Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 279/2020

Fimmtudaginn 26. nóvember 2020

A

gegn

Reykjavíkurborg

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 8. júní 2020, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála synjun Reykjavíkurborgar, dags. 13. maí 2020, á umsókn hans um fjárhagsaðstoð til framfærslu fyrir tímabilið 1. til 30. apríl 2020.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Með umsókn, dags. 4. maí 2020, sótti kærandi um fjárhagsaðstoð til framfærslu fyrir tímabilið 1. til 30. apríl 2020. Umsókn kæranda var synjað með ákvörðun þjónustuteymis 4. maí 2020 með vísan til 12. gr. reglna Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð. Kærandi áfrýjaði niðurstöðunni til velferðarráðs sem tók málið fyrir á fundi 13. maí 2020 og staðfesti synjunina.

Kærandi lagði fram kæru hjá úrskurðarnefnd velferðarmála 8. júní 2020. Með bréfi, dags. 9. júní 2020, óskaði úrskurðarnefndin eftir því að kærandi legði fram afrit af hinni kærðu ákvörðun. Sú beiðni var ítrekuð með erindi úrskurðarnefndar 8. júlí 2020 og símtali 12. ágúst 2020. Með bréfi til Reykjavíkurborgar, dags. 24. ágúst 2020, var óskað eftir afriti af hinni kærðu ákvörðun. Gögn bárust frá Reykjavíkurborg 7. september 2020 og með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 9. september 2020, var óskað eftir greinargerð sveitarfélagsins ásamt gögnum málsins. Greinargerð Reykjavíkurborgar barst úrskurðarnefndinni 8. október 2020 og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 16. október 2020. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að honum hafi verið neitað um fjárhagsaðstoð vegna peninga sem hann ætti á bankareikningi. Sá reikningur hafi verið læstur en um sé að ræða pening sem hann hafi safnað vegna aðgerðar sem hann ætli í. Vegna þessa hafi kærandi ekki fengið neitt greitt og því sé hann í vandræðum með að standa í skilum, til dæmis á leigugreiðslum.

III.  Sjónarmið Reykjavíkurborgar

Í greinargerð Reykjavíkurborgar er greint frá aðstæðum kæranda. Tekið er fram að kærandi leigi húsnæði með öðrum einstaklingi á almennum markaði og sé á biðlista eftir félagslegu leiguhúsnæði. Kærandi hafi verið á fjárhagsaðstoð frá árinu 2019. Á umsóknartíma hafi kærandi átt 512.271 kr. á bankabók, pening sem hann hafi lagt fyrir ásamt systur sinni og hann hafi ætlað að nota til að greiða fyrir tannviðgerðir.

Í 21. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga sé kveðið á um að sveitarstjórn skuli setja reglur um framkvæmd fjárhagsaðstoðar að fengnum tillögum félagsmálanefndar er meti þörf og ákveði fjárhagsaðstoð til einstaklinga í samræmi við reglur sveitarstjórnar, sbr. 2. mgr. sömu greinar. Lög nr. 40/1991 veiti þannig sveitarfélögum ákveðið svigrúm til að meta sjálf, miðað við aðstæður á hverjum stað, hvers konar þjónustu þau vilji veita. Í samræmi við þetta og ákvæði stjórnarskrárinnar um sjálfstjórn sveitarfélaga sé mat á þeirri nauðsyn að meginstefnu til lagt í hendur þeirrar sveitarstjórnar er þjónustuna veiti. Núgildandi reglur um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg með áorðnum breytingum hafi tekið gildi þann 1. janúar 2011.

Í 1. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg komi fram að skylt sé að veita fjárhagsaðstoð til framfærslu einstaklinga og fjölskyldna sem ekki geti séð sér og sínum farborða án aðstoðar, sbr. IV. og VI. kafla laga nr. 40/1991. Sú meginreglna gildi að umsækjandi fái einungis greidda fjárhagsaðstoð ef hann geti ekki framfleytt sér sjálfur. Umrædd meginregla eigi sér stoð í 2. gr. reglna um fjárhagsaðstoð og 19. gr. laga um félagsþjónustu sveitarfélaga nr. 40/1991, með síðari breytingum, sem kveði meðal annars á um skyldu hvers og eins að framfæra sjálfan sig, maka sinn og börn yngri en 18 ára. Litið sé svo á að fjárhagsaðstoð frá sveitarfélagi sé neyðaraðstoð sem ekki beri að veita nema engar aðrar bjargir séu fyrir hendi.

Í III. kafla reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavík sé að finna ákvæði sem lúti að rétti til fjárhagsaðstoðar. Við mat á því hvort umsækjandi geti átt rétt til fjárhagsaðstoðar samkvæmt reglunum skuli meðal annars horft til 12. gr. reglnanna sem kveði á um hvernig skuli litið til tekna og eigna umsækjanda. Í 4. mgr. 12. gr. reglnanna segi:

„Eigi umsækjandi, maki hans eða sambýlingur, eignir umfram íbúðarhúsnæði og eina fjölskyldubifreið, eða hafi hann nýlega selt eignir sínar, skal honum vísað á lánafyrirgreiðslu banka og sparisjóða, þó að tekjur hans séu lægri en grunnfjárhæð.“

Samkvæmt upplýsingum sem hafi legið fyrir við meðferð máls kæranda eigi hann inneign á bankabók að fjárhæð 512.271 kr. og beri kæranda að nýta sér hana áður en til fjárhagsaðstoðar komi.

Með hliðsjón af öllu framansögðu hafi áfrýjunarnefnd velferðarráðs talið ljóst að kærandi ætti eignir umfram það sem kveðið sé á um í áðurnefndri 12. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg. Fjárhagsaðstoð sé neyðaraðstoð. Kæranda beri því að nýta umræddar eignir áður en leitað sé eftir fjárhagsaðstoð frá sveitarfélagi. Áfrýjunarnefnd velferðarráðs Reykjavíkurborgar hafi því talið að synja bæri um fjárhagsaðstoð á grundvelli 12. gr. reglna um fjárhagsaðstoð og staðfest synjun starfsmanna á fjárhagsaðstoð fyrir tímabilið 1. apríl 2020 til 30. apríl 2020.

Samkvæmt framansögðu megi telja það ljóst að ákvörðun áfrýjunarnefndar velferðarráðs Reykjavíkurborgar hafi hvorki brotið gegn fyrrgreindum reglum um fjárhagsaðstoð, sbr. 21. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga, né öðrum ákvæðum laga nr. 40/1991, með síðari breytingum.

IV.  Niðurstaða

Kærð er synjun Reykjavíkurborgar á umsókn kæranda um fjárhagsaðstoð til framfærslu fyrir tímabilið 1. til 30. apríl 2020.

Markmið félagsþjónustu á vegum sveitarfélaga er að tryggja fjárhagslegt og félagslegt öryggi og stuðla að velferð íbúa á grundvelli samhjálpar, sbr. 1. mgr. 1. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga. Samkvæmt 2. mgr. 1. gr. laganna skal þess gætt við framkvæmd félagsþjónustunnar að hvetja einstaklinginn til ábyrgðar á sjálfum sér og öðrum, virða sjálfsákvörðunarrétt hans og styrkja hann til sjálfshjálpar. Með félagsþjónustu er átt við þjónustu, aðstoð og ráðgjöf, meðal annars í tengslum við fjárhagsaðstoð, sbr. 1. mgr. 2. gr. Í 1. mgr. 12. gr. laganna kemur fram að sveitarfélag skuli sjá um að veita íbúum þjónustu og aðstoð samkvæmt lögunum og jafnframt tryggja að þeir geti séð fyrir sér og sínum. Þá segir í 2. mgr. 12. gr. að aðstoð og þjónusta skuli jöfnum höndum vera til þess fallin að bæta úr vanda og koma í veg fyrir að einstaklingar og fjölskyldur komist í þá aðstöðu að geta ekki ráðið fram úr málum sínum sjálf. Í athugasemdum með ákvæði 12. gr. í frumvarpi til laga nr. 40/1991 kemur fram að skyldur sveitarfélaga miðist annars vegar við að veita þjónustu og aðstoð samkvæmt lögunum og hins vegar að tryggja að íbúar geti séð fyrir sér og fjölskyldum sínum.

Í VI. kafla laga nr. 40/1991 er kveðið á um fjárhagsaðstoð en í 19. gr. laganna kemur fram sú grundvallarregla að hverjum manni sé skylt að framfæra sjálfan sig, maka sinn og börn yngri en 18 ára. Samkvæmt 21. gr. laganna skal sveitarstjórn setja reglur um framkvæmd fjárhagsaðstoðar að fengnum tillögum félagsmálanefndar er metur þörf og ákveður fjárhagsaðstoð til einstaklinga í samræmi við reglur sveitarstjórnar, sbr. 2. mgr. sömu greinar. Lög nr. 40/1991 veita þannig sveitarfélögum ákveðið svigrúm til að meta sjálf, miðað við aðstæður á hverjum stað, hvers konar þjónustu þau vilja veita. Í samræmi við þetta og ákvæði stjórnarskrárinnar um sjálfstjórn sveitarfélaga er mat á þeirri nauðsyn að meginstefnu til lagt í hendur þeirrar sveitarstjórnar er þjónustuna veitir. Verður ekki við því mati hróflað af hálfu úrskurðarnefndar velferðarmála, enda byggist það á lögmætum sjónarmiðum og sé í samræmi við lög að öðru leyti.

Í 1. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg er kveðið á um inntak fjárhagsaðstoðar. Þar kemur fram í 1. mgr. að skylt sé að veita fjárhagsaðstoð til framfærslu einstaklinga og fjölskyldna sem ekki geta séð sér og sínum farborða án aðstoðar. Í 4. mgr. 12. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg kemur fram að eigi umsækjandi, maki hans eða sambýlingur, eignir umfram íbúðarhúsnæði og eina fjölskyldubifreið eða hafi hann nýlega selt eignir sínar, skuli honum vísað á lánafyrirgreiðslu banka og sparisjóða þó að tekjur hans séu lægri en grunnfjárhæð. Ekki liggur fyrir í gögnum málsins að kæranda hafi verið leiðbeint skriflega um að leita sér lánafyrirgreiðslu, sbr. framangreint, umfram vísun til 12. gr. reglnanna í tölvupósti sem barst kæranda 4. maí 2020 þar sem honum var tilkynnt að umsókn hans hefði verið synjað með vísan til þeirrar greinar og honum bent á að vera í sambandi eða senda gögn ef hann teldi niðurstöðuna ranga. Að mati úrskurðarnefndarinnar er þó ekki um slíkan annmarka á málsmeðferð að ræða að ógilda beri hina kærðu ákvörðun.

Reglur Reykjavíkurborgar um fjárhagsaðstoð ganga út frá því að aðrar eignir en íbúðarhúsnæði og fjölskyldubifreið sé eðlilegt að nota sér til framfærslu áður en fengin er fjárhagsaðstoð frá sveitarfélaginu. Fjárhagsaðstoðin er þannig neyðarúrræði fyrir þá sem hafa ekki aðgang að fjármunum sér til framfærslu.

Umsókn kæranda var synjað á þeirri forsendu að hann ætti fjármuni inn á bankabók sem honum bæri að nýta sér til framfærslu áður en til fjárhagsaðstoðar kæmi frá sveitarfélaginu. Kærandi hefur vísað til þess að þeir fjármunir sem um ræðir hafi verið á læstum bankareikningi.

Að mati úrskurðarnefndarinnar verður ekki hjá því litið að kærandi átti eignir umfram íbúðarhúsnæði og eina fjölskyldubifreið, sbr. 12. gr. reglna um fjárhagsaðstoð frá Reykjavíkurborg. Honum bar því að nýta þær sér til framfærslu ellegar til tryggingar fyrirgreiðslu. Umræddir fjármunir gátu verið til reiðu fyrir kæranda með tiltölulega skömmum fyrirvara (30 daga) ef hann kaus það og bar kæranda því að gera ráð fyrir því hann gæti þurft á þeim að halda sér til framfærslu. Með vísan til þess er synjun Reykjavíkurborgar á umsókn kæranda um fjárhagsaðstoð fyrir tímabilið 1. til 30. apríl 2020 staðfest.

                                                                                                                                                                                     Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Reykjavíkurborgar, dags. 13. maí 2020, um synjun á umsókn A, um fjárhagsaðstoð fyrir tímabilið 1. til 30. apríl 2020, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála_

Kári Gunndórsson