Mál nr. 60/2013
Úrskurðarnefnd félagsþjónustu og húsnæðismála
Hafnarhúsinu v/Tryggvagötu, 150 Reykjavík
Fimmtudaginn 27. mars 2014 var á fundi úrskurðarnefndar félagsþjónustu og húsnæðismála tekið fyrir mál nr. 60/2013:
Kæra A
á ákvörðun
Reykjavíkurborgar
og kveðinn upp svohljóðandi
Ú R S K U R Ð U R:
A, hér eftir nefnd kærandi, hefur með kæru, dags. 12. nóvember 2013, skotið til úrskurðarnefndar félagsþjónustu og húsnæðismála synjun Reykjavíkurborgar, dags. 4. september 2013, á umsókn hennar um félagslega leiguíbúð og sérstakar húsaleigubætur.
I. Málavextir og málsmeðferð
Kærandi sótti um félagslega leiguíbúð og sérstakar húsaleigubætur hjá Reykjavíkurborg með umsókn, dags. 18. mars 2013. Umsókn kæranda var synjað með bréfi þjónustumiðstöðvar, dags. 8. júlí 2013, með þeim rökum að kærandi hafi ekki uppfyllt skilyrði c-liðar 4. gr. reglna um félagslegar leiguíbúðir og sérstakar húsaleigubætur í Reykjavík um tekjumörk. Kærandi áfrýjaði synjuninni til velferðarráðs með bréfi, dags. 19. júlí 2013. Velferðarráð tók málið fyrir á fundi sínum þann 4. september 2013 og samþykkti svohljóðandi bókun:
„Velferðarráð staðfesti synjun starfsmanna þjónustumiðstöðvar um undanþágu frá skilyrði c. liðar 4. gr. reglna um félagslegar leiguíbúðir og sérstakar húsaleigubætur.“
Niðurstaða velferðarráðs var tilkynnt kæranda með bréfi, dags. 4. september 2013. Kærandi lagði fram kæru hjá úrskurðarnefnd félagsþjónustu og húsnæðismála með bréfi, dags. 12. nóvember 2013. Með bréfi, dags. 13. nóvember 2013, óskaði úrskurðarnefnd félagsþjónustu og húsnæðismála eftir greinargerð Reykjavíkurborgar vegna kærunnar þar sem meðal annars kæmi fram rökstuðningur fyrir synjun á umsókn kæranda. Enn fremur var óskað eftir gögnum sem lágu fyrir og gæfu upplýsingar um fjárhag kæranda. Greinargerð Reykjavíkurborgar barst með bréfi, dags. 3. desember 2013. Með bréfi úrskurðarnefndar félagsþjónustu og húsnæðismála, dags. 6. desember 2013, var bréf Reykjavíkurborgar sent kæranda til kynningar. Með bréfi úrskurðarnefndar félagsþjónustu og húsnæðismála, dags. 28. janúar 2014, var kæranda tilkynnt um tafir á afgreiðslu málsins sem orsökuðust af miklum málafjölda hjá úrskurðarnefndinni en að vonir stæðu til þess að ljúka málinu sem fyrst.
II. Málsástæður kæranda
Kærandi kveðst hafa misst íbúð sína vegna efnahagserfiðleika árið 2008. Hún hafi flutt einu sinni á ári og dóttir hennar þurft að skipta fimm sinnum um skóla síðan árið 2008. Það skapi mikið rót og álag á fjölskylduna að eiga ekki öruggt heimili og fastan stað til búsetu. Í kjölfar nauðasamninga hjá umboðsmanni skuldara sé kærandi á svörtum lista og sé ekki í þjónustu hjá neinum banka. Tekjur kæranda séu rétt yfir viðmiðunarmörkum sveitarfélagsins en hún sé undir viðmiðunarmörkum velferðarráðuneytisins um tekjur til að mæta grunnþörfum fyrir fjölskyldustærð kæranda. Undanfarið hafi meirihluti tekna hennar farið í leigu á húsnæði en það sé andstætt útreikningum umboðsmanns skuldara. Kærandi telur að kerfið meti umhverfi fjölskyldna á rangan hátt. Þar sem hún njóti engrar þjónustu í íslensku fjármálakerfi hafi hún ekki hundruð þúsunda til reiðu til að greiða tryggingargjöld sem greiða þurfi í upphafi leigusamnings.
III. Sjónarmið Reykjavíkurborgar
Í greinargerð Reykjavíkurborgar vegna kærumálsins kemur fram að í 4. gr. reglna um félagslegar leiguíbúðir og sérstakar húsaleigubætur í Reykjavík séu sett fram tiltekin skilyrði í a-e-liðum sem umsækjandi þurfi að uppfylla til að umsóknin taki gildi. Í c-lið sé kveðið á um tekju- og eignamörk og séu eignamörkin 4.381.223 krónur og tekjumörk 3.142.000 krónur miðað við einstakling, auk þess 525.986 krónur fyrir hvert barn á framfæri innan 20 ára. Tekjumörk séu miðuð við meðaltal tekna síðastliðin þrjú ár. Í 5. gr. reglnanna séu undanþáguákvæði frá settum skilyrðum í 4. gr. en heimilt sé samkvæmt b-lið að veita undanþágu frá lögheimili og tekjumörkum, byggða á faglegu mati, sé um mikla félagslega erfiðleika að ræða, sbr. lið 5c í matsviðmiði, sbr. fylgiskjal 1 með reglum um félagslegar leiguíbúðir og sérstakar húsaleigubætur í Reykjavík. Samkvæmt þeim gögnum er legið hafi fyrir velferðarráði hafi meðaltekjur kæranda síðastliðin þrjú ár verið 4.826.715 krónur en tekjumörk miðað við einstakling séu samkvæmt c-lið 4. gr. 3.142.000 krónur auk þess 525.986 krónur fyrir hvert barn á framfæri innan 20 ára. Kærandi hafi verið með eitt barn á framfæri undir 20 ára og tekjur kæranda því 1.158.729 krónum hærri en tekjumörkin kveði á um. Þá hafi einnig verið litið til þess að tekjur kæranda síðastliðið ár hafi verið 5.070.189 krónur samkvæmt álagningarskrá fyrir árið 2012 eða 1.402.203 krónum hærri en tekjumörkin kveði á um. Skilyrði c-liðar 4. gr. reglnanna varðandi tekju- og eignamörk hafi því ekki verið uppfyllt.
Eins og rakið sé að framan sé í 5. gr. reglna um félagslegar leiguíbúðir og sérstakar húsaleigubætur í Reykjavík að finna heimildarákvæði er varði undanþágur frá skilyrðum 4. gr. reglnanna. Rétt sé að ítreka að umrætt ákvæði 5. gr. reglnanna sé heimildarákvæði og því ekki skylt að veita umræddar undanþágur. Þau viðmið hafi mótast í framkvæmd að til langvarandi og mikils félagslegs vanda samkvæmt lið 5c í matsviðmiði, sbr. fylgiskjal 1 með reglunum, teljist meðal annars félagsleg einangrun, takmörkuð félagsleg færni, framtaksleysi, ekkert stuðningsnet og sértækir erfiðleikar, svo sem háalvarleg veikindi sem hafi afgerandi áhrif á aðstæður viðkomandi eða meðferðarmál/barnaverndarmál. Ljóst sé að kærandi hafi átt við ýmis veikindi og erfiðleika að stríða en velferðarráð hafi talið að þrátt fyrir erfiðar aðstæður kæranda þá væru þær ekki með þeim hætti að veita bæri undanþágu á grundvelli b-liðar 1. mgr. 5. gr. um félagslegar leiguíbúðir og sérstakar húsaleigubætur.
IV. Niðurstaða
Málskotsheimild kæranda er reist á 16. gr. laga um húsaleigubætur, nr. 138/1997. Um málsmeðferð fer samkvæmt ákvæðum XVII. kafla laga um félagsþjónustu sveitarfélaga, nr. 40/1991. Fyrir nefndinni liggja reglur um félagslegar leiguíbúðir og sérstakar húsaleigubætur í Reykjavík frá 1. mars 2004, með síðari breytingum. Í máli þessu er ágreiningur um það hvort Reykjavíkurborg hafi borið að samþykkja umsókn kæranda um félagslega leiguíbúð og sérstakar húsaleigubætur.
Kærandi sótti um félagslega leiguíbúð og sérstakar húsaleigubætur hjá Reykjavíkurborg. Umsókn hennar var synjað á þeim grundvelli að meðalárstekjur hennar síðastliðin þrjú ár hafi verið 4.826.715 krónur og þannig yfir tekjumörkum c-liðar 4. gr. reglna um félagslegar leiguíbúðir og sérstakar húsaleigubætur í Reykjavík, sem hafi verið 3.667.986 krónur fyrir einstakling með barn á framfæri innan 20 ára. Einnig hafi verið litið til þess að tekjur kæranda síðastliðið ár hafi verið 5.070.189 krónur samkvæmt álagningarskrá fyrir árið 2012 eða 1.402.203 krónum hærri en tekjumörkin kveði á um. Þá taldi Reykjavíkurborg að kærandi uppfyllti ekki skilyrði b-liðar 1. mgr. 5. gr. um að eiga í miklum félagslegum erfiðleikum og því hafi ekki borið að veita undanþágu frá skilyrðum 4. gr. um tekjuviðmið.
Í 4. gr. reglna um félagslegar leiguíbúðir og sérstakar húsaleigubætur í Reykjavík er að finna skilyrði fyrir því að umsókn verði metin gild og þarf umsækjandi að uppfylla öll skilyrði sem fram koma í a-e-liðum 1. mgr. ákvæðisins. Samkvæmt c-lið 1. mgr. 4. gr. eru tekjumörk fyrir einhleyping 3.142.000 krónur og auk þess 525.986 krónur fyrir hvert barn á framfæri innan 20 ára. Samkvæmt c-lið eru tekjumörk miðuð við meðaltal tekna síðastliðin þrjú ár. Í málinu liggja fyrir útprentanir úr álagningarskrá ríkisskattstjóra fyrir 2011-2013 vegna tekna áranna 2010-2012. Samkvæmt því voru tekjur kæranda 4.033.186 krónur árið 2010, 5.070.189 krónur árið 2011 og 3.534.288 krónur árið 2012. Meðalárstekjur kæranda á árunum 2010, 2011 og 2012 voru því 4.212.554 krónur. Við afgreiðslu umsóknar kæranda hjá Reykjavíkurborg var hins vegar miðað við að meðalárstekjur kæranda síðastliðin þrjú ár hafi verið 4.826.715 krónur. Úrskurðarnefndin fær þó ekki séð á hvaða tekjuupplýsingum framangreind fjárhæð byggist. Fram hefur komið í málinu að kærandi er einhleyp og hefur eitt barn á framfæri undir 20 ára. Tekjumörk hennar eru því 3.667.986 krónur. Meðalárstekjur kæranda síðastliðin þrjú ár voru þannig nokkuð yfir tekjumörkum c-liðar 1. mgr. 4. gr. reglnanna hvort sem miðað er við þá fjárhæð sem Reykjavíkurborg byggði á eða meðalárstekjur kæranda árin 2010, 2011 og 2012. Það er því mat úrskurðarnefndarinnar að kærandi hafi ekki uppfyllt skilyrði c-liðar 1. mgr. 4. gr. reglna um félagslegar leiguíbúðir og sérstakar húsaleigubætur í Reykjavík.
Í 5. gr. reglnanna er kveðið á um undanþágur frá skilyrðum 4. gr. um lögheimili og tekjuviðmið. Samkvæmt b-lið 1. mgr. 5. gr. er heimilt að veita undanþágu frá skilyrði 4. gr. um lögheimili og/eða tekjuviðmið sé umsækjandi samkvæmt faglegu mati ráðgjafa í mjög miklum félagslegum erfiðleikum, sbr. lið 5c í matsviðmiði, sbr. fylgiskjal 1. Samkvæmt upplýsingum frá Reykjavíkurborg hafa þau viðmið mótast í framkvæmd að til langvarandi og mikils félagslegs vanda samkvæmt lið 5c í matsviðmiði, sbr. fylgiskjal 1 með reglunum, teljist meðal annars félagsleg einangrun, takmörkuð félagsleg færni, framtaksleysi, ekkert stuðningsnet og sértækir erfiðleikar, svo sem háalvarleg veikindi sem hafi afgerandi áhrif á aðstæður viðkomandi eða meðferðarmál/barnaverndarmál. Fram hefur komið af hálfu Reykjavíkurborgar að ljóst sé að kærandi hafi átt við ýmis veikindi og erfiðleika að stríða en velferðarráð hafi talið að þrátt fyrir erfiðar aðstæður kæranda þá væru þær ekki með þeim hætti að veita bæri undanþágu á grundvelli b-liðar 5. gr. um félagslegar leiguíbúðir og sérstakar húsaleigubætur. Ekki hefur verið nánar rökstutt af hálfu Reykjavíkurborgar hvernig aðstæður kæranda voru metnar, sérstaklega með tilliti til framangreindra sjónarmiða. Þá er í gögnum málsins ekki að finna upplýsingar um aðstæður kæranda hvað þessi viðmið varðar. Það er mat úrskurðarnefndarinnar að ekki liggi fyrir að aðstæður kæranda hafi verið rannsakaðar með fullnægjandi hætti, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Hin kærða ákvörðun verður því felld úr gildi og lagt fyrir Reykjavíkurborg að taka málið til löglegrar meðferðar.
Úrskurð þennan kváðu upp Bergþóra Ingólfsdóttir formaður og Gunnar Eydal, meðnefndarmaður.
Ú R S K U R Ð A R O R Ð
Ákvörðun Reykjavíkurborgar, dags. 4. september 2013, um synjun á umsókn A um félagslega leiguíbúð og sérstakar húsaleigubætur er felld úr gildi og lagt fyrir sveitarfélagið að taka málið til löglegrar meðferðar.
Bergþóra Ingólfsdóttir, formaður
Gunnar Eydal