Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 614/2020

Fimmtudaginn 18. febrúar 2021

A

gegn

Reykjavíkurborg

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 25. nóvember 2020, kærði A til úrskurðarnefndar velferðarmála synjun Reykjavíkurborgar, dags. 24. júní 2020 og rökstudd 7. september 2020, á umsóknum hans um fjárhagsaðstoð til framfærslu fyrir tímabilið 1. apríl 2020 til 31. maí 2020.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Með umsóknum, dags. 22. apríl og 14. maí 2020, sótti kærandi um fjárhagsaðstoð til framfærslu fyrir tímabilið 1. apríl 2020 til 31. maí 2020. Umsóknum kæranda var synjað með ákvörðunum þjónustuteymis 28. maí og 8. júní 2020 með vísan til 12. gr. reglna Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð. Kærandi áfrýjaði niðurstöðunum til velferðarráðs sem tók málið fyrir á fundi 24. júní 2020 og staðfesti synjunina. Kærandi fór fram á rökstuðning fyrir þeirri ákvörðun 7. júlí 2020 og var hann veittur með bréfi Reykjavíkurborgar, dags. 7. september 2020.

Kærandi lagði fram kæru hjá úrskurðarnefnd velferðarmála 25. nóvember 2020. Með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 1. desember 2020, var óskað eftir greinargerð Reykjavíkurborgar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Reykjavíkurborgar barst úrskurðarnefndinni 18. desember 2020 og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 21. desember 2020. Athugasemdir bárust frá kæranda 5. janúar 2021.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hann hafi sótt um fjárhagsaðstoð þar sem hann hafi ekki átt rétt á aðstoð í formi atvinnuleysistrygginga. Í sjö mánuði hafi kærandi skrifast á við mismunandi aðila innan fjárhagsaðstoðarkerfis Reykjavíkurborgar en hafi síðan fengið höfnun á þeirri forsendu að hann eigi einhverjar krónur á bankareikningi sem séu undir tveimur milljónum. Kærandi hafi gert athugasemdir við að aðili sem eigi engan pening fái fullan stuðning en viðkomandi megi eiga bæði fasteign og bíl, sem kærandi eigi ekki. Á árinu 2020 hafi kærandi bæði tekið lán hjá vinkonu og banka sér til framfærslu. Kærandi hafi reynt að útskýra í mörgum tilraunum að ef hann klári allan sinn pening þá muni hann gefast upp. Það að mega ekki eiga krónu inn á banka sé ástand sem enginn vilji upplifa. Að mati kæranda eigi að tryggja lágmarksframfærslu, þrátt fyrir að hann eigi ekki nákvæmlega núll krónur á bankareikningi. Kærandi fari því fram á endurskoðun og endurmat á hinni kærðu ákvörðun.

III.  Sjónarmið Reykjavíkurborgar

Í greinargerð Reykjavíkurborgar er vísað til 21. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga þar sem kveðið sé á um að sveitarstjórn skuli setja reglur um framkvæmd fjárhagsaðstoðar að fengnum tillögum félagsmálanefndar er meti þörf og ákveði fjárhagsaðstoð til einstaklinga í samræmi við reglur sveitarstjórnar, sbr. 2. mgr. sömu greinar. Lög nr. 40/1991 veiti þannig sveitarfélögum ákveðið svigrúm til að meta sjálf, miðað við aðstæður á hverjum stað, hvers konar þjónustu þau vilji veita. Í samræmi við þetta og ákvæði stjórnarskrárinnar um sjálfstjórn sveitarfélaga sé mat á þeirri nauðsyn að meginstefnu til lagt í hendur þeirrar sveitarstjórnar er þjónustuna veiti. Núgildandi reglur um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg með áorðnum breytingum hafi tekið gildi þann 1. janúar 2011.

Litið sé svo á að fjárhagsaðstoð frá sveitarfélagi sé neyðaraðstoð sem ekki beri að veita nema engar aðrar bjargir séu fyrir hendi. Í 1. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg komi fram að skylt sé að veita fjárhagsaðstoð til framfærslu einstaklinga og fjölskyldna sem ekki geti séð sér og sínum farborða án aðstoðar, sbr. IV. og VI. kafla laga nr. 40/1991. Sú meginregla gildi að umsækjandi fái einungis greidda fjárhagsaðstoð ef hann geti ekki framfleytt sér sjálfur. Umrædd meginregla eigi sér stoð í 2. gr. reglna um fjárhagsaðstoð og 19. gr. laga um félagsþjónustu sveitarfélaga nr. 40/1991, með síðari breytingum, sem kveði meðal annars á um skyldu hvers og eins að framfæra sjálfan sig, maka sinn og börn yngri en 18 ára.

Í III. kafla reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavík sé að finna ákvæði sem lúti að rétti til fjárhagsaðstoðar. Við mat á því hvort umsækjandi geti átt rétt til fjárhagsaðstoðar samkvæmt reglunum skuli meðal annars horft til 12. gr. reglnanna sem kveði á um hvernig skuli litið til tekna og eigna umsækjanda. Í 4. mgr. 12. gr. reglnanna segi:

„Eigi umsækjandi, maki hans eða sambýlingur, eignir umfram íbúðarhúsnæði og eina fjölskyldubifreið, eða hafi hann nýlega selt eignir sínar, skal honum vísað á lánafyrirgreiðslu banka og sparisjóða, þó að tekjur hans séu lægri en grunnfjárhæð.“

Samkvæmt skattframtali Ríkisskattstjóra fyrir árið 2020 hafi kærandi átt inneign á bankabók að fjárhæð 2.354.029 kr. í upphafi árs 2020. Kæranda beri að nýta þá inneign áður en til fjárhagsaðstoðar komi. Við vinnslu málsins hafi einnig legið fyrir upplýsingar frá skattinum um að kærandi eigi hlut í tilteknu einkahlutafélagi að fjárhæð 500.000 kr. Samkvæmt fyrirliggjandi upplýsingum um hlutabréfin sé kæranda skráður stjórnarmaður og raunverulegur eigandi fyrirtækisins og fyrirtækið hafi enn verið í rekstri við meðferð málsins. Þá hafi einnig verið litið til þess að samkvæmt fyrirliggjandi gögnum hafi kærandi verið skráður persónulega á virðisaukaskattskrá fram til 11. júní 2020 en þá hafi verið tilkynnt um afskráningu af virðisaukaskattskrá.

Með hliðsjón af öllu framansögðu hafi áfrýjunarnefnd velferðarráðs talið ljóst að kærandi ætti eignir umfram það sem heimilað sé samkvæmt 4. mgr. 12. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg. Velferðarráð hafi því talið að synja bæri umsókn um fjárhagsaðstoð til framfærslu fyrir tímabilið 1. apríl 2020 til 31. maí 2020 á grundvelli 4. mgr. 12. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg og staðfest synjun starfsmanna þjónustumiðstöðvar á fjárhagsaðstoð til framfærslu fyrir áðurnefnt tímabil.

Samkvæmt framansögðu megi telja það ljóst að ákvörðun áfrýjunarnefndar velferðarráðs Reykjavíkurborgar hafi hvorki brotið gegn fyrrgreindum reglum um fjárhagsaðstoð, sbr. 21. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga, né öðrum ákvæðum laga nr. 40/1991, með síðari breytingum.

IV.  Niðurstaða

Kærð er synjun Reykjavíkurborgar á umsóknum kæranda um fjárhagsaðstoð til framfærslu fyrir tímabilið 1. apríl 2020 til 31. maí 2020.

Í upphafi telur úrskurðarnefnd velferðarmála ástæðu til að gera athugasemd við þann drátt sem varð á því að Reykjavíkurborg veitti kæranda umbeðinn rökstuðning. Í 3. mgr. 21. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 er lögfest sú regla að beiðni um rökstuðning skuli svarað innan 14 daga frá því að hún barst. Kærandi óskaði eftir rökstuðningi 7. júlí 2020 en rökstuðningur Reykjavíkurborgar barst kæranda með bréfi, dags. 7. september 2020. Beinir úrskurðarnefndin því til sveitarfélagsins að haga málsmeðferð sinni framvegis í samræmi við framangreinda lagaskyldu.

Markmið félagsþjónustu á vegum sveitarfélaga er að tryggja fjárhagslegt og félagslegt öryggi og stuðla að velferð íbúa á grundvelli samhjálpar, sbr. 1. mgr. 1. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga. Samkvæmt 2. mgr. 1. gr. laganna skal þess gætt við framkvæmd félagsþjónustunnar að hvetja einstaklinginn til ábyrgðar á sjálfum sér og öðrum, virða sjálfsákvörðunarrétt hans og styrkja hann til sjálfshjálpar. Með félagsþjónustu er átt við þjónustu, aðstoð og ráðgjöf, meðal annars í tengslum við fjárhagsaðstoð, sbr. 1. mgr. 2. gr. Í 1. mgr. 12. gr. laganna kemur fram að sveitarfélag skuli sjá um að veita íbúum þjónustu og aðstoð samkvæmt lögunum og jafnframt tryggja að þeir geti séð fyrir sér og sínum. Þá segir í 2. mgr. 12. gr. að aðstoð og þjónusta skuli jöfnum höndum vera til þess fallin að bæta úr vanda og koma í veg fyrir að einstaklingar og fjölskyldur komist í þá aðstöðu að geta ekki ráðið fram úr málum sínum sjálf. Í athugasemdum með ákvæði 12. gr. í frumvarpi til laga nr. 40/1991 kemur fram að skyldur sveitarfélaga miðist annars vegar við að veita þjónustu og aðstoð samkvæmt lögunum og hins vegar að tryggja að íbúar geti séð fyrir sér og fjölskyldum sínum.

Í VI. kafla laga nr. 40/1991 er kveðið á um fjárhagsaðstoð en í 19. gr. laganna kemur fram sú grundvallarregla að hverjum manni sé skylt að framfæra sjálfan sig, maka sinn og börn yngri en 18 ára. Samkvæmt 21. gr. laganna skal sveitarstjórn setja reglur um framkvæmd fjárhagsaðstoðar að fengnum tillögum félagsmálanefndar er metur þörf og ákveður fjárhagsaðstoð til einstaklinga í samræmi við reglur sveitarstjórnar, sbr. 2. mgr. sömu greinar. Lög nr. 40/1991 veita þannig sveitarfélögum ákveðið svigrúm til að meta sjálf, miðað við aðstæður á hverjum stað, hvers konar þjónustu þau vilja veita. Í samræmi við þetta og ákvæði stjórnarskrárinnar um sjálfstjórn sveitarfélaga er mat á þeirri útfærslu að meginstefnu til lagt í hendur þeirrar sveitarstjórnar er þjónustuna veitir. Verður ekki við því mati hróflað af hálfu úrskurðarnefndar velferðarmála, enda byggist það á lögmætum sjónarmiðum og sé í samræmi við lög að öðru leyti.

Í 1. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg er kveðið á um inntak fjárhagsaðstoðar. Þar kemur fram í 1. mgr. að skylt sé að veita fjárhagsaðstoð til framfærslu einstaklinga og fjölskyldna sem ekki geta séð sér og sínum farborða án aðstoðar. Í 4. mgr. 12. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg kemur fram að eigi umsækjandi, maki hans eða sambýlingur, eignir umfram íbúðarhúsnæði og eina fjölskyldubifreið eða hafi hann nýlega selt eignir sínar, skuli honum vísað á lánafyrirgreiðslu banka og sparisjóða þó að tekjur hans séu lægri en grunnfjárhæð.

Reglur Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð ganga út frá því að aðrar eignir en íbúðarhúsnæði og fjölskyldubifreið sé eðlilegt að nota sér til framfærslu áður en fengin er fjárhagsaðstoð frá sveitarfélaginu. Fjárhagsaðstoðin er þannig neyðarúrræði fyrir þá sem hafa ekki aðgang að fjármunum sér til framfærslu.

Umsókn kæranda var synjað á þeirri forsendu að hann ætti fjármuni inn á bankabók sem honum bæri að nýta sér til framfærslu áður en til fjárhagsaðstoðar kæmi frá sveitarfélaginu. Af kæru og gögnum málsins má ráða að ekki sé ágreiningur um að innstæðan hafi verið til staðar. Að mati úrskurðarnefndarinnar verður ekki hjá því litið að kærandi átti eignir umfram íbúðarhúsnæði og eina fjölskyldubifreið, sbr. 12. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg, þegar umsókn um fjárhagsaðstoð barst Reykjavíkurborg. Með vísan til þess er synjun Reykjavíkurborgar á umsóknum kæranda um fjárhagsaðstoð fyrir tímabilið 1. apríl 2020 til 31. maí 2020 staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Reykjavíkurborgar, dags. 24. júní 2020, um synjun á umsóknum A um fjárhagsaðstoð fyrir tímabilið 1. apríl 2020 til 31. maí 2020, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir