Mál nr. 461/2017

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 461/2017

Fimmtudaginn 8. febrúar 2018

A

gegn

Reykjavíkurborg

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 11. desember 2017, kærir A, til úrskurðarnefndar velferðarmála, synjun Reykjavíkurborgar, dags. 15. nóvember 2017, á umsókn hans um námsstyrk á grundvelli 18. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg.

I. Málavextir og málsmeðferð

Með umsókn, dags. 15. september 2017, sótti kærandi um námsstyrk hjá Reykjavíkurborg fyrir tímabilið 1. september 2017 til 31. desember 2017. Umsókn kæranda var synjað með bréfi þjónustumiðstöðvar, dags. 5. október 2017, með þeim rökum að hún félli ekki að skilyrðum 15. og 18. gr. reglna Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð. Kærandi áfrýjaði niðurstöðunni til velferðarráðs sem tók málið fyrir á fundi sínum þann 15. nóvember 2017 og staðfesti synjunina.

Kærandi lagði fram kæru hjá úrskurðarnefnd velferðarmála þann 11. desember 2017. Með bréfi, dags. 12. desember 2017, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Reykjavíkurborgar vegna kærunnar. Greinargerð Reykjavíkurborgar barst með bréfi, dags. 8. janúar 2018, og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 11. janúar 2018. Athugasemdir bárust ekki.

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi gerir ekki kröfu í málinu en ráða má af kæru að hann óski eftir að ákvörðun Reykjavíkurborgar verði felld úr gildi.

III. Sjónarmið Reykjavíkurborgar

Í greinargerð Reykjavíkurborgar er greint frá aðstæðum kæranda. Tekið er fram að kærandi hafi stundað nám í [...] við B frá haustönn 2015 og þegið námsstyrk frá Reykjavíkurborg á þeim tíma. Á sumrin hafi kærandi unnið á [...]. Kærandi hafi sótt um áframhaldandi námsstyrk haustið 2017 en verið synjað þar sem nám hans væri nú orðið lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna en samkvæmt reglum LÍN eigi hann ekki rétt á námsláni.

Reykjavíkurborg vísar til þess að í 21. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga sé kveðið á um að sveitarstjórn skuli setja reglur um framkvæmd fjárhagsaðstoðar. Meðferð þeirrar umsóknar sem hér um ræði hafi farið samkvæmt reglum um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg með áorðnum breytingum sem hafi tekið gildi þann 1. janúar 2011 og verið samþykktar í velferðarráði Reykjavíkurborgar þann 17. nóvember 2010 og í borgarráði 25. nóvember 2010. Í 1. gr. reglnanna segi að skylt sé að veita fjárhagsaðstoð til framfærslu einstaklinga og fjölskyldna sem ekki geti séð sér og sínum farborða án aðstoðar, sbr. IV. og VI. kafla laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga, sbr. III. kafla reglna um fjárhagsaðstoð. Í 2. gr. reglnanna sé áréttað að hverjum manni sé skylt að framfæra sjálfan sig, maka sinn og börn yngri en 18 ára, sbr. 19. gr. laga nr. 40/1991.

Reykjavíkurborg tekur fram að í lögum nr. 40/1991 sé ekki að finna ákvæði sem skyldi sveitarfélög til að framfæra einstaklinga sem leggi stund á lánshæft nám. Samkvæmt 12. gr. laganna skal sveitarfélag tryggja að íbúar geti séð fyrir sér og sínum en aðstoð skuli vera til þess fallin að bæta úr vanda og koma í veg fyrir að einstaklingar og fjölskyldur komist í þá aðstöðu að geta ekki ráðið fram úr málum sínum sjálf. Almennt sé gert ráð fyrir að einstaklingar sem leiti eftir fjárhagsaðstoð séu í atvinnuleit en leggi ekki stund á nám. Gera verði þá kröfu að einstaklingar hugi að framfærslu sinni og þeirra sem þeim beri lögum samkvæmt skylda til að framfæra. Fjárhagsaðstoð sé öryggisnet til þrautavara, þ.e. tímabundið úrræði og neyðarráðstöfun til þess að forða þeim einstaklingum og fjölskyldum frá örbirgð sem ekki eigi neinna annarra kosta völ til þess að eiga í sig og á.

Í máli kæranda hafi verið litið til þess að hann hafi unnið á [...] á sumrin og sé því vinnufær. Kærandi ætti því að hafa tök á því að vinna með námi til að framfleyta sér. Samkvæmt 19. gr. laga nr. 40/1991 hvíli sú skylda á kæranda að framfæra sjálfan sig og beri honum að leita leiða til að framfæra sig áður en leitað sé eftir aðstoð frá sveitarfélagi. Í 15. gr. reglna um fjárhagsaðstoð sé kveðið á um það að þeir einstaklingar sem stundi nám sem sé lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna njóti ekki réttar til fjárhagsaðstoðar. Fyrir liggi að það nám sem kærandi stundi sé lánshæft hjá LÍN. Það hafi verið mat velferðarráðs að skilyrði 18. og 15. gr. reglna um fjárhagsaðstoð væru ekki uppfyllt auk þess sem kærandi væri vinnufær og gæti því séð sér farborða án aðstoðar, sbr. IV. og VI. kafla laga nr. 40/1991, sbr. og III. kafla reglnanna. Með hliðsjón af öllu framansögðu hafi velferðarráð talið að synja bæri umsókn kæranda um námsstyrk fyrir tímabilið 1. september 2017 til 31. desember 2017.

IV. Niðurstaða

Í máli þessu er ágreiningur um hvort Reykjavíkurborg hafi borið að samþykkja umsókn kæranda um námsstyrk á grundvelli 18. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg.

Fjallað er um rétt til fjárhagsaðstoðar til þeirra sem eigi fá séð fyrir sjálfum sér, maka sínum og börnum yngri en 18 ára í IV. og VI. kafla laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga. Í 1. mgr. 12. gr. laganna kemur fram sú meginregla að sveitarfélag skuli sjá um að veita íbúum þjónustu og aðstoð samkvæmt lögunum og jafnframt tryggja að þeir geti séð fyrir sér og sínum. Þá segir í 2. mgr. 12. gr. að aðstoð og þjónusta skuli jöfnum höndum vera til þess fallin að bæta úr vanda og koma í veg fyrir að einstaklingar og fjölskyldur komist í þá aðstöðu að geta ekki ráðið fram úr málum sínum sjálf. Samkvæmt 19. gr. laganna er hverjum manni skylt að framfæra sjálfan sig, maka sinn og börn yngri en 18 ára.

Í 21. gr. laganna er kveðið á um að sveitarstjórn skuli setja reglur um framkvæmd fjárhagsaðstoðar að fengnum tillögum félagsmálanefndar er metur þörf og ákveður fjárhagsaðstoð til einstaklinga í samræmi við reglur sveitarstjórnar, sbr. 2. mgr. sömu greinar. Lög nr. 40/1991 veita þannig sveitarfélögum ákveðið svigrúm til að meta sjálf, miðað við aðstæður á hverjum stað, hvers konar þjónustu þau vilja veita. Í samræmi við þetta og ákvæði stjórnarskrárinnar um sjálfstjórn sveitarfélaga er mat á þeirri nauðsyn að meginstefnu til lagt í hendur þeirrar sveitarstjórnar er þjónustuna veitir. Verður ekki við því mati hróflað af hálfu úrskurðarnefndar velferðarmála, enda byggist það á lögmætum sjónarmiðum og sé í samræmi við lög að öðru leyti.

Í 18. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg er fjallað um námsstyrki. Þar segir í d-lið að heimilt sé að veita námsstyrki til einstaklinga sem hafi verið atvinnulausir án bótaréttar eða þegið fjárhagsaðstoð í sex mánuði eða lengur og hafa ekki lokið grunnnámi sem gefi rétt á námsláni. Samkvæmt 15. gr. reglnanna njóta einstaklingar, sem stunda nám sem er lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna, ekki réttar til fjárhagsaðstoðar. Aðrir námsmenn eiga ekki rétt til fjárhagsaðstoðar til framfærslu nema fullnægt sé skilyrðum annarra töluliða 18. gr. um námsstyrki/lán vegna náms sem óumdeilt er að eiga ekki við í málinu.

Í málinu liggur fyrir að kærandi þáði námsstyrk frá Reykjavíkurborg veturna 2015 til 2017 en var synjað um áframhaldandi námstyrk á þeirri forsendu að nám hans væri orðið lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna. Vísað var til þess að aðstæður kæranda féllu ekki að skilyrðum sem sett væru í 18., sbr. 15. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg, auk þess sem það væri mat velferðarráðs að kærandi væri vinnufær og gæti séð sér farboða án aðstoðar. Í gögnum málsins liggur fyrir staðfesting þess efnis að kærandi eigi ekki rétt á námsláni frá Lánasjóðnum.

Líkt og áður greinir er sveitarfélögum veitt ákveðið svigrúm til að meta sjálf, miðað við aðstæður á hverjum stað, hvers konar þjónustu þau vilja veita. Þrátt fyrir það verða reglur um mat þess að vera málefnalegar. Úrskurðarnefndin telur að ákvæði í 15. gr. og d- lið 18. gr. reglna Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð leiði í reynd til þess að ekki fari fram eiginlegt mat á aðstæðum umsækjenda og því hvort þeir geti séð sjálfum sér farborða. Þar sem löggjafinn hefur eftirlátið stjórnvöldum mat til þess að geta tekið ákvörðun sem best hentar hag hvers aðila, með tilliti til allra aðstæðna, er stjórnvöldum óheimilt að afnema matið með því að setja til dæmis verklagsreglu sem tekur til allra mála, sambærilegra sem ósambærilegra.

Þrátt fyrir að kærandi stundi lánshæft nám liggur fyrir að hann fær ekki notið þeirra réttinda sem í því felst. Í reglum Reykjavíkurborgar er ekki fjallað um þau tilvik þegar einstaklingar stunda lánshæft nám en uppfylla ekki skilyrði Lánasjóðs íslenskra námsmannna um lánshæfi. Það er því niðurstaða úrskurðarnefndarinnar að það að útiloka kæranda með framangreindum hætti frá fjárhagsaðstoð og að teknu tilliti til 12. gr. laga nr. 40/1991, standist ekki fyrrgreindar grundvallarreglur íslensks réttar um rétt til félagslegrar aðstoðar. Þá hefur sveitarfélagið ekki rökstutt af hverju kærandi teljist nú vera vinnufær og geta séð sjálfum sér farboða þegar hann hafi áður verið talinn uppfylla skilyrði fyrir fjárhagsaðstoð á árunum 2015 til 2017. Með því að synja kæranda um námsstyrk án þess að meta aðstæður hans sérstaklega og kanna hvort hann gæti framfært sjálfan sig er skilyrðum laganna ekki fullnægt. Hin kærða ákvörðun er því felld úr gildi og málinu vísað til sveitarfélagsins til nýrrar meðferðar.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Reykjavíkurborgar, dags. 15. nóvember 2017, um synjun á umsókn A, um námsstyrk á grundvelli 18. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg er felld úr gildi og málinu vísað til sveitarfélagsins til nýrrar meðferðar.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Kári Gunndórsson