kjölfarið hafi kæranda verið send greiðsluáskorun, dags. 6. september 2013, þar sem hún hafi verið krafin um endurgreiðslu útborgaðrar fjárhæðar. Ekki hafi verið gerð krafa um 15% álag. Litið hafi verið svo á samkvæmt skrám RSK, fyrirhugaðri töku fæðingarorlofs með barni fæddu Y. september 2012 og innsendum skýringum og launaseðli að kærandi hafi fengið ofgreitt úr Fæðingarorlofssjóði fyrir apríl 2013 skv. 10. mgr. 13. gr. og 4. mgr. 33. gr. laga um fæðingar- og foreldraorlof, nr. 95/2000 (ffl.), sbr. og 2. mgr. 15. gr. a ffl.

Samkvæmt 10. mgr. 13. gr. ffl. skuli greiðslur frá vinnuveitanda til foreldris í fæðingarorlofi sem séu hærri en nemi mismun greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði og meðaltals heildarlauna foreldris skv. 2. eða 5. mgr. koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Eingöngu skuli greiðslur frá vinnuveitanda sem ætlaðar séu fyrir það tímabil sem foreldri sé í fæðingarorlofi koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Þó sé heimilt að taka tillit til kjarasamningsbundinna launahækkana, annarra kjarasamningsbundinna greiðslna og launabreytinga sem rekja megi til breytinga á störfum foreldris.

Þann 28. ágúst 2013 hafi settur umboðsmaður Alþingis fjallað um 2. málsl. 10. mgr. 13. gr. ffl. í áliti sínu í máli nr. 7022/2012 o.fl.

Athugun setts umboðsmanns Alþingis hafi lotið að því hvort sú aðferð sem Fæðingarorlofssjóður hafi beitt til að reikna út frádrátt í ofgreiðslumálum, og úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála hafi staðfest, hafi verið í samræmi við ákvæði 2. málsl. 10. mgr. 13. gr. ffl., þar sem mælt sé fyrir um að tilteknar greiðslur frá vinnuveitanda skuli koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Settur umboðsmaður hafi talið að aðferðin hafi ekki verið í samræmi við lög og að nota ætti þá aðferð við útreikning sem leiddi beint af orðalagi ákvæðisins, þ.e. að einungis greiðslur vinnuveitanda til foreldris sem væru hærri en mismunur greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði og meðaltals heildarlauna foreldris kæmu til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði.

Í framhaldinu hafi úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála breytt túlkun sinni á 2. málsl. 10. mgr. 13. gr. ffl. til samræmis við álit setts umboðsmanns Alþingis í úrskurðum sínum, sbr. t.d. mál nr. 64/2012.

Samkvæmt 4. mgr. 33. gr. ffl. komi fram að foreldri sem njóti orlofslauna eða greiðslna vegna starfsloka geti ekki nýtt sér rétt sinn til fæðingarstyrks eða greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði skv. ffl. á sama tímabili og þær greiðslur eigi við um.

Í 15. gr. a ffl., sbr. 6. gr. laga 90/2004, sé fjallað um leiðréttingar á greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Í 2. mgr. komi fram að hafi foreldri fengið hærri greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði en því bar samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum beri foreldri að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið að viðbættu 15% álagi. Fella skuli niður álagið samkvæmt málsgreininni hafi foreldri fært rök fyrir því að því verði eigi kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Ekki sé gerð krafa um 15% álag í máli kæranda.

Á viðmiðunartímabili kæranda skv. 2. mgr. 13. gr. ffl. hafi viðmiðunarlaun hennar verið X kr. á mánuði en frá því að viðmiðunartímabili lauk og fram að fæðingu barnsins hafi þau verið komin í X kr. sem miðað hafi verið við. Þannig hafi verið tekið mið af hækkuðum launum kæranda henni til hagsbóta við útreikning á hugsanlegri ofgreiðslu skv. 10. mgr. 13. gr. og 4. mgr. 33. gr. ffl. Enga heimild sé að finna í ffl. eða í reglugerð um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði og greiðslu fæðingarstyrks, nr. 1218/2008, að taka tillit til launabreytinga foreldris eftir fæðingardag barns við mat á hugsanlegri ofgreiðslu.

Í apríl 2013 hafi kærandi þegið X kr. í laun frá vinnuveitanda sínum. Launaseðill kæranda beri með sér að verið sé að gera upp orlofslaun og í skýringum vinnuveitanda, dags. 26. ágúst 2013, og skýringum kæranda, dags. 29. ágúst 2013, komi fram að um uppgjör á orlofi sé að ræða.  

Þannig liggi ljóst fyrir að sú greiðsla sem kærandi hafi fengið frá vinnuveitanda sínum í apríl 2013 sé uppgjör á orlofi eða orlofslaun. Ljóst sé að útborgun ótekins orlofs teljist til réttinda sem séu ósamrýmanleg fæðingarorlofsgreiðslum skv. 4. mgr. 33. gr. ffl. og úrskurður úrskurðarnefndar fæðingar- og foreldraorlofsmála í máli nr. 64/2012.

Í úrskurði úrskurðarnefndar fæðingar- og foreldraorlofsmála í máli nr. 64/2012, sem hafi verið kveðinn upp eftir álit setts umboðsmanns Alþingis í máli nr. 7022/2012, hafi reynt á sambærileg álitaefni og í þessu máli. Í úrskurðinum hafi nefndin fjallað um hvernig túlka ætti ákvæði 4. mgr. 33. gr. ffl. um orlofslaun og greiðslur vegna starfsloka um sama tímabil og þær greiðslur eigi við um sérstaklega með hliðsjón af orðalagi 10. mgr. 13. gr. um greiðslur frá vinnuveitanda sem ætlaðar séu fyrir það tímabil sem foreldri sé í fæðingarorlofi.

Nefndin hafi komist að þeirri niðurstöðu að ekki hafi verið unnt að fallast á að í ákvæðunum hafi verið vísað til þess tímabils þegar unnið sé til orlofslauna. Launþegar vinni almennt til orlofslauna allt árið, en þær greiðslur sem þeir ávinna sér séu ætlaðar til orlofstöku yfir sumarmánuði, eða eftir atvikum til dæmis við starfslok.

Af framangreindu verði því að teljast ljóst að greiðslan eigi við um það tímabil sem kærandi hafi verið í fæðingarorlofi og ekki verði hægt að dreifa henni á annað eða lengra tímabil en greiðslutímabilið sjálft, þ.e. apríl 2013.

Í kæru kæranda hafi komið fram að hún telji að á heimasíðu Fæðingarorlofssjóðs sé hvorki að finna hlekk inn á ffl. né heldur að foreldrum sé kynnt hvaða greiðslum þeim sé óheimilt að þiggja meðan á fæðingarorlofi standi. Af þessu tilefni þyki rétt að gera grein fyrir því að á heimasíðu sjóðsins sé að finna hlekk inn á bæði ffl. sem og reglugerð um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði og greiðslu fæðingarstyrks. Sá hlekkur hafi verið á síðunni alla tíð. Jafnframt þyki rétt að taka fram að á heimasíðu sjóðsins sé að finna ítarlega umfjöllun um eftirlit með greiðslum í fæðingarorlofi og hvað geti leitt til ofgreiðslu, til að mynda greiðslur orlofslauna vegna starfsloka. Að lokum þyki rétt að minnast á, að auk þess sem foreldrar undirriti bæði á umsóknareyðublað og tilkynningareyðublað um tilhögun fæðingarorlofs að þeim sé kunnugt um að undirritun þeirra heimili Fæðingarorlofssjóði að afla upplýsinga úr skrám ríkisskattstjóra vegna eftirlits með lögunum, fái foreldrar afhentan bækling útgefinn af Fæðingarorlofssjóði í mæðraskoðun á öllum heilbrigðisstofnunum landsins þar sem athygli þeirra sé vakin á eftirlitinu og hvar megi nálgast frekari upplýsingar um réttindin svo forðast megi að til ofgreiðslu komi. Bæklinginn sé einnig að finna á forsíðu Fæðingarorlofssjóðs.  

Samkvæmt öllu framangreindu sé það mat Fæðingarorlofssjóðs að kæranda beri að endurgreiða sjóðnum. Alls hafi því verið gerð krafa um að kærandi endurgreiði Fæðingarorlofssjóði X kr., sbr. greiðsluáskorun, dags. 6. september 2013. Sú krafa hafi byggt á þeirri frádráttarreglu sem beitt hafi verið fyrir álit setts umboðsmanns Alþingis og breyttri túlkun úrskurðarnefndar fæðingar- og foreldraorlofsmála á 2. málsl. 10. mgr. 13. gr. ffl.

Hefði hinni nýju frádráttarreglu verið beitt í málinu liggi fyrir að krafan hefði orðið sú sama, sbr. sundurliðunarblað sem fylgi með greinargerð Fæðingarorlofssjóðs.

IV. Athugasemdir kæranda.

Í athugasemdum kæranda kemur fram að kæranda finnist alvarlegt að hvergi í greinargerð Fæðingarorlofssjóðs sé svarað þeim rökum kæranda að þar sem greiðsludagur umræddrar orlofsgreiðslu hafi verið 1. maí 2013 þá hafi greiðslan ekki verið fyrir sama tímabil og fæðingarorlof kæranda, en kærandi hafi verið í fæðingarorlofi út aprílmánuð 2013. Greiðsla frá vinnuveitanda hafi ekki verið fyrir það tímabil sem kærandi hafi verið í fæðingarorlofi heldur ætlaðar þegar til orlofs kæmi en þar sem kærandi hafi hætt störfum áður en orlofstímabil hafi hafist þá geti kærandi ekki séð að 10. mgr. 13. gr. ffl. eigi við í hennar tilviki.

Kærandi telji Fæðingarorlofssjóð ekki vinna eftir meðalhófsreglu stjórnsýslulaga í máli þessu.

V. Niðurstaða.

Kærð er ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs um að endurkrefja kæranda um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði vegna fæðingar barns hinn Y. september 2012.

Í hinni kærðu ákvörðun er á því byggt að kærandi hafi þegið greiðslur frá vinnuveitanda sínum í apríl 2013 á sama tíma og hún þáði greiðslur frá Fæðingarorlofssjóði. Séu þessar greiðslur frá vinnuveitanda svo háar og þess eðlis að þær leiði til lækkunar á rétti til greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði.

Kærandi byggir annars vegar á því að greiðslan hafi komið eftir að fæðingarorlofi hennar lauk og hins vegar á því að útborgun ótekins orlofs við starfslok skuli ekki koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði.

Fæðingarorlofssjóður hefur í greinargerð sinni látið við það sitja að fullyrða að kærandi hafi þegið X kr. í laun frá vinnuveitanda sínum í apríl 2013 og hefur bent á að umrædd greiðsla frá vinnuveitanda sé gefin upp í staðgreiðsluskrá RSK í aprílmánuði 2013. Sjóðurinn hefur að öðru leyti ekki fjallað sérstaklega um þann málatilbúnað hennar að greiðslan sé innt af hendi í maí og ætluð fyrir það tímabil.

Umrædd orlofslaun voru greidd út um mánaðamótin apríl/maí. Nærtækasti skýringarkosturinn varðandi það álitaefni fyrir hvaða tímabil orlofslaun séu ætluð, sem greidd eru út um mánaðamót þegar starfslok verða, virðist sá að orlofið hefjist við starfslok og greiðslurnar séu vegna þess tímabils sem þá hefst.

Með hliðsjón af þessu verður hin kærða ákvörðun felld úr gildi.

ÚRSKURÐARORÐ:

Hin kærða ákvörðun er felld úr gildi.

Haukur Guðmundsson

Heiða Gestsdóttir

Gunnlaugur Sigurjónsson