Mál nr. 89/2024-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 89/2024

Fimmtudaginn 16. maí 2024

A

gegn

Reykjavíkurborg

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 21. febrúar 2024, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Reykjavíkurborgar, dags. 24. janúar 2024, um að synja umsókn hans um fjárhagsaðstoð aftur í tímann.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Með umsókn, dags. 15. desember 2023, sótti kærandi um fjárhagsaðstoð til framfærslu fyrir tímabilið 1. september til 30. nóvember 2023. Umsókn kæranda var synjað með bréfi Vesturmiðstöðvar, dags. 18. desember 2023. Áfrýjunarnefnd velferðarráðs staðfesti þá synjun með ákvörðun, dags. 24. janúar 2024. Kærandi fór fram á rökstuðning fyrir þeirri ákvörðun og var hann veittur með bréfi Reykjavíkurborgar, dags. 22. febrúar 2024.

Kærandi lagði fram kæru hjá úrskurðarnefnd velferðarmála 21. febrúar 2024. Með bréfi, dagsettu sama dag, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Reykjavíkurborgar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Reykjavíkurborgar barst 21. mars 2024 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 26. mars 2024. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi tekur fram að hann vilji kæra niðurstöðu Reykjavíkurborgar. Hann komi til með að hafa lögmann með sér í málinu til að kæra þar sem kærandi eigi fullan rétt á fjárhagsaðstoð aftur í tímann.

III.  Sjónarmið Reykjavíkurborgar

Í greinargerð Reykjavíkurborgar kemur fram að kærandi sé X ára gamall einstæður maður. Kærandi sé húsnæðislaus og dvelji hjá systur sinni sem hann skuldi að sögn leigu fyrir tímabilið 1. september 2023 til 30. nóvember 2023. Kærandi hafi verið í vinnu fram til nóvember 2022 og hafi eftir þann tíma þegið greiðslur úr sjúkrasjóði Eflingar. Kærandi hafi setið í gæsluvarðhaldi frá lok apríl 2023 til 1. september 2023. Frá því að kærandi hafi losnað úr gæsluvarðhaldi hafi hann verið tekjulaus og hafi að sögn framfleytt sér með lánum frá foreldrum og vinum og safnað upp skuldum. Að sögn kæranda hafi hann ekki vitað af því að hægt væri að sækja um fjárhagsaðstoð til framfærslu frá sveitarfélagi. Samkvæmt upplýsingum sem komi fram á heimasíðu skattsins hafi kærandi verið skráður sem eigandi tveggja fyrirtækja, annað að nafni B sem hann hafi látið afskrá þann 1. desember 2023. Þá hafi kærandi einnig verið skráður sem stjórnarformaður og eigandi fyrirtækis að nafni C sem hann hafi látið afskrá þann 31. október 2023. Hann hafi að sögn ekki fengið tekjur frá því félagi þar sem það hafi aldrei verið í rekstri. Þann 14. desember 2023 hafi kærandi sótt um fjárhagsaðstoð til framfærslu fyrir tímabilið 1. desember 2023 til 31. desember 2023 sem hafi verið samþykkt þann 21. desember 2023. Kærandi hafi þegið endurhæfingarlífeyri sér til framfærslu síðan 1. janúar 2024.

Þann 15. desember 2023 hafi kærandi sótt um fjárhagsaðstoð til framfærslu aftur í tímann fyrir tímabilið 1. september 2023 til 30. nóvember 2023. Með bréfi, dags. 18. desember 2023, hafi umsókn kæranda verið synjað á grundvelli 12. og 14. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg fyrir framangreint tímabil. Kærandi hafi skotið framangreindri synjun til áfrýjunarnefndar velferðarráðs sem hafi tekið málið fyrir á fundi sínum þann 24. janúar 2024 og afgreitt með eftirfarandi bókun:

„Áfrýjunarnefnd velferðarráðs staðfesti synjun starfsmanna á miðstöð Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð aftur í tímann fyrir tímabilið 1. september 2023 til 30. nóvember 2023 skv. 7., 12. og 14. gr. reglna Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð.“

Kærandi hafi óskað eftir rökstuðningi þann 3. febrúar 2024 vegna ákvörðunar áfrýjunarnefndar velferðarráðs, dags. 24. janúar 2024, sem hafi verið sendur honum með bréfi þann 22. febrúar 2024. Þann 21. febrúar 2024 hafi kærandi skotið framangreindri ákvörðun áfrýjunarnefndar velferðarráðs til úrskurðarnefndar velferðarmála.

Núgildandi reglur um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg með áorðnum breytingum hafi tekið gildi þann 1. apríl 2021 og verið samþykktar á fundi velferðarráðs Reykjavíkurborgar þann 24. febrúar 2021 og á fundi borgarráðs þann 4. mars 2021. Umræddar reglur séu settar á grundvelli 21. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga. Litið sé svo á að fjárhagsaðstoð til framfærslu frá sveitarfélagi sé neyðaraðstoð sem ekki beri að veita nema engar aðrar bjargir séu fyrir hendi. Í 1. gr. reglnanna komi fram að skylt sé að veita fjárhagsaðstoð til framfærslu einstaklinga og fjölskyldna sem ekki geti séð sér og sínum farborða án aðstoðar, sbr. IV. og VI. kafla laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga, með síðari breytingum, sbr. og III. kafla reglnanna. Um fjárhagsaðstoð til framfærslu frá Reykjavíkurborg gildi sú meginregla að umsækjandi fái einungis greidda fjárhagsaðstoð til framfærslu ef hann geti ekki framfleytt sér. Umrædd meginregla eigi sér stoð í 2. gr. reglna um fjárhagsaðstoð, sbr. 19. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga sem kveði meðal annars á um skyldu hvers og eins að framfæra sjálfan sig, maka sinn og börn yngri en 18 ára.

Þann 15. desember 2023 hafi kærandi komið á Vesturmiðstöð og sótt um fjárhagsaðstoð til framfærslu vegna tímabilsins 1. september 2023 til 30. nóvember 2023. Óskað hafi verið eftir skýringum á því hvers vegna hann hafi ekki komið fyrr að sækja um fyrir framangreint tímabil og kærandi hafi gefið þá skýringu að hann hafi ekki vitað að hægt væri að sækja um fjárhagsaðstoð frá sveitarfélagi.

Í 7. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg komi fram að ekki sé skylt að veita fjárhagsaðstoð til framfærslu lengra aftur í tímann en fjóra mánuði frá því að umsókn sé lögð fram, sbr. 3. mgr. 21. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga. Rökstuddar ástæður þurfi að liggja að baki ef aðstoð sé veitt aftur í tímann og skilyrðum reglnanna fyrir fjárhagsaðstoð verði að vera fullnægt allt það tímabil sem sótt sé um. Ekki þyki rökstuddar ástæður liggja að baki þess að kærandi hafi ekki sótt um á réttum tíma. Þá hafi einnig verið litið til 7. mgr. 12. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg en samkvæmt því ákvæði sé einungis heimilt að eiga íbúðarhúsnæði til eigin nota sem og eina bifreið. Þar sem kærandi hafi verið skráður fyrir fyrirtæki sé litið svo á að um eign hafi verið að ræða og því hafi umsókn hans ekki uppfyllt áðurnefnt ákvæði. Að lokum hafi umsókn kæranda um fjárhagsaðstoð til framfærslu verið synjað með vísan til 14. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg en þar komi fram að umsækjandi skuli sýna fram á að hafa stöðvað atvinnurekstur sinn og leitað réttar síns til atvinnuleysisbóta í samræmi við ákvæði laga um atvinnuleysistryggingar. Við vinnslu málsins hafi legið fyrir upplýsingar sem fram hafi komið á heimasíðu skattsins að kærandi væri skráður eigandi fyrirtækis að nafni C sem hafi ekki verið afskráð fyrr en 31. október 2023 sem og fyrirtækis að nafni B sem hafi ekki verið afskráð fyrr en 1. desember 2023. Þar af leiðandi hafi kærandi ekki átt rétt á fjárhagsaðstoð fyrir tímabilið 1. september 2023 til 30. nóvember 2023.

Með hliðsjón af öllu framansögðu hafi áfrýjunarnefnd velferðarráðs því talið að synja bæri kæranda um fjárhagsaðstoð til framfærslu aftur í tímann fyrir tímabilin 1. september 2023 til 30. nóvember á grundvelli 7., 12. og 14. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg og staðfest synjun starfsmanna miðstöðvar Reykjavíkurborgar á fjárhagsaðstoð fyrir áðurgreind tímabil. Það hafi verið mat áfrýjunarnefndar velferðarráðs að ekki væru fyrir hendi nægjanlega rökstuddar ástæður að baki því að veita kæranda fjárhagsaðstoð aftur í tímann, sbr. 7. gr. reglna um fjárhagsaðstoð.

Með vísan til alls framangreinds verði að telja að ákvörðun áfrýjunarnefndar velferðarráðs Reykjavíkurborgar hafi hvorki brotið gegn fyrrgreindum reglum um fjárhagsaðstoð, sbr. 21. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga, né öðrum ákvæðum laga nr. 40/1991.

IV.  Niðurstaða

Kærð eru ákvörðun Reykjavíkurborgar um að synja umsókn kæranda um fjárhagsaðstoð fyrir tímabilið 1. september 2023 til 30. nóvember 2023.

Markmið félagsþjónustu á vegum sveitarfélaga er að tryggja fjárhagslegt og félagslegt öryggi og stuðla að velferð íbúa á grundvelli samhjálpar, sbr. 1. mgr. 1. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga. Samkvæmt 2. mgr. 1. gr. laganna skal þess gætt við framkvæmd félagsþjónustunnar að hvetja einstaklinginn til ábyrgðar á sjálfum sér og öðrum, virða sjálfsákvörðunarrétt hans og styrkja hann til sjálfshjálpar. Um leið skulu við framkvæmd félagsþjónustunnar sköpuð skilyrði til að einstaklingurinn geti tekið virkan þátt í samfélaginu á eigin forsendum. Félagsleg þjónusta skuli í heild sinni miða að valdeflingu og miðast við einstaklingsbundnar þarfir og aðstæður. Með félagsþjónustu er átt við þjónustu, aðstoð og ráðgjöf, meðal annars í tengslum við fjárhagsaðstoð, sbr. 1. mgr. 2. gr.

Í 1. mgr. 12. gr. laganna kemur fram að sveitarfélag skuli sjá um að veita íbúum þjónustu og aðstoð samkvæmt lögunum og jafnframt tryggja að þeir geti séð fyrir sér og sínum. Þá segir í 2. mgr. 12. gr. að aðstoð og þjónusta skuli jöfnum höndum vera til þess fallin að bæta úr vanda og koma í veg fyrir að einstaklingar og fjölskyldur komist í þá aðstöðu að geta ekki ráðið fram úr málum sínum sjálf. Í athugasemdum með ákvæði 12. gr. í frumvarpi til laga nr. 40/1991 kemur fram að skyldur sveitarfélaga miðist annars vegar við að veita þjónustu og aðstoð samkvæmt lögunum og hins vegar að tryggja að íbúar geti séð fyrir sér og fjölskyldum sínum.

Í VI. kafla laga nr. 40/1991 er kveðið á um fjárhagsaðstoð en í 19. gr. laganna kemur fram sú grundvallarregla að hverjum manni sé skylt að framfæra sjálfan sig, maka sinn og börn yngri en 18 ára. Samkvæmt 21. gr. laganna skal sveitarstjórn setja reglur um framkvæmd fjárhagsaðstoðar að fengnum tillögum félagsmálanefndar er metur þörf og ákveður fjárhagsaðstoð til einstaklinga í samræmi við reglur sveitarstjórnar, sbr. 2. mgr. sömu greinar. Lög nr. 40/1991 veita þannig sveitarfélögum ákveðið svigrúm til útfærslu á fjárhagsaðstoð til einstaklinga. Í samræmi við það og ákvæði stjórnarskrárinnar um sjálfstjórn sveitarfélaga er mat á þeirri útfærslu að meginstefnu til lagt í hendur hverrar sveitarstjórnar er þjónustuna veitir. Verður ekki við því mati hróflað af hálfu úrskurðarnefndar velferðarmála, svo fremi það byggi á lögmætum sjónarmiðum og sé í samræmi við lög að öðru leyti.

Í 3. mgr. 21. gr. laga nr. 40/1991 kemur fram að aldrei sé skylt að veita fjárhagsaðstoð lengra aftur í tímann en fjóra mánuði frá því að umsókn er lögð fram. Í 7. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg er samhljóða ákvæði, auk þess sem þar er einnig gert að skilyrði að rökstuddar ástæður þurfi að liggja að baki ef aðstoð sé veitt aftur í tímann og verði skilyrðum reglnanna fyrir fjárhagsaðstoð að vera fullnægt allt það tímabil sem sótt er um.

Umsókn kæranda um fjárhagsaðstoð til framfærslu fyrir tímabilið 1. september 2023 til 30. nóvember 2023 var synjað með vísan til framangreindrar 7. gr. reglnanna en umsóknin barst Reykjavíkurborg 15. desember 2023. Í skýringum kæranda til Reykjavíkurborgar kemur fram að hann hafi ekki sótt um fyrr þar sem hann hafi ekki vitað af því að hægt væri að fá fjárhagsaðstoð frá sveitarfélagi. Fyrir úrskurðarnefndinni hefur Reykjavíkurborg vísað til þess að ekki væru rökstuddar ástæður að baki því að kærandi hafi ekki sótt um á réttum tíma. Einnig hafi kærandi verið skráður fyrir fyrirtækjum á framangreindu tímabili og því væru skilyrði ákvæða 7. mgr. 12. og 14. gr. reglna Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð ekki uppfyllt.

Úrskurðarnefnd velferðarmála telur ekki ástæðu til að gera athugasemd við það mat Reykjavíkurborgar að ekki séu rökstuddar ástæður fyrir því að kærandi hafi ekki sótt um fjárhagsaðstoð á réttum tíma. Það að hafa ekki vitneskju um möguleikann á því að sækja um fjárhagsaðstoð frá sveitarfélagi fellur að mati úrskurðarnefndar ekki undir rökstuddar ástæður í skilningi 7. gr. reglna Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð. Með vísan til þess er ákvörðun Reykjavíkurborgar um að synja umsókn kæranda um fjárhagsaðstoð aftur í tímann, staðfest.   

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Reykjavíkurborgar, dags. 24. janúar 2024, um að synja umsókn A, um fjárhagsaðstoð aftur í tímann, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir