Mál nr. 54/2013

Þriðjudaginn 18. mars 2014

A

gegn

Vinnumálastofnun-Fæðingarorlofssjóði

Úrskurður

Mál þetta úrskurða Haukur Guðmundsson hdl., Gunnlaugur Sigurjónsson læknir og Heiða Gestsdóttir lögfræðingur.

Þann 13. desember 2013 barst úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála kæra A, dags. 13. desember 2013. Kærð var ákvörðun Vinnumálastofnunar-Fæðingarorlofssjóðs (hér eftir nefndur Fæðingarorlofssjóður) sem tilkynnt var með bréfi, dags. 18. nóvember 2013, þar sem kærandi var krafin um endurgreiðslu útborgaðrar fjárhæðar fyrir júní 2013.  

Með bréfi, dags. 20. desember 2013, óskaði úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála eftir greinargerð Fæðingarorlofssjóðs sem barst með bréfi, dags. 2. janúar 2014.

Greinargerðin var send kæranda til kynningar með bréfi, dags. 6. janúar 2014, og henni gefinn kostur á að koma að athugasemdum. Engar athugasemdir bárust frá kæranda.

I. Málsatvik

Kærandi sótti um fæðingarorlof sem hún hugðist taka í níu mánuði frá fæðingardegi barns sem áætlaður var 18. september 2012. Kærandi eignaðist barn Y. september 2012 og var skráð í fæðingarorlof frá og með október 2012 til og með júní 2013. Kæranda var sagt upp og fékk útborgað ótekið orlof vegna starfsloka sinna þann 30. júní 2013. Kærandi fékk einnig greidd laun frá nýjum vinnuveitanda 1. júlí 2013. Fæðingarorlofssjóður sendi kæranda greiðsluáskorun, dags. 18. nóvember 2013, þar sem kærandi var krafin um endurgreiðslu útborgaðrar fjárhæðar fyrir júní 2013 þar sem sjóðurinn leit svo á að framangreindar greiðslur frá vinnuveitendum kæranda hafi verið svo háar og þess eðlis að þær kæmu til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. 

II. Sjónarmið kæranda.

Kærandi greinir frá því að henni hafi verið sagt upp hjá fyrrum vinnuveitanda sínum þar sem starfsemi fyrirtækisins hafi verið lögð niður hér á landi. Fyrrum vinnuveitandi kæranda greiddi því út allt sem kærandi hafi átt inni hjá þeim. Kærandi hafi svo hafið störf hjá núverandi vinnuveitanda 18. júní 2013 og hafi verið í 45% vinnu hjá þeim vinnuveitanda og 50% fæðingarorlofi.

Kærandi telur ekki rétt að henni beri að greiða Fæðingarorlofssjóði 137.694 kr. vegna ofgreidds fæðingarorlofs vegna greiðslu á orlofsuppgjöri. Kæranda hafi verið sagt upp og því hafi vinnuveitanda borið að gera upp við kæranda. Á sama tíma hafi kæranda verið boðin önnur vinna þar sem hún hafi þurft að hefja störf strax sem hún hafi tekið til að koma í veg fyrir atvinnuleysi.

III. Sjónarmið Fæðingarorlofssjóðs.

Af hálfu Fæðingarorlofssjóðs kemur fram að samkvæmt staðgreiðsluskrá RSK hafi kærandi fengið laun frá vinnuveitendum sínum á sama tíma og hún hafi þegið greiðslur úr Fæðingarofssjóði. Litið hafi verið svo á samkvæmt skrám RSK, fyrirhugaðri töku fæðingarorlofs með barni fæddu Y. september 2012 og innsendum skýringum og launaseðlum að kærandi hafi fengið ofgreitt úr Fæðingarorlofssjóði fyrir júní 2013 skv. 10. mgr. 13. gr. og 4. mgr. 33. gr. laga um fæðingar- og foreldraorlof, nr. 95/2000 (ffl.).

Samkvæmt 10. mgr. 13. gr. ffl. skuli greiðslur frá vinnuveitanda til foreldris í fæðingarorlofi sem séu hærri en nemur mismun greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði og meðaltals heildarlauna foreldris skv. 2. eða 5. mgr. koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Eingöngu skulu greiðslur frá vinnuveitanda sem ætlaðar séu fyrir það tímabil sem foreldri sé í fæðingarorlofi koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Þó sé heimilt að taka tillit til kjarasamningsbundinna launahækkana, annarra kjarasamningsbundinna greiðslna og launabreytinga sem rekja megi til breytinga á störfum foreldris.

Ákvörðun í þessu máli hafi verið tekin eftir álit setts umboðsmanns Alþingis í máli nr. 7022/2012 o.fl. frá 28. ágúst 2013 og í samræmi við álitið og úrskurði úrskurðarnefndar fæðingar- og foreldraorlofsmála sem hafi fallið eftir álit setts umboðsmanns.

Með breytingalögum nr. 136/2011 hafi komið inn svohljóðandi ákvæði í 4. mgr. 33. gr. ffl., sbr. 14. gr. laga nr. 136/2011: „Foreldri sem nýtur orlofslauna eða greiðslna vegna starfsloka getur ekki nýtt sér rétt sinn til fæðingarstyrks eða greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði samkvæmt lögum þessum á sama tímabili og þær greiðslur eiga við um.“ Lög nr. 136/2011 hafi verið samþykkt á Alþingi 17. september 2011 og útgáfudagur þeirra í Stjórnartíðindum verið 30. sama mánaðar. Samkvæmt 16. gr. laganna taki ákvæði þeirra til foreldra barna sem fæðast, séu ættleidd eða tekin í varanlegt fóstur eftir gildistöku þeirra. Barn kæranda hafi fæðst eins og áður segir þann Y. september 2012 og á ákvæðið því við um tilvik kæranda.

Í 15. gr. a ffl., sbr. 6. gr. laga 90/2004, sé fjallað um leiðréttingar á greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Í 2. mgr. komi fram að hafi foreldri fengið hærri greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði en því bar samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum beri foreldri að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið að viðbættu 15% álagi. Fella skuli niður álagið samkvæmt málsgreininni færi foreldri rök fyrir því að því verði eigi kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Ekki sé gerð krafa um 15% álag í máli kæranda.

Á viðmiðunartímabili kæranda skv. 2. mgr. 13. gr. ffl. hafi viðmiðunarlaun hennar verið 419.495 kr. á mánuði en frá því að viðmiðunartímabili lauk og fram að fæðingu barnsins höfðu þau hækkað í 428.545 kr. sem miðað hafi verið við. Þannig hafi verið tekið mið af hækkuðum launum kæranda henni til hagsbóta við útreikning á hugsanlegri ofgreiðslu skv. 10. mgr. 13. gr. og 4. mgr. 33. gr. ffl. Enga heimild sé að finna í ffl. eða í reglugerð um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði og greiðslu fæðingarstyrks, nr. 1218/2008, um að taka tillit til launabreytinga foreldris eftir fæðingardag barns við mat á hugsanlegri ofgreiðslu.

Í júní 2013 hafi kærandi fengið greiddar 150.000 kr. úr Fæðingarorlofssjóði og hefði henni því verið heimilt að þiggja greiðslur frá vinnuveitanda sem námu mismuni á 428.545 kr. og fjárhæð greiðslu Fæðingarorlofssjóðs eða 278.545 kr. án þess að það kæmi til lækkunar á greiðslum úr sjóðnum, sbr. 2. málsl. 10. mgr. 13. gr. ffl.

Samkvæmt staðgreiðsluskrá RSK fyrir júní 2013 hafi kærandi þegið 502.452 kr. í laun. Á launaseðli frá X ehf. fyrir júní komi fram að verið sé að greiða henni uppgert orlof að fjárhæð 331.452 kr. sem sé í samræmi við staðgreiðsluskrá RSK og skýringar kæranda. Á launaseðli frá V sf. komi fram að verið sé að greiða henni laun frá 18. til 30. júní að fjárhæð 171.000 kr. sem sé í samræmi við staðgreiðsluskrá RSK og skýringar kæranda en kærandi hafi hafið störf hjá fyrirtækinu þann 18. júní 2013. Hún hafi því fengið 223.907 kr. hærri greiðslu frá vinnuveitendum sínum en henni hafi verið heimilt og beri því að endurgreiða Fæðingarorlofssjóði. Ofgreiðsla fyrir júní 2013 sé því 137.694 kr. að teknu tilliti til staðgreiðslu og annarra launatengdra gjalda.

Þannig liggi ljóst fyrir að annars vegar hafi kærandi fengið uppgert orlof X ehf. og hins vegar laun frá nýjum vinnuveitanda sínum V sf. í júní 2013 samtals að fjárhæð 502.452 kr. Ljóst sé að útborgun ótekins orlofs teljist til réttinda sem séu ósamrýmanleg fæðingarorlofsgreiðslum skv. 4. mgr. 33. gr. ffl. og úrskurði úrskurðarnefndar fæðingar- og foreldraorlofsmála í máli nr. 64/2012.

Í úrskurði úrskurðarnefndar fæðingar- og foreldraorlofsmála í máli nr. 64/2012, sem hafi fallið eftir álit setts umboðsmanns Alþingis í máli nr. 7022/2012, hafi reynt á sambærileg álitaefni og í þessu máli. Í úrskurðinum hafi nefndin fjallað um hvernig ætti að túlka ákvæði 4. mgr. 33. gr. ffl. um orlofslaun og greiðslur vegna starfsloka um sama tímabil og þær greiðslur eigi við um sérstaklega með hliðsjón af orðalagi 10. mgr. 13. gr. um greiðslur frá vinnuveitanda sem ætlaðar séu fyrir það tímabil sem foreldri sé í fæðingarorlofi.

Nefndin hafi komist að þeirri niðurstöðu að ekki væri unnt að fallast á að í ákvæðunum væri verið að vísa til þess tímabils þegar unnið sé til orlofslauna. Launþegar vinni almennt til orlofslauna allt árið, en þær greiðslur sem þeir ávinna sér séu ætlaðar til orlofstöku yfir sumarmánuði, eða eftir atvikum til dæmis við starfslok.

Af framangreindu verði því að teljast ljóst að greiðsla frá X ehf. eigi við um það tímabil sem kærandi hafi verið í fæðingarorlofi, þ.e. júní 2013. Fyrir liggi að greiðsla frá V sf. hafi verið fyrir tímabilið 18.–30. júní 2013.

Samkvæmt öllu framangreindu hafi Fæðingarorlofssjóður því ofgreitt kæranda 137.694 kr. útborgað sem gerð sé krafa um, sbr. greiðsluáskorun, dags. 18. nóvember 2013. 

IV. Niðurstaða.

Kærð er ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs um að endurkrefja kæranda um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði vegna fæðingar barns hinn Y. september 2012.

Í hinni kærðu ákvörðun er á því byggt að kærandi hafi þegið greiðslur frá vinnuveitendum sínum í júní 2013 á sama tíma og hún þáði greiðslur frá Fæðingarorlofssjóði. Séu þessar greiðslur frá vinnuveitendum svo háar og þess eðlis að þær leiði til lækkunar á rétti til greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði.

Kærandi byggir á því að hluti umræddra greiðslna, sem hafi verið útborgun ótekins orlofs við starfslok, skuli ekki koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði.  

Barn kæranda er eins og fyrr greinir fætt Y. september 2012. Viðmiðunartímabil útreiknings meðaltals heildarlauna kæranda skv. 2. mgr. 13. gr. ffl. er því tímabilið frá mars 2011 til febrúar 2012. Í greiðsluáætlun, dags. 26. september 2012, kemur fram að meðaltekjur kæranda á viðmiðunartímabili skv. 2. mgr. 13. gr. ffl. voru alls 419.495 kr. og greiðsla úr Fæðingarorlofssjóði miðað við 100% fæðingarorlof væri samkvæmt því 300.000 kr. Af útreikningi sem fylgdi greiðsluáskorun frá 18. október 2013 má hins vegar sjá að frá því að viðmiðunartímabili meðaltals heildarlauna kæranda lauk og fram til fæðingar barnsins hækkuðu laun kæranda í 428.545 kr. sem miðað hafi verið við við útreikning á endurgreiðslukröfu Fæðingarorlofssjóðs í samræmi við heimild í 10. mgr. 13. gr. ffl. Er það kæranda til hagsbóta.

Það er kjarni þessa máls hvernig eigi að túlka ákvæði 4. mgr. 33. gr. ffl. um orlofslaun og greiðslur vegna starfsloka um „sama tímabil[..] og þær greiðslur eiga við um“, sérstaklega með hliðsjón af orðalagi 10. mgr. 13. gr. um „greiðslur frá vinnuveitanda sem ætlaðar eru fyrir það tímabil sem foreldri er í fæðingarorlofi“.

Umrædd orlofslaun voru greidd út um mánaðamótin júní/júlí. Fæðingarorlofssjóður hefur í úrskurði sínum miðað við að orlofsgreiðslan eigi við um júnímánuð, enda þótt greiðslan hafi ekki komið til framkvæmda fyrr en um mánaðamótin júní/júlí. Er það í samræmi við aðstæður og kæranda til hagsbóta. Fæst ekki séð að orlofslaunin geti talist vera vegna nokkurs annars tímabils sem væri kæranda hagfelldara.

Í gögnum málsins kemur fram að umræddar greiðslur frá vinnuveitanda séu gefnar upp í staðgreiðsluskrá RSK í júnímánuði 2013. Í framlögðum launaseðli vegna orlofsgreiðslu frá fyrri vinnuveitanda kemur fram að orlofsgreiðslan hafi verið greidd þann 30. júní 2013. Í málinu hefur að öðru leyti ekki verið fjallað sérstaklega um það álitaefni hvort greiðslan sé innt af hendi í júní eða júlí og hvort hún er ætluð fyrir tímabil fyrir eða eftir þau mánaðamót þegar hún var innt af hendi. Nærtækasti skýringarkosturinn varðandi það álitaefni fyrir hvaða tímabil orlofslaun séu ætluð, sem greidd eru út um mánaðamót þegar starfslok verða, virðist sá að orlofið hefjist við starfslok og greiðslurnar séu vegna þess tímabils sem þá hefst. Með hliðsjón af þessu verður ekki fallist á að umrædd greiðsla að fjárhæð 331.452 kr. sé fyrir júnímánuð 2013.

Hins vegar er óumdeilt að launagreiðsla frá núverandi vinnuveitanda kæranda er vegna júnímánaðar 2013 og er því fyrir sama tímabil og kærandi var í fæðingarorlofi.

Þar sem kærandi þáði greiðslur frá Fæðingarorlofssjóði í júní 2013 var henni einungis heimilt að þiggja greiðslur frá vinnuveitendum sem námu mismuni meðaltals heildarlauna hennar eins og þau voru hækkuð skv. 10. mgr. 13. gr. ffl. og greiðslna frá Fæðingarorlofssjóði án þess að greiðslur vinnuveitenda til hennar kæmu til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði.

Líkt og áður segir er rétt að mati úrskurðarnefndar að miða endurgreiðslukröfu á hendur kæranda við meðaltals heildarlaun að fjárhæð 428.545 kr. Samkvæmt gögnum málsins fékk kærandi greiðslu úr Fæðingarorlofssjóði að fjárhæð 150.000 kr. í júní 2013 og var henni því heimilt að þiggja greiðslur frá vinnuveitanda sínum að fjárhæð 278.545 kr. í júní 2013 án þess að það kæmi til lækkunar á greiðslum úr sjóðnum. Er þessi túlkun í samræmi við álit umboðsmanns Alþingis í málinu nr. 7022/2012 o.fl. frá 28. ágúst 2013.

Samkvæmt gögnum málsins fékk kærandi greidd laun frá núverandi vinnuveitanda sínum í júní 2013 að fjárhæð 171.000 kr., en samkvæmt framangreindu er það innan þeirra marka sem kæranda var heimilt að þiggja á sama tíma og hún var í fæðingarorlofi.

Það er því ljóst að kærandi þáði ekki hærri greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði en henni var heimilt fyrir júnímánuð 2013. Er því rétt að fella hina kærðu ákvörðun úr gildi.

ÚRSKURÐARORÐ:

Ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs, dags. 18. nóvember 2013, um endurkrefja kæranda, A um 137.694 kr. vegna ofgreidds fæðingarorlofs í júní 2013 er felld úr gildi.

Haukur Guðmundsson

Heiða Gestsdóttir

Gunnlaugur Sigurjónsson