Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 500/2021

Miðvikudaginn 10. nóvember 2021

A

gegn

Reykjavíkurborg

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 24. september 2021, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála synjun Reykjavíkurborgar, dags. 22. september 2021, á umsóknum hennar um fjárhagsaðstoð til framfærslu fyrir tímabilið 1. júlí til 31. ágúst 2021.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Með umsóknum, dagsettum 3. ágúst 2021, sótti kærandi um fjárhagsaðstoð til framfærslu fyrir annars vegar tímabilið 1. til 31. júlí 2021 og hins vegar 1. til 31. ágúst 2021. Umsókn kæranda fyrir tímabilið 1. til 31. júlí 2021 var synjað með ákvörðun þjónustumiðstöðvar, dags. 20. ágúst 2021, með vísan til 12. gr. reglna Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð. Umsókn kæranda fyrir tímabilið 1. til 31. ágúst 2021 var synjað með ákvörðun þjónustumiðstöðvar, dags. 13. september 2021, einnig með vísan til 12. gr. reglna Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð. Áfrýjunarnefnd velferðarráðs staðfesti þær synjanir með ákvörðun, dags. 22. september 2021.

Kærandi lagði fram kæru hjá úrskurðarnefnd velferðarmála 24. september 2021. Með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 29. september 2021, var óskað eftir greinargerð Reykjavíkurborgar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Reykjavíkurborgar barst úrskurðarnefndinni 13. október 2021 og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 14. október 2021. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að umsókn hennar um fjárhagsaðstoð hafi verið synjað vegna sparifjár á bankareikningi. Þeir peningar hafi verið ætlaðir til að greiða reikning vegna viðgerðar á fasteign hennar.

III.  Sjónarmið Reykjavíkurborgar

Í greinargerð Reykjavíkurborgar kemur fram að kærandi sé einhleyp og barnlaus kona sem búi í eigin húsnæði sem engar veðskuldir hvíli á samkvæmt skattframtali 2021. Kærandi hafi sótt um fjárhagsaðstoð fyrir tímabilið 1. júlí til 31. ágúst 2021 með tveimur umsóknum, dagsettum 3. ágúst 2021. Umsókn fyrir tímabilið 1. júlí til 31. júlí 2021 hafi verið synjað með bréfi þann 20. ágúst 2021, vegna launagreiðslna og annarrar innborgunar samtals að fjárhæð 262.196 kr. sem samræmdist ekki 12. gr. reglna um fjárhagsaðstoð Reykjavíkurborgar. Umsókn fyrir tímabilið 1. ágúst til 31. ágúst 2021 hafi verið synjað með bréfi þann 13. september 2021, vegna inneigna á tveimur sparireikningum, samtals að fjárhæð 494.577 kr. sem samræmdist ekki 12. gr. reglna um fjárhagsaðstoð Reykjavíkurborgar en inneignin hafi komið í ljós þann 27. ágúst 2021 er kærandi hafi framvísað yfirliti yfir bankareikninga að beiðni þjónustumiðstöðvar.

Tekið er fram að samkvæmt 21. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga skuli sveitarstjórn setja reglur um framkvæmd fjárhagsaðstoðar að fengnum tillögum félagsmálanefndar er meti þörf og ákveði fjárhagsaðstoð til einstaklinga í samræmi við reglur sveitarstjórnar, sbr. 2. mgr. sömu greinar. Lög nr. 40/1991 veiti þannig sveitarfélögum ákveðið svigrúm til að meta sjálf, miðað við aðstæður á hverjum stað, hvers konar þjónustu þau vilji veita. Í samræmi við þetta og ákvæði stjórnarskrárinnar um sjálfstjórn sveitarfélaga sé mat á þeirri nauðsyn að meginstefnu til lagt í hendur þeirrar sveitarstjórnar er þjónustuna veiti. Núgildandi reglur um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg hafi tekið gildi 1. apríl 2021.

Litið sé svo á að fjárhagsaðstoð frá sveitarfélagi sé neyðaraðstoð sem ekki beri að veita nema engar aðrar bjargir séu fyrir hendi. Í 1. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg komi fram að skylt sé að veita fjárhagsaðstoð til framfærslu einstaklinga og fjölskyldna sem ekki geti séð sér og sínum farborða án aðstoðar, sbr. IV. og VI. kafla laga nr. 40/1991. Sú meginregla gildi að umsækjandi fái einungis greidda fjárhagsaðstoð ef hann geti ekki framfleytt sér sjálfur. Umrædd meginregla eigi sér stoð í 2. gr. reglna um fjárhagsaðstoð og 19. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga, með síðari breytingum, sem kveði meðal annars á um skyldu hvers og eins að framfæra sjálfan sig, maka sinn og börn yngri en 18 ára.

Í III. kafla reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavík sé að finna ákvæði sem lúti að rétti til fjárhagsaðstoðar. Við mat á því hvort umsækjandi geti átt rétt til fjárhagsaðstoðar samkvæmt reglunum skuli meðal annars horft til 12. gr. reglnanna sem kveði á um hvernig skuli litið til tekna og eigna umsækjanda. Í 1. mgr. 12. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg segi:

„Með tekjum er átt við allar tekjur einstaklings/maka sem ekki eru sérstaklega til framfærslu barna, þ.e. atvinnutekjur, allar skattskyldar tekjur frá Tryggingastofnun ríkisins, greiðslur úr lífeyrissjóðum, atvinnuleysisbætur, leigutekjur og fl.“

Í 2. mgr. 12. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg segi:

„Allar tekjur einstaklingsins/maka, í þeim mánuði sem sótt er um og mánuðinn á undan, aðrar en greiðslur vegna barna og húsaleigubætur/vaxtabætur, koma til frádráttar við ákvörðun um upphæð fjárhagsaðstoðar. Mæðra- og feðralaun reiknast umsækjanda til tekna. Með tekjum er hér átt við allar tekjur einstaklings/maka sem ekki eru sérstaklega til framfærslu barna, þ.e. atvinnutekjur, allar skattskyldar tekjur TR, greiðslur úr lífeyrissjóðum, atvinnuleysisbætur, leigutekjur o.s.frv. Eigi umsækjandi rétt á atvinnuleysisbótum, skal reikna atvinnuleysisbætur honum til tekna, hvort sem hann hefur skilað minnisblaði atvinnuleitanda eða ekki nema framvísað sé læknisvottorði.“

Í 7. mgr. 12. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg segi:

„Eigi umsækjandi, maki hans eða sambýlingur, eignir umfram íbúðarhúsnæði til eigin nota og eina bifreið, eða hafi hann nýlega selt eignir sínar, skal honum vísað á lánafyrirgreiðslu banka og sparisjóða, þó að tekjur hans séu lægri en grunnfjárhæð. Ef umsækjandi, maki hans eða sambýlisaðili, á eignir sem nýtast geta til framfærslu á hann ekki rétt á fjárhagsaðstoð“

Óumdeilt sé að kærandi hafi fengið greiddar launagreiðslur frá B þann 1. og 2. júlí 2021, samtals 166.716 kr., auk greiðslu frá C að fjárhæð 95.480 kr. þann 15. júlí 2021, eða alls 262.196 kr. Umsókninni hafi verið synjað þar sem kærandi hafi talist vera með tekjur umfram mörk fjárhagsaðstoðar fyrir tímabilið 1. júlí til 31. júlí 2021, sbr. 1. mgr. 10. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg sem kveði á um 212.694 kr. hámarksaðstoð til einstaklinga. Kærandi hafi ekki fært nein rök fyrir þessum greiðslum en um sé að ræða tekjur í skilningi 1. mgr. 12. gr. reglna um fjárhagsaðstoð Reykjavíkurborgar sem tekið sé tillit til við ákvörðun um fjárhagsaðstoð, sbr. 2. mgr. 12. gr. reglnanna.

Einnig séu óumdeildar inneignir á öðrum reikningum kæranda en þann 27. ágúst 2021 hafi komið í ljós að hún ætti inneign á tveimur sparireikningum, samtals að fjárhæð 494.577 kr. í júlí 2021 sem hafi leitt til þess að henni hafi verið synjað um fjárhagsaðstoð fyrir tímabilið 1. ágúst til 31. ágúst 2021. Kærandi búi í eigin húsnæði sem hún eigi skuldlaust samkvæmt skattframtali frá 2021 og segi peningana sem hún hafi haft inni á reikningunum hafa verið frátekna fyrir framkvæmdum í húsinu. Því til sönnunar hafi kærandi framvísað reikningi og staðfestingu á því að hafa greitt 460.000 kr. vegna verksins þann 3. september 2021. Allt að einu sé um að ræða eignir umfram það sem heimilt sé samkvæmt 7. mgr. 12. gr. reglna um fjárhagsaðstoð Reykjavíkurborgar og því hafi kærandi ekki átt rétt á fjárhagsaðstoð.

Ítrekuð sé sú meginregla að umsækjandi fái einungis greidda fjárhagsaðstoð ef hann geti ekki framfleytt sér sjálfur en umrædd meginregla eigi sér stoð í 2. gr. reglna um fjárhagsaðstoð Reykjavíkurborgar og 19. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga.

Með hliðsjón af öllu framansögðu hafi áfrýjunarnefnd velferðarráðs talið ljóst að kærandi hefði undir höndum fjármuni sem henni bæri að nýta sér til framfærslu áður en leitað væri eftir fjárhagsaðstoð frá sveitarfélagi. Áfrýjunarnefnd velferðarráðs hafi því talið að synja bæri um fjárhagsaðstoð á grundvelli 12. gr. reglna um fjárhagsaðstoð og staðfest synjun starfsmanna þjónustumiðstöðvar á fjárhagsaðstoð fyrir tímabilið [1. júlí til 31. ágúst] 2021.

Samkvæmt framansögðu sé ljóst að ákvörðun áfrýjunarnefndar velferðarráðs Reykjavíkurborgar hafi hvorki brotið gegn fyrrgreindum reglum um fjárhagsaðstoð, sbr. 21. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga, með síðari breytingum, né öðrum ákvæðum laga nr. 40/1991.

IV.  Niðurstaða

Kærð er synjun Reykjavíkurborgar á umsóknum kæranda um fjárhagsaðstoð til framfærslu fyrir tímabilið 1. júlí til 31. ágúst 2021.

Markmið félagsþjónustu á vegum sveitarfélaga er að tryggja fjárhagslegt og félagslegt öryggi og stuðla að velferð íbúa á grundvelli samhjálpar, sbr. 1. mgr. 1. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga. Samkvæmt 2. mgr. 1. gr. laganna skal þess gætt við framkvæmd félagsþjónustunnar að hvetja einstaklinginn til ábyrgðar á sjálfum sér og öðrum, virða sjálfsákvörðunarrétt hans og styrkja hann til sjálfshjálpar. Um leið skulu við framkvæmd félagsþjónustunnar sköpuð skilyrði til að einstaklingurinn geti tekið virkan þátt í samfélaginu á eigin forsendum. Félagsleg þjónusta skuli í heild sinni miða að valdeflingu og miðast við einstaklingsbundnar þarfir og aðstæður. Með félagsþjónustu er átt við þjónustu, aðstoð og ráðgjöf, meðal annars í tengslum við fjárhagsaðstoð, sbr. 1. mgr. 2. gr. Í 1. mgr. 12. gr. laganna kemur fram að sveitarfélag skuli sjá um að veita íbúum þjónustu og aðstoð samkvæmt lögunum og jafnframt tryggja að þeir geti séð fyrir sér og sínum. Þá segir í 2. mgr. 12. gr. að aðstoð og þjónusta skuli jöfnum höndum vera til þess fallin að bæta úr vanda og koma í veg fyrir að einstaklingar og fjölskyldur komist í þá aðstöðu að geta ekki ráðið fram úr málum sínum sjálf. Í athugasemdum með ákvæði 12. gr. í frumvarpi til laga nr. 40/1991 kemur fram að skyldur sveitarfélaga miðist annars vegar við að veita þjónustu og aðstoð samkvæmt lögunum og hins vegar að tryggja að íbúar geti séð fyrir sér og fjölskyldum sínum.

Í VI. kafla laga nr. 40/1991 er kveðið á um fjárhagsaðstoð en í 19. gr. laganna kemur fram sú grundvallarregla að hverjum manni sé skylt að framfæra sjálfan sig, maka sinn og börn yngri en 18 ára. Samkvæmt 21. gr. laganna skal sveitarstjórn setja reglur um framkvæmd fjárhagsaðstoðar að fengnum tillögum félagsmálanefndar er metur þörf og ákveður fjárhagsaðstoð til einstaklinga í samræmi við reglur sveitarstjórnar, sbr. 2. mgr. sömu greinar. Lög nr. 40/1991 veita þannig sveitarfélögum ákveðið svigrúm til að meta sjálf, miðað við aðstæður á hverjum stað, hvers konar þjónustu þau vilja veita. Í samræmi við þetta og ákvæði stjórnarskrárinnar um sjálfstjórn sveitarfélaga er mat á þeirri útfærslu að meginstefnu til lagt í hendur þeirrar sveitarstjórnar er þjónustuna veitir. Verður ekki við því mati hróflað af hálfu úrskurðarnefndar velferðarmála, enda byggist það á lögmætum sjónarmiðum og sé í samræmi við lög að öðru leyti.

Í 1. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg er kveðið á um lagagrundvöll fjárhagsaðstoðar. Þar kemur fram í 1. mgr. að skylt sé að veita fjárhagsaðstoð til framfærslu einstaklinga og fjölskyldna sem ekki geta séð sér og sínum farborða án aðstoðar. Samkvæmt 3. gr. reglnanna skal við ákvörðun á fjárhagsaðstoð leggja til grundvallar grunnfjárþörf til framfærslu og frá henni dregnar heildartekjur. Samkvæmt 1. mgr. 10. gr. reglnanna getur grunnfjárhæð fjárhagsaðstoðar til einstaklings 18 ára og eldri sem rekur eigið heimili numið allt að 212.694 kr. á mánuði. Með tekjum er átt við allar tekjur einstaklings/maka sem ekki eru sérstaklega til framfærslu barna, þ.e. atvinnutekjur, allar skattskyldar tekjur frá Tryggingastofnun ríkisins, greiðslur úr lífeyrissjóðum, atvinnuleysisbætur, leigutekjur o.fl., sbr. 1. mgr. 12. gr. reglnanna. Í 2. mgr. 12. gr. reglna segir svo:

„Allar tekjur einstaklingsins/maka, í þeim mánuði sem sótt er um og mánuðinn á undan, aðrar en greiðslur vegna barna og húsaleigubætur/vaxtabætur, koma til frádráttar við ákvörðun um upphæð fjárhagsaðstoðar. Mæðra- og feðralaun reiknast umsækjanda til tekna. Með tekjum er hér átt við allar tekjur einstaklings/maka sem ekki eru sérstaklega til framfærslu barna, þ.e. atvinnutekjur, allar skattskyldar tekjur TR, greiðslur úr lífeyrissjóðum, atvinnuleysisbætur, leigutekjur o.s.frv. Eigi umsækjandi rétt á atvinnuleysisbótum, skal reikna atvinnuleysisbætur honum til tekna, hvort sem hann hefur skilað minnisblaði atvinnuleitanda eða ekki nema framvísað sé læknisvottorði.“

Þá kemur fram í 7. mgr. 12. gr. reglnanna að eigi umsækjandi, maki hans eða sambýlingur, eignir umfram íbúðarhúsnæði til eigin nota og eina bifreið, eða hafi hann nýlega selt eignir sínar, skuli honum vísað á lánafyrirgreiðslu banka og sparisjóða þó að tekjur hans séu lægri en grunnfjárhæð. Ef umsækjandi, maki hans eða sambýlisaðili eigi eignir sem nýst geta til framfærslu eigi hann ekki rétt á fjárhagsaðstoð.

Reglur Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð ganga út frá því að allar tekjur, aðrar en greiðslur vegna barna og húsaleigubætur/vaxtabætur sem og aðrar eignir en íbúðarhúsnæði og bifreið, sé eðlilegt að nota sér til framfærslu áður en fengin er fjárhagsaðstoð frá sveitarfélaginu. Fjárhagsaðstoðin er þannig neyðarúrræði fyrir þá sem hafa ekki aðgang að fjármunum sér til framfærslu.

Samkvæmt gögnum málsins var kærandi með samtals 262.196 kr. í tekjur í júlímánuði sem eru hærri en framangreind grunnfjárhæð fjárhagsaðstoðar, sbr. 1. mgr. 10. gr. reglna Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð. Í ágústmánuði kom í ljós að kærandi átti samtals 494.577 kr. á bankareikningum og átti því eignir umfram íbúðarhúsnæði og eina bifreið, sbr. 12. gr. reglnanna. Með vísan til þess er synjun Reykjavíkurborgar á umsóknum kæranda um fjárhagsaðstoð fyrir tímabilið 1. júlí til 31. ágúst 2021 staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Reykjavíkurborgar, dags. 22. september 2021, um synjun á umsóknum A, um fjárhagsaðstoð fyrir tímabilið 1. júlí til 31. ágúst 2021, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir