Mál nr. 50/2011
Miðvikudaginn 5. desember 2012 var á fundi úrskurðarnefndar félagsþjónustu og húsnæðismála tekið fyrir mál nr. 50/2011:
Endurupptaka máls
A
og kveðinn upp svohljóðandi
Ú R S K U R Ð U R:
Úrskurðarnefnd félagsþjónustu og húsnæðismála hefur ákveðið að endurupptaka mál nr. 50/2011 en aðili málsins er A, hér eftir nefnd kærandi.
I. Helstu málsatvik og kæruefni
Kærandi sótti um fjárhagsaðstoð hjá B og fékk greiddan framfærslustyrk frá 1. janúar 2009 til 31. ágúst 2009. Í september 2009 samþykkti Tryggingastofnun ríkisins umsókn hennar um greiðslu örorkulífeyris. Henni voru ákvarðaðar greiðslur frá 1. janúar 2009 og því endurgreiddi hún B framfærslustyrkinn í samræmi við samtal við starfsfólk sveitarfélagsins. Síðar efaðist hún um réttmæti endurkröfunnar og óskaði eftir því að fá fjárhæðina greidda til baka en sveitarfélagið hafnaði því með ákvörðun félagsmálaráðs B þann 18. maí 2010. Kærandi lagði þá fram kæru hjá úrskurðarnefnd félagsþjónustu sveitarfélaga. Þann 11. nóvember 2010 kvað úrskurðarnefnd félagsþjónustu og húsnæðismála upp úrskurð í máli nr. 20/2010 og felldi ákvörðun B úr gildi. Úrskurðurinn var byggður á því að fjárhagsaðstoðin sem kærandi naut hefði verið styrkur en ekki lán og því hefði ekki verið unnt að endurkrefja hana um greiðslurnar á grundvelli 22. gr. laga nr. 40/1991, um félagsþjónustu sveitarfélaga. Kærandi óskaði eftir endurgreiðslu fjárhæðarinnar frá B en var synjað þar sem félagsþjónusta B taldi að með hliðsjón af úrskurði úrskurðarnefndar félagsþjónustu og húsnæðismála hefði verið heimilt skv. 2. mgr. 13. gr. reglna Kópavogsbæjar, að krefja kæranda um framfærslustyrkinn frá janúar til september 2009 á þeim forsendum að hún hefði fengið hærri fjárhagsaðstoð en hún átti rétt á.
Kærandi lagði fram nýja kæru til úrskurðarnefndar félagsþjónustu og húsnæðismála, dags. 16. maí 2011. Þann 19. október 2011 kvað úrskurðarnefndin upp úrskurð í máli nr. 50/2011 þar sem kærunni var vísað frá. Frávísunin var byggð á því að úrskurðarnefndin hefði þegar kveðið upp úrskurð í máli þessu og ekkert nýtt hefði komið fram í málinu. Kærandi óskaði eftir endurupptöku málsins með bréfi, dags. 7. desember 2012, og benti á að í fyrri úrskurði hefði verið sérstaklega tekið fram að nefndin hefði ekki tekið afstöðu til 2. mgr. 13. gr. reglna B og að synjun B hefði byggst á því ákvæði. Úrskurðarnefndin hafnaði endurupptöku málsins á fundi þann 14. desember 2011 þar sem nefndin hefði áður fjallað um ágreining kæranda við B. Nú lægi fyrir að B hefði hafnað greiðslu á grundvelli almennra reglna kröfuréttar og um það atriði gæti úrskurðarnefndin ekki fjallað.
Kærandi leitaði til umboðsmanns Alþingis með erindi, dags. 18. júlí 2012, og í framhaldi af fyrirspurn umboðsmanns Alþingis til úrskurðarnefndarinnar, dags. 22. október 2012, ákvað nefndin að endurupptaka mál kæranda.
II. Málsmeðferð
Með bréfi, dags. 20. maí 2011, óskaði úrskurðarnefnd félagsþjónustu og húsnæðismála eftir greinargerð af hálfu velferðarsviðs B þar sem fram komi meðal annars rökstuðningur fyrir ákvörðuninni. Enn fremur var óskað eftir öðrum gögnum sem lágu fyrir velferðarsviði vegna málsins og var þess sérstaklega óskað að send yrði upphafleg umsókn kæranda. Greinargerð velferðarsviðs barst með bréfi, dags. 6. júní 2011. Með bréfi úrskurðarnefndar félagsþjónustu og húsnæðismála, dags. 8. júní 2011, var bréf velferðarsviðs B sent kæranda til kynningar. Frekari athugasemdir bárust frá kæranda með bréfi, dags. 4. ágúst 2011.
III. Sjónarmið kæranda
Af hálfu kæranda kemur fram að Félagsþjónusta B hafi krafist endurgreiðslu eingöngu á þeim grundvelli að greiðslur til kæranda hefðu verið lán en ekki styrkur. Niðurstaða úrskurðarnefndar félagsþjónustu og húsnæðismála hafi verið á þá leið að greiðslur til kæranda hafi verið styrkur skv. 16. gr. laga nr. 40/1991. Eftir að úrskurðarnefndin hafi úrskurðað í málinu og kærandi farið fram á við Félagsþjónustu B að gengið yrði frá málinu samkvæmt úrskurðinum hafi Félagsþjónusta B komið með þau rök í bréfi sínu, dags. 24. mars 2011, að kærandi hafi fengið ofgreidda fjárhagsaðstoð, en því hafi ekki verið haldið fram áður.
Á því er byggt að það samræmist hvorki lögum um félagsþjónustu sveitarfélaga né almennum reglum stjórnsýsluréttar að stjórnvöld geti endurkrafið styrki. Slíkar endurkröfur séu gífurlega íþyngjandi fyrir borgara og þurfi því að styðjast við skýra lagastoð. Reglur sem kveði á um endurgreiðslu vegna þess að styrkþegi hafi fengið „of mikið“ hafi ekki fullnægjandi lagastoð og séu ekki einar og sér nægilegar til að krefjast endurgreiðslu. Ekki sé unnt að krefjast endurgreiðslu fjárhagsaðstoðar nema tvennt komi til, annars vegar að um slíkt hafi verið samið (þ.e. að aðstoðin hafi verið lán en ekki styrkur) og hins vegar að styrkþeginn hafi verið í slæmri trú (gefið rangar upplýsingar o.s.frv.)
Úrskurðarnefnd félagsþjónustu og húsnæðismála hafi þegar leyst úr því að fjárhagsaðstoð kæranda hafi ekki verið lán heldur styrkur. Því þurfi eingöngu að kanna seinna atriðið, þ.e. hvort kærandi hafi verið í slæmri/rangri trú þegar hún fékk styrkinn.
Vísað er til 23. gr. laga um félagsþjónustu sveitarfélaga, nr. 40/1991, þar sem segi að fjárhagsaðstoð, sem veitt sé á grundvelli rangra eða villandi upplýsinga af hendi þess sem aðstoðina fái, sé ætíð endurkræf. Eingöngu sé lagastoð fyrir sveitarfélög að setja sér reglur um endurkröfur í þessum tilvikum. Almenn regla um endurkröfu eigi sér ekki lagastoð.
Fram kemur að mistök af hálfu sveitarfélagsins ein og sér séu ekki nægjanlegur grundvöllur endurkröfu. Félagsþjónusta B hafi ekki sýnt fram á slæma trú kæranda. Kærandi hafi verið í góðri trú þegar hún hafi fengið styrkinn og úrskurðarnefndin hafi þegar slegið því föstu að jafnvel þótt hún hafi endurgreitt styrkinn hafi ekki falist í því samþykki kæranda fyrir því að um lán hafi verið að ræða.
Bent er á að í greinargerð Félagsþjónustu B, dags. 6. júní 2011, séu engar frekari röksemdir eða sannanir fyrir því að kærandi hafi verið í slæmri trú og/eða samþykkt að endurgreiða styrkinn. Í bréfinu sé eingöngu vísað til fyrri athugasemda en úrskurðarnefnd félagsþjónustu og húsnæðismála hafi þegar hafnað þeim rökum öllum. Félagsþjónusta B vísi í að hún geti endurkrafið kæranda eftir almennum reglum kröfuréttar en hafi ekki útskýrt nánar hvernig þær reglur hljóði eða hvernig skilyrðum þeirra sé fullnægt í málinu.
IV. Sjónarmið B
Af hálfu félagsmálaráðs B kemur fram að kærandi hafi leitað aðstoðar hjá Félagsþjónustu B í janúar 2009 þar sem hún hafði enga framfærslu því réttur hennar til endurhæfingarlífeyris frá Tryggingastofnun ríkisins hafi fallið niður. Fram kom að verið væri að vinna að því að tryggja henni örorkulífeyri. Gert hafi verið samkomulag við kæranda um að veita henni fjárhagsaðstoð til þess að brúa það bil sem orðið hafi frá því að endurhæfingarlífeyrir féll niður og þar til örorkulífeyrisgreiðslur tóku við. Aðstoðin hafi verið ætluð sem lán sem kærandi skyldi greiða til baka fengi hún örorkulífeyri greiddan aftur í tímann. Fyrir mistök hafi mánaðarleg fjárhæð sem greidd hafi verið til kæranda tilgreind á greiðslubeiðni sem framfærslustyrkur skv. 16. gr. að fjárhæð 118.212 kr. en ekki sem lán. Í september 2009 hafi kærandi fengið samþykktan örorkulífeyri frá 1. janúar 2009 til 30. júní 2011. Hún hafi komið til félagsþjónustunnar þann 24. september 2009 og endurgreitt framfærslustyrkinn sem hún hafi þegið frá 1. janúar til 31. ágúst 2009. Öryrkjabandalag Íslands hafi fyrir hönd kæranda skrifað bréf til Félagsþjónustu B þann 25. nóvember 2009 og óskað eftir því að kæranda yrði endurgreiddur framfærslustyrkurinn. Félagsmálaráð hafi synjað þeirri beiðni með ákvörðun sinni frá 18. maí 2010. Sú niðurstaða hafi verið kærð til úrskurðarnefndar félagsþjónustu og húsnæðismála sem hafi hrundið ákvörðun félagsmálaráðs.
Kærandi krafðist þess, með bréfi til Félagsþjónustu B, dags. 2. mars 2011, að henni yrði endurgreidd sú fjárhæð sem hún hafi endurgreitt í september 2009. Bréfinu svaraði velferðarsvið B með bréfi, dags. 24. mars 2011. Þar kemur fram að túlka verði úrskurðarorð úrskurðarnefndarinnar með hliðsjón af forsendum úrskurðarins. Í því ljósi sé það niðurstaða félagsþjónustunnar að þó óheimilt hafi verið að breyta styrk í lán sé heimilt skv. 2. mgr. 13. gr. reglna B um fjárhagsaðstoð að krefja kæranda um þann framfærslustyrk sem hún hafi fengið á tímabilinu frá janúar til september 2009 á þeim forsendum að hún hafi fengið hærri fjárhagsaðstoð en hún hafi átt rétt til samkvæmt reglum B.
V. Niðurstaða
Samkvæmt 63. gr. laga um félagsþjónustu sveitarfélaga, nr. 40/1991, getur málsaðili skotið ákvörðun félagsmálanefndar til úrskurðarnefndar félagsþjónustu og húsnæðismála, sbr. 64. gr. laganna.
Úrskurðarnefndin hefur þegar kveðið upp úrskurð í máli kæranda nr. 20/2010 þann 11. nóvember 2010 þar sem komist var að þeirri niðurstöðu að fjárhagsaðstoðin sem kærandi naut hefði verið styrkur en ekki lán og því hefði ekki verið unnt að endurkrefja hana um greiðslurnar á grundvelli 22. gr. laga nr. 40/1991, um félagsþjónustu sveitarfélaga. Ákvörðun félagsmálaráðs B, dags. 18. maí 2010, um að synja kæranda um endurgreiðslu framfærslustyrks sem henni hafði verið veittur frá janúar til september 2009 var því felld úr gildi.
Það er hins vegar mat úrskurðarnefndarinnar að annmarki hafi verið á úrskurði í máli nr. 20/2010 þar sem láðist að tiltaka sérstaklega í úrskurðarorði að B bæri að endurgreiða kæranda framfærslustyrk sem henni hafði verið veittur frá janúar til september 2009 og hún endurgreiddi sveitarfélaginu þann 24. september 2009. Tekið skal fram að ákvörðun félagsmálaráðs B, dags. 18. maí 2010, um að synja kæranda um endurgreiðslu byggðist á því að um lán hafi verið að ræða. Þar sem úrskurðarnefndin hefur komist að þeirri niðurstöðu að fjárhagsaðstoðin sem kærandi naut hefði verið styrkur en ekki lán var ákvörðun félagsmálaráðs, dags. 18. maí 2010, ólögmæt enda var umrædd ákvörðun felld úr gildi með úrskurði í máli nr. 20/2010, dags. 11. nóvember 2010. B verður því gert að endurgreiða kæranda framfærslustyrk sem henni var veittur frá janúar til september 2009 og hún endurgreiddi sveitarfélaginu þann 24. september 2009.
Þegar B hefur endurgreitt framfærslustyrkinn á grundvelli úrskurðarorðs er það undir sveitarfélaginu komið að leggja mat á það hvort rétt sé að nýta heimild 2. mgr. 13. gr. reglna B um fjárhagsaðstoð og endurkrefja kæranda eftir almennum reglum kröfuréttar. Slík endurkrafa getur þó ekki farið fram fyrr en B hefur endurgreitt kæranda umræddan framfærslustyrk enda var sveitarfélaginu óheimilt að endurkrefja kæranda um greiðslurnar á grundvelli 22. gr. laga nr. 40/1991.
Ú R S K U R Ð A R O R Ð
Kópavogsbær skal endurgreiða A, framfærslustyrk sem henni var veittur frá janúar til september 2009 og hún endurgreiddi sveitarfélaginu, dags. 24. september 2009.
Bergþóra Ingólfsdóttir, formaður
Margrét Gunnlaugsdóttir
Gunnar Eydal