Mál nr. 42/2023-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 42/2023

Fimmtudaginn 23. febrúar 2023

A

gegn

Reykjavíkurborg

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 19. janúar 2023, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála synjun Reykjavíkurborgar, dags. 4. janúar 2023, á umsókn hans um húsbúnaðarstyrk að fjárhæð 100.000 kr.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Með umsókn, dags. 11. nóvember 2022, sótti kærandi um húsbúnaðarstyrk hjá Reykjavíkurborg að fjárhæð 100.000 kr. á grundvelli 19. gr. reglna Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð. Umsókn kæranda var synjað með bréfi þjónustumiðstöðvar, dags. 23. nóvember 2022, með þeim rökum að hún samræmdist ekki 19. gr. reglna Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð. Áfrýjunarnefnd velferðarráðs staðfesti þá synjun með ákvörðun, dags. 4. janúar 2023.

Kærandi lagði fram kæru hjá úrskurðarnefnd velferðarmála 19. janúar 2023. Með bréfi, dags. 23. janúar 2023, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Reykjavíkurborgar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Reykjavíkurborgar barst með bréfi, dags. 6. febrúar 2023, og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 7. febrúar 2023. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hann hafi sótt um húsbúnaðarstyrk þar sem hann hafi flutt til Reykjavíkur með tómar hendur til að umgangast börnin sín meira. Kærandi hafi áður flutt út á land vegna húsnæðisvanda sem hafi valdið tengslarofi við börnin. Kærandi sé 75% öryrki vegna alvarlegs stoðkerfisvanda og andlegra þátta. Hann hafi ekki haft tök á að fá börnin til sín og það hafi farið hræðilega með alla. Því hafi kærandi flutt aftur til Reykjavíkur og nú sé hann að reyna að koma sér upp heimili til að græða þau sár sem aðskilnaðurinn hafi haft.

III.  Sjónarmið Reykjavíkurborgar

Í greinargerð Reykjavíkurborgar kemur fram að kærandi sé X ára gamall og eigi þrjú börn. Kærandi fái greiddan örorkulífeyri sér til framfærslu vegna stoðkerfisvandamála og andlegra erfiðleika. Kærandi hafi átt erfitt uppdráttar á árunum 2014 til 2017. Á þeim tíma hafi hann verið heimilislaus og búið hjá fjölskyldu og vinum. Árið 2017 hafi kærandi flutt til B og síðan til C. Kærandi hafi flutt til Reykjavíkur að nýju í október 2022 svo að hann væri nær börnunum sínum og meðferðaraðilum.

Kærandi telji sig þurfa stuðning við að kaupa rúm. Hann sé verkjaður í líkamanum og geti því ekki sofið á hvaða dýnu sem er. Einnig vanti kæranda sófa og fleiri smærri hluti eins og þvottakörfu. Þann 11. nóvember 2022 hafi kærandi sótt um húsbúnaðarstyrk að upphæð 100.000 kr. á grundvelli 19. gr. reglna Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð til kaupa á dýnu og fleiri smáhlutum. Umsókn kæranda hafi verið synjað á Austurmiðstöð með bréfi, dags. 23. nóvember 2022. Kærandi hafi vísað þeirri ákvörðun til áfrýjunarnefndar velferðarráðs Reykjavíkurborgar sem hafi staðfest synjunina þann 4. janúar 2023.

Í 21. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga sé kveðið á um að sveitarstjórn skuli setja reglur um framkvæmd fjárhagsaðstoðar. Meðferð umsóknar kæranda hafi farið eftir reglum Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð, með áorðnum breytingum sem hafi tekið gildi þann 1. apríl 2021 og hafi verið samþykktar í velferðarráði Reykjavíkurborgar þann 24. febrúar 2021, á fundi borgarráðs þann 4. mars 2021 og á fundi borgarstjórnar þann 16. mars 2021.

Í 19. gr. reglna Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð sé fjallað um styrk vegna húsbúnaðar. Samkvæmt greininni sé fjárhagsaðstoð til kaupa á húsbúnaði heimil í eftirfarandi tilvikum:

1. Til einstaklings sem fær fjárhagsaðstoð til framfærslu samkvæmt reglum þessum er eignalaus og er að stofna heimili eftir a.m.k. tveggja ára dvöl á stofnun.
2. Til ungs fólks á aldrinum 18–24 ára, sem er eignalaus, fær fjárhagsaðstoð til framfærslu samkvæmt reglum þessum, hefur átt í miklum félagslegum erfiðleikum og er að stofna heimili í fyrsta sinn.
3. Þegar rýma þarf íbúð af heilbrigðisástæðum.
4. Þegar um er að ræða einstaklinga/hjón/sambúðarfólk sem eiga í félagslegum erfiðleikum og þurfa aðstoð vegna kaupa á nauðsynlegum heimilistækjum. Skilyrði er að viðkomandi hafi fengið fjárhagsaðstoð til framfærslu samkvæmt reglum þessum

   síðastliðna þrjá mánuði.

5. Til einstaklings sem er eignalaus, er að stofna heimili í fyrsta sinn eða að nýju og hefur átt í miklum og langvarandi félagslegum erfiðleikum, auk þess að vera í eða hafa nýlokið endurhæfingu.
6. Til einstaklings sem er að stofna heimili, er með miklar og flóknar þjónustuþarfir og hefur verið heimilislaus.

Viðmiðunarmörk aðstoðar séu allt að 100.000 kr. Greitt sé gegn framvísun sundurliðaðra greiðslukvittana. Þá greiðist húsbúnaðarstyrkir einu sinni og gildistími umsóknar sé þrír mánuðir frá samþykkisdegi.

Ljóst sé að kærandi uppfylli ekki framangreind skilyrði hvað varði greiðslu styrks til kaupa á húsbúnaði. Kærandi uppfylli ekki skilyrði a-, b- og d-liða reglnanna um að hafa fengið fjárhagsaðstoð til framfærslu en samkvæmt upplýsingum sem hafi legið fyrir áfrýjunarnefnd velferðarráðs fái kærandi greiddan örorkulífeyri frá Tryggingastofnun. Kærandi uppfylli því ekki skilyrði d-liðar 19. gr. um að hafa fengið fjárhagsaðstoð til framfærslu samkvæmt reglunum síðastliðna þrjá mánuði.

Þá liggi fyrir að kærandi búi í almennu leiguhúsnæði. Ekki sé því unnt að líta svo á að skilyrði a-liðar 19. gr. um að minnsta kosti tveggja ára dvöl á stofnun sé uppfyllt. Þá eigi b- og c-liðir reglnanna ekki við um tilvik kæranda. Ekki sé unnt að líta svo á að e-liður reglnanna sé uppfylltur þar sem kærandi sé ekki að stofna heimili í fyrsta sinn, hann sé ekki eignalaus og hafi ekki átt í miklum eða langvarandi félagslegum erfiðleikum, auk þess sem hann hafi ekki nýlokið endurhæfingu. Þá eigi f-liður ekki við um tilvik kæranda þar sem hann sé hvorki með miklar og flóknar þjónustuþarfir né hafi hann verið heimilislaus, en hann hafi síðast verið heimilislaus 2017.

Af framangreindum ástæðum hafi áfrýjunarnefnd velferðarráðs talið að ekki kæmi til álita að veita umbeðinn styrk og því staðfest synjun starfsmanna Austurmiðstöðvar. Samkvæmt framansögðu sé ljóst að ákvörðun áfrýjunarnefndar velferðarráðs Reykjavíkurborgar hafi hvorki brotið gegn fyrrgreindum reglum um fjárhagsaðstoð, sbr. 21. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga, né öðrum ákvæðum laganna, með síðari breytingum.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Reykjavíkurborgar um að synja umsókn kæranda um húsbúnaðarstyrk að fjárhæð 100.000 kr.

Markmið félagsþjónustu á vegum sveitarfélaga er að tryggja fjárhagslegt og félagslegt öryggi og stuðla að velferð íbúa á grundvelli samhjálpar, sbr. 1. mgr. 1. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga. Samkvæmt 2. mgr. 1. gr. laganna skal þess gætt við framkvæmd félagsþjónustunnar að hvetja einstaklinginn til ábyrgðar á sjálfum sér og öðrum, virða sjálfsákvörðunarrétt hans og styrkja hann til sjálfshjálpar. Um leið skulu við framkvæmd félagsþjónustunnar sköpuð skilyrði til að einstaklingurinn geti tekið virkan þátt í samfélaginu á eigin forsendum. Félagsleg þjónusta skuli í heild sinni miða að valdeflingu og miðast við einstaklingsbundnar þarfir og aðstæður. Með félagsþjónustu er átt við þjónustu, aðstoð og ráðgjöf, meðal annars í tengslum við fjárhagsaðstoð, sbr. 1. mgr. 2. gr. Í 1. mgr. 12. gr. laganna kemur fram að sveitarfélag skuli sjá um að veita íbúum þjónustu og aðstoð samkvæmt lögunum og jafnframt tryggja að þeir geti séð fyrir sér og sínum. Þá segir í 2. mgr. 12. gr. að aðstoð og þjónusta skuli jöfnum höndum vera til þess fallin að bæta úr vanda og koma í veg fyrir að einstaklingar og fjölskyldur komist í þá aðstöðu að geta ekki ráðið fram úr málum sínum sjálf. Í athugasemdum með ákvæði 12. gr. í frumvarpi til laga nr. 40/1991 kemur fram að skyldur sveitarfélaga miðist annars vegar við að veita þjónustu og aðstoð samkvæmt lögunum og hins vegar að tryggja að íbúar geti séð fyrir sér og fjölskyldum sínum.

Í VI. kafla laga nr. 40/1991 er kveðið á um fjárhagsaðstoð en í 19. gr. laganna kemur fram sú grundvallarregla að hverjum manni sé skylt að framfæra sjálfan sig, maka sinn og börn yngri en 18 ára. Samkvæmt 21. gr. laganna skal sveitarstjórn setja reglur um framkvæmd fjárhagsaðstoðar að fengnum tillögum félagsmálanefndar er metur þörf og ákveður fjárhagsaðstoð til einstaklinga í samræmi við reglur sveitarstjórnar, sbr. 2. mgr. sömu greinar. Lög nr. 40/1991 veita þannig sveitarfélögum ákveðið svigrúm til útfærslu á fjárhagsaðstoð til einstaklinga. Í samræmi við það og ákvæði stjórnarskrárinnar um sjálfstjórn sveitarfélaga er mat á þeirri útfærslu að meginstefnu til lagt í hendur hverrar sveitarstjórnar. Verður ekki við því mati hróflað af hálfu úrskurðarnefndar velferðarmála, enda byggist það á lögmætum sjónarmiðum og sé í samræmi við lög að öðru leyti.

Í 19. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg er kveðið á um styrk vegna húsbúnaðar. Þar segir að fjárhagsaðstoð til kaupa á húsbúnaði sé heimil í eftirfarandi tilvikum:

1. Til einstaklings sem fær fjárhagsaðstoð til framfærslu samkvæmt reglum þessum er eignalaus og er að stofna heimili eftir a.m.k. tveggja ára dvöl á stofnun.
2. Til ungs fólks á aldrinum 18–24 ára, sem er eignalaus, fær fjárhagsaðstoð til framfærslu samkvæmt reglum þessum, hefur átt í miklum félagslegum erfiðleikum og er að stofna heimili í fyrsta sinn.
3. Þegar rýma þarf íbúð af heilbrigðisástæðum.
4. Þegar um er að ræða einstaklinga/hjón/sambúðarfólk sem eiga í félagslegum erfiðleikum og þurfa aðstoð vegna kaupa á nauðsynlegum heimilistækjum. Skilyrði er að viðkomandi hafi fengið fjárhagsaðstoð til framfærslu samkvæmt reglum þessum síðastliðna þrjá mánuði.
5. Til einstaklings sem er eignalaus, er að stofna heimili í fyrsta sinn eða að nýju og hefur átt í miklum og langvarandi félagslegum erfiðleikum, auk þess að vera í eða hafa nýlokið endurhæfingu.
6. Til einstaklings sem er að stofna heimili, er með miklar og flóknar þjónustuþarfir og hefur verið heimilislaus.

Samkvæmt 2. mgr. 19. gr. eru viðmiðunarmörk aðstoðar allt að 100.000 kr. og greitt er gegn framvísun sundurliðaðra greiðslukvittana. Þá segir í 3. mgr. ákvæðisins að húsbúnaðarstyrkir greiðist einu sinni.

Ljóst er að kærandi uppfyllir ekki ákvæði a-d liða reglnanna þar sem hann þiggur ekki fjárhagsaðstoð til framfærslu, er ekki að stofna heimili eftir dvöl á stofnun eða að rýma íbúð af heilsufarsástæðum. Gögn málsins bera ekki með sér að kærandi hafi átt í miklum og langvarandi félagslegum erfiðleikum eða að hann sé með miklar og flóknar þjónustuþarfir. Þar að auki hefur kærandi hvorki nýlokið endurhæfingu né verið heimilislaus síðastliðin ár. Ákvæði e- og f- liða 19. gr. framangreindra reglna eru því ekki heldur uppfyllt.

Með vísan til framangreinds er ákvörðun Reykjavíkurborgar um að synja umsókn kæranda um húsbúnaðarstyrk því staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Reykjavíkurborgar, dags. 4. janúar 2023, um synjun á umsókn A um húsbúnaðarstyrk að fjárhæð 100.000 kr., er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir