Mál nr. 13/2014

Úrskurðarnefnd félagsþjónustu og húsnæðismála
Hafnarhúsinu v/Tryggvagötu, 150 Reykjavík

Miðvikudaginn 3. september 2014 var á fundi úrskurðarnefndar félagsþjónustu og húsnæðismála tekið fyrir mál nr. 13/2014:

Kæra A

á ákvörðun

Reykjavíkurborgar

og kveðinn upp svohljóðandi

Ú R S K U R Ð U R:

A, hefur með bréfi, dags. 6. mars 2014, skotið til úrskurðarnefndar félagsþjónustu og húsnæðismála synjun Reykjavíkurborgar á umsókn hans um sérstakar húsaleigubætur, dags. 4. október 2013.

I. Málavextir og málsmeðferð

Með umsókn, dags. 4. október 2013, sótti kærandi um félagslega leiguíbúð og sérstakar húsaleigubætur hjá Reykjavíkurborg. Umsókn kæranda var synjað með tveimur bréfum þjónustumiðstöðvar, dags. 4. október 2013, með þeim rökum að kærandi hafi ekki uppfyllt skilyrði b- og d-liða 4. gr. reglna um félagslegar leiguíbúðir og sérstakar húsaleigubætur í Reykjavík. Með bréfi, dags. 4. október 2013, óskaði kærandi eftir undanþágu frá b-lið 4. gr. reglnanna en var synjað með bréfi þjónustumiðstöðvar, dags. 8. september 2013, á þeirri forsendu að skilyrði 5. gr. reglnanna væru ekki uppfyllt. Kærandi áfrýjaði báðum synjununum til velferðarráðs sem tók erindi hans fyrir á tveimur fundum, þann 13. nóvember 2013 og 22. janúar 2014. Á fundinum þann 13. nóvember 2013 samþykkti velferðarráð svohljóðandi bókun:

„Velferðarráð staðfesti synjun starfsmanna þjónustumiðstöðvar um undanþágu frá skilyrði b. liðar 4. gr. reglna um félagslegar leiguíbúðir og sérstakar húsaleigubætur.“

Á fundinum þann 22. janúar 2014 samþykkti velferðarráð svohljóðandi bókun:

„Velferðarráð staðfesti synjun starfsmanna þjónustumiðstöðvar um undanþágu frá skilyrði d. liðar 4. gr. reglna um félagslegar leiguíbúðir og sérstakar húsaleigubætur.“

Niðurstaða velferðarráðs var tilkynnt kæranda með bréfum, dags. 13. nóvember 2013 og 22. janúar 2014. Þann 1. janúar 2014 fór kærandi fram á rökstuðning vegna ákvörðunar velferðarráðs frá 13. nóvember 2013 og var hann veittur með bréfi, dags. 2. apríl 2014. Þann 28. janúar 2014 fór kærandi fram á rökstuðning vegna ákvörðunar velferðarráðs frá 22. janúar 2014 og var hann veittur með bréfi, dags. 17. febrúar 2014. Kærandi lagði fram kæru hjá úrskurðarnefnd félagsþjónustu og húsnæðismála með bréfi, dags. 6. mars 2014, vegna ákvörðunar velferðarráðs frá 22. janúar 2014. Með bréfi, dags. 14. mars 2014, óskaði úrskurðarnefnd félagsþjónustu og húsnæðismála eftir greinargerð Reykjavíkurborgar vegna kærunnar þar sem meðal annars kæmi fram rökstuðningur fyrir synjun á umsókn kæranda. Enn fremur var óskað eftir gögnum sem lágu fyrir og gæfu upplýsingar um fjárhag kæranda. Greinargerð Reykjavíkurborgar barst með bréfi, dags. 31. mars 2014. Með bréfi úrskurðarnefndar félagsþjónustu og húsnæðismála, dags. 14. apríl 2014, var bréf Reykjavíkurborgar sent kæranda til kynningar. Með bréfum, dags. 26. apríl 2014, bárust athugasemdir frá kæranda vegna greinargerðar Reykjavíkurborgar ásamt kæru vegna ákvörðunar velferðarráðs frá 13. nóvember 2013. Með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 30. apríl 2014, voru bréf kæranda send Reykjavíkurborg og með bréfum, dags. 13. maí 2014, bárust athugasemdir frá Reykjavíkurborg og greinargerð vegna seinni kærunnar. Með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 15. maí 2014, voru bréf Reykjavíkurborgar send kæranda til kynningar og bárust athugasemdir frá kæranda með bréfi, dags. 25. maí 2014. Með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 27. maí 2014, voru athugasemdir kæranda sendar Reykjavíkurborg til kynningar og bárust athugasemdir frá Reykjavíkurborg með bréfi, dags. 3. júní 2014. Athugasemdir Reykjavíkurborgar voru sendar kæranda með bréfi, dags. 5. júní 2014, og bárust athugasemdir frá kæranda með bréfi, dags. 10. júní 2014. Athugasemdir kæranda voru sendar Reykjavíkurborg með bréfi, dags. 13. júní 2014, og bárust athugasemdir frá Reykjavíkurborg með bréfum, dags. 20. júní 2014. Bréf Reykjavíkurborgar voru send kæranda með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 25. júní 2014. Athugasemdir bárust frá kæranda með bréfi, dags. 2. júlí 2014, og voru þær sendar Reykjavíkurborg til kynningar með bréfi, dags. 18. júlí 2014. Úrskurðarnefndin óskaði eftir frekari útskýringum og gögnum frá sveitarfélaginu með tölvupósti þann 14. júlí 2014 og bárust þau sama dag. Með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 22. júlí 2014, var óskað eftir frekari gögnum frá kæranda og honum gefinn kostur á að tjá sig um þær upplýsingar sem fram komu í bréfi Reykjavíkurborgar, dags. 20. júní 2014. Athugasemdir bárust frá kæranda með bréfi, dags. 4. ágúst 2014. Með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 7. ágúst 2014, var kæranda meðal annars tilkynnt að báðar synjanir velferðarráðs yrðu teknar til úrlausnar í einu og sama málinu. Með bréfi, dags. 17. ágúst 2014, bárust viðbótarathugasemdir og gögn frá kæranda. Frekari athugasemdir bárust ekki.

II. Málsástæður kæranda

Kærandi byggir á því að reglur Reykjavíkurborgar um búsetu séu andstæðar jafnræðisreglu stjórnarskrár Íslands. Takmörkun Reykjavíkurborgar lúti bæði að því í hvaða sveitarfélagi fólk búi og staðsetningu innan þess. Mat Reykjavíkurborgar á því hvort húsnæði teljist öruggt eða ekki sé nokkuð matskennt en eðlilegt sé að slík viðmið séu opinber og málefnaleg enda geti beiting þeirra leitt til höfnunar á lögbundnum bótagreiðslum. Þá sé synjun Reykjavíkurborgar um húsaleigubætur á grundvelli fyrri búsetu kæranda ekki byggð á málefnalegum grunni.

Kærandi greinir frá því að leigjendur Félagsbústaða hf. njóti sérstakra húsaleigubóta en þar sé boðið upp á nokkuð góð leigukjör og mikið búsetuöryggi. Því geti varla annað verið en að þeir leigjendur búi í öruggu húsnæði. Kærandi sé í sambærilegri stöðu og flestir leigjendur Félagsbústaða hf. en hann hafi fengið húsnæði hjá Brynju hússjóði. Einstaklingar í sambærilegri stöðu njóti því ekki sömu úrlausnar en það sé brot á jafnræðisreglunni.

III. Sjónarmið Reykjavíkurborgar

Í greinargerð Reykjavíkurborgar vegna kærumálsins kemur fram að í 4. gr. reglna um félagslegar leiguíbúðir og sérstakar húsaleigubætur í Reykjavík séu sett fram tiltekin skilyrði í a–e-liðum sem umsækjandi þurfi að uppfylla til að umsóknin taki gildi. Í d-lið sé kveðið á um að umsækjandi þurfi að skora að lágmarki fjögur stig vegna húsnæðisstöðu og tvö stig vegna félagslegs vanda eða sérstakra aðstæðna barna. Kærandi búi í öruggu húsnæði sem hann leigi af Öryrkjabandalagi Íslands og því hafi verið metið svo að kærandi væri hvorki í þörf fyrir húsnæði né að húsnæðisaðstæður væru verulega erfiðar. Skilyrði d-liðar 4. gr. reglnanna hafi því ekki verið uppfyllt.  

Í b-lið 4. gr. framangreindra reglna sé kveðið á um að umsækjandi þurfi að eiga lögheimili í Reykjavík þegar umsókn sé lögð inn og að minnsta kosti síðustu þrjú árin samfleytt áður en umsókn berst. Í 5. gr. reglnanna séu undanþáguákvæði frá settum skilyrðum í 4. gr. en heimilt sé samkvæmt a-lið að veita undanþágu frá lögheimili í Reykjavík í þrjú ár hafi umsækjandi búið í Reykjavík stóran hluta ævi sinnar en flutt tímabundið úr sveitarfélaginu vegna húsnæðisvanda, náms eða vinnu. Ráðgjafi geti veitt undanþágu frá lögheimili byggða á faglegu mati ef um mikla félagslega erfiðleika sé að ræða, sbr. lið 5c í matsviðmiði, sbr. fylgiskjal 1 með reglum um félagslegar leiguíbúðir og sérstakar húsaleigubætur í Reykjavík. Undanþáguákvæðið sé heimildarákvæði og því sé ekki skylt að veita slíka undanþágu. Kærandi hafi að mestu búið í B og hafi ekki átt lögheimili í Reykjavík fyrr en í febrúar 2013 samkvæmt skráningu Þjóðskrár Íslands. Því hafi verið ljóst að skilyrði b-liðar 4. gr. reglnanna hafi ekki verið uppfyllt þar sem ekki sé um að ræða samfellda búsetu í Reykjavík í þrjú ár. Kærandi hafi fram til febrúar 2013 ekki búið í Reykjavík og því hafi það verið mat velferðarráðs að ekki væri unnt að veita undanþágu samkvæmt a-lið 5. gr. reglnanna. Þrátt fyrir erfiðar aðstæður kæranda hafi velferðarráð talið að þær væru ekki með þeim hætti að veita bæri kæranda undanþágu frá skilyrði um lögheimili á grundvelli b-liðar 5. gr. reglnanna en þar sé kveðið á um mikla félagslega erfiðleika. Við mat á því hvort um mikla félagslega erfiðleika sé að ræða sé meðal annars litið til þess hvort um sé að ræða félaglega einangrun, takmarkaða félagsleg færni, framtaksleysi, ekkert stuðningsnet og sértæka erfiðleika, svo sem háalvarleg veikindi sem hafi afgerandi áhrif á aðstæður viðkomandi eða meðferðarmál/barnaverndarmál. Ljóst sé að kærandi hafi átt við félagslega erfiðleika að stríða en velferðarráð hafi talið að þrátt fyrir nokkuð erfiðar aðstæður kæranda þá væru þær ekki með þeim hætti að veita bæri kæranda undanþágu á grundvelli b-liðar 1. mgr. 5. gr. reglnanna.

Sérstakar húsaleigubætur séu greiddar umfram skyldu og ætlaðar leigjendum sem búi við mjög erfiðar félagslegar og fjárhagslegar aðstæður að uppfylltum tilteknum skilyrðum sem sveitarfélag setji. Reykjavíkurborg geti á grundvelli sjálfstjórnar sveitarfélagsins sett tímabundna takmörkun á rétti til sérstakra húsaleigubóta. Hvorki lög né stjórnarskrá mæli gegn tímabundnum takmörkunum. Takmörkun á rétti til sérstakra húsaleigubóta um að hafa lögheimili í borginni samfellt í þrjú ár sé málefnaleg þar sem reglan geri ráð fyrir undanþágum og sé hvert tilvik metið sérstaklega hverju sinni.

Reykjavíkurborg vísi því á bug að kæranda sé mismunað vegna búsetu hans í íbúð á vegum Öryrkjabandalags Íslands. Í 7. gr. framangreindra reglna komi fram þau skilyrði sem verði að uppfylla svo unnt sé að bjóða umsækjanda sérstakar húsaleigubætur. Þar komi meðal annars fram að umsækjandi skuli fullnægja skilyrðum 4. gr. reglnanna og að leiguhúsnæði þurfi að uppfylla skilgreiningu 3. gr. reglnanna. Í ljósi þess að kærandi hafi hvorki uppfyllt skilyrði b- né d-liðar 4. gr. reglnanna og undanþáguákvæði 5. gr. reglnanna hafi ekki átt við hafi velferðarráð talið að ekki væri unnt að bjóða kæranda sérstakar húsaleigubætur. Því hafi ekki komið til skoðunar hvort leiguhúsnæði kæranda félli að skilgreiningu 3. gr. reglnanna.

IV. Niðurstaða

Málskotsheimild kæranda er reist á 16. gr. laga um húsaleigubætur, nr. 138/1997. Um málsmeðferð fer samkvæmt ákvæðum XVII. kafla laga um félagsþjónustu sveitarfélaga, nr. 40/1991. Fyrir nefndinni liggja reglur um félagslegar leiguíbúðir og sérstakar húsaleigubætur í Reykjavík frá 1. mars 2004, með síðari breytingum. Í máli þessu er ágreiningur um það hvort Reykjavíkurborg hafi borið að samþykkja umsókn kæranda um sérstakar húsaleigubætur.

Með umsókn, dags. 4. október 2013, sótti kærandi um sérstakar húsaleigubætur hjá Reykjavíkurborg. Umsókn hans var synjað á þeim forsendum að skilyrði b- og d-liða 4. gr. reglna um félagslegar leiguíbúðir og sérstakar húsaleigubætur í Reykjavík væru ekki uppfyllt. Þá taldi Reykjavíkurborg að kærandi hafi ekki uppfyllt undanþáguákvæði 5. gr. reglnanna.

Í 4. gr. reglna um félagslegar leiguíbúðir og sérstakar húsaleigubætur í Reykjavík er að finna skilyrði fyrir því að umsókn verði metin gild og þarf umsækjandi að uppfylla öll skilyrði sem fram koma í a–e-liðum 1. mgr. ákvæðisins. Í d-lið 4. gr. framangreindra reglna Reykjavíkurborgar er gert að skilyrði að umsækjandi skori að lágmarki fjögur stig vegna félagslegra aðstæðna sinna, þ.e. tvö stig vegna húsnæðisstöðu og tvö stig vegna félagslegs vanda eða sérstakra aðstæðna barna, sbr. matsviðmið sem fylgir reglunum. Samkvæmt gögnum málsins fékk kærandi eitt stig vegna húsnæðisstöðu á þeirri forsendu að hann byggi í öruggu húsnæði. Í lið 5 a í matsviðmiði sem fylgir reglunum kemur fram að veitt sé eitt stig ef umsækjandi þurfi á húsnæði að halda, tvö stig ef húsnæðisaðstæður séu verulega erfiðar og þrjú stig ef vart sé mögulegt að bíða eftir húsnæði. Úrskurðarnefndin telur ljóst að húsnæðisaðstæður kæranda hafi ekki verið slíkar að þær hafi getað verið metnar til tveggja stiga. Fyrir liggur að kærandi er með ótímabundinn húsaleigusamning við Brynju, hússjóð Öryrkjabandalags Íslands, frá 1. ágúst 2013 og því verður hvorki séð að húsnæðismissir hafi verið yfirvofandi né að um óöruggt húsnæði hafi verið að ræða. Úrskurðarnefndin telur því ekki ástæðu til að gera athugasemd við að húsnæðisaðstæður kæranda hafi verið metnar til eins stigs enda verður að telja ljóst að kærandi hafi búið í öruggri leiguíbúð.

Í b-lið 4. gr. er gert að skilyrði að umsækjandi eigi lögheimili í Reykjavík þegar sótt er um og a.m.k. síðustu þrjú árin samfleytt áður en umsókn berst. Samkvæmt upplýsingum úr þjóðskrá var kærandi búsettur í B til 1. febrúar 2013 en þá flutti hann lögheimili sitt til Reykjavíkur. Það liggur því ljóst fyrir að kærandi átti ekki lögheimili í Reykjavík síðustu þrjú ár samfleytt áður en umsókn um sérstakar húsaleigubætur barst Reykjavíkurborg. Tekið skal fram að Reykjavíkurborg hefur á grundvelli heimildar 4. mgr. 5. gr. laga um húsaleigubætur, nr. 138/1997, ákveðið að greiða sérstakar húsaleigubætur og sett sér reglur þar að lútandi. Sveitarfélögum er ekki skylt að greiða sérstakar húsaleigubætur og í lögum um húsaleigubætur er eingöngu kveðið á um skilyrði fyrir greiðslu almennra húsaleigubóta. Ekki verður séð að Reykjavíkurborg sé óheimilt að setja frekari skilyrði fyrir greiðslu sérstakra húsaleigubóta en skilyrði þau er löggjafinn hefur sett fyrir greiðslu almennra húsaleigubóta og verður í máli þessu ekki talið ómálefnalegt að setja skilyrði um þriggja ára búsetu kæranda í sveitarfélaginu. Það er því mat úrskurðarnefndarinnar að synjun á umsókn kæranda um húsaleigubætur á grundvelli þess að hann hafi ekki uppfyllt skilyrði um þriggja ára búsetu hafi verið lögmæt.

Í 5. gr. reglnanna er kveðið á um undanþágur frá skilyrðum 4. gr. um lögheimili og/eða tekjuviðmið en ekki er kveðið á um undanþágu frá viðmiðum um stig vegna húsnæðisstöðu og félagslegs vanda. Þar sem kærandi uppfyllir ekki skilyrði d-liðar 4. gr. reglnanna er það mat úrskurðarnefndarinnar að undanþáguákvæði 5. gr. komi ekki til skoðunar í málinu en líkt og að framan greinir þurfa öll skilyrði sem fram koma í a–e-liðum ákvæðisins að vera uppfyllt til að umsókn öðlist gildi.

Almennt ber sveitarfélögum að gæta jafnræðis og samræmis við ákvörðun um fjárhagsaðstoð. Það er álit úrskurðarnefndarinnar að ekkert hafi komið fram um að mat Reykjavíkurborgar á aðstæðum kæranda hafi verið ómálefnalegt eða andstætt þeim reglum sem um það gilda. Með vísan til þessa ber að staðfesta hina kærðu ákvörðun Reykjavíkurborgar.

Úrskurð þennan kváðu upp Bergþóra Ingólfsdóttir formaður, Arnar Kristinsson og Gunnar Eydal, meðnefndarmenn.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Reykjavíkurborgar, dags. 4. október 2013, um synjun á umsókn A um félagslega leiguíbúð og sérstakar húsaleigubætur er staðfest.

Bergþóra Ingólfsdóttir, formaður

Arnar Kristinsson

Gunnar Eydal