Mál nr. 278/2021 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 278/2021

Fimmtudaginn 16. september 2021

A

gegn

Húsnæðis- og mannvirkjastofnun

Ú R S K U R Ð U R 

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 7. júní 2021, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar, dags. 7. júní 2021, um innheimtu ofgreiddra húsnæðisbóta.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi þáði húsnæðisbætur á tímabilinu september 2018 til ágúst 2020. Með bréfi Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar (HMS), dags. 7. júní 2021, var kæranda birt lokauppgjör vegna ársins 2020 þar sem fram kom að hún hefði fengið ofgreiddar húsnæðisbætur að fjárhæð 300.223 kr. 

Kærandi lagði fram kæru hjá úrskurðarnefnd velferðarmála 7. júní 2021. Með bréfi, dags. 9. júní 2021, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð barst með bréfi, dags. 23. júní 2021, og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 29. júní 2021. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Af kæru má ráða að kærandi sé ósátt við ákvörðun HMS um lokauppgjör húsnæðisbóta vegna ársins 2020 og endurkröfu stofnunarinnar um ofgreiddar húsnæðisbætur að fjárhæð 300.223 kr.

III.  Sjónarmið Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar

Í greinargerð Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar (HMS) kemur fram að kærandi hafi lagt inn umsókn um húsnæðisbætur, dags. 30. ágúst 2018, og að hún hafi fengið greiddar húsnæðisbætur frá september 2018. Eftir að umsókn kæranda hafi verið samþykkt hafi henni fyrst verið send tekju- og eignaáætlun samhliða samþykktarbréfi, dags. 26. september 2018, og svo endurreikningsbréf á ársfjórðungsfresti þar sem fram hafi komið á hvaða tekjum HMS hafi byggt við útreikning á húsnæðisbótunum hennar, en síðasta endurreikningsbréfið sé dagsett 25. júlí 2020. Þá hafi kæranda jafnframt verið leiðbeint um rétt hennar til að andmæla samkvæmt 13. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, en þar sem engar athugasemdir hafi borist frá kæranda hafi HMS lagt fyrrnefndar áætlanir til grundvallar við útreikning á húsnæðisbótunum kæranda.

Þann 7. júní 2021 hafi kæranda verið birt lokauppgjör húsnæðisbóta vegna ársins 2020. Í bréfinu hafi komið fram að eftir endurreikning á húsnæðisbótum hafi komið í ljós að kærandi hefði fengið ofgreiddar húsnæðisbætur sem næmi 300.223 kr. Þá hafi kæranda jafnframt verið leiðbeint um andmælarétt sinn og kæruheimild, sbr. 13. og 26. gr. stjórnsýslulaga, auk þess um heimild til að sækja um niðurfellingu á endurgreiðslukröfu ofgreiddra húsnæðisbóta samkvæmt 22. gr. reglugerðar nr. 1200/2016 um húsnæðisbætur.

Þann 7. júní 2021 hafi ákvörðun HMS um endurreikning húsnæðisbóta vegna lokauppgjörs ársins 2020 verið kærð til úrskurðarnefndar velferðarmála. Þann 14. júní 2021 hafi verið gert nýtt lokauppgjör vegna ársins 2020 þar sem grunur hafi leikið á að kæran hafi snúist um tæknilegt vandamál, en svo hafi ekki reynst vera og niðurstaðan hafi orðið sú sama.

Þann 21. júní hafi verið sendur tölvupóstur til kæranda þar sem hún hafi verið beðin um að tilgreina nánar á hvaða forsendum hún teldi niðurstöðu lokauppgjörs ranga, enda örðugt að lesa slíkt úr sjálfri kærunni. Í sama bréfi sé kæranda lauslega gerð grein fyrir því á hvaða forsendum lokauppgjörið byggi, að hægt væri að endurreikna á grundvelli nýrra gagna og jafnframt hvaða gögn gætu þá verið gagnleg í því sambandi. Svar hafi borist stofnuninni þann 22. júní 2021, en samkvæmt því séu athugasemdir gerðar við endurgreiðslukröfu á þeim forsendum að ekki sé um lán að ræða og að eignir sem komi til skerðingar hafi orðið til eftir síðustu greiðslu húsnæðisbóta til kæranda.

Af kærunni megi ráða að kærandi haldi því fram að endurreikningur vegna lokauppgjörs húsnæðisbóta ársins 2020 hafi ekki verið réttur miðað við fyrirliggjandi upplýsingar um tekjur og eignir kæranda. Samkvæmt niðurstöðu lokauppgjörsins hafi kærandi fengið ofgreiddar húsnæðisbætur á fyrrnefndu ári þar sem tekjur og eignir hafi verið vanáætlaðar við útreikning húsnæðisbótanna.

Í 8. gr. laga nr. 75/2016 um húsnæðisbætur komi fram að húsnæðisbætur séu mánaðarlegar greiðslur sem greiðist til umsækjanda og skuli ákvarðaðar og reiknaðar út miðað við grunnfjárhæðir sem miðist við fjölda heimilismanna, sbr. 3. tölul. 3. gr., að teknu tilliti til tekna, sbr. 17. gr., eigna, sbr. 18. gr., og greiðsluþátttöku í húsnæðiskostnaði, sbr. 19. gr.

Í 1. mgr. 17. gr. reglugerðar nr. 1200/2016 um húsnæðisbætur segi að við móttöku umsóknar skuli HMS áætla tekjur og eignir heimilismanna, 18 ára og eldri, svo lengi sem umsókn haldi gildi sínu. Þá skuli HMS veita umsækjanda kost á að koma að athugasemdum um áætlunina samkvæmt 1. mgr. en geri umsækjandi ekki athugasemdir skuli stofnunin leggja áætlunina til grundvallar útreikningi húsnæðisbóta og greiðsluáætlun samkvæmt 18. gr., sbr. 2. og 3. mgr. 17. gr. reglugerðarinnar. Telji umsækjandi áætlunina gefa ranga mynd af áætluðum tekjum og eignum heimilismanna á viðkomandi tímabili skuli hann tilkynna stofnuninni um það innan veitts frests og leggja fram gögn því til staðfestingar eftir því sem þörf sé á að mati HMS, sbr. 4. mgr. 17. gr. reglugerðarinnar.

Í 1. mgr. 18. gr. reglugerðarinnar komi fram að HMS skuli gera greiðsluáætlun er byggist á útreikningi húsnæðisbóta samkvæmt 20. gr. laga um húsnæðisbætur. Í greiðsluáætlun skuli koma fram áætlaðar mánaðarlegar greiðslur húsnæðisbóta á því tímabili sem áætlun samkvæmt 17. gr. taki til ásamt öðrum þeim forsendum er útreikningur húsnæðisbóta byggist á. Í 1. mgr. 20. gr. laga um húsnæðisbætur sé kveðið á um útreikning húsnæðisbóta, en þar segi í fyrri málsgrein ákvæðisins að til grundvallar útreikningi húsnæðisbóta hvers mánaðar skuli framkvæmdaraðili leggja 1/12 af áætluðum tekjum og eignum heimilismanna, 18 ára og eldri, á því almanaksári þegar húsnæðisbætur séu greiddar ásamt fjölda heimilismanna og húsnæðiskostnaði, sbr. einnig 16. til 19. gr.

Í 2. mgr. sömu greinar komi fram að HMS skuli byggja áætlanir sínar á nýjustu upplýsingum á hverjum tíma, sbr. 1. mgr. 17. gr. reglugerðarinnar. Hér sé átt við nýjustu upplýsingar sem HMS afli um tekjur og eignir heimilismanna úr skattframtölum og staðgreiðsluskrá skattyfirvalda á grundvelli 15. gr. laga um húsnæðisbætur, auk upplýsinga sem umsækjandi hafi látið stofnuninni í té, sbr. 14. gr. laganna.

Með vísan til framangreinds bendi HMS á að útreikningur húsnæðisbóta byggi meðal annars á fyrirliggjandi upplýsingum um tekjur kæranda sem stofnunin afli frá skattyfirvöldum að undangengnu umboði hennar. Samkvæmt endurreikningsbréfum, dagsettum 28. janúar, 24. apríl, 28. apríl 2020, hafi kærandi fengið senda tekju- og eignaáætlun sem hafi byggt á fyrirliggjandi upplýsingum á þeim tíma og tekið mið af heildartekjum, þar með töldum fjármagnstekjum, heildareignum, ásamt orlofs- og desemberuppbótum. Í framangreindum bréfum komi fram að umsækjanda hafi verið áætlaðar fullar bætur miðað við fjóra eða fleiri í heimili, eða 54.449. kr. Í samskonar bréfi, dags. 25. júlí 2020, komi fram að kæranda hafi verið áætlaðar kr. 12.582 kr. í húsnæðisbætur frá þeirri dagsetningu.

Þegar staðgreiðsluskrá kæranda og heimilismanna sé skoðuð megi sjá af færsludagsetningum á tekjum kæranda að upplýsingarnar frá launagreiðanda séu ekki í öllum tilfellum að berast til Skattsins fyrir tilsettan tíma, það er fyrir lok dags 15. hvers mánaðar, sbr. lög nr. 45/1987 um staðgreiðslu opinberra gjalda. Í staðgreiðsluskrá kæranda og heimilismanna, 18 ára og eldri, komi til að mynda fram að tekjuupplýsingar vegna maí, júní og júlí 2020 hafi ekki verið að færast inn í staðgreiðsluskránna fyrr en 20. ágúst 2020. Samkvæmt framansögðu megi sjá að þar sem skilagreinar frá launagreiðanda heimilismanns kæranda vegna staðgreiðslunnar hafi ekki í öllum tilfellum verið að berast á réttum tíma til Skattsins hafi HMS, við gerð tekjuáætlunar, ekki haft upplýsingar um hverjar rauntekjur kæranda hafi verið á umræddu tímabili. Þá sé rétt að benda á að kærandi sé sjálf stjórnarmaður og aðaleigandi launagreiðanda og sé því ljóst að þarna hafi verið um að ræða upplýsingar sem kærandi hafi verið grandvís um en stofnunin hafi ekki með góðu móti vitað um nema fyrir tilstuðlan kæranda.

Eins og áður hafi komið fram hafi HMS ítrekað sent kæranda bréf þar sem fram hafi komið hvaða tekjuupplýsingar stofnunin hafi byggt á við útreikning húsnæðisbóta og hafi kæranda verið gefinn kostur á að koma að athugasemdum við áætlunin, sbr. 13. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Þrátt fyrir það hafi kærandi í engum tilvikum haft samband við HMS til að andmæla tekjuáætluninni. Þá geti kærandi ekki borið því við að hún hafi verið grandlaus um þær tekjuáætlanirnar sem stofnunin hafi byggt á, enda komi það fram í tölvukerfi húsnæðisbóta að kærandi hafi í öllum tilvikum opnað framangreind bréf, að einu frátöldu, innan þriggja daga frá dagsetningu þeirra.

Að framangreindu virtu liggi ljóst fyrir að HMS hafi við gerð tekjuáætlana ekki haft upplýsingar um hverjar rauntekjur kæranda og heimilismanna hafi verið á þeim tíma. Auk þess sem kærandi hafi hvorki upplýst stofnunina um hverjar raunverulegar tekjur hennar og heimilismanna hafi verið né hafi [hún] gert athugasemdir við umræddar áætlanir. Af þeim sökum hafi stofnuninni ekki gefist færi á að uppfæra tekjurnar miðað við nýjustu upplýsingar sem ef til vill hafi legið fyrir á þeim tíma hjá kæranda. HMS bendi á að á kæranda hvíli upplýsingaskylda gagnvart stofnuninni um þau atriði sem kunni að hafa áhrif á rétt hennar til húsnæðisbóta, samkvæmt 3. mgr. 14. gr. laga um húsnæðisbætur, og því hafi kærandi átt að upplýsa HMS um að tekjurnar [hennar] hafi verið vanáætlaðar þegar stofnunin hafi sent henni bréf, dags. 28. apríl og 25. júlí 2020. Þar sem kærandi hafi ekki brugðist við þessum bréfum, svo sem með því að framvísa nýjustu launaseðlum til að unnt væri að leiðrétta tekjurnar hennar, sé það afstaða HMS að kærandi verði að bera hallann af því að hún hafi ekki sinnt upplýsingaskyldu sinni samkvæmt 3. mgr. 14. gr. laga um húsnæðisbætur.

Samkvæmt 1. mgr. 25. gr. laga um húsnæðisbætur skuli HMS framkvæma lokauppgjör húsnæðisbóta þegar endanlegar upplýsingar um tekjur og eignir næstliðins almanaksárs liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. HMS hafi sent kæranda bréf, dags. 7. júní 2021, um niðurstöðu lokauppgjörs húsnæðisbóta vegna ársins 2020. Í bréfinu komi fram að kærandi hafi fengið ofgreiddar húsnæðisbætur sem nemi 300.223 kr. Þegar lokauppgjörið sé skoðað í samanburði við skattframtal kæranda megi sjá að tekjuupplýsingarnar sem notaðar séu við endurreikninginn vegna uppgjörsins séu réttar, sem og eignaútreikningur, en þar sé húsnæði sem kærandi hafi keypt á árinu ekki tekið með í útreikninginn.

Eins og áður hafi komið fram liggi fyrir að tekjur kæranda hafi verið vanáætlaðar við gerð tekjuáætlunar fyrir bótatímabilið 2020 sem rekja megi til þess að HMS hafi ekki haft upplýsingar um hverjar raunverulegar tekjur kæranda hafi verið á þeim tíma. Hið sama eigi við um eignir kæranda, en miðað við 2. mgr. 18. gr. laga um húsnæðisbætur, með tilliti til fasteignarinnar sem keypt hafi verið eftir að umsókn hafi verið synjað, leiði eignir umsækjanda og heimilismanna til fullrar skerðingar á húsnæðisbótum.

Samkvæmt 26. gr. laga um húsnæðisbætur beri umsækjanda að endurgreiða ofgreiddar húsnæðisbætur. Ljóst sé af skattframtali kæranda og niðurstöðu lokauppgjörsins að kærandi hafi fengið hærri húsnæðisbætur greiddar en hún hafi átt rétt á og því beri henni samkvæmt framangreindu ákvæði að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið. HMS bendi á að kærandi geti óskað eftir því við stofnunina að semja um fyrirkomulag endurgreiðslunnar, svo sem með greiðsludreifingu. Þá geti kærandi einnig vegna sérstakra aðstæðna, eins og fram hafi komið í lokauppgjörsbréfi kæranda, sótt um niðurfellingu á endurgreiðslukröfunni, sbr. 3. mgr. 22. gr. reglugerðar nr. 1200/2016.

HMS geri kröfu um að hin kærða ákvörðun stofnunarinnar í málinu verði staðfest.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar, dags. 7. júní 2021, um innheimtu ofgreiddra húsnæðisbóta vegna ársins 2020, að fjárhæð 300.223 kr.

Í 8. gr. laga nr. 75/2016 um húsnæðisbætur kemur fram að húsnæðisbætur séu mánaðarlegar greiðslur sem greiðast til umsækjanda, sbr. þó 4. mgr. 21. gr., og skuli ákvarðaðar og reiknaðar út miðað við grunnfjárhæðir sem miðast við fjölda heimilismanna, sbr. 3. tölul. 3. gr., að teknu tilliti til tekna, sbr. 17. gr., eigna, sbr. 18. gr., og greiðsluþátttöku í húsnæðiskostnaði, sbr. 19. gr. Samkvæmt 14. gr. laga nr. 75/2016 er umsækjanda skylt að veita framkvæmdaraðila allar þær upplýsingar og gögn þeim til staðfestingar sem óskað er eftir og nauðsynlegar eru til að staðreyna rétt hans til húsnæðisbóta. Enn fremur er skylt að upplýsa um allar breytingar sem kunna að verða á högum hans eða heimilismanna eða öðrum þeim atriðum sem kunna að hafa áhrif á rétt viðkomandi til húsnæðisbóta samkvæmt lögunum á þeim tíma sem hann fær greiddar húsnæðisbætur. Af framangreindu verður ráðið að sú skylda hvíli á greiðsluþegum að upplýsa Húsnæðis- og mannvirkjastofnun um meðal annars tekjubreytingar á bótagreiðsluári sem kunna að hafa áhrif á bótarétt.

Í 25. gr. laganna er kveðið á um endurreikning á húsnæðisbótum. Þar segir í 1. mgr. að rétt til húsnæðisbóta megi endurskoða hvenær sem er og endurreikna fjárhæð húsnæðisbóta þannig að húsnæðisbætur verði í samræmi við þær breytingar sem orðið hafa á aðstæðum umsækjanda eða annarra heimilismanna. Í 2. mgr. kemur fram að þegar endanlegar upplýsingar um tekjur og eignir næstliðins almanaksárs samkvæmt 17. og 18. gr. liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum skuli framkvæmdaraðili endurreikna fjárhæðir húsnæðisbóta vegna þess almanaksárs á grundvelli þeirra upplýsinga. Í 3. mgr. kemur fram að leiði endurreikningur samkvæmt 1. og 2. mgr. til breytinga á fjárhæð húsnæðisbóta skuli leiðrétta húsnæðisbæturnar samkvæmt 26. gr. laganna. Þar segir í 1. mgr. að hafi umsækjandi fengið hærri húsnæðisbætur en honum bar á umræddu tímabili beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd var.

Kærandi þáði húsnæðisbætur á árinu 2020, eða til ágúst 2020. Samkvæmt tekjuáætlunum, sem lagðar voru til grundvallar við útreikning húsnæðisbóta á því tímabili, voru heildartekjur heimilismanna áætlaðar ýmist 378.870 kr., 399.757 kr. eða 942.678 kr. á mánuði. Við lokauppgjör ársins 2020 reyndust tekjur heimilismanna vera hærri en tekjuáætlun gerði ráð fyrir sem leiddi til ofgreiðslu að fjárhæð 300.223 kr. Kæranda ber í samræmi við ákvæði 26. gr. laga nr. 75/2016 að endurgreiða þá fjárhæð. Með vísan til framangreinds er ákvörðun Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar um innheimtu ofgreiddra húsnæðisbóta til handa kæranda staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar, dags. 7. júní 2021, um innheimtu ofgreiddra húsnæðisbóta til handa A, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

   Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir