Mál nr. 77/2021 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 77/2021

Fimmtudaginn 27. maí 2021

A

gegn

Reykjavíkurborg

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 9. febrúar 2021, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála synjun Reykjavíkurborgar, dags. 27. janúar 2021, á umsókn hans um fjárhagsaðstoð fyrir tímabilið 1. ágúst til 31. október 2020.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Með umsókn, dags. 17. nóvember 2020, sótti kærandi um fjárhagsaðstoð fyrir tímabilið 1. ágúst til 31. október 2020. Umsókn kæranda var synjað með ákvörðun þjónustumiðstöðvar 13. janúar 2021 með vísan til 7. gr. reglna Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð. Kærandi áfrýjaði niðurstöðunni til velferðarráðs sem staðfesti synjunina með ákvörðun, dags. 27. janúar 2021.

Kærandi lagði fram kæru hjá úrskurðarnefnd velferðarmála 9. febrúar 2021. Með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 11. febrúar 2021, var óskað eftir greinargerð Reykjavíkurborgar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Reykjavíkurborgar barst úrskurðarnefndinni 6. mars 2021 og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 10. mars 2021. Athugasemdir bárust frá kæranda þann 16. mars 2021.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hann hafi fengið samþykktan endurhæfingarlífeyri sem hann hafi sótt um sjálfur án læknis. Kærandi hafi aldrei verið með heimilislækni og verið erlendis síðan 2011. Kærandi hafi þurft læknisvottorð svo að faðir hans hafi bent honum á tiltekinn heimilislækni sem hafi bent honum á að VIRK myndi hjálpa honum með hnéliðinn. Kærandi hafi hitt ráðgjafa hjá VIRK og sagt honum að hann hafi ekki verið á Íslandi í langan tíma og viti lítið um kerfið. Kærandi hafi greint frá því að hann vanti leiðsögn, hann hafi fengið bætur tvö ár aftur í tímann og svo eitt ár fram í tímann mánaðarlega. Kærandi hafi ætlað taka meirapróf strax sem hann væri búinn að borga sjálfur og svo hafi hann ætlað að skoða með vinnuvélaréttindi eða menntun í gróðurrækt. Þá sé kærandi með brotnar tennur og líkami hans sé í lélegu ástandi.

Þegar kærandi hafi verið að klára meiraprófið hafi hann hitt ráðgjafa hjá VIRK sem hafi ætlað að aðstoða hann. Ráðgjafinn hafi sett upp plan þannig að VIRK myndi borga fyrir kæranda í líkamsrækt í þrjá mánuði, svo vinnuvélaréttindi þegar hann væri búinn með meiraprófið og þá hefði hann rétt á að sækja um bætur á öðrum stað. Til þess að kærandi gæti verið hjá VIRK hafi hann þurft að fara til sjúkraþjálfara á vegum VIRK. Kærandi hafi sagt föður sínum frá þessu en faðir hans hafi haldið að þetta gæti ekki verið rétt. Kærandi hafi hitt sjúkraþjálfarann og sagt honum frá því að ráðgjafi VIRK hafi sagt honum að hann ætti rétt á meiri bótum. Þá hafi kærandi greint frá því að hann vildi ekki fara til sjúkraþjálfara því að hann væri búinn að búa til prógramm fyrir sig sjálfur. Kæranda hafi bara vantað bæturnar. Kærandi hafi átt eitthvað skrítið samtal við sjúkraþjálfarann. Svo hafi ráðgjafi VIRK haft samband við kæranda, sagt honum að klára vinnuvélaréttindanámskeiðið, hætta á bótum og fara að vinna strax. Kærandi hafi neitað því, hann væri búinn að plana með þeim bótum til að undirbúa sig fyrir að fara aftur að vinna. Ráðgjafinn hafi neitað því og sagt kæranda að hann gæti fengið bakreikning núna. Kærandi hafi spurt hvað bakreikningur sé og hvað sé í gangi. Ráðgjafinn hjá VIRK hafi fyllt út og sent umsókn kæranda um bætur til Tryggingastofnunar þegar kærandi hafi verið á bótum hjá Gildi. Hann hafi líka sagt að Gildi og Tryggingastofnun væru ekki í sambandi við hvort annað. Kærandi hafi verið upptekinn sjálfur við að gera mikilvæga hluti á þessum tíma. Kærandi hafi klárað meiraprófið sem hann hafi borgað sjálfur. Kærandi hafi kvartað til VIRK varðandi umræddan ráðgjafa og sagt að hann vildi ekki vera í sambandi við svona fólk. Allt hafi verið í góðu með kæranda og Gildi, hann hafi fengið greiddan endurhæfingarlífeyri til júlímánaðar. Í júlí hafi hann haft samband við lækninn en hitt staðgengil hans. Sá læknir hafi sent inn umsókn um örorkumat og svo í ágúst hafi verið send umsókn sem hafi farið í ferli sem hafi tekið mánuð, en þá hafi honum verið tilkynnt að hann hafi ekki klárað endurhæfinguna hjá VIRK. Kærandi hafi sagt þeim að hann hafi fengið borgað frá Gildi fyrir endurhæfinguna og fengið borgað frá Gildi eftir að hann hafi farið frá VIRK. Tryggingastofnun hafi sagt að VIRK stoppi örorkumatið af. Kærandi hafi haft samband við VIRK en þeir skilji ekkert og bendi á lækninn. Kærandi hafi haft samband við lækni sinn í síma sem hafi sagt honum að VIRK stoppaði hann af því hann hafi hætt hjá þeim. VIRK hafi viljað að kærandi hætti á bótum og hætti að reyna að mennta sig. Svo hafi honum verið tilkynnt hjá VIRK að þeir hafi ekkert vitað og ekki stoppað neitt. Eftir að hafa talað við lækninn hafi kærandi hringt aftur í VIRK og fengið samband við einhvern sem hafi sagt kæranda að staðgengill heimilislæknis hans hafi sent þessar upplýsingar með umsókn um örorkumat. Kærandi hafi farið á milli staða í ágúst, september og október. Í millitíðinni hafi honum verið sagt að fara til geðlæknis til að láta meta sig en þar hafi verið einn mánuður í bið. Kærandi sé með brotnar tennur og geti ekki brosað. Peningur kæranda sé búinn eftir alla þessa bið en það sé peningur sem kærandi hafi safnað til að láta laga tennur sínar.

Þá kemur fram í athugasemdum kæranda að samkvæmt Reykjavíkurborg hafi kærandi ekki komið fyrr og sótt um en það sé ekki satt. Kærandi hafi beðið í sjö vikur eftir svari frá sálfræðingi sem hafi ætlað að hjálpa honum að komast á endurhæfingarlífeyri. Kærandi hafi sótt um þrjá mánuði aftur í tímann í september 2020 en ekki fengið nein svör um neitt í mánuði eftir og svo hafi komið synjun.

III.  Sjónarmið Reykjavíkurborgar

Í greinargerð Reykjavíkurborgar er greint frá aðstæðum kæranda. Tekið er fram að kærandi þiggi fjárhagsaðstoð til framfærslu frá Reykjavíkurborg en hann hafi verið án bótaréttar hjá Vinnumálastofnun frá 1. ágúst 2020.

Í 21. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga sé kveðið á um að sveitarstjórn skuli setja reglur um framkvæmd fjárhagsaðstoðar að fengnum tillögum félagsmálanefndar er meti þörf og ákveði fjárhagsaðstoð til einstaklinga í samræmi við reglur sveitarstjórnar, sbr. 2. mgr. sömu greinar. Lög nr. 40/1991 veiti þannig sveitarfélögum ákveðið svigrúm til að meta sjálf, miðað við aðstæður á hverjum stað, hvers konar þjónustu þau vilji veita. Í samræmi við þetta og ákvæði stjórnarskrárinnar um sjálfstjórn sveitarfélaga sé mat á þeirri nauðsyn að meginstefnu til lagt í hendur þeirrar sveitarstjórnar er þjónustuna veiti. Núgildandi reglur um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg með áorðnum breytingum hafi tekið gildi þann 1. janúar 2011.

Litið sé svo á að fjárhagsaðstoð frá sveitarfélagi sé neyðaraðstoð sem ekki beri að veita nema engar aðrar bjargir séu fyrir hendi. Í 1. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg komi fram að skylt sé að veita fjárhagsaðstoð til framfærslu einstaklinga og fjölskyldna sem ekki geti séð sér og sínum farborða án aðstoðar, sbr. IV. og VI. kafla laga nr. 40/1991. Sú meginregla gildi að umsækjandi fái einungis greidda fjárhagsaðstoð ef hann geti ekki framfleytt sér sjálfur. Umrædd meginregla eigi sér stoð í 2. gr. reglna um fjárhagsaðstoð og 19. gr. laga um félagsþjónustu sveitarfélaga nr. 40/1991, með síðari breytingum, sem kveði meðal annars á um skyldu hvers og eins að framfæra sjálfan sig, maka sinn og börn yngri en 18 ára.

Við mat á því hvort umsækjandi geti átt rétt til fjárhagsaðstoðar aftur í tímann samkvæmt reglum um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg skuli horft til 7. gr. reglnanna sem fjalli um þær ástæður sem þurfi að liggja að baki ef veita eigi fjárhagsaðstoð aftur í tímann. Þar segi að aldrei sé skylt að veita fjárhagsaðstoð lengra aftur í tímann en fjóra mánuði frá því að umsókn sé lögð fram, sbr. 3. mgr. 21. gr. laga um félagsþjónustu sveitarfélaga. Rökstuddar ástæður þurfi að liggja að baki ef aðstoð sé veitt aftur í tímann og skilyrðum reglnanna fyrir fjárhagsaðstoð verði að vera fullnægt allt það tímabil sem sótt sé um.

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum frá ráðgjafa kæranda hafi hann sótt um fjárhagsaðstoð í nóvember 2020. Ekki hafi náðst í kæranda fyrr en í janúar 2021 vegna umsóknarinnar. Kærandi hafi ekki veitt viðhlítandi skýringar eða rökstuðning fyrir því af hverju hann hafi ekki komið fyrr að ganga frá umsókn um fjárhagsaðstoð. Þá sýni gögn málsins enn fremur fram á það að kærandi hafi sannarlega getað framfleytt sér á því tímabili sem hér sé til umfjöllunar, meðal annars með eigin sparifé.

Með hliðsjón af öllu framansögðu hafi áfrýjunarnefnd velferðarráðs Reykjavíkurborgar talið ljóst að ekki væru fyrirliggjandi rökstuddar ástæður fyrir því að veita ætti fjárhagsaðstoð aftur í tímann, sbr. 7. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg. Áfrýjunarnefnd velferðarráðs hafi því talið að synja bæri umsókn um fjárhagsaðstoð til framfærslu fyrir tímabilið 1. ágúst til 31. október 2020 á grundvelli 7. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg og staðfest synjun starfsmanna þjónustumiðstöðvar á fjárhagsaðstoð til framfærslu fyrir áðurnefnt tímabil. Samkvæmt framansögðu sé ljóst að ákvörðun áfrýjunarnefndar velferðarráðs Reykjavíkurborgar hafi hvorki brotið gegn fyrrgreindum reglum um fjárhagsaðstoð, sbr. 21. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga, né öðrum ákvæðum laga nr. 40/1991, með síðari breytingum.

IV.  Niðurstaða

Kærð er synjun Reykjavíkurborgar á umsókn kæranda um fjárhagsaðstoð til framfærslu fyrir tímabilið 1. ágúst til 31. október 2020.

Markmið félagsþjónustu á vegum sveitarfélaga er að tryggja fjárhagslegt og félagslegt öryggi og stuðla að velferð íbúa á grundvelli samhjálpar, sbr. 1. mgr. 1. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga. Samkvæmt 2. mgr. 1. gr. laganna skal þess gætt við framkvæmd félagsþjónustunnar að hvetja einstaklinginn til ábyrgðar á sjálfum sér og öðrum, virða sjálfsákvörðunarrétt hans og styrkja hann til sjálfshjálpar. Með félagsþjónustu er átt við þjónustu, aðstoð og ráðgjöf, meðal annars í tengslum við fjárhagsaðstoð, sbr. 1. mgr. 2. gr. Í 1. mgr. 12. gr. laganna kemur fram að sveitarfélag skuli sjá um að veita íbúum þjónustu og aðstoð samkvæmt lögunum og jafnframt tryggja að þeir geti séð fyrir sér og sínum. Þá segir í 2. mgr. 12. gr. að aðstoð og þjónusta skuli jöfnum höndum vera til þess fallin að bæta úr vanda og koma í veg fyrir að einstaklingar og fjölskyldur komist í þá aðstöðu að geta ekki ráðið fram úr málum sínum sjálf. Í athugasemdum með ákvæði 12. gr. í frumvarpi til laga nr. 40/1991 kemur fram að skyldur sveitarfélaga miðist annars vegar við að veita þjónustu og aðstoð samkvæmt lögunum og hins vegar að tryggja að íbúar geti séð fyrir sér og fjölskyldum sínum.

Í VI. kafla laga nr. 40/1991 er kveðið á um fjárhagsaðstoð en í 19. gr. laganna kemur fram sú grundvallarregla að hverjum manni sé skylt að framfæra sjálfan sig, maka sinn og börn yngri en 18 ára. Samkvæmt 21. gr. laganna skal sveitarstjórn setja reglur um framkvæmd fjárhagsaðstoðar að fengnum tillögum félagsmálanefndar er metur þörf og ákveður fjárhagsaðstoð til einstaklinga í samræmi við reglur sveitarstjórnar, sbr. 2. mgr. sömu greinar. Lög nr. 40/1991 veita þannig sveitarfélögum ákveðið svigrúm til að meta sjálf, miðað við aðstæður á hverjum stað, hvers konar þjónustu þau vilja veita. Í samræmi við þetta og ákvæði stjórnarskrárinnar um sjálfstjórn sveitarfélaga er mat á þeirri útfærslu að meginstefnu til lagt í hendur þeirrar sveitarstjórnar er þjónustuna veitir. Verður ekki við því mati hróflað af hálfu úrskurðarnefndar velferðarmála, enda byggist það á lögmætum sjónarmiðum og sé í samræmi við lög að öðru leyti.

Í 3. mgr. 21. gr. laga nr. 40/1991 kemur fram að aldrei sé skylt að veita fjárhagsaðstoð lengra aftur í tímann en fjóra mánuði frá því að umsókn er lögð fram. Í 7. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg er samhljóða ákvæði, auk þess sem þar er einnig gert að skilyrði að rökstuddar ástæður verði að réttlæta aðstoð aftur í tímann og verði skilyrðum fjárhagsaðstoðar að vera fullnægt allt það tímabil sem sótt er um.

Umsókn kæranda um fjárhagsaðstoð til framfærslu fyrir 1. ágúst til 31. október 2020 var synjað með vísan til framangreindrar 7. gr. reglnanna en umsóknin barst Reykjavíkurborg 17. nóvember 2020. Af hálfu Reykjavíkurborgar hefur komið fram að ekki hafi náðst í kæranda fyrr en í janúar 2021 vegna umsóknarinnar. Kærandi hafi ekki veitt viðhlítandi skýringar eða rökstuðning fyrir því af hverju hann hafi ekki komið fyrr til að ganga frá umsókn um fjárhagsaðstoð. Þá hafi kærandi sannarlega getað framfleytt sér á framangreindu tímabili, meðal annars með eigin sparifé.

Kærandi hefur vísað til þess að hann hafi verið sendur á milli stofnana í ágúst, september og október 2020 og því hafi hann ekki sótt um fyrr. Kærandi hefur lagt fram eitt skjal sem sýnir fram á samskipti hans við stofnanir á umræddu tímabili en það er bréf til kæranda frá Tryggingastofnun ríkisins, dags. 8. september 2020, þar sem kemur fram að móttekin væru gögn vegna umsóknar um örorkulífeyri og tengdar greiðslur. Frekari gögn liggja ekki fyrir um samskipti hans við þær stofnanir sem hann hefur vísað til í kæru. Þá er í gögnum málsins ekki að finna upplýsingar um tekjur, fjárhag og framfærslu kæranda á umræddu tímabili.

Í rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 kemur fram að stjórnvald skuli sjá til þess að mál sé nægjanlega upplýst áður en ákvörðun er tekin í því. Markmið rannsóknarreglunnar er að tryggja að stjórnvaldsákvarðanir verði bæði löglegar og réttar. Með því að synja kæranda um fjárhagsaðstoð aftur í tímann án þess að fyrir lægju fullnægjandi upplýsingar og gögn var þeirri skyldu ekki fullnægt. Hin kærða ákvörðun er því felld úr gildi og lagt fyrir Reykjavíkurborg að taka mál kæranda til nýrrar meðferðar.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Reykjavíkurborgar, dags. 27. janúar 2021, um synjun á umsókn A, um fjárhagsaðstoð fyrir tímabilið 1. ágúst til 31. október 2020, er felld úr gildi og málinu vísað til nýrrar meðferðar Reykjavíkurborgar.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir