Mál nr. 505/2022-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 505/2022

Föstudaginn 17. mars 2023

A

gegn

Húsnæðis- og mannvirkjastofnun

Ú R S K U R Ð U R 

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.

Með kæru, móttekinni 30. september 2022, kærði B lögmaður, f.h. A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar, dags. 23. júní 2022, um innheimtu ofgreiddra húsnæðisbóta.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi þáði húsnæðisbætur á árinu 2021. Með bréfi Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar, dags. 23. júní 2023, var kæranda birt lokauppgjör vegna ársins 2021 þar sem fram kom að hún hefði fengið ofgreiddar húsnæðisbætur, að fjárhæð 272.245 kr.

Umboðsmaður kæranda lagði fram kæru hjá úrskurðarnefnd velferðarmála 30. september 2022. Eftir að kæra barst var ítrekað óskað eftir að lögmaður kæranda sendi úrskurðarnefndinni umboð vegna málsins. Þar sem umboð barst ekki var í lok nóvember 2022 haft samband við kæranda og hún beðin um að skila umboði. Sú beiðni var ítrekuð nokkrum sinnum og barst umboð loks 27. janúar 2023. Með bréfi, dags. 3. febrúar 2023, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð barst 16. febrúar 2023 og var hún kynnt umboðsmanni kæranda með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 22. febrúar 2023. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru er vísað til ákvæðis 3. mgr. 22. gr. reglugerðar nr. 1200/2016 um húsnæðisbætur þar sem segi að þrátt fyrir að endurreikningur húsnæðisbóta samkvæmt 25. gr. laga um húsnæðisbætur leiði í ljós að húsnæðisbætur hafi verið ofgreiddar sé Húsnæðis- og mannvirkjastofnun heimilt að falla frá kröfu um endurgreiðslu þeirrar fjárhæðar sem hafi verið ofgreidd, að fullu eða að hluta, og afskrifa hana ef sérstakar aðstæður séu fyrir hendi sem mæli með því. Í því sambandi skuli einkum litið til fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna umsækjanda og þess hvort hann hafi verið í góðri trú um rétt sinn til greiðslna.

Tekið er fram að kærandi sé einstæð fjögurra barna móðir, hún hafi staðið í deilum við barnsföður sinn sem neiti alfarið að taka þátt í uppeldi barna hennar eða sinna börnunum á nokkurn hátt. Fjárhagsstaða hennar sé því mjög bágborin og því komi endurkrafa stofnunarinnar mjög illa við fjárhag hennar. Kærandi hafi talið sig vera í fullum rétti til að þiggja bæturnar þegar þær hafi verið lagðar inn á reikning hennar, enda hafi hún ekki leynt stofnunina neinu um fjárhag sinn eða eignir. Því sé þess óskað að fallið verði frá endurkröfu vegna meintra ofgreiddra bóta á hendur kæranda.

III.  Sjónarmið Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar

Í greinargerð Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar kemur fram að kærandi hafi skilað inn umsókn um húsnæðisbætur þann 20. ágúst 2021 vegna leigu á húsnæðinu C. Umsókn kæranda hafi verið samþykkt þann 31. ágúst 2021. Við lokauppgjör húsnæðisbóta hafi komið í ljós að kærandi hefði fengið ofgreiddar húsnæðisbætur að fjárhæð 272.245 kr. vegna ársins 2021. Bréf vegna endurreiknings húsnæðisbóta hafi verið send kæranda alls þrisvar sinnum, dags. 25. október 2021, 25. janúar 2022 og 21. apríl 2022. Endurreikningsbréfin geymi uppfærða tekjuáætlun sem sé byggð á nýjustu fyrirliggjandi upplýsingum frá Skattinum og taki mið af heildartekjum, þar með töldum fjármagnstekjum, heildareignum, ásamt orlofs- og desemberuppbótum. Kæranda hafi verið veitt færi á því í öllum framangreindum bréfum að koma að athugasemdum ef hún teldi þær upplýsingar sem notaðar væru við útreikning húsnæðisbóta ekki endurspegla tekjur og eignir ársins 2021. Engar athugasemdir hafi borist stofnuninni frá kæranda í kjölfar áætlana.

Í máli þessu sé deilt um lokauppgjör húsnæðisbóta vegna ársins 2021. Samkvæmt niðurstöðu lokauppgjörs hafi kærandi fengið greiddar húsnæðisbætur árið 2021 vegna eignastöðu. Kærandi hafi ekki nýtt sér þá leið að óska eftir niðurfellingu kröfunnar, sbr. 22. gr. reglugerðar nr. 1200/2016, og því sé ekki hægt að fjalla um hvort kærandi hafi uppfyllt skilyrði til niðurfellingar eða ekki. Í lokauppgjöri hafi kæranda verið leiðbeint um það hvar og hvernig hægt væri að sækja um niðurfellingu kröfunnar.

Samkvæmt 1. mgr. 25. gr. laga nr. 75/2016 um húsnæðisbætur megi endurskoða rétt til húsnæðisbóta hvenær sem er og endurreikna fjárhæð þeirra þannig að húsnæðisbætur verði í samræmi við þær breytingar sem hafi orðið á aðstæðum umsækjanda eða annarra heimilismanna. Í 2. mgr. 25. gr. laga um húsnæðisbætur komi skýrt fram að þegar endanlegar upplýsingar um tekjur og eignir næstliðins almanaksárs samkvæmt 17. og 18. gr. laga um húsnæðisbætur liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum skuli framkvæmdaraðili endurreikna fjárhæðir húsnæðisbóta vegna þess almanaksárs á grundvelli þeirra upplýsinga. Í 3. mgr. 25. gr. laga um húsnæðisbætur komi einnig skýrt fram að leiði endurreikningur til breytinga á fjárhæð húsnæðisbóta skuli leiðrétta húsnæðisbætur, sbr. 26. gr., en þar komi fram að hafi umsækjandi fengið hærri húsnæðisbætur en honum bar á umræddu tímabili beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem hafi verið ofgreidd.

Í endurreikningsbréfum sé athygli vakin á því að það sé á ábyrgð umsækjanda að upplýsa stofnunina um allar þær breytingar sem verði á aðstæðum sem kunni að hafa áhrif á rétt til húsnæðisbóta, sbr. 3. mgr. 14. gr. laga nr. 75/2016 um húsnæðisbætur. Í endurreikningsbréfum sé einnig vakin athygli á því að ef í ljós komi að umsækjandi hafi fengið ofgreiddar húsnæðisbætur beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem hafi verið ofgreidd.

Í 18. gr. laga um húsnæðisbætur, sbr. 15. gr. reglugerðar nr. 1200/2016 um húsnæðisbætur, sé fjallað um áhrif eigna á grunnfjárhæðir húsnæðisbóta. Í 1. mgr. komi fram að grunnfjárhæðir samkvæmt 2. mgr. 16. gr., eftir atvikum að teknu tilliti til lækkunar vegna tekna samkvæmt 17. gr., lækki sem nemi hlutfalli af samanlögðum eignum allra heimilismanna, 18 ára og eldri, sem fari umfram 8.000.000 kr. uns þær falli alveg niður við 60% af þeirri fjárhæð. Í 2. mgr. komi svo fram að miða skuli við eignir í lok þess almanaksárs þegar greiðslur húsnæðisbóta hafi staðið yfir. Í 3. mgr. komi fram að með eignum samkvæmt lögunum sé átt við allar eignir samkvæmt 72. gr. laga nr. 90/2003 um tekjuskatt, að frádregnum skuldum. Samanlagðar eignir allra heimilismanna byrji að skerða bótarétt við 8.000.000 kr. og skerði að fullu við 12.800.000 kr. Það liggi fyrir að eignir í lok árs 2021 hafi verið vel umfram 12.800.000 kr. samkvæmt upplýsingum frá Ríkisskattstjóra.

Húsnæðis- og mannvirkjastofnun krefjist þess að hin kærða ákvörðun stofnunarinnar í málinu verði staðfest.

IV.  Niðurstaða

Úrskurðarnefndin lítur svo á að kærð sé ákvörðun Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar, dags. 23. júní 2022, um innheimtu ofgreiddra húsnæðisbóta vegna ársins 2021, að fjárhæð 272.245 kr.

Í 8. gr. laga nr. 75/2016 um húsnæðisbætur kemur fram að húsnæðisbætur séu mánaðarlegar greiðslur sem greiðast til umsækjanda, sbr. þó 4. mgr. 21. gr., og skuli ákvarðaðar og reiknaðar út miðað við grunnfjárhæðir sem miðast við fjölda heimilismanna, sbr. 3. tölul. 3. gr., að teknu tilliti til tekna, sbr. 17. gr., eigna, sbr. 18. gr., og greiðsluþátttöku í húsnæðiskostnaði, sbr. 19. gr. Samkvæmt 14. gr. laga nr. 75/2016 er umsækjanda skylt að veita framkvæmdaraðila allar þær upplýsingar og gögn þeim til staðfestingar sem óskað er eftir og nauðsynlegar eru til að staðreyna rétt hans til húsnæðisbóta. Enn fremur er skylt að upplýsa um allar breytingar sem kunna að verða á högum hans eða heimilismanna eða öðrum þeim atriðum sem kunna að hafa áhrif á rétt viðkomandi til húsnæðisbóta samkvæmt lögunum á þeim tíma sem hann fær greiddar húsnæðisbætur. Af framangreindu verður ráðið að sú skylda hvíli á greiðsluþegum að upplýsa Húsnæðis- og mannvirkjastofnun um meðal annars breytingu á eignastöðu á bótagreiðsluári sem kunni að hafa áhrif á bótarétt.

Í 18. gr. laga nr. 75/2016 segir að grunnfjárhæðir samkvæmt 2. mgr. 16. gr., eftir atvikum að teknu tilliti til lækkunar vegna tekna samkvæmt 17. gr., lækki sem nemi hlutfalli af samanlögðum eignum allra heimilismanna, 18 ára og eldri, sem fari umfram 6.500.000 kr., nú 8.000.000 kr., sbr. 15. gr. reglugerðar nr. 1200/2016 um húsnæðisbætur, uns þær falli alveg niður við 60% hærri fjárhæð. Samkvæmt 2. mgr. 18. gr. laganna skal miða við eignir í lok þess almanaksárs þegar greiðslur húsnæðisbóta stóðu yfir. Þó skuli fasteign eða búseturéttur samkvæmt lögum um húsnæðissamvinnufélög, sem geti orðið andlag réttar til vaxtabóta, ekki teljast til eigna samkvæmt 1. mgr. hafi fasteignin eða búseturétturinn ekki verið í eigu umsækjanda eða annarra heimilismanna meðan á greiðslum húsnæðisbóta hafi staðið á almanaksárinu. Þá kemur fram í 3. mgr. 18. gr. að með eignum í lögunum sé átt við allar eignir samkvæmt 72. gr. laga um tekjuskatt að frádregnum skuldum samkvæmt 1. mgr. 75. gr. sömu laga, sbr. þó 2. málsl. 2. mgr. Í 2. mgr. 72. gr. laga um tekjuskatt segir að framtalsskyldar eignir séu allar fasteignir, lausafé og hvers konar önnur verðmæt eignarréttindi, með þeim takmörkunum sem um ræði í 74. gr., og skipti ekki máli hvort eignirnar gefi af sér arð eða ekki.

Í 25. gr. laganna er kveðið á um endurreikning á húsnæðisbótum. Þar segir í 1. mgr. að rétt til húsnæðisbóta megi endurskoða hvenær sem er og endurreikna fjárhæð húsnæðisbóta þannig að húsnæðisbætur verði í samræmi við þær breytingar sem orðið hafa á aðstæðum umsækjanda eða annarra heimilismanna. Í 2. mgr. kemur fram að þegar endanlegar upplýsingar um tekjur og eignir næstliðins almanaksárs samkvæmt 17. og 18. gr. liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum skuli framkvæmdaraðili endurreikna fjárhæðir húsnæðisbóta vegna þess almanaksárs á grundvelli þeirra upplýsinga. Í 3. mgr. kemur fram að leiði endurreikningur samkvæmt 1. og 2. mgr. til breytinga á fjárhæð húsnæðisbóta skuli leiðrétta húsnæðisbæturnar samkvæmt 26. gr. laganna. Þar segir í 1. mgr. að hafi umsækjandi fengið hærri húsnæðisbætur en honum bar á umræddu tímabili beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd var.

Kærandi þáði húsnæðisbætur á tímabilinu ágúst til desember 2021. Samkvæmt tekjuáætlunum, sem lagðar voru til grundvallar við útreikning húsnæðisbóta á árinu 2021, voru heildareignir heimilismanna ávallt áætlaðar 0 kr. Við lokauppgjör ársins 2021 reyndust heildareignir heimilismanna vera 16.068.460 kr. sem leiddi til fullrar bótaskerðingar og ofgreiðslu að fjárhæð 272.245 kr. Kæranda ber í samræmi við ákvæði 26. gr. laga nr. 75/2016 að endurgreiða þá fjárhæð.

Í kæru til úrskurðarnefndar er sérstaklega óskað eftir að fallið verði frá endurkröfunni vegna slæmrar fjárhagsstöðu kæranda. Líkt og fram kemur í bréfi til kæranda, dags. 23. júní 2022, og greinargerð Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar er hægt að sækja um niðurfellingu kröfunnar með því að senda beiðni þess efnis á þar til gerðu eyðublaði sem finna má á heimasíðu stofnunarinnar. Að sögn Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar hefur kærandi ekki beint kröfu sinni til stofnunarinnar og því liggur ekki fyrir ákvörðun um hvort skilyrði til niðurfellingar séu uppfyllt eða ekki. Úrskurðarnefndin bendir á að kærandi getur lagt inn erindi til Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar um niðurfellingu kröfunnar og eftir atvikum sent nýja kæru til nefndarinnar þegar ákvörðun Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar liggur fyrir, sé hún ekki sátt við niðurstöðuna.   

Með vísan til framangreinds er ákvörðun Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar um innheimtu ofgreiddra húsnæðisbóta til handa kæranda staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar, dags. 23. júní 2022, um innheimtu ofgreiddra húsnæðisbóta til handa A, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir